Құқықтық ғұрыптар
Мазмұны
Кіріспе...........................................................................................................................
1 Құқық әлеуметтік реттеу жүйесінде........................................................................
1.1 Қоғам және әлеуметтік реттеу...............................................................................
1.2 Әлеуметтік норма түсінігі.......................................................................................
2 Құқық әлеуметтік реттеу институты.....................................................................
2.1 Құқықтың пайда болуы..........................................................................................
2.2 Заң ғылымындағы құқықтың негізгі белгілері......................................................
2.3 Құқық нормалары әлеуметтік нормалар жүйесінде.............................................
Қортынды......................................................................................................................
Қолданылған әдебиеттер...........................................................................................
Кіріспе
Аталып отырған курстық жұмысым « Құқық әлеуметтік
Осы курс жұмысымды жазар алдында мынадай сұрақтар алға
Міне, осылайша, біздің «Құқық әлеуметтік реттеу жуйесінде тақырыбы
1.1 Қоғам және әлеуметтік реттеу.
Қоғам адамдардың ұйымдасуы мен өмір суруінің нысаны,
Қоғам қабілетті әрі тиімді
Қоғамды, мемлекетті дамытуда, оның құқықты
Қоғамның экономикалық, әлеуметтік, мәдениеттік
Егер де қоғамның экономикалық,
Құқықтық тәрбиені жақсарту үшін
Тәуелсіз жас мемлекеттің іргесін
Қазақстанда құқық жүйесінің болашақта
Құқықтық идеологияны қалыптастыруға қоғамдағы барлық
Құқықтық идеологияны қалыптастыру жұмысы жариялы,
Құқықтық идеологияны қалыптастыру процесінде
Құқықтық идеологияның алдындығы сан қырлы мудде –
1.2 Әлеуметтік норма түсінігі.
Әлеуметтік нормалар тарихи дамудың белгілі бір кезеңінде
1) қоғамдық маңызы бар іс-әрекеттерге ынталандырудан шығады
2) белгілі бір жүйеге сәйкес келетін, міндетті түрде
3) қоғамдық ұйғарымның (санкцияның) негізі болуы керек.
Әлеуметтік нормалардың мәнін ғылыми жолмен түсіну үшін, ең
Әлеуметтік нормалар қоғам алдындағы тарихи міндеттерін атқару
Әлеуметтік нормаларды қабылдауға бейімдеу жолдарының бірі –
Қоғамдағы әлеуметтік тәртіптің дамып нығаюына сан – қырлы
- табиғи құбылыстардың, факторлардың, уақиғалардың тигізетін
- нормативтік актілердің ерікті түрде жақсы орындалуы;
- қоғамдағы қатынастарды реттеп – басқаратын нормаларды төрт
- табиғи нормалар – ғылыми тұрғыдан зерттеліп, тәжірибеден
- ғылыми зерттеуден өткен, тексерілген техникалық және табиғи
- әлеуметтік нормалардың көпшілігі осы топқа жатады;
- құқықтық нормалар.
Қоғамдағы көптеген қарым – қатынастарды реттеп басқарып
2.1
Құқық әлеуметтік институт ретінде мемлекетпен бірдей пайда болады,
Құқық тарихи жағынан, таптық құбылыс ретінде пайда болады
Егер ғұрып адамдардың сезімінде, тәртібінде ұсталса, құқық нормалары
Құқық ғұрыпқа қарағанда күрделілеу реттеуші, себебі онда тиым
Құқықтық нормалар көп жағдайда үш негізгі жолдармен құрылады:
1) мононормалардың (алғашқы әдет – ғұрыптардың) әлеуметтік
2) мемлекеттің құқықтықшығармашылығы арқылы заңды нормалары бар арнайы
3) преценденттік құқық, соттардың нақты шешімдерінен тұрады
Құқықтың нысанына (шығуына), құқықтық нормалардың көріністерін бекіту жолдары
Құқықтың қайнар көздеріне, заң нормалары бекітілетін арнайы мемлекеттік
Құқықтың негізгі нысандарына (қайнар көздеріне) мыналар жатады: құқықтық
1. Құқықтық ғұрыптар. Құқықтық ғұрып дегеніміз, мемлекетпен рұқсат
Заң ғылымдарының құқықтық ғұрыптарға көз қарасы жақтыға жатпайды.
Заңды позитивизм, керсінше ғұрыпты құқықтың шығу көзі ретінде
Заңды позитивизм өкілдері құқықтың ең басты пайда болу
2. Заңды прецедент (сот тәжірибесі). Қазіргі дүниеде көп
Прецеденттің пайда болған, туған жері Англияболып есептеледі. Жалпы
Революцияға дейінгі орыстың құқық теориясы, заң нормаларының сот
Еліміздің заң ғылымы кейінгі кездерде, сот тәжірибесін толық
2. Нормативті – құқықтық актылар – бұл құқықтық
Құқық және дін. Адам баласы қоғамның белгілі даму
Кәзіргі кезде құқықтың шығу көздеріне жататын араб елдеріндегі
Мұсылман құқығының негізіндегі шығатын төрт жерін айтуымыз қажет:
1) Қасиетті кітап Құран;
2) Сурна - әдет – ғұрыптыр жинағы;
3) Иджм – Құранның негізгі ережелеріне ғалым –
4) Қияс - мұсылмандардың өміріндегі құбылыстар жөнінде салыстырмалы
1.2 Заң ғылымдарындағы құқықтың негізгі белгілері және түсінігі.
Құқықтық – мемлекет сияқты, қоғамдық дамудың нәтижесі. Ол
Қарым – қатынатарына қарамай әртүрлі құқық туралы ойлардың,
Құқық әлеуметтік құбылыс, онсыз өркениетті қоғамда өмір сүру
Құқық нормативтік нысанында жалпы адам баласының адалдығының
Жеке меншік құқығы адамның барлық құқығының негізі;
Құқық тәртіптіліктің өлшемі, ол мемлекетпен белгіленеді және қорғалады.
Құқыққа көзқарастардың көбіне, оны еркіндіктің нормаларына жатқызады, себебі,
Канттың айтуы бойынша, құқық жағдайлардың жиынтығы, біреудің бассыздығы
Гегельдің айтуы бойынша, құқықтық қажетті, тұратын жері еркіндік,
Құқық туралы ойлар белгілі ғылыми бағыттарға, мектептерге сай
Құқықтың түрлі түсінігі болуы - оның әлеуметтік мәнінің
Құқықтың жалпы әлеуметтік мәнін мойындай отырып, оған мынадай
Құқық (объективтік тұрғыдан қарағанда) – жалпыға бірдей міндетті,
Енді құқықтың негізгі белгілерін қарастырайық.
Жүйелілігі. Құқық – бірнеше бөлшектен тұратын жүйелі құрылыс.
Нормативтік сипаты – құқықтың негізгі белгілерінің бірі. Құқық
Формальдық – анықтылық – құқықтың тағы да бір
Құқықтың енді бір белгісі – мемлекеттің күшіне сүйенуі.
Егер азаматтардың құқықтары мен бостандықтарына қол сұғылса, мемлекет
Құқықтың тағы бір белгісі – адамдардың еркін білдіру.
2.3 Құқық нормалары әлеуметтік нормалар жүйесінде.
Құқықтық нормлар әлеуметтік нормалардың ең күрделісі, ең көлемдісі,
Кіне заманнан ғалымдар құқықтың мәні мен мазмұнын түсінбекші
нормативті тұрғыдан қарау бойынша – құқықты заң нормаларының
социалогиялық тұрғыдан қарау бойынша құқықты ретелетін қоғамдық қатынастар
философиялық тұрғыдан қарау бойынша құқықты бостандық пен әділідік
Құқыққа социологиялық және философиялық тұрғыдан қарағанда ол өте
Құқық нормаларының талаптары өздігінен жүзеге аспайды. Оларды жүзеге
Сонымен, құқық нормалары арқылы мемлекет имандылық талаптарға ресми
Құқық жазылған нормалардан тұрады. Құқықтық норманы мемлекеттік органдар
Құқық әділдік және бостандық идеяларын білдіреді. Бостандық –
Құқықтың бейнелейтін объектілері болады. Олар – билік, мемлекет,
Құқықтың формальды анықтылығы. Заңдарда бекітілген нормативті нұсқаулар ерекше
Құқықтық нормалар қоғамдағы қатынастардың басым көпшілігін реттеп, басқарады.
Құқықтық нормалардың орындалуы ерікті – еріксіз түрде жүргізіледі.
Әлеуметтік нормалар құқықтық норманың дамуынаа, орындалуына, нығаюына өте
Сонымен әлеуметтік нормалар бір – бірімен тығыз байланыста
Өмірлік тәжірибеден қалыптасқан норманы моралдық норма дейді. Бұл
Құқық пен моралдың ара қатынасы өте күрделі процесс.
- Бірлігі;
- Айырмашылығы;
- Бірлесуі;
- Дербестігі.
Енді осы компоненттерге жеке – жеке тоқталайық:
1. Құқық пен моральдық:
- екеуі де әлеуметтік нормаға жатады;
- екеуі де бір саясатқа бағынады, сол саясатты
- екеуі де бір мүдде – мақсатты орындауға
- екеуі де адамгершілікті, әділеттікті, теңдікті, бостандықты жақтайды.
2. Құқық пен моральдық айырмашылығы:
- Құқықтық нормаларды мемлекеттік органдар қабылдайды. Моральдық нормаларды
- Құқықтық норма ерікті орындалмаса, еріксіз орындалады. Моральдық
- Құқықтық норма заң немесе заңға тәуелді нормативтік
- Құқықта заңды жауапкерлік болады, моральда жоқ, т.б.;
3. Құқықпен моральдық өзара бірлестігі:
- олар бірлесіп заңдылықты, тәртіпті қорғайды;
- бірлесіп тәрбие жұмысын жургізеді;
- бірлесіп инабаттылықты, парасаттылықты, дамытады, т.б.;
4. Құқық пен моральдың өзара дербестігі:
- Құқық заңдылықты жақтаса, мораль этиканы, эстетиканы қорғайды;
- Құқықта тиым салу болса, моральда болмауы мүмкін;
- Құқық құпия жұмыс жүргізуде, іс әрекет жасауға
Құқық әлеуметтік нормалардың басқа түрлерімен де қарым –
Құқық пен әдет – ғұрып - әдет –
Құқық пен салт - дәстүр - әр
Құқық пен корпаративтік нормалар – қоғамдық ұйымдардың,
Құқық пен діни нормалар – Діни нормалардың
Осы жоғарыда көрсетілген әлеуметтік нормалардың барлығына Қазақстан Республикасының
Егерде құқықпен басқа әлеуметтік нормалардың арақатынасында келіспеушілік немесе
Техникалық нормаалр – адамдардың табиғатпен, техникамен дұрыс
Техникалық нормалар «адам - ұжым», «адам - табиғат»
Құқықтану мамандарына бұл қатынастарды жан - жақты зерттеп,
«Техниккалық норма» деген құқықтың бұл жүйесіне шектеуі мағынада
Техникалық нормативтік актілер, оның өзі бірнеше түрге бөлінеді:
Технологиялық нормативтік актілер, мұның да бірнеше түрлері бар.
Экологиялық техникалық нормалар.
Табиғат, адамды қоршаған ортаны қорғайтын техникалық нормалар.
Отбасында пайдаланылатын техникалық нормалар.
Халықтың денсаулығын сақтау бағытындағы техникалық нормалар.
Мемлекеттік органдарда, қоғамдық ұйымдарда, ұжымдарда пайдаланылатын техникалық нормалар.
Адамның еңбегін жеңілдететін, қорғайтын нормативтік актілер.
Міне, қоғамның осы негізгі салаларында техниканың, технологияның маңызы,
Қортынды.
Кез келген қоғам даму барысныда адамдардың тәртіптерін, мінез
Осы курстық жұмысымды қорыта отырып, алдыма қойған мақсатыма
Өйткені, мен бастапқы алдыма қойған сұрақтарға жауап бердім
Осы курстық жұмысты жазу барысында қиыншылықтардың бірі: қазақ
Ұлттық ғылымдарымыздың ішінде осы курсттық жұмысты жазуға көмектескен
Олар өздерінің «Құқық және мемлеккет теориясы» оқулығы арқылы
Өзіміздің ана тіліміздегі оқулықтар көп болған жағдайда осы
Қолданылған әдебиеттер:
Қазақстан Республикасының Конституциясы: Алматы 1995ж.
«Қазақстан Республикасы Конституциясының түсіндірме сөздігі».
Хутыз М.Х., Сергейко П.Н. «Энциклопедия права» М.1995
Хуонанюк В.К. «Теория государства и права» М.1995-96
Алексеев С.С. «Теория права»М.1993
Венгеров П.Б. «Теория государства и права» М. 1994
Сапаргалиев Г.С. «Заң терминдердің сөздігі» Алматы 1996ж
«Общая теория и права». Под. ред. А.С. Пиголкина.
«Теория государства и права».Под. ред. М.Н. Марченко. М.
«Теория государства и права». М. 1998г
«Теория государства и права в схемах и определениях»
Сапаргалиев Г.С., Ибраева А.С. «Мемлекет және құқық теориясы»,
Жоламанов Н.Д., Мухтарова А.Н., Тәукелев А.Н. «Мемлекет және
Қазақстан Республикасының Конституциясы 2000ж
Ағдарбеков Т. «Құқық және мемлекет теориясы» Қарағанды 2002-
Ливещиц Р.З. Теория права Москва 1994 –с 129-146
Мемлекет және құқық негіздері. Алматы Жеті Жарғы 2001
Булгакова Д.А. «Мемлекет және құқық теориясы» Алматы 2004-
Нерсесянц В.С. «Правопонимание римских юристов» Советское государство и
Теория государства и права. Ответственный редактор Манов Г.И.
2
Құқық ұғымы мен белгілері
Құқық және Заң
Қазақтың әдет - ғұрып құқығының қайнар көздері
Құқықтық қатынастардың ұғымы, айрықша белгілері мен түрлері
Құқық теориясының негіздері
Әлеуметтік және техникалық нормалардың айырмашылығы
Қазақ қоғамындағы әдет-ғұрып құқығының бастаулары
Заңдылық пен құқықтардың түсініктері мен қағидалары
Құқықтың әлеуметтік нормалар жүйесіндегі алатын орны мен рөлі
Мемлекет пен құқықтың пайда болуы және дамуы