Кәсіпорын экономикасы
ҚР–ғы шағын бизнестің даму тенденциясы (менеджмент)
Мазмұны
Кіріспе 7
І тарау. Әлемдік экономикада шағын кәсіпкерліктің даму мәселелері.
1.1 Шағын кәсіпкерліктің түсінігі және мазмұны 10
1.2. Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудың шетелдік тәжірибесі 14
ІІ тарау. Қазақстан Республикасындағы бизнестің даму тенденциясына талдау 27
2.1 Қазақстан Республикасындағы шағын бизнестің дамуы 27
2.2 Қазақстан Республикасында шағын бизнесті мемлекеттік қолдау шаралары
2. 3. “Март” ЖШС-нің қаржылық-экономикалық қызметін талдау 41
ІІІ тарау. Қазақстан Республикасындағы шағын бизнестің дамуын мемлекеттік қолдауды
3.1 Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік ортаның қалыптасуы. 54
3.2 Қазақстан Республикасындағы шағын бизнестің ұйымдық - құқықтық нысандары
Қорытынды 72
Қолданылған әдебиеттер 75
Кіріспе
Нарықтық экономика жүйесінің негізгі бағыты, мемлекеттің меншігіндегі экономикалық жүйенің
Дипломдық жұмыстың мақсаты: шағын бизнестің дамуы, оны мемлекеттік қолдауды
Дипломдық жұмыс міндеті кәсіпкерліктің мазмұны мен түсінігін,
Сондықтан да шағын кәсіпкерлік төңірегінде көптеген мәселелердің көтерілуі оның
Әлемдік тәжірибеде шағын
К. Макконелдің, Ф. Хайектің, Р. Хизричтің, соңғы он жылдықта
Бүгінде Республикамызда әлеуметтік өркендету, экономиканы қайта
Кәсіпкерлік қызмет біз үшін, бүгінгі таңда әлеуметтік тұрғыдан айтарлықтай,
Дамыған елдердің экономикалық құрылымдарында шағын және орта бизнес
Еліміздің экономикалық - әлеуметтік дағдарыстан шығуды қамтамасыз етудің қажетті
Дипломдық жұмыс кіріспеден, 3 тараудан, 11 кестеден және
І тарау. Әлемдік экономикада шағын кәсіпкерліктің даму мәселелері.
1.1 Шағын кәсіпкерліктің түсінігі және мазмұны
Әлеуметтік – экономикалық дамудың қазіргі кезеңі экономика құрылымының қайта
Әртүрлі саладағы шағын және орта кәсіпорындарды біріктіретін бұл сфера
Бүгінгі таңда кәсіпкерлік түсінігіне “Жеке кәсіпкерлікті қолдау және
Біз “Нарықтық кәсіпкерлік” кітабында кәсіпкерлікке берілген анықтамаға қызығушылық
Осы анықтамаға сәйкес кәсіпкерлікке келесідей:
Кәсіпкерлік қолданып жүрген заңдар шеңберінде, азаматтардың өз меншігінің немесе
Кәсіпкерліктің бұл анықтамасы кәсіпкерліктің тек қана белгілі бір қызметпен
“Шағын кәсіпкерлік” түсінігі әртүрлі меншік нысандарын және шаруашылық жүргізуін
Шағын кәсіпкерлік – нарықтық экономика негізі. Ол экономикалық реформалардың
Біздің шартармен жақын шет елдерде шағын кәсіпкерлік нарықтық экономиканың
әртүрлі экономикалық ынталар;
шаруашылық қызметтерге ауқымды еркінділікпен қамтамасыз ету;
бәсекелесті қолдау;
жеңілдетілген несиелер;
еркін түрде баға құру;
инвестицияларға қолайлы жағдай жасау.
Шағын кәсіпкерліктің дамыған сферасын құру бұл экономикадағы нақты салықты
Жетістікке жетудің маңызды факторлары жаңалықтарға деген икемділік, мобильділік және
Шағын және орта кәсіпорындардың нарық жағдайында дамуын ірі кәсіпорындармен
Шағын және орта кәсіпкерлік ірі массалық өндіріске қарағанда ең
Қазіргі батыс әдебиеттерінде кәсіпкерліктің 3 қызметін бөліп көрсетеді:
Ресурстық (еңбекшілірдің капиталын мобилизациялау, материалдық және ақпараттық ресурстар);
Ұйымдық (өткізу өндірісін ұйымдастыру, маркетинг, жарнамалар);
Шығармашылық (жаңашылдық және инициативаларды қолдану, тәуекелге бой бұру).
Шағын және орта кәсіпкерлік нарық конъюктурасының өзгерістеріне оперативті әсер
Шағын бизнес қызмет көрсету және сауда сфераларының дамуында, сонымен
Бір жағынан, шағын өзінің қосымша элементтерімен және олардың жоғарғы
Кәсіпкерліктің аса маңызды міндеті – шағын іскерлікті жүзеге асыру
Тұтынушы кәсіпкерлік процесте негізгі рольді атқарады. Кәсіпкерлік қызмет
Сонымен кәсіпкердің мақсаты тұтынушыларды жаулап алу арқылы өзіндік тұтынушылар
Әрбір кәсіпкердің кез – келген ойы мамандандырылған
1.2. Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудың шетелдік тәжірибесі
Нарықтық экономикасы дамыған елдерде шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдауға байланысты
Егер АҚШ – ты алсақ, бұл елде шағын кәсіпкерлікке
Әкімшіліктің қызметіне төмендегілер кіреді:
Тұтынушыларға телефон арқылы, жазбаша және жеке көмек көрсету;
Қызмет көрсету шығындарын төмендету;
Кәсіпкерлерге әріптестермен қатынасу туралы кеңестер беру;
Кәсіпкерлерге жергілікті маштабтағы бағдарламаны жүзеге асыру арқылы техникалық
Кәсіпкерлер мен тапсырушылар арасындағы жұмыс қатынастарын федералды агенттіктер арқылы
АҚШ – та шағын бизнесті ынталандырудың несие - қаржылық
70 – ші жылдардың соңында АҚШ Конгресінің бастамашылығымен шағын
1986 жылы АҚШ –та салық реформасы бойынша
АМБ –ның іс -әрекеті федералдық бюджеттен қаржыландырылады. 72% шағын
*/ Разумнова И.И. Мелкие фирмы в США ,
Шағын бизнестің дамуында жергілікті (муниципальді) құрылымдардың рөлі аз емес.
Сиэтл муниципалитетінің негізгі міндеті - қаланың барлық аудандарының дамуына
Сиэтл муниципалитетінің басшылығымен бір қатар жобалар жүзеге асырылады. Олардың
“Ақша табуға дайын ”қала бағдарламасы. Бұл бағдарлама қайта
Бизнесті қолдау орталықтары және компания дамуын несиелеу. Сиэтл Банкі
Сиэтлды комуналды дамыту достастығы. Бұл бағдарлама
Көріп отырғанымыздай, осы бағдарламалардың мақсаты – адамдарды әділетті ақша
Ссуда туралы айтатын болсақ, қор оны жеңілдік негізінде
Бұндай тәсілдер біреудің асырауында блушылықты болғызбайды және
Ұлыбританияда 1971 жылы шағын кәсіпкерлік секторындағы жағдайды зерттеу үшін
Ұлыбританияның үкіметі шағын кәсіпкерлік сферасында кәсіпкерлік іс - әрекетті
Ұлыбританияда ақысыз немесе төменгі төлемге шағын кәсіпкерліктің қызмет
“Ұсақ фирмалар қызметі”, іскерлік әлемнен және биліктің
Жекелеген министрліктер (сауда және өнеркәсіп, жұмысбастылық, экология, энергетика) шағын
Жаңа және қызмет етіп тұрған фирмаларға кеңес беру бағдарламалары;
Қаржылық көмек көрсету бағдарламалары;
Ұсақ фирмаларға көмек көрсетудің аймақтық бағдарламалары;
Ұсақ фирмалардың экспорттық қызметін қолдау бағдарламалары.
Шағын бизнес қаржылық көмекті ұлттық және жергілікті банктер,
Сондай бағдарламалардың ішінде 1983 жылы құрылған “Кәсіпкерлікті қолдау схемасы”
Ұлыбритания үкіметі жастар кәсіпкерлігін дамытуға ерекше көңіл бөледі. 1983
Жапонияда шағын және орта кәсіпкерлік сферасындағы мемлекеттің жасаған
Басқарманың іс - әрекеті төмендегілермен толықтырылады:
Жапонияның Өндіріс және сауда министрлігінің шағын және орта кәсіпкерлікті
Шағын және орта кәсіпкерлікті дамытудың мемлекеттік корпорациясымен;
Шағын және орта кәсіпорындарды қаржыландыру бойынша үкіметтік органдармен,
Ірі емес кәсіпорындардың несие алу мүмкіндігін нығайту бойынша
Префектуралармен, биліктің қалалық және атқарушы ауылдық органдарымен;
Қалалар мен елді мекендердегі сауда - өндірістік палаталармен
Шағын және орта бизнеске қатысты мемлекет іс - әрекетінің
Шағын және орта кәсіпорындар кооперативін ұйымдастыру туралы заң
Сауда - өндірістік палаталардың шағын және орта кәсіпорындарды дамытуға
Алғашқы тәжірибені жалпылай келіп, үкімет Шағын және орта кәсіпорындар
Шағын және орта кәсіпорындарды қаржыландыру бойынша мемлекеттік корпорация
Шағын бизнес үшін займдарды кепілдеумен қатар оларды сақтандыру бойынша
Қаржылық көмек шағын және орта кәсіпорындарға пайданың белгілі
Халық өмір сүруінің тұрақтануына және әлеуметтік жағдайына әсер етуші
Жапония Үкіметі шағын және орта фирмаларға қызмет көрсетуге арналған
Шағын және орта кәсіпорындарды дамыту бойынша мемлекеттік бірлестіктің жанында
Осылардың барлығынан басқа кооперациялау тұрақты кеңестермен, әрбір үлкен емес
Германияның тәжірибесіне көшейік. ГФР-дегі шағын және орта кәсіпкерлікті мемлекеттік
Федералды әкімшілік несиені салыстырмалы төмен пайыздық мөлшерлемемен және ақшаны
“Экономиканы қайта қалпына келтіру бойынша еуропалық бағдарлама” герман компенсациялық
“Еуропаны қайта қалпына келтіру бағдарламаларының” шегінде кәсіпорынды құруға көмектесу
Кәсіпорындарды құруды неміс компенсациялық банкі де қаржыландырады. Ол банктің
Қайта қалпына келтірудің несиелік институты жүзеге асыратын “Орта
“Білім, ғылым, зерттеу және технология министрлігінің арнай федералды бағдарламалары”
Мемлекет пен федералдық жерлердің бірлескен “аймақтық экономикалық құрылымды жетілдіру
Көмек жаңа кәсіпорындар құрылғанда, сонымен қатар кәсіпорындарды кеңейткен кезде,
Бұл қаатынастағы Испанияның тәжірибесі де қызық. Атқарушы органдардың жалпы
Шағын бизнесті қолдау бойынша өзінің құқықтарының шегінде белгілі бір
шағын және орта кәсіпорындар үшін арнай несиелік саласы;
проценттік мөлшерлеменің белгілі бір бөлігін өтеу туралы банктермен компенсациялық
жоғарылатылған амортизация нормалары;
салықтық жеңілдіктер мен компенсациялар жүйесі;
технологиялық өңдеулер мен кадрларды дайындауға гранттар мен субсидиялар;
жаңа жұмыс орындарын құру бағдарламасы;
экспортты сақтандыру;
экспорттық несиелер және т.б.
Шағын бизнеске қатысты саясатты жүзеге асыру бойынша, осы облыстағы
Оның қызметін қаржыландырудың басты көзі – мемлекеттік бюджет, онда
Әлемдегі ең маңызды – бұл ақпарат. Осыған байланысты шағын
Екінші ақпараттық орталық халықаралық сипатқа ие, себебі ол еуропа
Қазіргі кезде кәсіпкерлікті қаржылық қолдау саясаты бірінші кезекте шағын
Шағын және орта кәсіпорындар институты шағын және орта кәсіпорындарды
Өзара кепілдіктер қоғамы 1978 жылы корльдық декрет қабылданғаннан бастап
Бірлескен қызмет компаниялары – жауапкершілігі шектеулі қоғам формасында
Шағын және орта кәсіпорындар Испанияның арнайы мемлекеттік несие -
1995 жылы Өнеркәсіп және энергетика министрлігі жүйесінде Өнекәсіпті ұйымдастыру
Индияда - өндірістің шағын формаларын қолдау Үкіметтің көп жылға
Кәсіпкерлікті қолдау үшін Индия үкіметінің жүргізетін саясатына келесілер жатады:
өнімді лицензиялау;
өндірісті кеңейтуді бақылау;
экспортты либералдау;
бірлескен қызмет үшін жағдайлар жасау;
шетелдік қатысуды қолдау.
Шағын бизнес индустриясының институционалдық құрылымындағы орталық ұйымдардың бірі Нью
Ол ұйым өндірістік білім берумен айналысады, әәртүрлі технико
Негізінде шағын бизнесті дамытумен арнайы институттар айналысады. Ірі және
Одан басқа корпорацияның ұсынатын қызметі – бұл ноу –
бойынша бар және перспективалы баяндамалар, бөлшектелген инжиниринг, бірккен кәсіпорындардағы
Корпорация электроника, телемеханика, кибернетика және медициналық құрылғыларды өндіру сияқты
ІІ тарау. Қазақстан Республикасындағы бизнестің даму тенденциясына талдау
2.1 Қазақстан Республикасындағы шағын бизнестің дамуы
Бұл бөлімде біз республикадағы шағын бизнес дамуының маңызды аспектілерін
Статистикалық тіркелім деректері бойынша республикада 2002 жылы
Шағын бизнестегі белсенді кәсіпорындардың 43%-дан астамы сауда, автомобильді және
Ал 2003 жылғы шілде айнының 1 жұлдызына дейін
1-кесте.
Шағын бизнес кәсіпорындарының саны.
( аймақтар бойынша, 01.10.2002жыл және 01.07.2003жыл )
Аймақтар Тіркелгені
Барлығы Белсенділері
Бірлік %-бен Бірлік
2002
жыл 2003
жыл 2002
жыл 2003
жыл 2002
жыл 2003
жыл 2002
жыл 2003
жыл 2002
жыл 2003
жыл 2002
жыл 2003
жыл
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Қазақстан
Республикасы 113319 124949 100 100 85493 89611 100 100
Ақмола 3830 4140 3,4 3,3 3050 3290 3,6 3,7
Ақтөбе 4320 4713 3,8 3,8 3193 3583 3,8 4,0
Алматы 5128 5578 4,5 4,5 4215 4665 4,9 5,1
Атырау 2628 3108 2,3 2,5 2167 2654 2,5 3,0
Шығыс Қаз. 8099 8676 7,1 6,9 6138 6057 7,2
Жамбыл 3720 3878 3,3 3,1 2804 2812 3,3 3,1
Батыс Қаз. 2465 2749 2,2 2,2 2002 2286 2,3
Қарағанды 7766 8268 6,9 6,6 6443 6626 7,5 7,4
Қостанай 4960 5252 4,4 4,2 3868 4026 4,5 4,5
Қызылорда 2302 2484 2,0 2,0 1895 2025 2,2 2,3
Маңғыстау 2975 3386 2,6 2,7 2622 2863 3,1 3,2
Павлодар 5848 6380 5,2 5,1 4793 4835 5,6 5,4
Солт. Қаз. 2796 3009 2,5 2,4 2333 2373 2,7
Оңт. Қаз. 10340 11265 9,,1 9,0 7913 7059 9,3
Астана қаласы 7943 9095 7,0 7,3 6866 7784 8,,0
Алматы қаласы 38199 42968 33,7 34,4 25191 26673 29,5
2002 жылы аймақтық деңгейде шағын бизнестің белсенді кәсіпорындарының ең
Ал 2003 жылы белсенді жұмыс істейтін кәсіпорындардың басым
Аймақтар бойынша белсенді кәсіпорындардың басым көпшілігі Алматы қаласы (30%)
Белсенді кәсіпорындардың арасында ең көп үлес салмақ жұмыс
Шағын бизнестің кәсіпорындарының құрылымдық өзгерісіндегі үрдістер төмендегі
1-диаграмма.
Кәсіпорындардың көлемі бойынша шағын бизнестегі белсенді кәсіпорындарды бөлу.
Кәсіпкерліктің даму деңгейінің дүние жүзілік практикада жалпы қабылданған
2-кесте.
Шағын бизнес кәсіпорындарының 1000 тұрғынға шаққандағы саны аймақтар бойынша.
Аймақтар 1000 тұрғынға шағын
Жұмыс істеп тұрғаны Олардың белсенділері
2002 жыл 2003 жыл 2002 жыл 2003 жыл
Қазақстан Республикасы 5,8 6,0 2,8 3,1
Ақмола 4,3 4,4 2,7 2,9
Ақтөбе 4,8 5,3 2,4 2,1
Алматы 2,7 3,0 1,4 1,8
Атырау 4,8 5,8 2,0 2,4
Шығыс Қазақстан 4,2 4,1 2,2 2,2
Жамбыл 2,9 2,9 1,0 1,2
Баатыс Қазақстан 3,3 3,8 2,0 1,9
Қарағанды 4,8 5,0 2,4 2,1
Қостанай 4,2 4,4 2,2 2,4
Қызылорда 3,1 3,3 1,9 2,0
Маңғыстау 7,8 8,4 3,6 3,5
Павлодар 6,4 6,5 3,2 3,7
Солтүстік Қазақстан 3,4 3,5 1,8 1,9
Оңтүстік Қазақстан 3,8 3,3 1,5 1,5
Астана қаласы 13,7 15,4 7,3 8,6
Алматы қаласы 22,1 23,0 10,5 11,8
2002 жылы шағын бизнес кәсіпорындарының ең қарқынды дамуы Алматы
2003 жылы халықтың кәсіпкерлік белсенділігі әсіресе Алматы қаласы
3-кесте.
Шағын бизнес кәсіпорындарының негізгі көрсеткіштері.
Аймақтар Қызметкерлер саны Өнім өткізуден
мың
адам % - бен
2003 маусым млн.тг. 06, млн.тг.
өткен
айға өткен
жылғы
тиісті
кезеңге млн.
теңге % - бен 2002ж.қааңтар-қыркүйек , млн.тг. 2003ж.01-06 2001ж.01-
өткен
айға өткен
жылғы
тиісті
кезеңге
2002ж. 2003ж. 2002ж. 2003ж. 2002ж. 2003ж. 2002ж. 2003ж. 2002ж.
ҚР 460,4 478,5 100,9 101,1 107,4 105,9 44687
,2 4769
9,1 100,1 102
,0 105
,1 108
,3 113
,0 135
,2
Ақмола 15,6 16,6 101,0 101,4 103,3 110,0 942,5
,6 101,9 100
,1 82,6 108
,7 97,4 108
,6
Ақтөбе 25,7 28,5 100,4 101,6 119,7 107,7 1201,
5 1033
,3 108,6 99,8 114
,2 88,6112
,9 112
,9 102
,9
Алматы 23,6 25,8 100,8 104,4 100,5 111,3 1823,
3 2284
,8 101,2 101
,6 111
,7 128
,0 118
,4 154
,3
Атырау 14,1 17,0 102,0 102,5 124,5 127,5 1370,
8 1627
,8 99,9 99,4 153
,8 139
,9 135
,6 185
,2
Шығ.Қаз. 41,0 40,0 100,9 100,2 104,7 100,0 3779,
0 3629
,9 102,7 99,5 89,8 101
,1 95,3 101
,4
Жамбыл 16,5 16,1 99,6 101,7 98,5 96,3 657,1 783
,1 100,7 102
,2 93,8 115
,2 102
,0 122
,8
Бат.Қаз. 18,5 20,7 100,0 101,0 108,2 114,8 1118,
1 1034
,7 96,8 100
,9 121
,4 99,1 122
,9 126
,2
Қарағанды 39,9 40,6 100,9 99,3 106,1 104,5 3292,
2 2783
,3 97,8 100
,0 107
,3 84,3 111
,9 100
,0
Қостанай 24,0 24,6 100,8 100,8 114,6 105,3 2603,
6 2699
,1 102,9 100
,6 107
,4 109
,3 115
,8 134
,9
Қызылорда 7,8 8,9 100,6 100,4 97,8 115,7 434,2 488
,7 101,8 100
,3 100
,9 118
,9 96,9 106
,8
Маңғыстау 15,0 16,1 101,3 101,5 117,7 111,2 1434,
8 1405
,3 100,3 100
,4 116
,0 101
,7 138
,7 154
,1
Павлодар 21,7 21,6 100,5 99,9 107,8 102,4 2040,
2 2286
,2 100,5 104
,0 107
,3 112
,8 112
,9 131
,2
Солт. Қаз. 21,1 21,2 100,1 100,7 106,6 102,4 1604,
0 1659
,9 101,1 99,9 98,5 103
,1 103
,9 120
,4
Оңт. Қаз. 32,7 28,7 100,5 101,4 101,5 85,6 2051,
6 2058
,8 102,4 100
,3 116
,9 104
,9 116
,1 137
,9
Астана қ. 31,7 35,5 101,3 101,5 121,1 117,6 3950,
3 4590
,0 101,3 100
,6 116
,9 119
,6 124
,7 167
,7
Алматы қ. 111,5 116,6 101,3 101,6 104,5 106,7 1638
4,0 1830
4,6 98,3 104
,4 101
,4 109
,8 113
,3 149
,3
1.10.2002 жылғы есепті деректер бойынша республикадағы шағын бизнес
Өнімдер (тауарлар, қызмет) өткізуден түскен табыс ағымдаға жылдың, яғни
2002 жылдың қаңтар - қыркүйегінде шағын бизнес кәсіпорындары өнімдерін
Ал 2003 жылдың 1 – шілдесіне есептік деректер
Өңірлер бойынша жұмыс істеушілердің ең көп саны
Биылғы маусым айында өнім өткізуден 47699,1 млн. теңге табыс
2003 жылдың қаңтар – маусымында шағын бизнес кәсіпорындарының
2.2 Қазақстан Республикасында шағын бизнесті мемлекеттік қолдау шаралары
Шағын кәсіпкерлік өрісіндегі дағдарыс процестері шағын кәсіпкерлердің және оған
Туындаған мәселені шешу көзі шағын кәсіпкерлікті дамыту
Елімізде мемлекет басшысының қолдаумен шағын бизнесті өркендетуде көптеген
Шағын кәсіпкерлікті қолдау инфрақұрылымының жеткіліксіз дамуы; қолданып жүрген заңдарды
Шағын кәсіпкерліктің дамуын тежеп отырған бұл мәселелерді шешу мақсатында
шағын кәсіпкерлік саласындағы мақсаттық құқықтық актілерді жетілдіру;
шағын кәсіпкерліктің дамуына кедергі жасап отырған әкімшілік тосқауылдарды
шағын кәсіпкерлік субъектілерінің қызметін қамтамасыз ететін инфрақұрылымының жақсы
шағын кәсіпкерлік нысандарын кадрлық , ғылыми әдістемелік және ақпараттық
шағын кәсіпкерліктің табысты дамуын айқындайтын басты шарттардың бірі
Шағын және орта бизнестің қызметі тиімді болу үшін
Біздің елде “Қазақстандағы кәсіпкерлікті мемлекеттік қорғау және дамыту” заңы
Шағын кәсіпкерлік субъектілері болып заңды тұлға құрмайтын жеке адамдар
Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудың негізгі принциптері:
Қазақстан Республикасындағы шағын кәсіпкерлікті дамытудың басымдылығы:
шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудың кешенділігі;
шағын кәсіпкерлікті қолдау инфрақұрылымының және жүзеге асырылатын шаралардың шағын
шағын кәсіпкерлікті қолдау мен дамыту саласындағы халықаралық ынтымақтастық болып
Шағын кәсіпкерлікті қолдау мен дамытудың мемлекеттік бағдарламасы:
шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау шағын кәсіпкерлікті қолдау мен дамытудың
ұйымдар мен азаматтар шағын кәсіпкерлікті қолдаудың жүзеге асыратын мемлекеттік
Шағын кәсіпкерлікті қолдау мен дамыту саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі
Қазақстан Республикасының шағын кәсіпкерлікті қолдауды жүзеге асыратын уәкілетті мемлекеттік
шағын кәсіпкерлікті қолдау мен дамытудың мемлекеттік бағдарламаларының орындалуын ұйымдастырады;
шағын кәсіпкерлікті қолдау мен дамытудың қамтамасыз ететін нормативтік құқықтық
шағын кәсіпкерлікті қолдау мен дамыту саласындағы халықаралық ынтымақтастықты жүзеге
Республика аймақтарында шағын кәсіпкерлікті қалыптастыру мен оның
Шағын кәсіпкерлік саласында кадрлар даярлау, қайта даярлау және олардың
Республикадағы шағын бизнес бағдарламаларын жүзеге асыру.
Ең бірінші 1997 жылы 18 тамызда құрылған шағын кәсіпкерліктің
Шағын бизнесті несиелеу бағдарламасына нақтырық тоқталсақ, шағын кәсіпкерлік үшін
Несиелеу – бұл тәуелді іс, және қызмет банктерінің түпкілікті
Қазақстандық банктер арасында шағын бизнес бағдарламасының әріптестері – Казкоммерцбанк,
Бағдарлама ең алғашында Алматы және Ақмола облысында жұмыс істеді,
Микронесиелер кез-келген саладағы жобаны қаржыландыру үшін беріледі. Сонымен қатар,
Шағын несиелер жобаларды қаржыландыру және өндіріс сферасын айналымкапиталымен қамсыздандыру
Ұлттық банк ЕБРР келісімі бойынша екінші деңгейдегі банктерге мониторинг,
1998 жылы 3 айда $1,3млн. Несие 136 жобаға беріледі.
Қазақстандық банктер арасында ең белсендісі Казкоммерцбанк пен ЦентрКредит
Заем бағдарланған деп аталады, ауыл шаруашылықтың жеке секторын
Қарыз алудың негізгі жағдайы келесілер болып табылады: валютадағы
Шағын бизнесті несиелеу - үлкен мәселе. Біріншіден, кәсіпкерлер қызметі
1998 - 1999 жылдары шағын кәсіпорынды құру
Қазақстан заңы бойынша шағын кәсіпорындар 1-ден 50 адам қызметкер
30 мың доллар көлеміндегі жоғарғы несиелер экономика саласындағы
Шағын және орта бизнесті қаржыландыру мемлекеттік реттеу және қаржыландыру
Шағын және орта бизнес қаржылық қолдау бағдарлы және жеңілдік
2. 3. “Март” ЖШС-нің қаржылық-экономикалық қызметін талдау
“Март” ЖШС-нің 2001-2002 жылдар үшін есептелген технико-экономикалық көрсеткіштері мен
Қаржылық тұрақтылық деп өз қаражаттарының есебінен активке
Қаржылық тұрақтылықты бағалаудың ең маңызды көрсеткіші болып нақты
А ( ((( С1+З1+Д1 ) / ( С0+З0+Д0 ))
А - нақты алтернативтердің өсу темпі, %;
С - негізгі құралдар және өткізілмеген тауарлар мен материалдық
З - қорлар мен шығыстар;
Д - қолданылған заемдық құралдарды ескермегендегі ақша қаражаттары, есептер
“0” - базистік жыл;
“1” - талданатын жыл.
А ( ((( 189815+424767) / ( 147819+201778 )) –
Сонымен, 1 жылға нақты активтердің өсу интенсивтілігі 75,8 құрады,
4-кесте.
“Март” ЖШС-нің 2001-2002 жылдар үшін активтерін бөлуді және оның
Актив баптары 2001 жыл 2002 жыл өзгерістер
Мың
теңге % Мың
теңге % Мың
теңге %
1 2 3 4 5 6 7
Негізгі құралдар 147819 42,28 189815 30,38 41996 128,4
Ағымдағы активтер
Барлығы 201778 57,72 424767 69,11 222989 210,5
Оның ішінде:
Тауар-материалдық
қорлар 131334 37,57 224481 36,53 93147 170,2
Дебиторлық борыш 62813 17,97 176381 28,7 113568 280,8
1 2 3 4 5 6 7
Ақша қаражаттары 7631 2,18 23876 3,88 16245 312,9
Басқа да ағымдағы
Активтер --- --- 29 0,005 29 ---
Барлығы 349597 100 614582 100 264985 175,8
4-кестенің берілгендері бойынша кәсіпорынның активтері 1
Ары қарай 2001-2002 жылдар үшін ағымдағы активтердің құрамы мен
5-кесте.
Кәсіпорынның ағымдағы активтерінің құрамы мен құрылымы.
Көрсеткіштер 2001 жыл 2002 жыл өзгерістер
Мың
теңге % Мың
теңге %
1 2 3 4 5 6
Ағымдағы активтер
Барлығы 201778 100 424767 100 210,5
1 2 3 4 5 6
Оның ішінде:
Материалдар 43416 21,52 93398 21,99 215,1
Дайын өнім 86791 43,01 130015 30,61 149,1
Басқа да тауар-матер.
қорлар 1127 0,56 1068 0,25 94,8
Дебиторлық борыш 62813 31,13 176381 41,52 280,8
Ақша қаражаттары 7631 3,78 23876 5,62 312,9
Басқа да ағымдағы
активтер --- --- 29 0,01 ---
5 - кестеден ағымдағы активтердің динамикасы жағымды
Талдаудың келесі кезеңі қаржы ресурстары көздерінің құрылымы мен динамикасын
6-кесте.
“Март” ЖШС-нің 2001-2002 жылдар үшін қаржылық ресурс көздерінің құрылымы.
Қаржы ресурстары
көздерінің түрлері 2001 жыл 2002 жыл өзгерістер
Мың
Теңге % Мың
Теңге % Мың
теңге %
1 2 3 4 5 6 7
1. Меншік капиталы 233604 66,8 260730 42,4 27126 111,6
1.1. Жарғылық капитал 51689 14,8 51689 8,4 0 ---
1.2. Бөлінбеген табыс
(шығыс) 1970 0,6 37175 6,0 35205 1887,1
2. Тартылған құралдар 115993 33,2 353852 57,6 237859 305,1
2.1. Қысқа мерзімді несие --- --- 181549 29,5 181549
2.2. Кредиторлық борыш 5172 1,5 --- --- --- ---
2.3. Бюджетпен есеп
айырысу 93283 26,7 158520 25,8 65237 169,9
2.4. Басқа да кредитор-
лық борыштар 349597 100 614582 100 264985 175,8
Кестенің берілгендерінен кәсіпорынның барлық қаржы ресурстары көздерінің қосындысы
Меншікті қаражат үлесі 24,4% азайды, ал тартылған қаражат 24,4%
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын бағалау үшін автономия коэффициенті және қаржылық
Автономия коэффициенті шаруашылық жүргізуші субъектінің қаржылық жағдайының қаражаттың заемдық
Ка ( М / SH
Ка – автономия коэффициенті;
М – меншікті қаражат, мың теңге;
SH - қайнар көздердің жалпы сомасы, мың теңге.
Автономия көрсеткішінің минималды мәні 0,6 ( Ка ( 0,6
2001 жыл үшін Ка ( 233604 / 115993 (
2002 жыл үшін Ка ( 260730 / 353852 (
2001 жылға 0,6 ( 2,014 ( 0,6, яғни 1,21
2002 жылға 0,6 ( 0,737 ( 0,6, яғни 0,44
2001 жылға көрсеткіштің мәні кәсіпорынның қаржылық тәуелсіздігін көрсетеді, ал
Қаржылық тұрақтылық коэффициенті меншікті және заемдық қаражаттардың қатынасын
Ку ( М / К + З
Ку - қаржылық тұрақтылық коэффициенті;
К - заемдық қаражаттар, мың теңге;
М - меншікті қаражат, мың теңге;
З - кредиторлық борыш және басқа да пассивтер, мың
Меншікті қаражаттың заемдық қаражаттардан көп болуы кәсіпорынның жергілікті
2001 жыл үшін Ку ( 233604 / 115993 (
2002 жыл үшін Ку ( 260730 / 353853 (
Сонымен, 2002 жылы кәсіпорын қаржылық тұрақты емес болып
Меншікті қаражатты қалыптастыру көздері болып жарғылық капитал, пайдадан бөлінетін
Ары қарай дебиторлық және кредиторлық борыштарға талдау жасалады, олар
7-кесте.
“Март” ЖШС-нің 2001-2002 жылдар үшін дебиторлық және кредиторлық борышын
Көрсеткіштер 2001 жыл 2002 жыл өзгерістер
Мың теңге %
Дебиторлық борыш, мың теңге 62813 176381 113568 280,8
Кредиторлық борыш, мың теңге 5172 --- --- ---
Баланс 57641 176381 118740 306,0
Дебиторлық борыш ағымдағы активтерде елеулі үлес салмақ алады: 2001
7-кестенің берілгендері бойынша кредиторлық борыш 2001 жылы ғана
Баланстың өтімділігі кәсіпорынның міндеттемелерінің оның активтерімен өтелу деңгейі ретінде
Өтімділік көрсеткіштері кәсіпорынның өзінің қысқа мерзімді міндеттемелерін орындау қабілеттілігін
Төлем қабілеттілігінң жалпы бағасын ағымдағы өтімділік коэффициенті береді, оны
Ағымдағы өтімділік коэффициенті ағымдағы активтердің қысқа мерзімді міндеттемелерге қатынасына
Ка.ө. ( ( А1+А2+А3 ) / ( П1+П2 )
А1 - ең өтімді активтер;
А2 - тез өтетін активтер;
А3 - ақырын өтетін активтер;
П1 - ең асығыс міндеттемелер;
П2 - қысқа мерзімді пассивтер.
Тез өтімділік коэффициенті өтеудің аралық коэффициенті болып табылады және
Кт ( ( А1+А2 ) / ( П1+П2 )
Бұл көрсеткіштің мәні 0,8 - ден 1
Абсолютті өтімділік коэффициенті ең өтімді активтердің ағымдағы міндеттемелерге қатынасымен
Ка.ө. ( А1 / ( П1+П2 )
Абсолютті өтімділік коэффициенті төлем қабілеттіліктің ең қатаң критериі болып
8-кесте.
“Март” ЖШС - нің 2001-2002 жылдар үшін ағымдағы
Көрсеткіштер 2001 жыл
мың теңге 2002 жыл
мың теңге Өзгерістер
мың теңге
1 2 3 4 5
1. Ағымдағы активтер 201778 424767 222989
1.1. Оның ішінде:
тауар - материалдық қорлар 131334 224481 93147
1.1.1. Материалдар 43416 93398 49982
1.1.2. Дайын өнім 86791 130015 43224
1.2. Дебиторлық борыш 62813 176381 113568
1.3. Ақша қаражаттары 7631 23876 16245
1.4. Басқа да ағымдағы активтер --- 29 29
2. Ағымдағы міндеттемелер 108455 356569 248114
2.1. Кредиторлық борыш 5172 --- ---
2.1.1. Бюджеттік төлем бойынша 93283 158520 65237
2.1.2. Басқа да кредиторлық борыштар 17538 13783 -3755
3. Өтімділік көрсеткіштері --- --- ---
3.1. Абсолютті өтімділік коэффициенті
( 1.3. - жол / 2 – жол )
3.2. Тез өтімділік коэффициенті
( 1.2 - жол + 1.3. – жол )
3.3. Ағымдағы өтімділік коэффициенті
(1.1.-жол+1.2.-жол+1.3.-жол)/2-жол 1,86 1,19 -0,67
Кестенің берілгендері 2002 жылы жалпы өтімділік 2001 жылмен салыстырғанда
Ағымдағы өтімділік коэффициентін анығырақ талдайық. Оның ағымдағы міндеттемелердің
Қаржылық тұрақтылықтың аабсолютті көрсеткіштері болып қорлардың жағдайын және олардың
Меншікті айналым қаражатының (МАҚ) болуы. Оның өсуі кәсіпорын қызметінің
МАҚ ( МК – АА
МК – меншікті көздер;
АА – айналымнан тыс активтер.
Қорлар мен шығыстарды қалыптастырудың меншікті және ұзақ мерзімді
М( ( МАҚ + (П
(П - ұзақ мерзімді пассивтер.
Қорлар мен шығыстарды қалыптастырудың негізгі көздерінің ( НК )
НК ( М( + ҚЗҚ
ҚЗҚ - қысқа мерзімді заемдық қаражат.
Сәйкесінше қорлардың қалыптасу көздерімен қамтамасыз етілуінің 3 көрсеткішін атап
( меншікті айналым қаражатының ( ( МАҚ ) артықшылығы
( МАҚ ( МАҚ - Қ
Қ - қорлар (запастар).
( Қорларды қалыптастырудың меншікті және ұзақ менрзімді ((М() көздерінің
(М( ( М( - S
( Қорларды қалыптастырудың негізгі көздерінің ((НК) жалпы көлемінің
(НК (НК - Қ
Қаржылық тұрақтылықтың барлық көрсеткіштер келесі кестеге егжей –
9-кесте.
“Март” ЖШС-нің 2001-2002 жылдар үшін тұрақтылығының абсолюттік көрсеткіштерін
( Көрсеткіштер Шартты
белгілер 2001 жыл 2002 жыл Өзгеріс
1 2 3 4 5 6
1. Меншікті айналым қорларын қалып
тастыру көздері МК 233604 260730 27126
2. Айналымнан тыс активтер АА 147819 189815 41996
3. Меншікті айналым қорларының бо-
луы ( 1-жол – 2-жол ) МАҚ 85785 70915
4. Ұзақ мерзімді пассивтер (П
5. Құралдарды қалыптастырудың мен-
шікті және ұзақ мерзімді заемдық
көздерінің болуы (3-жол + 4-жол) М( 85785 70915 -14870
6. Қысқа мерзімдік заемдық құралдар ҚЗҚ 108455 356569 248114
7. Негізгі көздердің жалпы көлемі
( 5-жол + 6-жол ) НК 194240 427484 233244
8. Қорлардың жалпы көлемі Қ 130207 223413 93206
9. Меншікті айналым құралдарының
артықшылығы (+) және жетіспеуші
лігі (-). ( 3-жол – 8-жол ) (МАҚ -44422
10. Қорларды қалыптастырудың мен-
шікті және ұзақ мерзімді заемдық
көздерінің артықшылығы (+) және
жетіспеушілігі (-). (5-жол – 8-жол) (М( -44422 -152498 -108076
11. Қорларды қалыптастырудың негізгі
көздерінің жалпы көлемінің артық-
шылығы (+) және жетіспеушілігі (-)
( 7-жол – 8-жол ) (НК 64033 204071 140038
Кестенің берілгендері талданатын кезеңде қорларды қалыптастыру көздері өзгергенін көрсетеді.
МАҚ ( -17,33%
(М ( -17,33%
НК ( 120,08%
Бірақ та 2002 жылға қарай кәсіпорынның қаражатын қалыптастырудың ұзақ
Сонымен кәсіпорын қорларды қалыптастырудың қарастырылған көздерінің 2 –
Ары қарай тұрақтылықтың салыстырмалы көрсеткіштеріне талдау жүргіземіз.
10-кесте.
“Март” ЖШС-нің 2001-2002 жылдар үшін қаржылық тұрақтылығының салыстырмалы көрсеткіштерін
Көрсеткіштер Шартты
белгілер 2001
жыл 2002
жыл өзгеріс Болжанатын
Нормалар
1 2 3 4 5 6
Меншікті құралдармен қамта-
Масыз етілу коэффициенті К м.j.j. 1 1 0
Материалдық қорлардың мен-
Шікті құралдармен қамтама-
Сыз етілу коэффициенті К м.j.j. 0,66 0,32 -0,34
Меншікті капиталдың маневр-
Лілік коэффициенті К м. 0,37 0,27 -0,1 ( 0,5
Тұрақты активтердің индекс
Коэффициенті К т. 0,63 0,73 0,1 ---
Меншікті қаражатпен қамтамасыз етілу коэффициенті ( ( 0,1)
Материалдық қорлардың меншікті қаражатпен қамтамасыз етілу коэффициенті 2 есеге
Меншікті капиталдың маневрлік коэффициенті төмендеді және нормаға сәйкес
ІІІ тарау. Қазақстан Республикасындағы шағын бизнестің дамуын мемлекеттік қолдауды
3.1 Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік ортаның қалыптасуы.
Қазақстан Республикасының кәсіпкерлікке жол ашқан, оның
Кәсіпкерлік мәні мен мазмұны А. Смиттің айтуы бойынша
Кәсіпкерліктің қалыптасуының алғышарттары тауар – ақша қатнастарын реттейтін
Нарықтың ықпалды нарықтық - экономиканың дамуы үшін, нарықтық инфрақұрылымдарды
Республикада кәсіпкерлік дамуын қамтамасыз ететін кейбір құқықтық базалар
Қазақстанда алғаш рет “Қазақ ССР-де кәсіпкерліктің дамуы және
Кәсіпкерліктің дамуының негізгі мезеті жеке меншіктің заңдық тәртіпте бекітілуі
Кәсіпкерліктің құрылуына мемлекеттің сыртқы экономикалық қызметінің дамуы да әсер
Қазақстанда шағын кәсіпорындар жүйесін қалыптастыру әлі де жүріп жатыр.
Қазірдің өзінде кәсіпкерлік және оның ішінде шағын кәсіпкерлік
Шағын бизнестің қалыптасуынсыз Қазақстанда тиімді көп укладты
Кәсіпкерліктің қалыптасуының, дамуының тағы бір себебі ол шаруашылық қызметтің
Шағын кәсіпкерлік тек бәсекелесліктің ғана емес, сонымен бірге, қоғамдағы
Шағын бизнестің мәселелеріне көп жақты көңіл бөлуге қарамастан, Қазақстанда
Қазақстан ғалымдары көбіне әлеуметтік–экономикалық жүйенің экономикалық функциясы ретінде
Қазақстан шағын кәсіпкерлікті қалыптастырудың тұтастай концепциясын құру, сонымен
Шағын бизнесті қалыптастырудың өзіндік ерекшеліктері, рөлі, нақты әлеуметтік –
Қазақстанда шағын кәсіпкерлікті өркендетудің біргейлілігі мынада: нақты
Шағын кәсіпкерлік нақты әлеуметтік қызметті орындай отырып, ерекше әлеуметтік
Кәсіпкерлікті өркендету, қалыптастыру процесі постсоциалистік кезеңде, социомәдени процесі туралы
Сол кездердің өзінде, бұрынғы СССР-дегі көлеңкелі экономика ірі ауқымды
Кейінгі жылдары кәсіпкерліктің дамуы, құрылуы дүлейсіз жүрді және
Шағын бизнесті қалыптастыру үшін аса қолайлы жылдар,
Егер 1989-1990 жылдары олар мемлекеттік негізде құрылса,
1989 жылда 1991 жылдың ортасына дейін кәсіпкерлік шығармашылық негіздің,
1991 жылы бизенсті жария етуден кейін кәсіпкерлік кең көлемде
Кәсіпкерлікті құру үстінде әртүрлі ұлттық жағдайымен
1992 жылдың ортасынан бастап инфляция, жоғары төленбеген
Шағын кәсіпкерліктің қалыптасу, құрылу көзіне нақты уәждер елеулі
мақсатқа жету;
нақты жағдайда және әлеуметтік ортаға тәуелді жеке әрекеттерді негіздеу;
ммүмкін болатын салдарды бағалау;
атқарымдылық қабілеттілікті және мүмкіншілікті бағалау.
Шағын кәсіпкерлікті қалыптастыру, құру 1997 жылға дейін әлсіз болды,
1997 жылға аяқ басқанда “Жеке кәсіпкерлік туралы'' Қазақстан Республикасының
Осы жылы “Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің мемлекеттік реттеу тәртібін
Егер 1998 жылы Қазақстан Республикасында шағын кәсіпкерлер саны
Шағын бизнесті мемлекеттік қолдау және бәсекелестікті қорғау,
Үкіметтің экономикалық ақпараттар орталығының хабарлау бойынша берілген бағдарламаны жүзеге
шағын кәспкерлікті қорғау және қолдау мәселелерінде мемлекеттік емес
өндіріс секторының басым дамуы;
шағын кәсіпкерлік қызметінің жеке аспектілерін мемлекеттік реттеуден салалық және
серіктестер қатынас жүйесін “мемлекет – кәсіпкерлік бірлестік”
Бағдарлама шағын кәсіпкерліктің дамуы және саясат тұрақтылығын
Кәсіпкерліктің даму тенденциясын талдау қоғамдағы әлеуметтік қауырттылықтың төмендеуіне әсер
Бағдарламаны әзірлегендердің айтуынша конъюктуралық жағдайдағы шағын кәсіпкерлік
Шағын бизенстің тиімді дамуын анықтайтын жағдайлардың бірі ол
Шағын кәсіпкерлік субъектілері агенттіктің мемлекеттік тапсырысын орындауда олар шағын
Шағын кәсіпкерліктің салалық бағыты бойынша ауыл
Кәсіпкерлік ортаны қалыптастыру үшін алдымен сыртқы зерттеме жұмыстарын дайындау
Кәсіпкерлік жеке сектор бола отырып, ол өзін жеткілікті қуатты
3.2 Қазақстан Республикасындағы шағын бизнестің ұйымдық - құқықтық нысандары
Біздің еліміздегі, нарықтық экономикасы дамыған елдердің кәсіпкерліктің ұйымдық негіздерінің
Бизнесті ұйымдастырудың ең қарапайым формасы – бұл жеке кәсіпкерлік.
Жеке кәсіпкерлік – тіркеу және негіздеу жағынан әлдеқайда жеңіл
Енді шаруашылық серіктестікке тоқталайық.
Шаруашылық серіктестік деп жарғылық капиталы құрылтайшылардың үлесіне (салымдарына) бөліген
Бұл серіктестікті бір адам құруы мүмкін, ол оның бірден
Шаруашылық серіктестіктің құрылтай құжаттары болып құрылтай шарты мен
Шаруашылық серіктестікке қатысушылардың құқықтары мен міндеттеріне келетін болсақ:
Шаруашылық серіктестікке қатысушылардың:
құрылтай құжаттарында белгіленген тәртіппен шаруашылық серіктестіктің істерін басқаруға қатысуға;
шаруашылық серіктестіктің қызметі туралы ақпарат алуға және құрылтай құжаттарында
таза табысты бөлуге қатысуға;
шаруашылық серіктестік таратылған жағдайда несие берушілермен есеп айырысқаннан кейін
Шаруашылық серіктестікке қатысушылар:
құрылтай құжаттарының талаптарын сақтауға;
салымдарды құрылтай құжаттарында көзделген тәртіп, мөлшер, әдістер мен мерзімдер
шаруашылық серіктестік коммерциялық құпия деп жариялаған мәліметтерді жария етпеуге
Шаруашылық серіктестіктің құрылтайшылары құрылтай құжаттарында көзделген басқа да құқықтар
Шаруашылық серіктестікте оның қызметіне күнделікті басшылық жасайтын және оның
Серіктестіктің алқалық органдары ретінде:
басқарма (дирекция);
байқаушы кеңес;
заң актілерінде немесе шаруашылық серіктестігі қатысушыларының жалпы жиналысының шешімінде
Шаруашылық серіктестіктер толық серіктестік, сенім (коммандиттік) серіктестігі, жауапкершілігі шектеулі
Толық серіктестік деп мүлкі жеткіліксіз болған жағдайда қатысушылары
Толық серіктестіктің жарғылық капиталының мөлшерін оның құрылтайшылары белгілейді, бірақ
Толық серіктестіктің ең жоғарғы органы - қатысушылардың жалпы жиналысы
Серіктестіктің ісін жүргізу тапсырылған толық серіктестіктің органдары барлық қатысушыларға
Өкілеттілігі болмаса да ортақ мүдделері үшін әрекет жасаған қатысушы,
Толық серіктестікке қатысушының өз үлесін оның басқа қатысушыларына немесе
Серіктестіктің қатысушысы оның өзге де қатысушыларына заң құжаттарында немесе
Толық серіктестікке қатысушылардың қайсы біреуі шығып кеткен немесе қайтыс
Сенім (коммандиттік) серіктестік деп міндеттемелері бойынша өзінің бүкіл
Сенім серіктестігінің салымшысының:
серіктестік таза табысының жарғылық капиталдағы өзіне тиесілі үлесін құрылтай
серіктестіктің қаржылық есебімен танысуға, сондай – ақ оның дұрыс
заң актілерінде және құрылтай құжаттарында көзделген тәртіппен серіктестіктен шығуға;
жарғылық капиталдағы өз үлесін немесе оның бір бөлігін заң
Сенім серіктестігінің жарғылық капиталы оның қатысушылары салған салымнан құралады.
Сенім серіктестігінің ісін басқаруды толық серіктестер жүзеге асырады.
Сенім серіктестігі оған қатысушы барлық салымшылар шығып кеткен жағдайда
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік деп бір немесе бірнеше адам
ЖШС-ке қатысушылардың саны 100-ден аспауға тиіс. Егер ЖШС-ке қатысушылардың
ЖШС-тің жарғылық капиталының мөлшерін ЖШС-тің құрылтайшылары белгілейді және ол
ЖШС-тің қатысушысы серіктестіктің жарғылық капиталындағы өз үлесін немесе оның
Егер серіктестіктің құрылтай құжаттарында өзгеше көзделмесе, ЖШС-ке қатысушының өз
Үлес (оның бір бөлігін) сатып алуға
Егер ЖШС-тің құрылтай құжаттарына сәйкес қатысушының үлесін үшінші жақтарға
ЖШС қатысушыларының жалпы жиналысының айрықша құзыретіне мыналар жатады:
серіктестіктің жарғысын өзгерту, соның ішінде оның жарғылық капиталы мөлшерін
серіктестіктің атқарушы органын құру және оның өкілеттілігін мерзімінен бұрын
серіктестіктің қаржылық есебін бекіту және оның таза табысын бөлу;
серіктестікті қайта құру немесе тарату туралы шешім шығару;
серіктестіктің байқау кеңесін және тексеру комиссиясын сайлау және өкілеттігін
ішкі ережелерді, оларды қабылдау рәсімдерін және серіктестіктің ішкі қызметін
серіктестіктің өзге де шаруашылық серіктестерге, сондай–ақ коммерциялық емес бірлестіктерге
тарату комиссиясын тағайындау және тарату баланстарын бекіту;
ЖШС қатысушысынан үлесті мәжбүрлеп сатып алу туралы шешім шығару.
ЖШС-тің қатысушысынан үлесті мәжбүрлеп сатып алу – ЖШС-тің
Қосымша жауапкершілігі бар серіктестік деп қатысушылары серіктестік міндеттемелері бойынша
Қосымша жауапкершілікті серіктестер қарыздық міндеттемелерін салған салымдарының көлемінде ғана
Қатысушылыр жауапкершілігінің шекті мөлшері жарғыда көзделеді.
Қатысушылардың бірі банкрот болған жағдайда оның серіктеғстік міндеттемелері жөніндегі
Қосымша жауапкершілігі бар серіктестікке, осы бапта өзгеше көзделмегендіктен, жауапкершілігі
Сонымен кәсіпкерлікті ұйымдастырудың ұйымдық-құқықтық басқа формаларын серіктестердің артықшылықтарын
Сенімділіктің жоғарғы деңгейі. Жеке кәсіпкерлікке қарағанда серіктестер ақша
Қаржыны тарту мүмкіндігі. Басқа инвесторлардың капиталын тарту мүмкіндігі
Басқару жүйесінің қарапайымдылығы. Нақты өндірістік шығындарды азайтады. Серіктестер бір–бірін
Серіктестердің кемшілігіне келесілерді жатқызамыз:
Тұрақсыздық - серіктестік кәсіпкерліктің ең тұрақсыз формасы. Бір серіктестің
Серіктестердің шексіз жауапкершілігі – егер де келісім шартта
11-кесте.
Қазақстандағы бизнестің ұйымдық - құқықтық формалары.
( Критерий-
Лер Жеке кәсіп-
Лік Толық серік-
тестіктер (ТС) Командитті
Серіктестіктер
(КС) Қосымша жауап-
кершілікті серік-
тестіктер (КЖС) Жауапкершілігі шектеулі серіктес
Тіктер (ЖШС)
1 Тіркеу іс –
әрекеті мен
алғашқы
шығындар. Тіркеу карта
Сын ұсыну,
Патенттік
төлеу. Заңды тұлға-
ны тіркеу тәр-
тібі бойынша. Заңды тұлға-
ны тіркеу тәр-
тібі бойынша. Заңды тұлға-
ны тіркеу тәр-
тібі бойынша. Заңды тұлға-
Ны тіркеу тәр-
тібі бойынша.
2 Жауапкер-
Шілік дең-
Гейі. Шексіз жа-
Уапкершілік. Шексіз салдар
лы жауапкер
шілік. ТС-де шексіз
Жауапкершілік
Командиярде
салған үлес-
тің шеңберінде Салған салым-
дарының мөл-
шерінде қосым
ша жауапкерші
лікке ие. Салған капиталы
Ның шеңберінде
Жауапкершілікті
Болады.
3 Мирасқор
Лық Кәсіпкердің
Кетуімен кә
Сіпорын қыз
Мет етуін
тоқтатады. Екі адамның
біреуі кеткен
жағдайда қал
ған адам жаңа
мүшелерді та-
ратуға немесе
6 айдың ішін-
де басқа фор-
маға өзгертуге
құқығы бар.
Кем дегенде
бір толық се-
ріктес және
бір командит
болу керек.
Ондай болма-
ған жағдайда
серіктестік
жабылады. Қатысушылар-
дың саны 1-ден
30-ға дейін
болу керек. Қатысушылар-
дың санының
өзгерісі кәсіпо-
рын қызметіне
әсер етпейді.
4 Меншік
үлесін
иелену. Меншікті
Сатуға және
Сатып алуға
Шексіз құқы
Бар. Серіктестіктің
жарғылық
қордағы үлесі
не серіктестің
мүлкінің бел-
гілі бір үлес-
тік. Жарғылық
қордағы үлес-
ті қайтару сал-
ған салымға
пропорционал
ды болады. Жарғылық
қордағы үлес-
ті қайтару сал-
ған салымға
пропорционал
ды болады. Жарғылық
қордағы үлес-
ті қайтару сал-
ған салымға
пропорционал
ды болады.
5 Басқару. Кәсіпорынды
Толық өзі
Басқарады. Серіктес мүше
лерінің жина
лысы жоғарғы
басқару орга-
ны болып
табылады. Командиттер
басқаруға
қатыспайды. Серіктес мүше
лерінің жина
лысы жоғарғы
басқару орга-
ны болып
табылады. Серіктес мүше
Лерінің жина
Лысы жоғарғы
Басқару орга-
Ны болып
Табылады.
6 Қаржылан-
дыру. Өзінің ғана
қаржысы. Серіктестердің
Салымдары. Барлық серік-
тестер мен
командиттер
төлемі. Серіктестер қа-
тысушылары-
ның салымы. Серіктестер қа-
Тысушылары-
Ның салымы.
7 Жарғылық
қордың
минималды
мөлшері. Белгіленбей-
ді. 25 минималды
есептік көрсет
кіштен кем
болмауы керек 100 минимал-
ды есептік көр
сеткіштен кем
болмауы керек 500 минималды
есептік көрсет
кіштен кем
болмауы керек 1000 минималды
есептік көрсет
кіштен кем
болмауы керек
Қорытынды
Егемен елімізде жүзеге асырылып жатқан Түбегейлі экономикалық түрлендірулердің және
Шағын бизнестің соңғы екі жылда кәсіпорындық қызмет көрсеткіштерін
Қазіргі кезде бар және өздерін жақсы жағынан көрсеткен әдістемелер
Кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау мынадай аса маңызды бағыттары бөлініп көрсетілген:
кәсіпкерлікті қолдау және дамыту саласында мемлекеттік саясаттың нормативтік- құқықтық
кәсіпкерлікке қолдау көрсетудің мемлекеттік саясатын ұйымдық және ғылыми
кәсіпорындар қызметкерлерінің әлеуметтік қорғалуы мен қауіпсіздігі;
кәсіпкерлікті дамыту үшін жайлы қоғамдық пікір қалыптастыру;
аймақтардың кәсіпкерлік инфрақұрылымын дамыту;
кадрлар даярлау;
ақпаратпен қамтамасыз ету;
кәсіпорындардың өндірістік қызметін жетілдіру;
салық саясатын жетілдіру;
кәсіпкерлікте жеке меншік және басқа инвестициялар үшін жеңілдіктер жүйесін
инвестициялық бағдарламалар құру;
мемлекет тарапынан несиелендіру.
Кәсіпкерлікке қолдау көрсету құрылымы деп бұл жағдайда шағын кәсіпкерліктің
Кәсіпкерлікті қаржы – несие қолдауы мынадай негізгі бағыттарды ұштастыруы
салық жеңілдіктерін беру және қолайлы инвестициялық ахуал жасау;
кәсіпорынға тікелей қаржылай қолдау көрсету.
Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің инвестициялық қызметіне қаржы – несиелік қолдау
шағын кәсіпкерлік субъектілерінің мемлекетік инвестициялық бағдарламаға қатысуы;
шағын кәсіпкерлікті қолдау жөніндегі қорлар мен басқа да мамандандырылған
коммерциялық банктер мен басқа да қаржы институттары үшін жеңілдіктер
тиімділігі жоғары инвестициялық жобаларды жүзеге асыру үшін шағын
Қаржы – несиелік қолдау көрсететін инфрақұрылымды одан әрі дамыту:
шағын кәсіпкерлік субъектілеріне мемлекеттік және муниципалдық қорлар арқылы қаржы
несие кооперативтерінің өзара сақтандыру жүйесін дамыту;
қорлар мен кәсіпкерлер бірлестігінің инвестицияларды қаржыландыру көздерін іздеу, бизнес
Мен, дипломдық жұмысымда бұл тақырыпты зерттеу арқылы шағын кәсіпкерлік
Қолданылған әдебиеттер
Қинашева Ж. Қазақстан экономикасын қалыптастырудағы шағын кәсіпкерліктің рөлі.
Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі//2000 жылдың 1 сәуіріне дейінгі өзгерістер
Бекназаров А.Т. Современное состояние, тенденции и перспективы развития предпринимательства
Тұржанов С. “Кәсіпкерлікті дамытуға бағыттар: іс айясы ауқымды.”Алматы ақшамы-2003.
Закон РК “О государственной поддержке малого предпринимательства” от 19.06.1997г.
Кәсіпорын экономикасы. Жолдсбаева А. Экономика –2000.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Даярбаев Т. Малый бизнес: Итоги 2002г. И ожидание 2003г.,
Қинашева Ж. Қазақстан экономикасын қалыптастырудағы шағын кәсіпкерліктің рөлі.
Цыганов А.Г. Государство и малый бизнес: опыт Испании. Человек
Шеденоа Ө.Қ., Шеденова Н., Ризаходжаева А. Приоритеты предпринимательства. Алматы
Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі//2000 жылдың 1 сәуіріне дейінгі өзгерістер
Романкова И.В. Проблемы правогого регулирования предпринимательства граждан республики Казахстан.
Бекназаров А.Т. Современное состояние, тенденции и перспективы развития предпринимательства
Закон РК “О государственной поддержке малого предпринимательства” от 19.06.1997г.
Статистический пресс – бюллетень (нац. статагентство) Алматы 2000г.
Тукаев А.А Анализ развития малого бизнеса в Казахстане. Аль-Пари
Ранунова И.И Мелкие фирмы в США, экономика и управление.
Юсупова Н Поддержка малого бизнеса предпринимательства США . Мировая
Сорокина В Государственное регулирование малого бизнеса: опыт Великобритании. 1998г
Магомедов Ш, Петросян Д. Как правительство Японии поддерживает малый
Давильбекова Ж. Развитие малого бизнеса в Индии. Азия –
Қазақстан және оның аймақтары. 2002 ж. N4, 24-30 беттер.
Қазақстан және оның өңірлері. 2003ж. N3, 25-31 беттер.
* Тукаев А.А. “Анализ развития малого бизнеса в Казахстане”
* Юсупова Н. Поддержка малого бизнеса предпринимательства США //Мировая
* Сорокина В. Государственное регулирование малого бизнеса: опыт Великобритании
* Магомедов Ш:, Петросян Д. Как правительство Японии поддерживает
* Цыганов А.Г. Государство и малый бизнес: опыт Испании.
* Давильбекова Ж. Развитие малого бизнесе в Индии //
* Брагина Е. Индия: государственная поддержка мелкой промышленности// Мировая
* Қазақстан және оның аймақтары. 2002 жыл, (4, 27
* Қазақстан және оның аймақтары. 2002 жыл, (4, 28
* Қазақстан және оның аймақтары. 2002 жыл, (3, 25бет
* Шағын және орта кәсіпкерлік туралы заң.
* Умбетов А. Кредиты для малого бизнеса
* Данные национального стат. Агенства РК
* Гражданский кодекс РК “Основные положения”
* Шеденов Ө.Қ., Шеденова Н., Ризаходжаева А. Приоритеты предпринимательства.
* Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі//2000 жылдың 1 сәуіріне дейінгі
5
Кәсіпорын экономикасы
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЭКОНОМИКАСЫНЫҢ ДАМУ СИПАТТАМАСЫ
Кәсіпорынның өндірістік қуаты
Фирма қызметтерін ұйымдастыру қызметтері
Кәсіпкерліктің сыртқы экономикалық қызметінің негізгі нысаны - сыртқы сауда қызметі
Кәсіпорын экономикалық стратегиясы мен бағдарламасын әзірлеу
Кәсіпорын қаржысының мәні
Негізгі өндірістік процесті ұйымдастыру
Кәсіпорын экономикасының ішкі жағдайлары
Өнімнің өзіндік құнын төмендету, пайда, рентабельділікті арттыру әдістері