Қөркем әдебиет тілі
ІЛИЯС ЖАНСҮГІРОВ (1894-1938)
Жоспар
II.Негізгі бөлім.
1. І.Жансүгіровтың өмірі мен шығармашылығы.
2. І.Жансүгіровтың шығармашылығының ерекшеліктері.
3. І.Жансүгіров шығармаларының тілдік ерекшілігі.
III.Қорытынды.
VI.Әдебиеттер.
Ілияс Жансүгіров
(1894-1938)
Оның есімі туған ел әдебиетінің тарихында
Ілияс Жансүгіровтің ақындық әлемі «қазақ поэзиясыңың
Ол қазақ өнерінің, күй өнерінің, қара
Жасынан ән-күйді терең сезініп, жанымен түсінетін
Ілиястың екінші бір ерекшелігі - поэтикалық
І.Жансүгіровтің барлық шығармалары Отан, партия, жаңарған
Роман «Бастау», «Ағын», «Толқын», «Тасқын» атты
Романда революция қарсаңындағы тап күресі, әлеуметтік
Сатан жастайынан Әділхан байдың есігінде жалшылықта
Өмір өте берді, Сатан әділетсіздіктің түп
Сатан — халықты езуші байлардың, би-болыстардың
Сатан кейін ауылдан қалаға келеді, орыс
Жағымды кейіпкердің және бірі — Мәмбет.
Мәмбеттің жастық шағы жоқшылықта өтеді. Әкесі
Мәмбеттің жас кезінен-ақ ескі ырым-жырымға, жол-жораға
Орыс революционерлерімен, тап күресі туралы ғылыммен
Мәмбет — шындық пен әділет жолындағы
Қазақ революционерлерінің тағы бір өкілі Марданның
Марданның санасына еңбекшілерді әділеттілік пен бостандыққа
Романда өздерінің бас бостандығы, теңдігі туралы,
Күлзейненің тағдыры ауыр әрі аянышты, оны
Нәзипаның өмір жолы Күлзейненің тағдырына ұқсас.
Қорлық шеруінің өзінде Нәзипаның сұлу кескіні,
Романда тағы бір қыздың қайғылы тағдыры
Романда мінез-құлқы, сырт көрінісі, өмірге көзқарасы
Аяпберген жастайынан жоқшылық пен қорлық көріп
Елеке — әнші, сауықшыл адам. Жас
Романда орыс большевиктерінің іс-әрекетіне, олардың қазақ
1905 жылғы революцияға қатысқаны үшін қазақ
Орлов өзінің ең бірінші борышы қазақ
Олар кейін көтеріліс кезінде кездеседі. «Құттықтаймыз,
Романның соңында Орлов мінбеге шығып, митингіге
Алексей де 1905 жылғы революцияға қатысқан,
Қазақстанға қашып келгеннің біреуі — Герасимов.
І.Жансүгіровтің «Жолдастар» романында революция қарсаңындағы қазақ
Романда екі жүзге жуық кейіпкер бар,
Романдағы негізгі кейіпкерлер бедерлі бейнеленген. Мәселен,
І.Жансүгіровтің романы пейзажға бай емес, бірақ
І.Жансүгіров — шұрайлы тілдің шебері. Қазыналы
Романда қазақ даласының тұрмыс-салты, әдет-ғұрпы, халық
«—Жылама, қарындасым, өзің разы болмасаң, қашсаң
— Жыламай қайтейін, ағатай. Сүйеу болар
Бұл диалогта қазақ қызының дәрменсіз
Ілияс Жансүгіров ішкі монологты жақсы менгерген.
Ілияс Жансүгіров шеберлікті А. М.
I. Жансүгіровтің романы революцияны жырлаған, орыс
Октябрь таңы дүниеге әкелген жаңа адамды
Жаңа адам — социалистік моральдың жыршысы.
Олардың тағдыры әр түрлі: бірі ревалюцияға
Бұлардың ішінде жаңа өмірді бірдеи түсіне
Кейіпкерлерді сипаттауда әр жазушының өз ерекшелігі
Сейфуллин кейіпкерін тәптіштеп суреттеп жатпайды, ол
I.Жансүгіровтің творчестволық өрнегін Б.Майлинмен салыстара қарайтын
Көркем әдебиет тілі — өзінің мазмұны
Көркем әдебиет тілін норма деңгейінде және
Әрине, тіл саласында шамадан тыс еркіндік
Қазақ әдебиеті көркемсөз шеберлерінің бірі —
Жеке қолданыстағы сөздерді анықтауда мағынаны ашуға
Ашынғанға ашу
Контекст туғызған жеке-лексикалық мағына — «мөлшерден
Жалпы алғанда I. Жансүгіров шығармашылығындағы сөз
1) қосымша морфеманың активті позициясынан; 2)
Сөз қосымшасы мәнерлілік пен көркемдік танытуда
Тілдің сөзжасам
Келесі мысалда сөздер экспрессиялығын көрсетуге негіз
Олардың экспрессиялылығы жалғанатын орыңдарының өзгешелігінен болып
Сөзжасам жүйесінің ішкі заңдылықтары бар, тілде
Сөзжасам шартына үйлесімсіз жасалған жеке туындыгерлік
Белгілі бір контексте, жеке туындыгерлік қолданыста,
I. Жансүгіров шығармашылығындағы тағы бір ерекшелік
Қосарлама сөздер морфологиялық, семантикалық жағынан өзара
Туындыгер тұрақты сөз тіркестеріне де өзгеріс
Қорытынды.
Ақын (жазушы) шығармасында ұйқас үйлесімді, ырғақ
Көркем сөз шеберлерінің қай-қайсысы да өлеңдерінің
Талдауға алынған өлең жеті буынды, екі
Әдебиеттер.
1.Қөркем әдебиет тілі.-Қазақ тілі мен әдебиеті,2004,N47
2.І.Жансүгіров шағармашылығы.-Қазақ ідебиеті,2000,4ақпан.
3. Шалабаев.Б.Қазақ романының тууы мен қалыптасу
4.Бегелдин.Ә.Қазақ романы.-Ұлт тағлымы,2002, N6.
5.І.Жансүгіров.Шығармалары.Алматы,1962, IIIтом,140бет. ,
6.Досмұхамбетұлы Қ. Қазақстанның жоғары дәрежелі оқытушылар
7. Көркем әдебиет туралы (мақала).— Еңбекші
8. Жанай мен Тоғай тілмаштің әңгімесі
9.Ерғали (Алдоңғарұлы). Жазушылар мен көркем әдебиет
10.Жансугірүлы Ілияс. «Абай кітабы» (сын).— Тілші,
11.Жансүгіұүлы Ілияс. Қазақ күйлері жиналсын
12.Жансугірұлы I. Бетім анадай емес, мынадай
.
М.Әуезовтің қазақ тілі туралы ойлары
Көркем әдебиет тілінде кездесетін бейәдеби элементтер (дөрекі сөздер,одағайлар, орыс тілі элементтері, қарғыс сөздер)
Көркем шығарма – ақиқат өмір көрінісі
ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
Әдеби дәстүр мен жаңашылдық. Халықаралық әдеби байланыс. Көркем шығарманың көркемдеу құралдары мен тілі. Шығармашылық әлемі және әдеби жанрлар мен олардың түрлері
М.Мағауин шығармаларындағы «автор бейнесі» мен кейіпкер бейнесінің берілу жолдарын анықта
Шығармашылық әлемі және әдеби жанрлар мен олардың түрлері
Әдеби тілдің нормалары
Әдеби тілдің халықтың қоғамдық рухани байлығы
М. Ceрғaлиeв зeрттeулeрiндeгi көркeм әдeбиeт тiлi мәceлeлeрi