Мемлекет аппараты
Ж О С П А Р
К I Р I С П Е 2
1 Бөлiм. Мемлекеттiк мәнi. 3
1.1.Мемлекеттiң ұғымы және ерекшелiгi 3
1.2 Қазақстан мемлекетiнiң дамуы 5
1.3 Мемлекет механизмi - мемлекет функциясын жүзеге асыру
2 Бөлiм. Мемлекет аппараты 12
2.1. Мемлекет аппараты мен мемлекет механизмiнiң сабақтастығы 12
2.2. Мемлекеттiк органдар және олардың жiктелуi 13
2.3. Мемлекеттiк аппаратты ұйымдастыру 25
ҚОРЫТЫНДЫ 32
СIЛТЕМЕЛЕР 35
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТIЗIМI 35
К I Р I С П Е
Мемлекет және құқық теориясында мемлекеттiк аппарат және мемлекеттiк
Мемлекет механизмi бұл мемлекеттiк органдар мен мемлекеттiк органдар
Мемлекеттік механизм мемлекеттік аппаратпен кең мағынада, мемлекеттік аппарат
Мемлекеттік аппараттың – едәуір дәрежеге байланысты болуына, дәрежесінің
Курстық жұмыс барысында Абенов Е.М., Жоламан Қ.Д., Мұхтарова
1 Бөлiм. Мемлекеттiк мәнi.
1.1.Мемлекеттiң ұғымы және ерекшелiгi
Қазақстан Республикасы өзiн демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтiк
Республика қызметiнiң түбегейлi принциптерi: қоғамдық татулық пен саяси
Мемлекеттiк билiктiң бiрден-бiр бастауы - халық. Халық билiктi
Қазақстан Республикасында билiктi ешкiм де иемденiп кете алмайды.
Конституцияның ең жоғары заңды күшi бар және Республиканың
Барлық заңдар, Республика қатысушысы болып табылатын халықаралық шарттар
Мақсаты немесе iс-әрекетi Республиканың конституциялық құрылысын күштеп өзгертуге,
Республикада басқа мемлекеттердiң саяси партиялары мен кәсiптiк одақтарының,
Жер және оның қойнауы, су көздерi, өсiмдiктер мен
Мемлекеттiк ұйымдарда және жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарында орыс
Мемлекет Қазақстан халқының тiлдерiн үйрену мен дамыту үшiн
Республиканың азаматын ешқандай жағдайда азаматтығынан, өзiнiң азаматтығын өзгерту
1.2 Қазақстан мемлекетiнiң дамуы
1917 ж. Қазан социалистік революциясы қазақ халқының өміріне
Қазақ халқының басым көпшілігі большевиктердің айтқанына шын ниетімен
1920 ж. қазан айында Қазақстан Кеңестерінің I-ші съезі
Бұл Деклорация қазақ автономиясының тұңғыш және негізгі заңы
Декларацияда белгіленген мақсаттың біразы жүзеге асырылғанын айта кету
1977 жылы КСРО-ның соңғы Конституциясы қабылданды. Конституция бойынша
1.3 Мемлекет механизмi - мемлекет функциясын жүзеге асыру
Мемлекет механизмі – мемлекеттік материалдық билікті, қарулы күштерді
Мемлекеттік механизм мемлекеттік аппаратпен кең мағынада, мемлекеттік аппарат
Мемлекеттік аппараттың – едәуір дәрежеге байланысты болуына, дәрежесінің
Мемлекеттік мүшесі және ұжымынан ерекше белгісінен келесідей көрінеді:
а) жүзеге асырумен олардың қазметін қалыптастыру еркіндігі мемлекеттік
б) заң шығарушы тәртіп түрінде және тұлға әрекеті
в) аймақтық масштабы, арнайы жағдайында анықтау оның орнын
г) мемлекеттік билеу мінезімен, мемлекеттік мүшесімен өкілеттілігі. /3/
Мемлекеттік мүше барлық тіршілік белгісімен көрінеді. Институттық формасы
Мемлекеттік азамат – жеке адамдық бостандықтан тұрады, мемлекет
Мемлекеттік ұжыммен (кәсіпорынмен және кеңсемен), сондай-ақ мемлекеттік емес
Мемлекеттік аппараттың жаңа кепілдігі негізгі формалық және жолдамалық
2 Бөлiм. Мемлекет аппараты
2.1. Мемлекет аппараты мен мемлекет механизмiнiң сабақтастығы
Мемлекеттік аппарат – мемлекеттік құқық теориясында мемлекет механизмі
Мемлекеттік аппарат ол өзін мемлекетік орган системасы ретінде
Мемлекеттік органның мемлекеттік емес органдардың айырмашылығы:
1-ші: мемлекет еркімен іс жүргізіледі;
2-ші: қызметтеріне заң нормаларына сай іске асырылып отырылуы;
3-ші: мемлекеттік аппаратты заң нормаларының қызмет бабының территориялық
4-ші: мемлекеттік органдардың белгілі бір билігі болады, ол
Мемлекеттік аппараттың бөлімдеріне қарай субординациямен қандай принциппен функциясын
Мемлекеттік аппарат өзінің мемлекет мүшелер жүйесін жүзеге асырып
Мемлекеттік механизм (аппарат) – бұл құқықтық қатарда мемлекеттік
Мемлекеттік аппараттың мағынасы – көпшекті және сыйымды, шынайы
2.2. Мемлекеттiк органдар және олардың жiктелуi
Мемлекеттік органдар бірнеше топқа бөлінеді, олар атқаратын қызметтеріне
1) Мемлекеттік билік органдары: Парламент, Президент және маслихаттар;
Республика Президенті мемлекеттік аппарата ерекше орын алады, ол
Парламенттің әр палатасының бөлек отырысында шешетін құзыреті бар.
Парламент Қазақстан Республикасына Жоғары Кеңес деп аталатын бiр
Сенат екi тәсiлмен қалыптасады:
1. Депутаттардың бiр бөлiгi әр обылыстан, республикалық дәрежедегi
2. Сенаттың жетi депутатын республика президентi Парламент өкiлеттiгi
Мәжiлiс республиканың әкiмшiлiк аумақтық бөлiнiсiн және шамамен сайлаушылардың
- депутаттар бiр-бiрiне және Парламент Палаталарының, комитеттерiнiң, комиссияларының
- депутаттар өз сөздерiнде депутаттардың және басқа адамдардың
- депутаттар заңсыз және күштеп әрекет етуге шақырмауы
- депутаттар Парламент палаталарының қалыпты жұмысына кедергi келтiрмеуi
- депутаттың басқа депутаттың карточкасын алып дауыс беруге
- депутат зорлық-зомбылық қорқыту мен азаптауға жол бермеуi
Парламенттi тарату құқығы Конституция бойынша тек қана Президентке
Конституция Президенттiң Парламенттi тарата алатын мынадай жағдайларын қарастырады:
Егер Парламент Үкiметке сенiмсiздiк вотумын бiлдiрсе және Үкiметке
Парламент Премьер-министрдi тағайындауға келiсiм беруден екi қайтара бас
Парламент палатлары арасында немесе Парламенттен басқа билiк тармақтары
Конституция Парламенттi таратуға болмайтын үш жағдайда қарастырады:
Төтенше немесе әскери жағдай кезiнде таратуға болмайды;
Конституция Президент өкiлеттiгiнiң соңғы алты айында Парламенттi таратуға
Парламенттi тарату айтарлықтай қымбатқа түсетiн шара. Қандай жағдайда
Атқару билік өкіметтің қолында жиналған. Президенттік республикаларда өкімет
Орталық салалық атқару билік министрліктердің, ведомствалардың, мемлекеттік комиссия
Мемлекеттік комитет тиісті мемлекеттік басқару саласында мемлекеттік саясатты
Қазақстандағы соттар мен сот төрелiгiне республика Конституциясы сот
Сот билiгi Қазақстан Республикасында мемлекеттiк билiктiң жеке тармағы
Заң бойынша басқа соттардың қарауына жататынынан өзге барлық
Сот статистикасын жүгiзедi және талдайы;
Заң бойынша өзiне берiлген басқа да өкiлеттiктердi жүзеге
Обылыстық және оған теңестiрiлген соттар әр обылыста Президент
Соттың төралқасы;
Азаматтық iстер жөнiндегi алқы;
Шаруашылық iстер жөнiндегi алқа;
Қылмыстық iстер жөнiндегi алқа болып табылады.
Облыстық сотқа мынадай өкiлеттiктер берiлген:
Өз өкiлеттiгi шегiнде бiрiншi инстанциядағы сот ретiнде аппеляция,
Аудандық (қалалық) соттарға сот қадағалауын жүзеге асырады;
Сот статистикасын жүргiзедi және талдайды.
Қазақстан Респу бликасының аумағында Қазақстан Республикасының әскери соттары,
Қазақстан Республикасының Жоғары Соты бүкiл сот жүйесiн басқарады.
Облыстық соттар бiрiншi инстанция бойынша қараған iстердi аппеляциялық
Төменгi сотттар мен Жоғары Сот қараған барлық iстердi
Заңдардың, басқа да нормативтiк құқықтық актiлердiң қолданылу тәжiрибесiн
Сот практикасы мәселелерi бойынша соттарға түсiнiктеме беретiн нормативтiк
Қазақстан Республикасында құрылған бiрiңғай сот жүйесi мынадай ұйымдық
Барлық сот судъялары мәртебесiнiң тепе-теңдiгi;
Сот билiгiн заңмен белгiленген нысандарында жүзеге асыру;
Соттардың бiрiңғай заңдарды қолдануы;
Соттарды қалыптастырудың конституциялық тәртiбi;
Барлық соттарды республикалық бюджет қаржысы есебiнен қаржыландыру.
Судъя республикада сот билiгiн жүргiзушi болып табылады. Оған
судъяны қамауға алуға немесе оны жауаптылыққа тартуға рұқсат
судъяға медициналық сипаттағы күштеу шаралары қолданылса немесе соттың
судъяның хабарсыз кеткендiгi заң күшiне енген сот шешiмiмен
Мынадай жағдайларда судъя қызметiнен босатылады:
өз еркi бойынша;
медициналық қорытындыға сәйкес сот iсiн жүргiзу денсаулығына кедергi
судъялық қызметте болудың жоғары жас шегiне жетсе (60-65
егер судъяға қатысты соттың айыптау үкiмi заңды күшiне
соттың заңды күшiне енген шешiмiмен судъяны қабылетсiз не
Қазақстан Республикасының Конституциясында сот төрелiгiнiң судъя басшылыққа алуға
1. Адамның кiнәлi екендiгi заң күшiне енген сот
Бұл сот шешiмi заңды күшiне енгенше қылмыстық жауаптылыққа
2. Бiр құқық бұзушылық үшiн ешкiмдi де қайтадан
3. Сотта әркем өз сөзiн тыңдатуға құқылы. Бұл
4. Конституция қылмыстық заңды ұқсастығына қарай пайдалануға жол
Жоғарғы Соттың құрамын пленум, төралқа, азаматтық шаруашылық, қылмыстық,
Адамның кінәле екендігі жөніндегі кез келген күмән туғызатын
Жаңа Конституция бойынша сот қызметкерлері жаңа әдіспен тағайындалатын
Қазақстан Республикасының мемлекеттік аппаратында ерекше орында Конституциялық Кеңес
Прокуратура. Бұл орган мемлекеттің атынан Республиканың аумағында заңдардың,
Прокуратура органдарының жүйесін Республиканың Бас Прокуроры басқарады, ол
Қазақстан Республикасының прокуратурасы төменгі прокурорлар жоғарғы тұрған прокурорларға
1995 жылы Конституция ауқымында және Қазақстан Республикасындағы құқықтық
Азаматтардың құқықтарын қорғау органдарына Ішкі істер органдары мен
Жергілікті мемлекеттік басқару органдары. (85.б.)
Бұлар мемлекеттің тиісті аумағындағы істің жай-күйіне жауапты, жергілікті
Қазақстан Республикасының егемендігі мен аумақтық тұтастығын қорғауды оның
Сонымен, мемлекеттік аппарат өкілетті, атқару және сот биліктерінің
2.3. Мемлекеттiк аппаратты ұйымдастыру
Мемлекеттік аппараттың құрылымы және функциялану негізінде объективтік және
Мемлекеттік аппараттың ішкі құрылысы бар: олардың арасындағы қатынастар
Мемлекеттік аппарат дамуының объективтік бағыттары байқалады: бюрократизация, диффренция,
Мемлекеттік аппараттың ішкі құрылысы қатаң тәртіпті, субординацияны, олардың
Мемлекеттік механизмнің құрылысына мемлекеттік органдар, мемлекеттік ұйымдар, қызметкерлермен,
Мемлекеттік органдар әртүрлі негіздер бойынша жіктеледі:
1. Билік етуіне байланысты:
А) жоғарғы (үкіметтік)
Б) жергілікті (әкімшілік)
2. Өкілеттілігіне қарай:
А) жалпы өкілетті (үкімет)
Б) арнайы өкілетті (ішк істер министрі)
3. Билік бөлінісіне қарай:
А) заң шығарушы (парламент)
Б) атқарушы (министрліктер)
В) соттық (соттар)
4. Шешім қабылдау тәртібіне қарау:
А) алқалық (үкімет, парламент)
Б) жекелік (президент)/7/
Мемлекеттік аппараттың тиісті түсінуі ең көп маңыздылығы принциптік
Мемлекет қызметінің принципі: заңдылық; мемлекеттік биліктің заң шығарушы,
Қазіргі мемлекеттік аппараттың қызметі мынадай принциптермен реттеледі: мемлекет
Мемлекеттік аппараттың құрылуы мен қызметі негізгі өкілетілігі Конституцияда
Мемлекеттік аппарат қызметкерлерінің негізгі міндеттері: Конституциясы мен заңдарын,
Мемлекеттік билікті принципке бөлгенде 3-ке бөледі: заңдылық, орындаушылық
Сот билігі азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғайды. Сот
Орындаушы билікті жүзеге асыратын мемлекет басшысы (президент, конституциялық
Барлық мемлекеттік органдарға ортақ мемлекеттік аппарат қызметін ұйымдастыру
1. Демократизм принципі;
2. Билік бөлінісі принципі;
3. Адам және азаматтардың құқықтары мен бостандық принципі;
4. Заңдылық принципі;
5. Жариялылық принципі;
6. Кәсіби принципі;
7. Алқалық пен жекеліктің арақатынас принципі;
8. Сайлау мен тағайындаудың арақатынасы принципі;
9. Иерархалдық принципі.
Ұлы білімпаз психология және әдет-ғұрып, салт-дәстүр бюрократы Сирил
1990 жылғы 17-қазаннан АҚШ президентінің орындаушы бұйрығына қараймыз.
Сонымен, мемлекеттік аппарат өкілетті, атқару және сот биліктерінің
Мемлекеттік аппарат – қоғамды басқару үшін арнаулы құрылға
Мемлекеттік аппараттың ерекше ішкі құрылысы бар: олардың арасындағы
Қазіргі мемлекеттік аппараттың қызметі мынадай принциптермен реттеледі: мемлекет
Мемлекеттік қызметтің принциптері: заңдылық; мемлекеттік биліктің заң шығарушылық,
Билік бөліну принципі. Қазақстанның біртұтас мемлекеттік билігінің тармақтарға
Мемлекет аппараты өз қызметін ашық және жариялы істеуге
Мемлекеттік аппараттың ішкі құрылысы – қатаң тәртіпті, субординацияны,
Мемлекетік аппарат – алдында тұрған ерекше мақсаты бар
Мемлекеттік аппарат қызметкерлерінің негізгі міндеттері: ҚР Конституциясы мен
ҚОРЫТЫНДЫ
Дипломдық жұмысты қорытындылай келе мен мынадай шешiмдерге тоқталдым.
Мемлекет механизмі – мемлекеттік материалдық билікті, қарулы күштерді
Мемлекеттік механизм мемлекеттік аппаратпен кең мағынада, мемлекеттік аппарат
Мемлекеттік аппараттың – едәуір дәрежеге байланысты болуына, дәрежесінің
Мемлекеттік мүшесі және ұжымынан ерекше белгісінен келесідей көрінеді:
а) жүзеге асырумен олардың қазметін қалыптастыру еркіндігі мемлекеттік
б) заң шығарушы тәртіп түрінде және тұлға әрекеті
в) аймақтық масштабы, арнайы жағдайында анықтау оның орнын
г) мемлекеттік билеу мінезімен, мемлекеттік мүшесімен өкілеттілігі. /3/
Мемлекеттік мүше барлық тіршілік белгісімен көрінеді. Институттық формасы
Мемлекеттік азамат – жеке адамдық бостандықтан тұрады, мемлекет
Мемлекеттік ұжыммен (кәсіпорынмен және кеңсемен), сондай-ақ мемлекеттік емес
Мемлекеттік аппараттың жаңа кепілдігі негізгі формалық және жолдамалық
СIЛТЕМЕЛЕР
Ғ.Сапарғалиев,А.Ибраева. Мемлекет және құқық теориясы. Алматы,1999. 236-бет
Хропанюк В.Н. Теория государства и права. М.,1995г. 122-бет
Марченко М.Н. Теория государства и права. М.:Зерцало. 1998,216
М.Н. Марченко «Теория государства и права» Москва-1999 ж.
Сальников В.П. «Правовая культура: проблемы формирования гражданского общества
В.К. Бабаева «Теория государства и права» Москва-2004 ж.
В.К. Бабаева «Теория государства и права» Москва-2004 ж.
А.В.Малько, Н.И.Матузов. «Теория государства и права» Москва-2003 ж.
А.В.Малько, Н.И.Матузов. «Теория государства и права» Москва-2003 ж.
Энгельс Ф. Происхождение семьи, частной собственности и государства.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТIЗIМI
Қазақстан Республикасы Конституциясы 30 тамыз 1995 жыл.
Нормативтiк құқықтық актiлер туралы Қазақстан Республикасының заңы.
Абенов Е.М., Арынов Е.М., Тасмагмбетов М.М. Казахстан:эволюциягосударства и
Азаров Ю.П. «Искусство воспитывать»/Книга для учителя/ Москва «Просвещение»
Венгеров А.Б. Теория государства и права. Учебное пособие
Жоламан Қ.Д.,Мухтарова А.К.,Тәуекелев А.Н. Мемлекет және құқық теориясы.
Люблинская А.А. «Учителю о психологии» /Учебное пособие/ Москва
Марченко М.Н. Теория государства и права. М.:Зерцало. 1998.
Основы государства и права Республики Казахстан. Учебноеғ пособие.
«Правовая культура: проблемы теории и практики». Под редакцией
«Общая Теория Государства и Права».//Под редакцией
«Теория Государства и Права». Курс лекций. //Под редакцией
«Теория Государства и Права». //Под редакцией Нерсесянц В.С.
Сальников В.П. «Правовая культура: проблемы формирования гражданского общества
Спиридонов Л.И. Теория государства и права. Зерцало. М:.1996.
Теория государства и права:Ч 1. Под. ред. А.Б.
«Теория Государства и Права» под редакцией В.Н. Хропанюка.
Учебное пособие «Введение в гражданское образование». //Алматы 2002г.
Хутыз М.Х.,Сергейко П.Н. Энциклопедия права.М. «Знание» 11995.
Энгельс Ф. Происхождение семьи, частной собственности и государства.
36
Мемлекет ұғымына түсінік және оның белгілері
Мемлекет және қоғамның саяси жүйесі
Батыс Қазақстан облысы Бөрлі ауданы Ақсай қаласы әкімінің аппараты мемлекеттік мекемесінің персоналы
Мемлекет - саяси ұйым
Мемлекет аппараты, тетігі
В. И. Ленин
Сот органдары
ҚР жекешелендіру мәні, кезеңдері және оны жүргізу әдісі
Мемлекеттік басқару органдарындағы мемлекеттік қызметтің құрылуын талдау
Мемлекет механизмі түсінігі және сипаты