Бухгалтерлік есептің әдістемесі
ЖОСПАР
Кіріспе
1.1 Бухгалтерлік басқару есебінің пәні және экономикалық мәні
1.2 Басқару есебі – бухгалтерлік есеп жүйесінің элементі
Негізгі бөлім
2.1 Басқару есебінің объектілері тәсілдері мен міндеттері
2.2 Бас бухгалтердің құқықтары мен міндеттері
2.3 Кәсіпорын ақпараттық жүйесіндегі басқару есебі.
2.4 Бухгалтерлік басқарудың заңнамалық негізі
Қорытын
Пайдаланылған әдебиеттер 1.1 БУХГАЛТЕРЛІК БАСҚАРУ ЕСЕБІНІҢ
Басқару есебі - экономикалық субъектіні жоспарлау, бақылау және
Басқару есебінің негізінде қаржылық, материалдық және еңбек ресурстарын
Нақ басқару есебі кәсіпорындағы міндетті іс-қызмет процестеріне тығыз
Осылайша, басқару мақсатымен есептің ақпаратты өзгерту қажеттілігіне байланысты
Басқару есебінің мазмұнын жалпылай алсақ, екі топқа: өндірістік
Өндірістік ресурстар кәсіпорынның шаруашылық қызметі барысында адам еңбегінің
негізгі құралдар - еңбек құралдары (машиналар, жабдықтар, ендірістік
материалдық емес ресурстар - мерзімнен бұрын каржы бөлінген
материалдык ресурстар - еңбек құралдарының көмегімен өндіріс процесінде
еңбек ресурстары - кәсіпорынның осы шақта бар нақты
Шаруашылық процестер мен олардың нәтижелері, жинақтай алғанда, кәсіпорынныңөндірістік
қамтамасыз ету дайындау;
өндірістік;
қаржылық-өткізушілік;
ұйымдастырушылық.
Бухгалтерлік басқару есебі - есеп процесі мен кәсіпорынды
Ұйымның өндірістік қызметі және оның жауапкершілік орталықтары деп
Жауапкершілік орталығы - шығындарды, кірістер мен ұйымдағы бизнестің
Бизнестің сегменттері заң жүзінде дербес немесе ұйымның құрылымдық
Басқару есебінде жауапкершілік орталығының төрт түрі атап көрсетіледі:
шығын орталығы;
кіріс орталығы;
пайда орталығы;
инвестиция орталыгы.
Шығын орталығы - өндірістік ресурстардың шығындарын байқау, бақылау,
Өнеркәсіптік өндіріс жағдайында шығын орталығы ретінде құрылымдық бөлімшелерді
Әрбір шығын орталығы - жауапкершіліктің жеке өрісі, орталық
Шығындар орталығы екі бағытта жұмыс істей алады:
берілген қаржы деңгейінен ең көп шамада нәтиже алу;
берілген нәтижеге жету үшін қажетті қаржыны ең аз
шамаға жеткізу.
Алайда шығындар орталығы басшыларына өндіріс бағасы мен көлемін
Кіріс орталығы - жауапкершілік орталығы, мұнда менеджер кірістерді
Пайда орталығы - бұл да жауапкершілік орталығы. Оның
Инвестиция орталықтары - кәсіпорын сегменттері, бұлардың менеджерлері ез
Басқару есебінің мәні - шығындар мен кірістерді, мөлшерлеуді,
Ұйымды жауапкершілік орталықтарына бөлу мен оларды маңызына қарай
Менеджерлерге жүктелген жауапкершілік дәрежссіне байланысты кәсіпорының ұйымдастырушылық құрылымы
Орталықтанған ұйымдар функционалді принциптер бойынша (әкімшілік, қаржы, жабдықтау,
Орталықтандырылмаган құрылым пайда мен инвестиция орталықтары бар болуымен
Дегенмен орталықтандырылмаған жүйенің табысты жұмыс істеуі тым болмағанда,
жоғары мамандандырылған басқару құрамының бар
болуы;
тұтастай ұйымның және оның жеке құрылымдық бөлімшелерінің мақсаттары
Таңдалған ұйымдастырулық кұрылым түріне қарамастан, тұтастай компанияны қаржыландыру
1.2 БАСҚАРУ ЕСЕБІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
БАСҚАРУ ЕСЕБІ - БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП ЖҮЙЕСІНІҢ ЭЛЕМЕНТІ
Оңтайлы басқару мен қаржылық шешімдерді қабылдау үшін өз
Кейінгі уақытқа дейін талдау мен есеп «қазандық» деп
Отандық ұйымдарда бүгінгі уақытқа дейін орталықтандырылған мемлекеттік баға
Қазір кәсіпорындар өндірістік қызметте: өндірістік бағдарламаларды, өндірістік және
Шаруашылық дербестік - кәсіпорынның ұйымдастыру формасын, қызмет түрін,
Қаржылық дербестік оның толық өзін-өзі қаржыландыруынан, қаржылық стратегияны,
Осыған байланысты бухгалтерлік қызметтің жеке саласы ретінде баскару
Бухгалтерлік басқару есебі - шаруашылық және қаржылық іс-әрекетпен
Шаруашылық қатынастардың қандай тобы көрсетілуіне байланысты бухгалтерлік есеп
Нарықтың экономика елдерінде бухгалтерлік есептін дамуы көрсетілген екі
1. Қаржылық және басқару есебі арасындагы негізгі айырмашылықтар
Салыстыру белгілері (критерийлері) Қаржылық ссеп Басқару есебі
1 2 3
1. Паңдаланушылар Сыртқы Ішкі (кәсіпорынның жеке құрамы, қызметкерлері)
2. Есеп жүйесі Екі жақты жазу Кез келген
3. Реттеу Бухгалтерлік есептің
4. Өлшеуіштер Ақшалай Кез келгені (заттай, еңбек, ақшалай)
5. Мерзімділік Жыл Қажеттілігіне қарай
6. Объект Тұтастай кәсіпорын Кейбір бөліктері
7. Объективтілік Өткен оқиғалар бағасына негізделгендіктен, объективті Субъективті:өйткені
8. Қойылатын заң-ды талаптар Есепті міндетгі түрде жүргізу
пайдаланады
9. Ақпарат дәлдік дәрежесі Анық Жуық
10. Есеп ауқымы Ұйымды тұтастай қарайды
Есеп объектілері - жауапкершілікті орталықтар, шығындар орталығы
11 Еселігін қабылданған принциптері Қабылданған
12 Ақпараттың уақытша шегі Ұйымның қызметінің барлық іс-әрекетін
13. Ақпаратты беру жиілігі Қатаң айқын мерзімдер белгіленген
14. Ұсыну түрлері Белгіленген нысан бойынша салық қызметіне
15. Практикалық қызметте қолдану Жасалғанын растайтын (шаруашылық қызметтің
Біздің елімізде бухгалтерлік есеп орталықтандырылған мемлекеттік басқарудың ақпараттық
2.1 БАСҚАРУ ЕСЕБІНІҢ ОБЪЕКТІЛЕРІ, ТӘСІЛДЕРІ МЕН МІНДЕТТЕРІ. БУХГАЛТЕРЛІК
Басқару есебінің объектілері ұйым мен оның бөлімшелерінің шаруашылық
Құнды қағаздармен қаржылық операциялар, мүлікті сату мен сатып
Бұрын атап көрсетілгендей, басқару есебінің өрісі - есеп
Сегменттік есеп - ұйымның жеке құрылымдық бөлімшелерінің қызметі
Сегменттік есептің ақпараты фирмашілік басқаруда, сегменттік есепті құрастыруда,
Басқарушылық бақылау жеке құрылымдық бөлімшелер бойынша кірістер мен
Ұйымның басқарушылық бақылауы мен сегменттік жоспарлау, есеп пен
Басқарушылық бақылау жүйесін ұйымдастыруда сегменттік жоспарлау - құрылымдық
Ақпаратпен қамтамасыз ету - жүйелі, уақтылы, сыйымды, нысаны
Сегменттік жоспарлау, есептеу мен есеп беруді жүргізу бухгалтер-жолдаушының
1-суреттен байқалатыны, сегменттік есептеу жүйесінде жиналған және жинақтап
Кәсіпорынның ақпараттық жүйесіндегі басқару есебінің
объектілері көрсетілетін әр түрлі әдістер мен амалдар басқару
есебінің тәсілдері деп аталады. Ол мынадай элементтерден
тұрады.
Құжаттама - кәсіпорынның өндірістік қызметін жеткілікті дәрежеде толық
Түгендеу - объектінің іс жүзіндегі жағдайын, сондай-ақ есептік
Топтастыру мен жинақтап қорыту, бақылаушы шоттарды пайдалану -
Бақылаушы шоттар - сол кезең операцияларының жиынтық сомасы
Мөлшерлеу (нормалау) - ресурстардың барлық түрлерін тиімді пайдалану
Ынталандыру - кәсіпорының мақсаты мен міндеттерін анықтауға, осы
Сметаларда теңгерімдірілген жоспарлық көрсеткіш болады және олар менеджерлерді
Жоспарлау - кәсіпорын мүмкіншіліктерін нарық жағдайына сәйкестікке келтіруге
Жоспарлау шаруашылық іс-әрекетінің нәтижелеріне талдау мен статистикалық зерттеуге
Лимиттеу - қор мен шығындар мөлшері жүйесіне негізделген
Лимиттеу жүйесі - цехқа материалдар босату лимиті есебінен
Талдау - басқару есебі тәсілінің бұл элементі арнайы
Көрсеткіштерді таңдау басқару жүйесінің мақсаттары мен мүмкіншіліктері анықталады.
Бақылау - пайда болған ауытқуларды ашу мен жоюға
аяқтау процесі.
Басқару есебінің ақпараты оперативті басқаруда бухгалтерлік мәліметтермен нығайтылады
Бағалау - шешім қабылдаудың барлық жүйесін талдаудың соңғы
Тәсілдің барлық элементтері бір-бірінен алшақ емес, басқару міндеттерін
Бухгалтерлік басқару есебінде қолданылатын тәсілдер сан, алуан:
бухгалтерлік қаржылық есептің жұмыс әдістері (шоттар мен екі
индекстік тәсіл (статистикада қолданылады);
экономикалық талдау әдістері (нормативті, тізбекті ұластыру және т.б.)
математикалық тәсілдер (корреляция, желілі бағдарламалау, ең аз шаршы
Олардың барлығы біртұтас жүйеге бірігіп-кіріктіреледі және кәсіпорынды басқару
Қаржылық есеп пайданы анықтау үшін шығындарды кірістермен салыстыруды
Өндірістік есеп мәліметтеріне 1950 жылдары сыртқы пайдаланушылар емес,
1972 жыл бухгалтерлік есептің қаржылық және басқару болып
Басқару есебі ұйымның өз шегіндегі басқару үшін қажетті
Қазіргі өндірістік есеп үшін шығындардың түрлері; пайда болу
Түрлері бойынша шығындар есебі есепті кезеңде өнім өндіру
2.2 Бас бухгалтердің құқықтары мен міндеттері
Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру үшін жауапкершілік кәсіпорынның басшысына жүктеледі.
Бас бухгалтер басшының бұйрығымен лауазымға тағайындалады немесе босатылады
Бас бухгалтер кәсіпорынның басшысымен бірге тауар-материалдық құндылықтар мен
Егер бас бухгалтер ұзақ уақыт жоқ болатын болса
Материаллы-жауапты тұлғалардың (кассирлер, қоймашылар және т.б.) тағайындалуы, босатылуы
Жұмыстан босатылу кезінде бас бухгалтер барлық құжаттарды жаңадан
Штатында кассирі жоқ кәсіпорындарда, оның міндетін бухгалтер немесе
Кәсіпорынның басшысы бухгалтерлік есептің жүргізуін мамандандырылған ұйым немесе
Құжаттардың сақталуы. Нормативті құжаттар мен нұсқауларды қолдану ережелері
Бастапқы құжаттардың мәліметтері есеп регистрлерінде бейнеленгеннен соң, олардың
Құжаттар сақтау мерзімі біту бойынша жергілікті мемлекеттік архивке
Құжаттар арнаулы жайларда немесе жабылатын шкафтарда сақталады.
Құжаттармен есеп регистрлері тек қана мемлекеттік арнаулы орындардың
Бухгалтер үшін негізгі нормативті құжат болып Қазақстан Республикасындағы
Бірақ, ешкандай нормативті кұжаттар өмірдегі жағдайлардың көп түрлілігінің
Бірінші жағдайда нормативті құжатты бекіткен инстанцияның жайзаша түрде
Банкроттық өсім кезіндегі бухгалтерлік есеп жүргізудің тәртібі
Қазіргі заманғы бизнестің әлемі нарықтық экономиканың уақытында тынышсыз,
Қазақстан Республикасында "Банкроттық туралы" Заң 1997 жылы 21
"Банкроттық" - борышкердін соттың шешімімен танылған оны таратуға
Аз уақытта "дәрменсіздік" борышкердің - жеке кәсіпкердің немесе
Оңалту рәсімін, конкурстық істі (таратуды) жүргізу не соттан
2.3 КӘСІПОРЫННЫҢ АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕСІНДЕГІ БАСҚАРУ ЕСЕБІ
Бұрын атап көрсетілгендей, нарықтық қатынастар жағдайында кәсіпорындар өз
Дамыған батыс елдерінде басқару есебі - құрамына қаржылық
Басқару есебінің мақсаты - ішкі пайдаланушыларды - кәсіпорынды
Ақпарат - тұлғалар, заттар, фактілер, оқиғалар, құбылыстар мен
Күнделікті жұмыс процесінде ұйымда қаржылық және басқару есебінде
Басшылық пайдалануы үшін жасалған және дайындалған бухгалтерлік басқару
Шұғыл басқару шешімдерін қабылдау үшін зерттеу объектісі туралы
Атаулылық. Ішкі өндірістік есептік ақпарат
басқарушыларға ұсынылуы тиіс;
Жеделдік. Ақпарат менеджер сұрауынан
уақытылы шаруашылық шешімін қыбылдай алуы үшін қысқа
мерзімде ұсынылғаны жөн. Олай болмаса, басқару мақсаттары
үшін оның тиімділігі аз.
2.4 БУХГАЛТЕРЛІК БАСҚАРУ ЕСЕБІНІҢ ЗАҢНАМАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Бухгалтерлік есептің методологиялық негіздері, ұйымдастыру мен жүргізу тәртіп
Нормативті құжаттар жүйесінің бірінші заңнамалық деңгейіне мына заңдар
ҚР азаматтық кодексі, 1 және 2 бөлімдер.
ҚР-ның 1995 ж. 26 желтоқсандағы 2732 "Бухгалтерлік есеп
3. КР-ның 2001 ж. 21 маусымдағы №209-11 бюджетке
Үшінші деңгей - әдістемелік ұсыныстар, құқықтық-нормативтік акт нұсқаулар,
Нормативті құжаттарының төртінші деңгейі кәсіпорынның есеп саясаты мен
Есеп саясаты - бухгалтерлік есепті жүргізу Қазақстан Республикасының
Есеп саясатын құрайтындар:
1. Бухгалтерлік есептің әдістемесі.
Объектілері негізгі құрал-жабдықтарға және шаруашылық керек-жарақтарына жатқызу белгілері
Негізгі құрал-жабдықтардың амортизациясын есептеу әдістері.
Негізгі құрал-жабдықтарды есептеу мен қаржыландыру тәртібі.
Материалдық емес активтер бойынша амортизацияны есептеу тәртібі.
Материалдық-өндірістік қорлардың есептік топтарын жасау.
Материалдық құндылықтарды дайындау, алу, бағалау операцияларын шоттарда көрсету
Өндіріс шығындарын топтастыру мен есептен шығару. Жанама шығындарды
Өнім шығару, жұмыс көрсететін
Өнімді (тауарды, жұмысты, көрсетілген қызмет) өткізуден түскен кірісті
1.10.Бағалау резервтерін құру тәртібі.
1.11.Қарыз бойынша процентті есепте көрсету.
1.12.Бағамдық айырманы есептеу тәсілі.
1.13.Резерв жасау.
1.14.Дивиденд есептеу.
2. Бухгалтерлік есепті жүрізу техникасы.
Шоттардың жұмыс жоспарын жасау.
Бухгалтерлік есеп түрін таңдау.
Есеп ақпаратын өндеу технологиясы (қолмен, автоматтандырылған, компьютерлік).
Өндірістілік бақылау мен есептілікті ұйымдастыру.
Мүлік пен міндеттемелерді түгендеу жүргізудің саны мен
мерзімін белгілеу.
3. Бухгалтерлік қызметті ұйымдастыру.
Бас бухгалтердің құқықтары мен міндеттері.
Бухгалтерлік қызметтің басқа бөлімшелер мен өзара іс-
қимылының тәртібі.
Бухгалтерлік ақапаратты ұйымдық құру.
Жеке есептік топтар, бөлімшелер мен қызметкерлердің
құрама мен бірге бағыныштылығы.
Есеп ақпараты қызметкерлерінің қызметтік нұсқауларын әзірлеу.
Кәсіпорынның есеп саясаты кәсіпорын басшысының бұйрығымен күнтізбелік жыл
Қорытынды
Барлық ұйымдар мен қызметтер өз қызметінде белгілі бір
Басқарудан айырмашылығы, қаржылық есептің мәліметтерін ақпаратты сыртқы пайдаланушылар
Басқару есебінің мәні - объектілер мен мәлімдемелердің өн-дірісті
Басқару есебінің объектілері - ұйымның шаруашылық қызметінің шығындары
Басқару есебінің міндетті мыналар болып табылады: есеп, жоспарлау,
Талдауды өңдеу үшін басқарушы есептік және ақпараттық жүйеде
Басқару есебінің принциптері мыналар: ұйым іс-әрекетінің үздіксіздігі; жоспарлау
Бухгалтер-талдаушының міндетті іс-қызметі басқару есебінің міндетті қызмет аясына
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Қазақстан Республикасы Президентінің
2. Қазақстан Республикасы Президентінің
3. Қазақстан
4. Қазақстан Республикасының
5. Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің 23
6. 15 қыркүйек
7. 15 қыркүйек
8. 5 желтоқсан 1998 жылы ҚР
9. 23 мамыр 1997
10. 31 желтоқсан
11. ҚР екінші деңгейлі банктерінің жаңа
12. Қазақстан Республикасының
13. 15 қараша
14. 29 тамыз 1997 ж. «Екінші
15. 21 сәуір
16. Қазақстан Республикасы банктерінің құжаттамалық аккредитивтермен
17. 11 ақпан
18. 25 қараша
19. 5 қараша
20. 13 қазан 2000 ж. №395
Мал шаруашылығының бухгалтерлік есебі
Бухгалтерлік есеп автоматтандырылған формасы
Ауылшаруашылық кооперативіндегі есепті ұйымдастыруды жетілдіру
Шаруашылық есептің түрлері
Шағын бизнесті субъктілері қызметінің есебінен жүргізу тәртібі және әдістемесі
Салық есебі жөнінде
Инфляция жағдайындағы бухгалтерлік есеп және есептілікті ұйымдастыру
Бухгалтерлік есепті теориялық жағынан зерттеп, кәсіпорынның есеп саясаты және қабылданған басқару шешімдерінің дұрыстығын анықтау үшін бухгалтерлік есептің орнын, маңызын, рөлін көрсету және осының негізінде оны жетілдіру бойынша ұсыныстар жасау
Қазақстан Республикасы қаржылық есеп берудің халықаралық стандарттарына өту кезеңіндегі жаңа мүмкіндіктер
Бухгалтерлік баланс түрлері