Валюталық операция
Мазмұны
КІРІСПЕ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ БАНКТЕРДЕ ВАЛЮТАЛЫҚ ОПЕРАЦИЯНЫҢ
Валюталық операцияның мәні мен жіктелуі
Қазақстанда валютаны реттеуді ұйымдастыру
Банктерде валюталық операциялар жүргізу техникасы
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАНК СЕКТОРЫНДА ВАЛЮТАЛЫҚ ОПЕРАЦИЯНЫҢ
Қазақстандағы валюта нарығының қазіргі жағдайына
Қазақстан Республикасындағы банктердің валюталық
операцияларды жүргізудегі ағымдағы қызметіне сипаттама
Валюталық операцияларға банктік қызмет көрсетуді
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ВАЛЮТАЛЫҚ ОПЕРАЦИЯЛАРДЫ ДАМЫТУДЫҢ ПРОБЛЕМАЛАРЫ
3.1. Валюталық операцияларды жүргізудің
3.2. Валюта режимін либерализациялау
валюталық операциялардың стратегиялық дамуына
бағыттама
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ҚОСЫМШАЛАР
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев 2002 жылы қыркүйек айында Йоханнесбургте
Қазіргі таңдағы қабылданған атқарушы, заң шығарушы билік және Ұлттық
Банк жүйесінің экстенсивті дамуының аяқталуы және жаңа сапалы этапқа
айырбасталуына байланысты ішкі нарықта шетел валютасының көбейіп кетуін, соның
Диплом жұмысының теориялық әдістемелік және ақпараттық негізіне отандық және
ұлттық банктің банк қызметін реттеу және валютаны түгел реттеу
қолданылды. Ізденіс барысында экономикалық талдаудың мынадай тәсілдері қолданылады: теориялық
Диплом жұмысы кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен
Екінші бөлімде нақты мысалдар қолдана отырып, Қазақстандағы валюталық операцияларды
Үшінші бөлімде Қазақстанда валюталық операциялардың ерекшеліктері, қиыншылықтары және Қазақстан
Дипломдық жұмыстың қорытындысында жүргізілген ізденістер қорытындысы бойынша көзқарастар мен
1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ БАНКТЕРДЕ ВАЛЮТАЛЫҚ ОПЕРАЦИЯНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІНІҢ МӘНІ
1.1.Валюталық операцияның мәні мен жіктелуі
Әр мемлекеттің өз ақшасы бар. Олар айырбас құралы немесе
Валюталық операция түрін қарастырмас бұрын, алдымен, валюталық операция деген
Валюталық операция – бұл шетел валтасын сатып алу –
Шетелдік валютасы валюта операциясын жүргізудің ең негізгі обьектісі болып
Коммерциялық мәміле жүргізуде;
валюта нарығын құруда;
төрелік жүргізуде;
қауіп-қатерді ретке келтіруде. /15/
Шетел валюталық операциясы қолданылатын коммерциялық
мәмілелер шетел валютасын иемдену және сатуды таза қаржы операциялары
Валюта саудасы банк операцияларының әртүрлі түріне
жатқызылуы мүмкін, бірде оның банктердің өз мүддесі үшін жасалатын
Валюта саудасы әртүрлі валюталық операцияның негізінде құрылады. Барлық валюталық
Валюталық операцияларды мақсатына қарай былай жіктеуге болады:
а) Валюта айырбастау;
ә) Алып-сатарлы және төрелік.
Валюта айырбастау операциясында айырбастауға қатысушы үшін шешуші кезең бола
Алып-сатарлы және төрелік операцияларда керісінше, валюталық операцияның өз әрекеті
Алып-сатарлық – бағаның валта бағамының, пайыздық қойылымның өзгеруінен пайда
Халықаралық төлем трансфертінде пайданы аудару, ақша құралдарын және басқа
Әлемдік валюта жүйесінің құрылуы кезеңінде, яғни XIX ғасыр аяғы
Анықталған ұқсастықтарына қарай валюталық операциялардың бөлінуі сияқты валюта нарығына
1)Қаржы және тауар нарығына деген операция үшін конверсия қажетті
2)Төрелік және алып-сатарлық операцияларды жүргізуші
төрелікдар, спекулянттар:
3) Валюталық қауіп-қатерден сақтандырушы хеджерлер;
4) Барлық қатысушылар үшін валюта айырбастау қызметі бойынша өздері
Егер төрелікдар мен спекулянттар нарықтағы курс айырмашылығынан пайда түсірсе,
5)валюталық – қаржылық жүйесінің тұрақтылығын сақтау жәневалюта нарығын реттеуді
Бір ғана тұлға бір мезгілде немесе тұтасымен бірнеше операцияларды
1) Банктер валюта конверсиясын жүргізеді;
2) олар арқылы төлеп трансферті жүргізіледі;
3) олар қазіргі жағдайда халықаралық облигацияда және басқа займдарда
4) Олар үшін қауіпті болса да алып-сатарлық операцияларды да
Банктегі капитал қозғалысына клиенттің көрсететін қызметімен және тауар экспорты
Шетел валютасын қолма-қол сатып алу және сату, шетел валютасындағы
Шетелдік валюта инкассасы және валютадағы төлем құжаттары;
Банк клиенттерге пластикалық карточкалар шығару және онымен қызмет көрсетуді
Саудадан тыс операциялар клиенттерге кең көлемде банктік қызмет көрсету
Ағымдағы операцияларға мыналар жатады:
180 күннен көп емес мерзімдегі жұмыс пен қызмет көрсетуге
180 күннен көп емес мерзімге несие тағайындау және алу.
дивиденд аудару және алу, салым (депозит), инвестиция, зайым тағы
саудадан тыс сипаттағы аударулар, гранттар, мұрагерлік сумманы еңбек ақы,
капитал қозғалысына байланысты операцияға жатпайтын басқа валюталық операциялар.
Капитал қозғалысымен байланысты операцияға мыналар жатады:
Инвестиция жүргізу;
Жылжымайтын мүлікке құқығына төлемдерді аудару;
180 күннен көп емес мерзімдегі жұмыс пен қызмет көрсетуге,
180 күннен кем емес мерзімге несие тағайындау және алу;
Зейнетақы активтері жинағымен байланысты мәміле бойынша сонымен бірге сақтандыру
валюталық құндылықтарды сенімді басқармаға өткізу.
Уақыт пен техниканың жетістіктеріне байланысты банктердегі валюталық операциялар жүргізуді
Кассалық мәміле
спот операциясы
Жедел операция
Кассалық мәміле мыналар үшін белгіленген болуы мүмкін:
а) Жоспарланған операцияны жүргізу мақсатында шетел валютасын тез алу
ә) қысқа мерзімді алып-сатарлық операцияларды жүргізу.
б) валюталық қауіп-қатерден сақтандыру (соңғысы орташа және ұзақ мерзімді
Кассалық мәміле үшін мына келесі белгілер маңыздырақ болып табылады:
1) Оларды қысқа мерзімде жүргізу дәстүр бойынша кассалық
мәміле деп валюталандыру (валюта түсу) мерзімі келесі шарт бекітілген
2) Мәмілеге қатысушы жақтарда саудаланатын активтің болуы.
Бұл сатушы мен сатып алушы айырбастау келісімшартын бекіну мерзімінде
Ереже бойынша тәуліктік овердрафтқа пайыздар қосылады, сондықтан американдық банк
Кез келген валюталық операцияны жүргізуде жүргізуші жақтар ақша айырбастау
Спот валюталық бағамының клиенттерімен есеп айырысу негізінде банк тиімдірек
Жедел валюталық операция – бұл операция бойынша екі жақ
Валютамен жедел мәміленің негізгі түрлері мыналар:
а) Форварттық операция (аутрайт операциясы);
ә) Фьючерстік мәміле;
б) опциондық мәміле.
Тәжірибе валютамен жедел мәміленің әртүрлілігі кездесті, сонда да олардың
1) Мәміле бекітілген мерзім мен оның орындалу мерзімі арасында
2) Келісімшарт жүргізген уақытта екі жақты активтердің (валюта) болуы
а) негізгі ішкі экономикалық келісімшарттың (сауда, қаржы) орындалу уақытында
ә) валюталық спекуляция және төрелік .
б) валюталық қауіп-қатерді хеджирлеу.
Мерзімге арналған мәмілелерде маңыздырақ оның өсуімен валюталық бағамының өсуінің
Егер қолма-қол валюталық операция немесе спот – операция қарапайымдау
1) Мәміленің орындалуы мен бекітілген мерзімі арасында белгілі бір
2) Жедел мәміле бойынша валюта бағамы белгілі бір мерзімнен
3) Жедел мәміле бойынша валюта бағамы спот операциясы бойынша
Мәміле жүргізілетін курс сияқты мерзімінде (1 жылға дейін) келісіледі.
Бұл факторларды қорғау есебінде қарауға болмайды. Мысалы, егер шетел
Мәміле банк белгіленген форвард бағамымен бірге кассалық курсқа арналған
Жедел мәміле анықталған жинағы бар банк клиенттерімен байланысты. Жедел
1) Егер анықталған валютаның бағамы түсуі мүмкін болса;
2) Кассалық курс жедел курстан төмен болса;
3) Бекітілген курстық арақатынаста форвард бағамы интервалды нүктелердің жоғары
4) Форвард бағамының репорты жоғары болса;
Егер аталған факторлар керісінше өзгерсе, онда экспортерлардың құштарлығы төмендейді,
Қазақстанда жедел мәміле екі түрде жүргізіледі:
1) Қарапайым форвардтық мәміле. Бұл жағдайда қайта жасалатын мәміле
своп мәмілесі деп бір ғана валютаны әртүрлі мерзімде сатып
Валютаның анықталған сомасы уақытқа сатып алынады және сонымен бір
Своп операциясы мынадай мақсаттарда қолданады:
1) Коммерциалық мәмілелер жүргізуде банк шетел валютасын оны тезірек
2) Халықаралық есеп айырысуды қамтамасыз ету үшін, валюталық
3) клиенттерді несиелендіру.
4) валюта нарығындағы мәміле нақтырақ айтсақ, капитал қысқа мерзімді
Егер капитал экспорты басқа валютаға қосылуы пайдаланса, онда своп
Валюталық операцияның келесі бір түрі – валюталық төрелік деп
1) Егер, мысалы, банк клиентінің оған анықталған валюта сомасын
2) Валюталық төрелік мақсатқа жету құралы болып табылады. Бұл
Валюталық төрелік валютаны сатып алудағы және сатудағы курстық айырмашылықтарды
Валюталық төрелік курстардағы айырмашылық және теңестіруші төрелік негізінде жүзеге
Бірінші жағдайда төрелікер (дилер) валютаны бір қаржы орталығында өте
Бұл операциялар әрқашанда өз құралдарының есебінен жүргізіледі. Теңестіруші төрелік
Тікелей төрелік борышкер және қарыз беруші валюталары арасындағы курстық
Жанама теңестіруші төрелікда өте төмен курспен сатып алынатын және
Пайыздық төрелік – бұл валюталық курстар және пайыздық қойылымдар
Форвардтық және фьючерстік келісімшарттар болашақта келісілген мерзімде бір валютаның
1)Егер жоспарланған мәміле тиімді болса – бұл айырбастауды жүргізуге
2)Егер мәміле тиімсіз болса – валюталық айырбастаудан бас тартуға
Осындай тиімді жағдайлар қарастырылатын келісімшарттар окционы деп аталады.Бұндай келімшартбойынша
Жедел валюталық операцияның келесі бір түрі – «аутрайт»
Аутрайт – валютаны сатып алу және сатуды валюта бағамының
Қазақстанның ақша нарығында тұрақтылыққа жету шетел валютасына сұраныстың және
1.2. Қазақстанда валютаны реттеуді ұйымдастыру
Валюталық операцияларды біздің елімізде шетел валютасымен банктік операциялар жүргізуге
Сонымен қатар Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі валюталық реттеудің және
Валюталық реттеу – нормотивтік құқықтық актілерді жасау және бекіту
Қазақстан Республикасы «Валюталық реттеу туралы» заңына (24.12.1996ж) сәйкес, Қазақстан
Валюталық реттеудің басты міндеттері:
Қазақстан Республикасы территориясындағы валюталық операцияларды жүргізудің принцпі мен тәртібін
Валюталық заңдылықтың орындалуына бақылау
Валюта нарығының жағдайына жүргізілетін валюталық операцияның көлеміне және құрылымына
Бұдан шығатын қорытынды өкілетті мемлекеттік органның құқықтық нормотивтік актілердің
Қазіргі уақытта валюталық бақылау және реттеу туралы бірнеше нормотивті
Қазақстан Республикасы үкіметі және өзгеде мемлекеттік органдар Қазақстан Республикасы
Осы заң Қазақстан Республикасы аумағындағы валюталық операцияларды жүзеге асыру
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі басқармасы қарарында (20 сәуір 2001ж
Валюталық операциялар жүргізуге қойылатын шектеулер заң бойынша: халықаралық міндеттемелерді
Шетел валютасы мен банктік операциялар жүргізуді лицензиялауды Қазақстан Республикасының
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі бөлшек сауданы және қолма-қол шетел
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкі (оның аймағындағы филиалдары) экспортты- импортты
Экспортты мәмле бойынша капитал қозғалысымен байланысты операциялардыжүргізуге берілген лицензия
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі өтініш берушінің ақпараттық есебі бойынша
Ағымдағы валюталық операцияларды капитал қозғалысымен байланысты операцияға көшкен жағдайда
Лицензия алу үшін мынадай құжаттар керек .
1)Өтініш берушінің лицензия күшінің болжанатын мерзімін, ұзақтығын көрсеткен
2)Лицензиялауға жататын операция бойынша валюталық бақылаудың банк жүргізгендігін дәлелдейтінөтініш
3)Қазақстан Республикасы Үкіметі анықтаған экспорттық келісімшартқа экспортталған тауардың сәйкестігін
Лицензия алған лицензиат Қазақстан республикасының Ұлттық Банкіне әр квартал
Валюталық операция бойынша есеп жүргізу және есеп беру тәртібі
Жеке тұлғалар ұлттық валютаға шетел валютасын алуға тапсырысты рәсімдеу
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі лицензиясы талап етілетін капитал қозғалысымен
Ол банк санымен бірге оған валюталық бақылау жүргізуге міндетті.
Қазақстан Республикасындағы валюталық бақылау органдары мен агенттері жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасының заңына сәйкес валюталық реттеу қыметін жүзеге асыруға
Алған лицензияларға сәйкес өздері операциялар жүргізген кезде валюта заңдарын
Валюталық бақылау органдары өз қызметтерін жүзеге асыру үшін валюталық
Жеке тұлғалардың кәсіпкерлікпен айналысуына байланысты, сонымен бірге үшінші тұлға
Жеке тұлғаның 10 000 АҚШ $-на тең сомадан аспайтын
Жеке тұлғаның банк шоты арқылы жүргізілген валюталық операция бойынша
Жеке тұлғалар Қазақстан Республикасы өкілетті банк арқылы шектелмеген ішкі
Қазақстан Республикасы заңының талаптарын сақтай отырып иемденуге құқылы және
Қазақстан Республикасы территориясында жеке тұлғаның өкілетті банк арқылы ұлттық
Жеке тұлғаның Қазақстан Республикасына валюта құндылықтарды енгізуі Қазақстан Республикасы
Жеке тұлғаның валюта операциясын жүргізуі бойынша банк қызметіне төлемі
Жеке тұлғалар арасында бекітілген келісімшарт бойынша айыппұл мен өсімпұл
Жеке тұлғалар арасындағы экспортты-импортты мәмілемен байланысты комиссия келісімшарты бойынша
Өкілетті банктер жеке тұлғаларға ұлттық және шетел валютасымен несие
Жеке тұлғалар арасындағы валюталық операциялар бөлек бағыттағы реттеуді және
Сонымен бірге, ақша төлемдері мен аударулар Қазақстан Республикасының Ұлттық
Ал заңды тұлғаның қолма-қол шетел валютасын өз банктік шотына
1.3. Банктерде валюталық операциялар жүргізу техникасы
Шаруашылық нарығында валюта бағамы басқа да кез келген тауар
Халық аралық валютамен жұмыс жүргізген агенттің арасындағы қатынас жиынтығынан
Валюта нарығының жыл сайынғы айналымы жүз миллиардтаған доллармен өлшенетін
Көлемі жағынан басқа нарықтармен салыстырғанда ең ірісі – валюта
Валюта саудасы әлемдік тауар және қызмет көрсету саудасының көлемін
Сонымен қатар, валюталық операцияның көп бөлігі халықаралық сауда қызметімен
Осы дипломдық жұмысымда әлемдік практикада қолданып жүрген валютаның операциялық
Валюталық операцияларды жүргізу техникасы туралы айтпас бұрын, валюта бағамы
Алдымен валюта бағамы дегеніміз не екендігіне тоқтала кетейік.
Валюта бағамы – бір елдің ақша бірлігінің бағасы. Ал
Толық баға белгіленімі сатып алушы (сатып алу) бағамы және
Баға белгіленіміның ең негізгі түрі тікелей баға белгіленімі болып
Өзара қарым-қатынасына қарай шетелдік және ұлттық валютаға былай атауға
Бұдан шығатын қорытынды – тікелей баға белгіленімі – бұл
Аталған баға белгіленімілық төменгі санаттағы бірлігін пункт деп атау
А валютасының В валютасына тікелей баға белгіленімі А
R – A валютасын В валютасына шаққандағы бағамы. В
Жоғарыда айтылғандардан мынадай қорытынды шығаруға болады: тікелей баға белгіленімде
Шартты мысал: Алматы банкі АҚШ $ мен теңгенің мынадай
Сатып алу 83,50
Сату
Анықтау керек:
а) 100 АҚШ $ айырбастау барысында қанша теңге алынады;
ә) 1 млн. теңгені айырбастау барысында қанша АҚШ $
Шешімі:
а) 1 – формулаға сәйкес, 100 АҚШ $-н айырбастау
ә) 2 – формулаға сәйкес, 1 млн. теңгені айырбастауда:
Баға белгіленімілық келесі түрі – жанама баға белгіленімі болып
Жанама баға белгіленімі А валютасының Та сомасы В валютасының
Тв = Та/R (3)
В валютасының Тв сомасы А сомасына эквивалент болады.
Та = Тв х R. (4)
Бұдан шығатын қорытынды, жанама баға белгіленіміда баға белгіленіміланатын валютаны
Валютаның жанама бағамы Ұлыбританияда кең таралған, тіпті валюталық есеп
Шартты мысал: Лондон банкінде АҚШ $ фунт стерлингке шаққандағы
сатып алу: 1,5410
сату:
Анықтау керек:
а) 100$ айырбастағанда қанша фунт стерлингін алуға болады.
ә) 1000 фунт стерлингін айырбастағанда қанша $ алуға болады.
Шешімі:
а) 3 формулаға сәкес 1000$ айырбастағанда: 1000:1,5410 = 648,93
ә) 4 формулаға сәйкес 1000 фунт стерлингіне айырбастағанда:
1000х1,4830=1483 $ алынады.
Шетел валютасын ұлттық валютаға баға белгіленімілауға қатысты ақпарат кім
Біріншіден, өз ресурстары болып табылатын шетел валютасының ұлттық валютамен
Осындай кросс-курсты қолдану арқылы барлық есеп айырысуды жеңілдетуге болады.
3-ші валюта көбінесе қазіргі кезде резервтік валюта статусына ие
Тікелей баға белгіленіміда белгілі болғандай, А валюта бағамы және
А / В
С / В
А және С валютасының өзара қарым-қатынасын анықтау керек.
Анықталуы бойынша, А/С валютасын сатып алған А валютасы 1А
Осыған сәйкес:
1А бірл.=R АВ1/RСВ2 С бірл.
Осы негізде А/С сату бағамын анықтауға болады. А валютасының
Сатып алу:R АВ/R СВ2 немесе кеңейтілген түрде:
А / В сатып алу бағамы
С / В сату бағамына
Сату R АВ/R СВ1 немесе кеңейтілген түрде;
А / В сату бағамы
С / В сатып алу бағамы
Шартты мысал: Банк валютаның келесі баға белгіленімісын анықтайды.
сатып алу
АҚШ $ / теңге
ДМ / теңге
Неміс маркасына шаққандағы сату және сатып алу кросс-бағамын анықтау
Шешуі: Бұл мысалда: А валютасы АҚШ $.
В – теңге
С – неміс маркасы
5-ші формулаға сәйкес неміс маркісіне шаққандағы $ бағамы мынадай
Сатып алу 84:48=1,75
Стау
Қарастырылған мысалда баға белгіленіміланатын валюталардың кросс-бағамы оларды басқа бір
Тікелей баға белгіленімі бойынша келесі валюта бағамы белгілі болады.
Сатып алу
А/В R АВ1 R АВ2
А/С R АС1
В және С валютасының арасындағы өзара қатынасты анықтау керек.
Сатып алу бағамы В/С=R АС1/R АС2 немесе
Сатып алу бағамы А/С (6).
Сату бағамы А/В
Сату бағамы В/С=R АС2/R АВ1 немесе
Сату бағамы А/С
Сатып алу бағамы А/В
Нақты мысал:
Валюта бағамы төмендегідей:
Сатып алу
АҚШ $ / венгер форинті 150
АҚШ $ / теңге
Венгер форинтінің теңгеге шаққандағы сату және сатып алу кросс-бағамын
Шешімі: Мысалда, А валютасы АҚШ $, В валютасы –
Сатып алу 84:160=0,525
Сату
Мынадай жағдай кездесуі де мүмкін:
3-валютамен қарым қатынас жасайтын валютаның біреуі-баға белгіленіміланатын, ал екіншісі
Шартты мысал: Фунт стерлингінің АҚШ $-шаққандағы бағамы, және АҚШ
Бұл жағдайда төмендегідей валюта бағамы белгілі болады:
А / В
В / С
Валютаның кросс-бағамын анықтауда бұрын қолданған есеп айырысудың қорытындысы бойынша
Сатып алу: R АВ1 х R ВС1
Сату :R АВ2 х R ВС2 немесе сату бағамы
Келесі валюта бағамы белгілі болады
Сатып алу
Фунт стерлингі / АҚШ $ 1,6540
АҚШ $ / теңге
Фунт стерлингінің теңгеге шаққандағы сатып алу – сату кросс-бағамын
Шешімі: Фунт стерлингінің теңгеге шаққандағы кросс-бағамы мынадай болады:
Сатып алу
Сату
Нақты валюта операциясын жүргізудің техникасын қарастырмас бұрын, бұл валюта
Жүргізу уақытына қарай валюталық мәміле спот бағамы, форвард бағамы
спот мәмілесі-
форвард мәмілесі-
Форвард бағамы спот бағамына тең деген көзқарас тууы мүмкін,
ФОРВАРД бағамы спот бағамынан жоғары немесе төмен.
Егерде форвард бағамы спот бағамынан жоғары болса, онда
спот бағамы сомасына тең және бұл екі курс арасындағыайырма
Егерде форвард бағамы спот бағамынан төмен болса, нәтижесінде дисконт
Іс жүзінде диллерлер (банкте, валюта операциясын орындаушылар) ФОРВАРД маржасымен
Көбінесе тікелей баға белгіленімілау қолданылады, бұнда сатып алу бағамы
Егер сатып алуға арналған форвард маржасының нәтижесіне арналған форвард
Егерде сатып алуға арналған форвард маржасы сату бағамынан төмен
Шартты мысал: Валюта нарығында шұғыл мәміле үшін мынадай валюта
Мерзімі $
СПОТ
1 АЙ
2 АЙ
3 АЙ
1,2 және 3 айдағы АҚШ $-ның теңгеге және неміс
Ескерту: форвард бағамын анықтаудың негізгі спот бағамы болып табылады.
Шешімі: АҚШ $-нің теңгеге шаққандағы бағамы үшін форвард маркасы
ФОРВАРД бағамының нәтижесін көрсететін спот бағамына қосылуы керек.
1 ай
2 ай
3 ай
АҚШ $-ның неміс маркасына шаққандағы бағамы үшін форвард маржасы
1 ай:
2 ай:
3 ай:
Қажет болған жағдайда жоғарда келтірілген арақатынастарды қолдана отырып, ФОРВАРД
Сонымен неміс маркасының 1, 2, 3 айға арналған теңгеге
Шешімі: Кросс-бағамы есеп айырудың 3 принцпінің ішінде, біздің арақатынаста
1 баға белгіленіміланатын АҚШ $, 2 баға белгіленімілайтын валюталар:
Сатып алу 115:1,5050=76,41
Сату
ФОРВАРД неміс маркасының теңгеге шаққандағы кросс-бағамы 1 ай уақыт
Сатып алу 115,5:1,5047=7676
Сату
2 ай мерзімі үшін:
Сатып алу 116,5:1,5042=77,45
Сату 119,5:1,5030=79,51
3 ай мерзімі үшін:
Сатып алу 118:1,5037=78,47
Сату 121,5:1,5024=80,87
ФОРВАРД бағамын баға белгіленімілау нәтижесі шешуші ФОРВАРД маркасына
СПОТ 76,41 - 77,79
1 ай 76,76-78,48 0,35-0,69
2 ай 77,45-79,51 1,04-1,72
3 ай 78,47-80,87 2,06-3,08
Осы негізде, неміс маркасы теңгеге премиямен баға белгіленіміланады.
Ал енді әр-бір нақты валюталық операцияның есеп алу техникасына
форвард келісім шарты 1 банк пен оның клиенті арасында
Валютаны сатып алу немесе сату бойынша ФОРВАРДтық мәміле
Форвард мәмілесінің әсер ету күшін қаржы операцияларының жылдық пайыздық
Іс=Е/Р х 360/t (8), бұл жерде
Е-операциядан түскен кіріс пен қалдық
Р-енгізілген құралдық сомасы
t –операцияның 1 күндегі мерзімі форвард тық мәміленің әсер
Іfm=FM/RS х 360/t (9), бұл жерде
RS – валюта сатып алу және сатудың спот-тық бағамы.
9-шы Формула қайта есептелген жылдық пайыздық қойылымға ФОРВАРД-тық маржасының
Бұл көрсеткіш мәміленің нәтижесін валютаны белгілі бір мерзімде сатып
Валюта сатып алудағы премияның баға белгіленіміланған форвард мәмілесі оның
Егерде мәміленің аяқталу мерзіміндегі пайда болған нарық бағамы келісімшартта
Шартты мысал:
2 айдан кейін сауда фирмасына 100 мың АҚШ $
СПОТ 115-117
2 ай 5-8
Егер доллар бағамы екі айдан кейін мынадай көрсеткіште болса,
а) 122-126
ә) 121-123
Шешімі: АҚШ $ы 120-125 форвард бағамының премиясымен баға белгіленіміланады.
100.00 х 125=12500000 теңге
9-шы формула бойынша жылдық пайыздық қойылым түріндегі доллар сатып
Ifm=8/117 х 360/60=0,068 х 6=0,408 немесе 40,8%
Пайда болған 122-126 бағамы бойынша форвард мәмілесі спот бағамы
100 000 (126-125)=100 000 теңге.
Пайда болған 121-121 бағамы бойынша $ сатып алудағы қосымша
100 000 (125-123)=200 000 теңге.
Валюталық дисконтпен баға белгіленіміланғанда форвард мәмілесін жүргізуге болады.15. 56.б/
Шартты мысал: Қазақстан фирмасы 3 айдан (91 күн) кейін
СПОТ 115-117
3 ай
доллар сатудағы форвард мәмілесінің нәтижесін анықтау керек.
3 айдан кейін доллар бағамы былай өзгереді:
1) 128-130
2) 112-114
Шешімі: Доллар 125-130 форвард бағамының премиясымен баға белгіленіміланады. ФОРВАРД
Ifm =10/117 х 360/91=0,087 х 3,96=0,3442 немесе 34,42 жылдық.
Пайда болған 128-30 бағамы бойынша жоғалған пайда мынадай болады:
100 000 (128-125)=3 000000 теңге.
Пайда болған 112-114 бағамы бойынша форвард мәмілесінің қосымша пайдасы
100 000 (125-112)=13000000 теңге.
Жоғарыда келтірілген форвард мәмілесі бойынша есеп айырысудан мынандай қорытынды
Егер пайда болған бағамы келісімшартта белгіленгеннен жоғары болса, олардың
Енді соңғысы, дисконтпен баға белгіленіміланған форвард мәмілесі келісім-шартта белгіленген
Қолма-қол және ұғым валюталық операциялардың элементінен тұратын валюталық операция
А валютасын В валютасына айырбастауда қолма-қол (спот шарты бойынша)
Валюталық своп пайда болғандықтан валюталық қауіп-қатерден сақтануға мүмкіндік береді.
Белгілі А валютасының бағамы мен В валютасының бағамында спот
Бұл жағдайда конвертация схемасы мынадай болады:
В А
Тікелей баға белгіленіміда А валютасына конвертацияланған Rs спот бағамының
Р А =Рв/Rs, бұл жерде Rs – спот бағамы.
Р А сомасын В валютасына қайта конвертациялауда t күннен
S в = Р A Rf, мұнда Rf –
Е=S в – Р в = Р А Р
Rf – Rs/ Rs = Р в Fm/Rs
Жылдық пайыздық қойылым түріндегі форвард маржасының нәтижесіндегі пайдалылық (своп
Ifm=E/P x 360/t = Fm/Rs x 360/t
Бұл жағдайда А валютасы мен В валютасының «Сату және
Шартты мысал: АҚШ $ теңгеге шаққандағы бағамы:
Сатып алу
СПОТ
Зай
Своптың АҚШ $-нан (пайда немесе қалдық) қандай болатынын және
Шешуі: АҚШ $-ның теңгеге шаққандағы бағамы премиямен баға белгіленіміланады,
$ теңгеге
FM=125-117=8 пункт
своп пайдасы мынаны құрайды:
Ifm = E/P x 360/t = 8/117 х 360/91
Егер А валютасы дисконтпен баға белгіленіміланса, своп мынадай залал
Е = Р в – S в = Рв
форвард маржасының нәтижесінде мынадай формуламен анықталады:
FM/Rs х 360/t
В А
- А валютасының премиямен баға белгіленімісында FM = А
- А валютасын дисконтпен баға белгіленімілағанда;
FM = А валютасын сатудағы спот бағамы минус А
Бұдан басқа, спот шарты бойынша А валютасын сатып алуды
Басқа шартты мысал: АҚШ $ теңгеге шаққанда:
сатып алу
спот
1 ай
Своп-тың АҚШ $-мен қорытындысы және оның әсер ету күші
Шешуі: Бұл жағдайда АҚШ $ дисконтпен баға белгіленіміланады және
форвард маржасы: FM = 117 – 111 = 6
своп- тың ____________
Ifm = 6/117 x 360/30 = 0,051 х 12
Сонымен, күшті валютамен (премиямен баға белгіленіміланатын) «Сатып алу және
А валютасының В валютасына шаққандағы белгілі бағамына своп баға
своп шартындағы А валютасындағы Р А сомасына В валютасындағы
S A = P в/ R f
Егер А валютасы премиямен баға белгіленіміланса, онда S A
Е = Р А – S А = PA
= Р А Fm/Rf
ФОРВАРД маржасының нәтижесіндегі залалы (своптың залалдары).
Ifm = E/P x 360/t = FM/Rf x 360/t
Егер А валютасы дисконтпен баға белгіленіміланса, онда S A
Е = S A – P A = P
форвард маржасының (СВОП пайдалылығы) нәтижесіндегі пайдалылық келтірілген формулада сипатталатын
Қаралған операцияның мәні бойынша А валютасының премиямен баға белгіленіміланғандағы
FM = A валютасын сатудағы форвард бағамы А валютасын
FM = A валютасын сатып алудағы СПОТ бағамы А
Шартты мысал: АҚШ $ теңгеге шаққандағы бағамы:
спот
своп теңгемен нәтижесі қандай болатынын және оның әсер ету
Шешуі: Қаншалықты доллар премиямен баға белгіленіміланса своп теңгемен соншалықты
Форвард маржасының есебі:
FM = 122-115 = 7 теңге немесе (122-117+5)
СВОП убыточносы формула бойынша:
Ifm = FM/Rf x 360/t = 7/122 x 360/30
Неміс маркасының, жапон иеніне шаққандағы кросс-бағамы:
Спот
2 ай
Жапон иенімен своп нәтижесін және оның әсер ету күшін
Шешуі:
Қаншалықты неміс маркасы дисконтпен баға белгіленіміланса, жапон иенімен своп
ФОРВАРД маржасының есебі:
FM = 74,125 – 74,120= 5 пункт (74,125-0,025)
своп кірісі:
Ifm = FM/Rf x 360/t = 5/74,120 х 360/61
Валюталық опционның есептеу техникасы басқаша. Валюталық опцион, алдымен нақты
Егер европалық опционның аяқталу мерзімінде немесе американдық опционның жүргізілу
Опционды сатып алуда оның сатушысына премия төленеді.
Ереже бойынша опциондық келісімшарт биржада және биржадан тыс сатып
Биржалық опциондық келісімшарт стандарты болып табылады және валютаның сатып
Валюта сатып алу опционы (call-опцион) үшін оның жүзеге асуындағы
Roe = Ro + P1
Мұнда Ro – В валютасы сатып алынатын курс (орындау
Р 1 – төленген премия.
Опционды жүзеге асырудан бас тартқандағы айырбастау бағамының әсер ету
Rme = Rm + P 1, мұнда Rm –
Сонымен, валютаны сатып алудағы опционды жүзеге асыру шарты пайдалырақ
Roe Rme, бұл
Премиямен баға белгіленіміланған валютаны атып алу опционы, опционда белгіленген
Шартты мысал: Қазақстандағы фирмаға 1 айдан (30 күннен) кейін
Спот
1 ай
100 мың доллар сатуға арналған опцион 1 доллар –
Егер доллар бағамы 1 айдан кейін мынадай көрсеткіште болса:
а) 126 – 128
б) 116 – 118,
мәміленің нәтижесін анықтау керек.
Шешімі: Бұл жағдайда Ro = 120 теңге
а) Егер, 1 айдан кейін доллар бағамы 126 -
Айырбасау бағамының әсер ету күші:
Roе = 120 + 6 = 126.
100 мың $ сатып алуға кеткен шығын мынадай пайда
100 000 х 126 = 12600 000 теңге.
Долларды иемденудің әсер ету күші (құны):
Ifm = FM/Rs x 360/t = 126 – 117/117
Сонымен, долларды сатып алу бағамы пайда болған сату бағамымен
100 000 (128 - 126) = 200 000 теңге.
ә) Егер, 1 айдан кейін доллар бағамы 116 –
Айырбастау бағамының әсер ету күші:
Re = 118 + 6 = 124. Долларды сатып
100 000 х 124 = 12 400 000 теңге.
Долларды иемденудің әсер ету күші (құны).
Ifm = 124-117/117 x 360/30 = 0,0513 х 12
Ол сонымен, егер пайда болған сатып алынатын валютаның сатылу
Валютаны сатуға (жеткізуге) арналған опцион (put-опцион) үшін премия төлеу
Жеткізілген валюта бірлігінің сомасы премияның көлемінен төмен болады.
Соның нәтижесінде осындай опционның жүзеге асырылуында айырбастаудың әсер ету
Опционды жүзеге асырудан бас тартқан жағдайда айырбастаудың әсер ету
Опционды жүзеге асыру шарты пайдалырақ болады болады (валютаны қымбатырақ
Премиямен баға белгіленімілаған валютаны сату опционы, онда белгіленген курс
Шартты мысал: Қазақстан фирмасы 3 айдан (91 күннен) кейін
Спот
3 ай
200 мың долларды сатуға арналған опцион жеткізілу бағасы 1
Егер доллар бағамы 3 айдан кейін мынадай көрсеткіште болса:
1) 120 - 122
2) 114 – 116
мәміленің нәтижесін анықтау керек.
Бұл жағдайда Ro = 118.
а) 3 айдан кейін доллардың бағамы 120 – 122
Айырбастау бағамының әсер ету күші:
Rme = 120 – 2 = 118.
200 мың долларға алынған сома мынадай:
200 000 х 118 = 23 600 000 теңге.
Доллар сатудың әсер ету күші (кірісі)
Ifm = FM/Rs x 360/t = 120-115/115 x 360/91
ә) 3 айдан кейін доллар бағамы 117-119 болса, Ro
Доллар сатудан алынған сома мынадай:
200 000 х 116 = 23 200 000 теңге
Доллар сатудың әсер ету күші (пайдасы)
Ifm = 116-115/115 x 360/91 = 0,0086 х 3,96
Сонымен долларды пайда болғаннан сатып алу 117 бағамы бойынша
200 000 (116-114) = 400 000 теңге.
Дисконтпен баға белгіленіміланған валюта сатудағы опцион, онда белгіленген курс
II. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАНК СЕКТОРЫНДА ВАЛЮТАЛЫҚ ОПЕРАЦИЯНЫҢ НЕГІЗГІ ТҮРЛЕРІН ЖҮРГІЗУГЕ
2.1 Қазақстандағы валюта нарығының қазіргі жағдайын талдау
Валюталық нарық – валюталардың сұранысы мен ұсынысы негізінде қалыптасатын
Валюталық нарықтың негізгі сипаттамасына мыналар жатады:
1) валюталық нарықта валюталық операцияларды жүргізудің, яғни валюталық операциялардың
2) валюталық нарықта валюталық операцияларды жүргізудің үздіксіздігі, бұл валюталық
3) бұрынғы ерекшеліктен нарықтың транспаренттігі яғни бұл тәулік ағымында
4) валюталық операциялардың жекелеген түрлерінің екі ұдайы рөлі. Валюталық
5) валюталық алып-сатарлық және төрелік операциялардың кең дамуы және
Валюталық нарықтың негізгі учаскелері мемлекеттік және коммерциялық банктер болып
Республиканың валюталық нарығы 1993 жылдан белсенді қызмет ете бастады,
2001 жылдың 12 ай ішінде ішкі валюталық нарық АҚШ
2001 жылы биржалық операциялардың көлемі 12,8 % -ға өсті
2002 жылы теңгенің номиналдық құнсыздануы 3,25 % -ды құрады
Хылықаралық тәжірибеге жақындау мақсатында Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі Қазақстан
Осы бұйрық / қаулыға сәйкес бухгалтерлік және салық септерінде
2000 жылдан күні бүгінге дейін теңге айырбастау бағамының еркін
Валюталық режімнің ауысуы және оның ізінше теңгенің құнсыздануы теңгенің
1993 жылдан 2000 жылға дейін шетелдік валюталардың бағамы өсті,
2003 жылдың қазанында валюталық биржалардағы биржалық операциялардың көлемі 650,
Ішкі нарықта барлық мықты валюталармен операциялар жүргізіледі. Дегенмен операциялардың
2004 жылдың аяғында евроға қарағанда доллар бағамының түсуі қауіп
Сонымен қатар теңгенің долларға биржалық бағамы тұрақты болып қалады.
Нарыққа қатысушылардың есебінше Ұлттық банк долларды түсуден сақтауды қолдауды
Ішкі валюталық нарықтағы жағдай бүкіл қаңтар бойына жоғары тұрақтылығымен
Қазақстан қор биржасындағы сауда-саттық көлемі және 2005 жылдың ақпанындағы
1 сурет
1 суретте 2005 жылдың ақпанында АҚШ долларының теңгеге номиналдық
Доллар бағамының теңгеге бағыттылық динамикасы америка валютасының аса мықты
Ақпан айының алғашқы үш аптасы бойына теңгенің АҚШ долларына
Ақпанның өткен кезеңінде Қазақстан қор биржасының биржалық операциялар көлемі
Биржадан тыс валюталық нарықта операциялар көлемі жедел көрсеткіштер бойынша
Қазақстан нарығында евро бағамының динамикасы көп жағдайда халықаралық қаржы
Ресей рублінің теңгеге бағамының динамикасы ең бастысы Ресей Орталық
2005 жылдың ақпанындағы теңгенін евро мен ресей рубльіне арнайы
2- сурет
2-суретте жалпы теңгенің нығаюы бойынша үнемі жұмысты, 2007 жылда
Дегенмен Қазақстан валюта нарығының дамуы көлемді параметрлерді ғана сипаттап
2.2 Қазақстан Республикасындағы банктердің валюталық операцияларды жүргізудегі ағымдағы қызметіне
Валюталық құндылықтарды пайдалануға байланысты операцияларды лицензиялау бойынша хабарламаны талқылау
Берілген лицензиялардың 85 %-ға жуығы экспорттық-импорттық мәмілелер бойынша міндеттемелердің
Қазақстан Республикасының коммерциялық банктер үшін және табыстылығы бойынша және
Бұл операцияларға келесі түрлері кіреді:
1) депозиттерді тарту:
- жеке тұлғаларды;
- заңды тұлғаларды, сонымен қатар банкаралық депозиттерді;
2) несие беру:
- жеке тұлғаларға;
- заңды тұлғаларға:
3) банкаралық нарыққа несиелер тарату.
1 кесте
Қазақстан банк жүйесіндегі депозиттер
(млрд тенге)
Көрсеткіштер Кезең соңындағы көрсеткіштер
% үлес салмағы:
12.03 03.04 12.03 03.04
Барлық депозиттер 731,2 808,5 100 100
Ұлттық валютадағы 386,7 440,9 52,9 54,5
Шетелдік валютадағы 344,4 367,6 47,1 45,5
Заңды тұлғалар 395,8 457,1 54,1 56,5
Жеке тұлғалар 335,4 351,4 45,9 43,5
Құрастырылған: Қазақстан Халық банкінің 2003 жылғы есеп
1 кестеде 2003 басына дейін валютамен салымдар (ол кезде
2003 жылдың қаңтарынан бастап теңге нығая бастағаннан кейін доллармен
Өз ақшаларын банкке салған 12 айға салымшылар сол жылы
2004 жылдың бірінші жартысы шетел валютасымен салымшылар үшін одан
Евро мен АҚШ доллары салымдарының нақты теңге табыстылығы шамалы
Өткен жылы аса табысты болған евромен салымдар осы жылдың
2004 жылы валюталық нарықтағы жағдай күрт өзгерді. Жинақ ақша
2003 жылы валюталық салымдар бойынша шығын салдарынан шетел валютасымен
Өткен жылы жеке тұлғлардың банк салымдарының көлемі 257,4-тен 343,2
2004 жылдың қорытындысы бойынша ұлттық валютадағы (84,6 %) депозиттердің
Жеке тұлғалар депозиттерінің өсуі бәсеңдеген белгісі байқалды. Тұрғындардың еңбекақысы
Депозиттердің валюталық құрылымын өзгертудің бағдарлы беталысы экономиканың долларизациялану үрдісінде
етпейтін ұлттық ақша бірлігінің пайдасына ең басты себеп теңгенің
Экономиканың долларизациясы 2003 жылдың басында 9,7-ден жылдың аяғында 7,3
Жақын болашақта валюталық салымдардың табыстылығына келетін болсақ ол төмен
Теңгенің игілігі ең бастысы мұнайдың бағасына байланысты екені бәріне
Қазақстан Республикасының резиденттерінің валюталық активтер құрылымында 2001-2003 жылдар ағымында
2- кесте
Қазақстан несие нарығының жағдайы
Банк несиелері 2001 2002 2003
Млрд. тнг. % Млрд. тнг. % Млрд. тнг. %
Барлық несие 489,8 100 672,5 100 978,1 100
Теңгемен 141,3 28,8 211,8 31,5 435,4 44,5
СКВ-мен 348,5 71,2 460,7 68,5 452,7 55,4
Қысқа мерзімді 241,1 49,2 289,0 43 369,8 37,8
Орта және ұзақ мерзімді 248,7 50,8 383,5 57 608,4
Құрастырылған: Қазақстан Халық банкінің 2003 жылғы есеп
Көп уақытқа дейін Қазақстан несие нарығының маңызды проблеммасы долларизациясы
39,6 %-ға жетті, экономиканың долларлану деңгейі 6,1 %-ға жетті.
Егер «долларизация» термині бұрын кейбір тұлғалар үшін теориялық қызығушылық
Тіпті кейбір коммуналдық қызметтерге тарифтер валютамен байланысты. Шетел валютасы
Валюта айналысының ауқымы туралы Ұлттық Бантің статистикалық бюллетенінің көрсеткіштері
06.2000 жылғы шетел валютасымен несие үлесінің төмендеуі теңге бағамының
Экономиканың долларлануын сипаттайтын тағы да бірнеше көрсеткіштерді алып қарайық.
Долларлану дамушы және өтпелі экономикалы елдердің сипатты ерекшелігі болып
Ел экономикасы үшін долларланудың көптеген басқа залалдарын қозғамай, ол
Долларланудың жоғары деңгейін жеңу оны пайда болуына себепті жою
Ортажедел болашақта таза түсімнің қысқаруы шетелдер қатысатын компаниялармен ұзақ
2004 жылы экономикада банктер несиелерінің көлемі 1,5 еседен аса
2.3 Валюталық операцияларға банктік қызмет көрсетуді дамытудың қазіргі заманғы
(мысалға АҚ «Қазақстан Халық банкі»)
Халық Банкі жеке және заңды тұлғаларға банктік қызметтің барлық
Мықты филиал желісінің және қазіргі заманғы телекоммуникация жүйесінің болуы
Алматы қаласында банктің орталық есеп орталығында күніне 3 120
Қазақстанның барлық ірі бантері өздерінің аударымдарын және өз клиенттерінің
«Қазақстан Халық банкі» АҚ-ның кез келген аймақтық бөлімшесінің валюталық
- жеке және заңды тұлғалардың валюталық қаражаттарын тарту, оларды
- жеке және заңды тұлғалардың банк шоттарын ашу және
Валюталық бөлімнің міндеттері болып табылады:
- әдістемелік басшылық, Қазақстан Халық банкі облыстық филиалының барлық
- есептеу техникасын қолдану арқылы операциялық жұмыстарды жүргізудің прогрессивтік
- операциялық жұмысты жүргізудің ең жақсы тәсілдерін қорытындылау және
- банктік қызмет көрсетудің халықаралық стандартын енгізу;
- филиалдың қаржы – шаруашылық қызметінің кері нәтижелерін болдырмау
- барлық валюталық операцияларды жүргізудің дұрыстығы үшін бақылауды қамтамасыз
- еңбек өнімділігін жоғарылату, негізгі және айналым қорларын нәтижелі
- ұйымдастыру, үнемі толықтырып отыру кодификациялау және Қазақстан Халық
- құжаттарды сақтауды ұйымдастыру.
Валюталық бөлім оған жүктелген тапсырмаларға сәйкес келесі қызметті жүзеге
- банктік құжат айналымын және банктің айырбастау пунктерінің операциялық
- айырбастау пункттерінің әдістемелік басшылығын жүзеге асырады;
- заңды және жеке тұлғаларға, клиенттерге валюталық және депозиттік
- шетелдік валютамен заңды және жеке тұлғаларға есеп –
- құнды қағаздар мен қатаң есептілік бланкілерін қабылдау,сақтау, есепке
- ұйымдастыру пункттерінің желілерін ашуды және қалыптасуын ұйымдастырады;
- әртүрлі валюталық операцияларға байланысты кеңес беру және делдалдық
- пластикалық карталарды қолдану арқылы тауарлар мен қызметтер үшін
- банк Жарғысына және филиалдар туралы ережеге сәйкес басқа
- бөлім жұмысының барлық бағыттары бойынша бұйрық жобаларын, келісімшарттарды,
- валюталық операциялық күннің ұйымдастырылуының және банктің аудандық филиалдарындағы
- аудандық филиалдардың есептерін талдауды жүзеге асырады, жиынтық айлық,
Банкке қызмет көрсетуге клиентті қабылдау шетелдік валютамен есеп және
Валюталық операциялар бөлімі күн сайын Жол, Банк, Персоналдық чектерді
Кең корреспондент желісін қалыптастыру – банктің ұзақ мерзімді саясаты
Негізі корреспондент банктер American Express Bank LTD, New York,
SWIFT электрондық халықаралық төлемдер жүйесі ең қысқа мерзімде әлемннің
Валюталық операциялар бөлімі ұлттық және шетел валютасының айырбасталуын және
«Клиент-Банк» қолма-қол есептерінің компьютерлік-модемдік жүйесі арқылы клиенттер өз офисінен
Қазақстанның Халық банкімен және оның филиалдарымен валюталық операциялардың келесі
- жеке және заңды тұлғалардан қолма-қол шетел валютасын сатып
- жеке және заңды тұлғаларға қолма-қол шетел валютасын сату;
- жол және коммерциялық (банктік) чектерді және басқа төлем
- «American Express» жол чектерін сату;
- несие карточкалары бойынша есептер жүргізу;
- Халық Банкінің клиенттерімен оның қызметтеріне (қолма-қол шет валютасы
- Қазақстан Республикасында Халық Банкінің айырбастау пункттерін ашуды ұйымдастыруды
- клиенттерге жеке валюталық шоттар ашу, жүргізу және жабу,
- шекарадан келіп түскен аударымдарды төлеу;
- ағымдағы шоттар бойынша шетел валютасымен қаражаттарды қабылдау және
- шот иелерінің тапсырысы бойынша жеке қаражаттарды шекараға аудару;
- клиенттердің шоттары бойынша операцияларды жүргізу және басқа мәліметтерді
Қазақстан Халық Банкі сатып алуға рұқсат етілген және оның
Банк жеке тұлғалардан растайтын құжатты ұсынбастан шектеусіз шетел валютасын
Қолма-қол шетел валютасын сатып алу – сату бойынша валюталық
Қолма-қол шетел валютасын есепке алу Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі
Халық Банкі «American Express» жол чегін төлеуге сатып алуды
Валюталық шоттардың ашылуы банк пен шот иесі арасында келісімшарт
Жеке тұлғаға валюталық шот ашу үшін келесі құжаттар қажет:
- жеке басты куәландыратын құжат;
- салық қызметінің ұйымымен берілген СТН беруді растайтын құжат;
- клиенттің шотты ашу туралы өтініші, онда шот валютасының
- клиенттің қолы үлгісімен (2 дана) нотариуспен куәландырылмаған карточка.
Валюталық шот алушы резиденттер үшін заңды тұлғалардың құқығына қосымша
- Қазақстан Республикасының Зейнетақы қорына жарна төлеуші ретінде шаруашылық
- мемлекеттік тіркеуден өткендігін растайтын өкілетті ұйыммен берілген белгіленген
Банкпен барлық клиенттің шоты бойынша операциялар клиенттің жазбаша өтініші
Қорытындысында мен, Қазақстан Халық банкімен жұмыс жасау кезіндегі шетелдік
Маңғыстау облысында айырбастау пункттерінің саны – 53, оның ішінде
Халық Банкінің барлық филиалдарында орналасқан айырбастау пункттерінің кең желісі
3-сурет
3 суретте банк қолма-қол шетел валютасы нарығында басты жайғасымдардың
Қолма-қол валюталық қаражаттарды есептегенде бұл операциялардың табыстылығы орта есеппен
2004 жылдың I кварталындағы төленген пайыздар бойынша Халық Банкінің
3 Кесте
«Қазақстан Халық банкі» АҚ-ның шығындары есебінен депозиттік валюталық операцияларды
2004 жылдың I кварталы бойынша
Сомасы, Қойылымы, % Салымшы Төлем, % Салым
түрі
мың. USD
1
ай. 2
ай. 3
ай.
1 5
15 Жеке тұлға Мерзім аяғында Жедел
5 8
16 Жеке тұлға Мерзім аяғында Жедел
8 10
17 Жеке тұлға Мерзім аяғында Жедел
10
18 Жеке тұлға Мерзім аяғында Жедел
100 15 17 19 Заңды тұлға Мерзім аяғында Жедел
100 500 16 IS 20 Заңды тұлға Мерзім аяғында
500
17 21 23 Заңды тұлға Мерзім аяғында Жедел
Құрастырылған: Қазақстан Халық банкінің 2004 жылғы есеп
I кварталда алынған табыстарды талқылай келе, бұл табыстарды негізгі
4- Кесте
«Қазақстанның Халық банкі» АҚ-ның валюталық операциялар табыстылығын талдау 2004
Валюталық операция түрі Табыс сомасы,USA Пайызбен
Клиенттердің валюталық шоттарын енгізу
Банк қаражатын орналастыру
Халықаралық есептер
Айырбастау операциялары
Сауда-саттық емес операциялар 15073
765211,63
52345
205584
72546 2
65
5
20
8
Құрастырылған: Қазақстан Халық банкінің 2004 жылғы есеп
Операциялардың белгілі түрлеріне қатысты табыс баптарын қысқаша қарап шығу
Айырбастау операциялары бойынша табысқа мыналар кіреді:
- ашық валюталық жайғасым бойынша табыстар;
- фьючерстік және форвардтық келісімдер бойынша операциядан табыстар.
Сауда-саттық емес операциялар бойынша табыстарға клиенттерден платикалық карточканы пайдалану
Банктің валюталық операцияларын тек кіріс пен шығыстары мен бағалап
Барлық есептер депозиттік банктің 2004 жылдың I кварталының көрсеткіштері
5 - Кесте
Табыстылығы бойынша депозиттік банктің валюталық операциялар құрылымы
Валюталық операциялардың негізгі түрлері Операцияның пайыздық
Клиенттердің валюталық шоттарын жүргізу 13
Қаражаттарды тарту және орналастыру 40
Халықаралық есептер 9
Айырбастау операциясы 26
Сауда-саттық емес операциялар 12
Құрастырылған: Қазақстан Халық банкінің 2004 жылғы есеп
5-кестеде сонымен табыстылығы, еңбек сыйымдылығы, жалпы шығындары бойынша негізгі
1) қазіргі кезеңдегі банктің қаражаттарын тарту және орналастыру;
2) айырбастау операциялары;
3) сауда-саттық емес операциялар.
ІІІ. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ВАЛЮТАЛЫҚ ОПЕРАЦИЯЛАРДЫ ДАМЫТУДЫҢ ПРОБЛЕМАЛАРЫ МЕН КЕЛЕШЕГІ
3.1. Валюталық операцияларды жүргізу проблемалары
Валюталық операцияларды жүргізуді бастаған маман бұл нарықтың қаншалықты тәуекелді
Валюталық тәуекел – келісімді жасау және оны орындау аралығындағы
Валюталық тәуекелдік кез келген келісім-шартқа қол қоюдан басталады, онда
Экспортер үшін тәуекелділік – бұл төлемді алғанға дейінгі тапсырысты
Импортер үшін тәуекелдік – бұл тапсырысты растау датасы мен
1. Ұлттық валютамен бағаны тіркеу немесе ұлттық валютаға қатынасы
2. Барлық талаптар мен міндеттемелердің сомасы бір валютаға сәйкес
$-мен сатып алатын фирмалар кеңінен қолданады, онда олардың өнімдерінің
3. Өз ұлттық банктерінен тиімді ұсыныстар алу.
4. Банктермен арнайы жедел валюталық мәмілелер жасау.
5. Биржалық жедел мәмілелерге екі жақтың біреуіне белгілі құқықты
Банктер өз жағынан қарызды теңгеруге көмектесетін немесе осы валютаны
«Айырбас ставкаларының» көлемі соңғы күндердегі осы валютаның бағамының динамикасына
Батыс елдерінде жедел валюталық мәмілелер телефонмен жасалады, немесе телефакспен,
Валюталық тәуекелдікті сақтау тәсілдерінің бірі төлем валютасымен форвардтық мәмілелер
Импортер керісінше төлемақы валютасын күні бұрын алу үшін, егер
70 жылдары валюталық тәуекелдікті сақтандыру үшін валюталық фьючерстер бірыңғай
1. Айырбастау тәуекелдігі: курстың болашақтағы өзгеруінен банктің активтері немесе
2. Аудару тәуекелдігі: бухгалтерлік табиғаты бар, шетел валютасымен активтер
3. Мәмілелер тәуекелдігі: шетел валютасымен көрсетілген болашақтағы мәмілелердің ұлттық
Операциялық валюталық тәуекелдік – болашақ төлемдер немесе қаражатты алу
Әртүрлі елдерде түрлі бухгалтерлік және есептік стандарттар бар. Олар
Компанияның қаржы есептерінде көрсетілген бағалардың көпшілігі құнның алғашқы мәнімен
Өз капиталының тұрақсыздығы қандай да бір валютамен көрсетілген айналым
Тәуекелдіктің осы түрін басқарудың екіншісі көзқарасы операциялық валюталық тәуекелдіктерді
Қайта есептеу валюталық тәуекелділікті хиджирлеу проблемасы қолма-қол ақшамен
Айырбас курстарымен байланысты тәуекелдіктің ең көп тараған түрі экономикалық
Экономикалық валюталық тәуекелдік айырбастау курстарының өзгеруіне, компания құнының өзгеруіне
Компанияның бағасы болып акцияның нарықтық бағасы есептеледі.
Акцияның нарықтық бағасы сұраныс пен ұсыныс бір-біріне тең баға.
Осы жағдайда ешкім акция көп қымбат тұрады деп есептемейді,
Инвесторлар акцияның құнын бағалауға тырысып компанияның болашақ түсімін шамамен
Экономикалық валюталық тәуекелдіктің табиғаты операциялық және валюталық тәуекелдіктің мәнінен
Экономикалық валюталық тәуекелдікті хеджирлеуге келесі көзқарас компания қызмет жасайтын
Сонымен қоса компания пайдаланушы валюталарға экономикалық валюталық тәуекелдікті өз
№4 қосымшада валюталық тәуекелдіктерді басқарудың негізгі әдістері туралы ұсынылған
Пайыздық ставкалардың өзгеруінің тәуекелдікке икемдігі.
Активтер мен міндеттемелердің мерзімдерін салыстыру (1 жылға дейін). Қаржы
Маржасы %
Спрэд сыйақы есептелетін орташа активтер мен міндеттемелердің арақатынасы. Депозиттерге
Экономиканың нақты секторымен байланысты тәуекелдік. Активтерді концентрациялау оның ішінде
Сыйақы ставкаларының өзгеруімен байланысты банктердің активтер мен міндеттемелер көлемін
2003 жылы теңгенің нығаюы активтер мен пассивтердің долларлануына
Қазақстан Республикасы резиденттерімен валюталық операцияларды жүзеге асырудың ішкі факторына
Қазақстан нарығының азғана көлеміне байланысты кез-келген ірі қаржы институты
Қазақстан Республикасының валюталық нарығын ретроспективтік талдау және валюталық реттеу
Төлем балансының қалыптастыру, талдау және болжау үшін деректер көзі
Төлем балансының есеп статистикасының жалпы көлемінде тіркелген операциялардың үлесі.
Қазақстан Республикасы Халық Банкі – қызметкерлерінің ойынша ең үлкен
Қазіргі уақытта валюталық реттеу мен бақылаудың негізгі мақсаты республикадан
Қазақстаннан капиталды шығарудың өзіне тән ерекшеліктері бар:
экспорттық валюталық түсімнің түспеуі және төленген аванс төлемақылары есебіне
трансферттік баға белгілеу проблемасы ;
қаржы міндеттемелерімен операциялар. Капитал ағындарын бақылау олардың тікелей реттелуімен
Еркін айырбас бағамы саясатын сақтау кезінде шетел валютасының мүмкін
Шикізаттық емес сектордың бәсекеге қабілеттілігінің төмендеуі экономиканың салылық концентрациясын
Теңгенің тұрақты нақты бағамын сақтау кезінде Ұлттық Банкте ішкі
3.2. Валюта режимін либерализациялау бағдарламасы және
валюталық операциялардың стратегиялық дамуына
бағыттама
Қазақстанның экономикалық дамуын талдау 2007жылға ағымдағы және капиталдық операциялар
Өнімділіктің өсуі жағдайында нақты айырбастау бағамының тұрақты динамикасы және
Ортажедел болашақта төлем баланысының қатыстық тұрақтылығына қол жеткізу валюталық
1. Инвесторлардың тәуекелдігінің табыстылығы мен диверсификациясына жету мақсатында инвестициялық
2. Ішкі қор нарығын дамыту және жаңа, күрделі инвестициялау
Қаржылық емес сектормен валюталық қаражаттардына сұранысқа ғана емес кәсіпорының
Қазақстан үшін келесі мүмкіндіктер ашылуда: шетелге шығарудан түсетін валюталық
Валюталық режимнің либерализация үрдісі өзіне ішкі және сыртқы жүйелік
- Әлемдік тауарлық наық бағасы әсіресіе мұнай бағасына
әртүрлі экономикалық және саяси факторлар әсер етеді.
Валюталық режимнің төлем баланысындағы тез және жағдаймен келісімінсіз либерализациясы
- Капиталқозғалысы бойынша операция либерализация ішкі және әлемдік
- Тәжірибе көрсеткендей валюталық курсқа шайқас тәуекелдігі экономикадағы фундаменталдық
- «Реттеу төрелікының» тәуекелдігі. Валюталық реттеу және бақылау жүйесі
Төлем баланысының және ішкі қаржы және валюталық нарық дамуның
- Тауар үшін аванс төлемін қарастыратын импорттық мәмілелер бойынша
- Резиденттердің перезиденттердің инвестициялық сападағы құнды қағаздарының инвестициясы;
- Резиденттердің шетелге тікелей инвестициясы операциясы.
- Резиденттердің шетел банктерінде және басқа қаржы институттарында шоттар
Бірінші кезеңде валютлық режимнің өзгерісі қарастыылмайды. Ол валюталық құндылықтарды
- Бөлшек сауданы жүзеге асыру және қолма-қол шетел валютасы
- Жылжымайтын мүлікке мүліктік құқық төлемақысына перезиденттер пайдасына резиденттердің
- Резиденттердің перезиденттерге 120 күннен астам мерзімге несие беруі;
- Шетелге резиденттердің басқа инвестициялары.
Валюталық режимнің ізінше либерализцияларды жүргізу кезіндегі трансакциялық шығындарды төмендетеді
Либерализацияның ұзақ мерзімді мақсаты валюталық режимнің шектеулерінің жаймен күшін
Ұлттық банк 2005 жылы құрбыламалы айырбастау бағамын сақтап қалуды
Ұлттық банк бағамның ауытқуы саясатына сәйкес сұраныспен шетел валютасын
Ұлттық банк валютаны мұндай үлкен көлемде сатып алғысы келмес
Осы тарауды қорытындылай келе 2004 жылы Қазақстан Республикасында 2005-2007
2007 жылдан валюталық реттеу және бақылау жүйесі келесі негізгі
1) валюталық құндылықтарды пайдалануға байланысты операцияларды лицензиялау режимінің
2) Ұлттық Банктің валюталық операциялар туралы хабарламасының тәртібін
3) операцияны жүргізу үшін негіз болып табылатын ресімделген
Талап етілген құжаттардың тізімі валюталық заңнамада бекітіледі:
4) Экспорттық-импорттық мәмілелер бойынша валютаны репатриациялау талаптарын сақтау.
5) Резиденттер арасында ұлттық валютамен операциялар бойынша төлемдер
6) Заңды тұлғалармен шетел валютасын және ұлттық валюта
2007 жылы экспорттық-импорттық мәмілелер бойынша есептерді жүзеге асыру үшін
Жалпы бұл шаралар Ұлттық Банкке валюталық және тауарлық ағындар
Жақын арада қабылданғалы отырған Қазақстан Республикасының валюталықө реттеу және
Жаңа заңның негізгі тұжырымдамалары:
1) Заңда валюталық шектеулердің форматтарымен валюталық реттеумен бақылаудың
2) Лицензиялауға жататын валюталық құндылықтарды пайдалануға байланысты операцияға
3) Заңда капитал қозғалысына байланысты операциялармен ағымдағы операциялардың
4) Заңды шетел валютасымен операциялардың жеке тізімі қарастырылуы
5) Заңда резиденттермен валюталық операцияларды жүзеге асыруға лицензия
ҚОРЫТЫНДЫ
Дипломдық зерттеудің тақырыбы бойынша негізгі тұжырымдар төмендегідей.
1. Ықшамдалған түрде валюталық операция – бұл шетел валютасын
Бір тұлға бір мезгілде немесе жалпы бірнеше операцияларды жүзеге
Сауда – саттық емес операцияларға капитал қозғалысымен банк клиенттерінің
Айырбастау операциялары қолма-қол және қолма-қол емес қарсы қолма-қол және
Әрекет етуші Қазақстан заңнамасында қабылданған капитал қозғалысына байланысты операциялар
Банктердің валюталық операцияларын жүзеге асыру уақыты мен техникасы көзқарасынан
Валютамен жедел мәмілелердің негізгі түрі болып:
А) форвардтық операциялар
Б) фъючерстік мәмілелер
В) опциондық мәмілелер табылады.
2. Қазақстан Республикасының резиденттері кәсіпорындар мен жеке тұлғалар валюталық
Оған қоса Қазақстан Республикасында резиденттер арасындағы валюталық операцияларға тиым
- тараптардың бір жағы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі немесе
- банк операцияларына және басқа операцияларға қатыстывалюталық құндылықтармен операциялар;
- банк қызметтерінің валюталық операцияларды жүргізу бойынша төлем ақысы,
- резиденттермен шығарылған нерезиденттермен шығарылған құнды қағаздарды сатып алу,
- Экстортты жүзеге асырумен байланысты комиссия шарттары бойынша төлемақы
- ақша міндеттемелерін орындау ретінде шетел валютасымен анықталған векселдерді
- бөлшек сауданы жүзеге асыруға лицензиясы бар резиденттермен есептеу
- қызметкерлерді Қазақстан Республикасының шет аймақтарына іссапарға жіберумен байланысты
- жеке тұлғалардың жеке тұлғаларға және заңды тұлғаларға өтеусіз
- жеке тұлғалардың басқа жеке тұлғалалардың пайдасына банк салымдарын
- бюджетке міндетті төлемдерді жасаумен байланысты операциялар.
Кіші шағын кәсіпорындар жеке тұлғалар валюталық нарықтың қатысушылары ретінде
Резиденттер нерезиденттермен шетел және ұлттық валютамен Қазақстан Республикасының валюталық
Резиденттер нерезиденттермен шетел валютасымен көрсетілген векселдерді операциялар бойынша шығаруға
Қазіргі жағдайда валюталық операциялар коммерциялық банктер активтерінің портфелінде басты
Қазақстан Республикасының коммерциялық банктері
Бұл операциялардың келесі түрлері бар: 1) жеке тұлғалармен заңды
2003 жылдың басына дейін валютамен салымдар ел тұрғындары үшін
2004 жылы экономикада банк несиелерінің көлемі бір жарым еседен
Қазіргі уақта валюталық бақылау және реттеу сомасында бірнеше нормативтік
Қазақстан территориясында валюталық операцияларды жүзеге асыру қағидалары мен тәртібі,
Валюталық нарықта орталық мемлекеттік банктер реттеуші және бақылаушы ұйымдар
Қалыптасқан жағдайда Қазақстан Республикасында валюталық режимнің либерализациясы бірнеше сатымен
Төлем баланысының жағдайымен ішкі қаржы және валюталық нарықтың деңгейін
- Резиденттердің нерезиденттерінің пайдасына импорттық мәмілелер бойынша есептерді жүзеге
- Инвестициялық сападағы нерезиденттердің құнды қағаздарына резиденттердің инвестициялары;
- Резиденттерді шетелге тікелей инвестициялаудың операциялары.
Валюталық режимнің ізінше либерализациялануы экономикалық маңызды
ПАЙДАЛАНЫЛГАН ӘДЕБИЕТТЕР
Закон Республики Казахстан "О валютном регулировании"// Казахстанская правда -
Закон Республики Казахстан
Закон Республики Казахстан «О внесении изменений и дополнений в
Концепция развития финансового сектора РК, одобренная постановлением Правительства РК
Правила проведения валютных операций в Республике Казахстан. Утверждены постановлением
Программа либерализации валютного режима в Республике Казахстан на 2005-2007
Программа либерализации валютного режима в Республике Казахстан на 2003-2004
Балабанов И.Т. Основы финансового менеджмента. – М., 2002.
Байманова Ж.К. Валютный рынок: история и современное состояние, перспективы
Баймуратов У. Каирленов М. Анализ вероятности возникновения валютного
Банковское дело:
Банковское дело. Дополнительные операции для клиентов. / под ред.
Банковское дело / под ред. Сейткасимова Г.С. – Алматы:
Бертаева К. Валютная политика Казахстана: положительные тенденции и противоречия
Бертаева К.Ж. Валютный рынок и валютные операции. – Алматы,
Буренин А.Н, Фьючерсные, форвардные и опционные рынки. -М., "Тривола",
Валютный рынок и валютное регулирование. Учебное пособие/ Т.Л.Антоновский, М.Н.Романов
Давыдова Л. Райманов Д. Банковское право РК. – Алматы,
Деньги, кредит, банки: Учебник /Под ред. Г.С. Сейткасимова.- изд.
Деньги, кредит, банки. Учебник. / под ред. Иванова В.В.
Донских А. В унисон мировой конъюнктуре // Казахстанская правда,
Есенжанов А. Валютный рынок: опыт и перспективы // Мысль,
Жунусбеков С.Б. Калиева А. Особенности денежно-кредитной политики РК в
Көшенова Б. «Ақша, несие, банктер. Валюта қатынастары». Алматы 2000ж.
Мақыш С.Б. «Коммерциялық банктер операциялары». Алматы 2002ж.
Мақыш С.Б. «Ақша айналымы және несие» Алматы 2000ж.
Миржакыпова С.Т. Банковский учет в Республике Казахстан. Часть 1.
Пескова Н.Я. Финансовые
Рамазанов Н. Обнадеживающее начало. // Деловая неделя, 4 февраля
Рамазанов Н. Три года свободного плавания // Деловая неделя,
Рамазанов Н. Доллар пошел вверх. // Деловая неделя, 14
Рамазанов Н. Валютные вклады обесцениваются // Деловая неделя,9 июля
Шиликбаев С. О механизме эффективного использования валютных ресурсов //
34. Челекбай А.Д. Долларизация и ее последствия.
журнал «Қаржы-қаражат» №7, 1996.
35. Хе О. Национальный банк разработал концепцию
либерализации валютного режима // Панорама, 15 февраля
2002. – с.3.
Баишев Б. О моделях банковской системы //
авг. 1997г.
Бондарь Т. Что происходит в банковской системе Казахстана (Становление
Финансист, - №10 - 2001
Иконников А. Очень крутой подъем // Континент - №25
2002
Курилов В. Банковская сфера: пути развития // Ковчег. -
2001.
Раева Р. О банковской системе Казахстана // Банки Казахстана
2003
Статистический бюллетень Нацбанка РК - 2002-2003
ҚОСЫМША А
Валюталық операцияның жіктелуі 1 сурет
ҚОСЫМША В
Кесте
Выданные по Республике Казахстан лицензии на осуществление отдельных видов
Операцияның түрлері Лицензия саны
2001 2002 2003
Инвестиция, барлығы 59 47 24
Жеке тұлға 19 20 11
Банктік емес заңды тұлға 38 26 13
Банктер 2 1 0
Кредиттер, барлығы 20 17 26
Жеке тұлға 0 0 5
Банктік емес заңды тұлға 14 10 21
Банктер 6 7 0
Резидент еместерді импорттық операция бойынша несиелеу 1056 1422 556
Жеке тұлға 2 0 0
Банктік емес заңды тұлға 1051 1416 556
Банктер 3 6 0
Валюталық түсімдерде тауарды экспорттауда төлеу мерзімінің өсуі 266 501
Жеке тұлға 0 0 5
Банктік емес заңды тұлға 366 501 251
Банктер 0 0 2
Зейнетақы жинақтаушы қорын инвестициялау (бас лицензия) 2 1 1
Жылжымайтын мүлікке төлеу құқығы, барлығы 17 26 22
Жеке тұлға 0 1 0
Банктік емес заңды тұлға 17 25 22
Шот ашу, барлығы 57 65 58
Жеке тұлға 0 8 3
Банктік емес заңды тұлға 57 56 54
Банктер 0 1 1
Қолма-қол шетел валютасын айырбастау операциясы - 144 107
Бөлшек сауданы қолма-қол шетел валютасына айырбастау - 4 5
Барлығы 1577 2227 1057
Жеке тұлға 21 29 24
Банктік емес заңды тұлға 1545 2183 1030
Банктер 11 15 3
ҚОСЫМША С
Валюталық қауіп-қатердің жіктелуі
ҚОСЫМША Д
Қазақстан қор биржасындағы сауда-саттық көлемі және 2005 жылдың ақпанындағы
11
Қолма-қол АҚШ долларын ұстау көлемі
(миллион доллар)
Қолма-қол шетел валютасын сатып алу (сату)
759
511
1998
1999
Халықаралық айырысуларға байланысты
Пластикалық карточкаларды шығару және қызмет көрсету
Шетел валютасын инкассоциялау
Ақшалай аккредиттивтерді төлеу
Жол чектерін сатып алу (төлеу)
Инкассо
Валюталық қаражаттарды орналастыру және тартумен байланысты операциялар
Клиенттердің валюталық шоттарын жүргізу
Конверсиондық операция
Банктің валюталық позициясы
Своп
Спот
Валюталық операция
Форвард
Шетелдік банктермен корреспонденттік қатынастар
Сауда емес операциялар
Валюталық арбитраж
Форфейтинктік қауіп-қатер
Риски экспортера
В
А
Л
Ю
Т
А
Л
Ы
Қ
Қ
А
У
І
П
-
Қ
А
Т
Е
Р
Трансляциалық қауіп-қатер
Конверсиондық қауіп-қатер
Коммерциялық қауіп-қатер
Тарихи қауіп-қатер
Қауіп-қатер тарнсляциясы
Қауіп-қатер мәмілесі
Қауіп-қатер аударымы
Экономикалық қауіп-қатер
Валюталық шешім
Алтын шешім
Қорғау шешімі
Мультивалюталық шешім
Валюталық операцияларды тіркеу
Валюталық операциялар түрлері
Валюталық операцияларды классификациялау
Халықаралық есептеу бойынша операциялар
Валюталық операцияларды жүргізудің мәнімен түрлері
Қазақстан Республикасындағы валюталық операциялар
Валюталық бағамдар өзгерісінің әсерінің есебі
Валюталық операциялар есебі жайлы
Шетелдік және ұлттық валюталармен операциялар
Валюталық операциялардың жіктелуі