Журналистиканың функциялары

Мазмұны
І.Кіріспе 3
Негізгі бөлім 5
І.тарау. Журналистиканың функциялары 5
1.1 Идеологиялық функция 5
1.2Тікелей ұйымдастырушылық функция 7
1.3.Мәдени-ағартушылық функция 9
1.4 Жарнамалық-анықтамалық функция……………………………………………………...11
1.5 Реакритивті функция 14
Қорытынды 1 6
Пайдаланған әдебиеттер тізімі: 19
І Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Журналистика – шығармашылық. Журналист – ешқашан
Ғылыми әдістемелік негізі-П. Прохоровтың «Введение в журналистику» оқулығына сүйіеніліп
Осы еңбекте журналистиканың алты басты қызметін анықтайды.
Біріншіден, журналистика саласында өзара ақпараттық ықпалдасудың негізгі де басты
Екіншіден, журналистің қоғамдағы «төртінші билік» ретіндегі ұйымдастырушылық қызметін атап
Үшіншіден, идеологиялық әлеуметтік бағдарлаушы ретіндегі, яғни аудиторияның дүниетанымына, көзқарасына
Төртіншіден, қоршаған ортаны тану, құндылықтарды анықтауда бағыт-бағдар беру, жеке
Бесіншіден, жарнамалық қызметі. Бұқаралық аудитория мен әлеуметтік институттардың ақпараттық
Алтыншыдан, рекреативтілік қызметі. Компенсаторлық (өтемдеу) бағасын, тонусты (лат. tonus
Аталған функциялардан бөлек журналистиканың әлеуметтік жағынан алғанда басты функциясын
Зерттеу жұмсының мақсаты-журналистиканың басты міндеттеріне (функцияларына) теориялық тұрғыдан сипаттама
Зерттеу жұмысының міндеттері-
-журналистиканың идеологиялық функциясына сипаттама жасау;
-журналистиканың тікелей ұйымдастырушылық функциясының мәнін ашу;
-журналистиканың мәдени-ағартушылық функциясы түсінігіне тоқталу;
-журналистиканың реакритивті функциясының мәнін ашу.
Негізгі бөлім
І тарау Журналистиканың функциялары
1.1 Идеологиялық функция
Идеология – күшті қару. Ол біраз уақыттан кейін қараның
Журналистиканың қоғамдық пікірді білдіру мен қалыптастыру міндеті көбіне саяси
Әлемдік тәжірибе ақпараттың мүмкіндігінше жақын болғандығын қолдап келеді. Мысалы,
Қоғамдық пікір өзгермелі құбылыс, өйткені өмірде шешімін таппаған жағдайлар
Журналистика қызметінде қоғамдық пікірді сараптап, жүйелеп отыратын социологияның рөлі
Соңғы уақытта ақпарат арқылы қоғамдық сананы басқару туралы жиі
Журналистиканың ендігі бір маңызды міндеттерінің бірі-ол адам мен адам
Журналистикабұл бағытта да өсу үстінде, соңғы жылдары авторлық бағдарламалардың
Міне, осыдан келіп, журналистиканың келесі бір-тәрбиелік міндеті туындайды.
Сонымен қатар, жасөспірімдер мен балаларға арналған арнайы хабарлардың танымдық
Сонымен қатар, журнаистиканың маңызды үгіт-насихаттық және ұйымдастырушылық міндеттерін естен
Насихат нанымыңды қалыптастырса, үгіт сендіру арқылы іске жұмылдырады деген
1.2 Тікелей ұйымдастырушылық функция
Тұрғындарға қолайлы ақпараттық қызмет көрсететін журналистика сол қоғам мүшелерін
Хабар таратудың басты мақсат-мұраты аудиторияның ортақ құндылықтарын қалыптастыру, жалпыадамзаттық,
БАҚ-ның аудиториясы үлкен болған сайын, оның жауапкершілігі де өседі.
Журналистиканың ақпаратты жанрлары аты айтып тұрғандай ақпараттық функцияны атқарады,
Комментарий. Бұл қандай да бір факті, оқиға немесе құбылыс
Комментарий– латынның талдау, түсіндіру деген сөзінен шыққан. Ол-қоғамдық саяси
Комментарийдің негізгі жанрлық элементтері: автор тарапынан фактіге жасалған талдау
Эфирден берілу ретіне қарай комментарийді екі топқа бөлуге болады:
1)Дербес комментарий. Эфирден өз алдына жеке бір хабар ретінде
2)Шағын комментарий. Көбінесе жаңалықтармен бірге беріледі, немесе үлкен бір
Тақырып аясындағы сөз болатын мәселенің сипатына қарай комментарий оперативті
1)Оперативті (нақты-оқиғалы) комментарий. Ол күннің айтулы оқиғасына арналады. Сондықтан
3)Проблемалық комментарий. Оған заман ағымындағы толғақты мәселелер, саяси бағыттағы
Әңгімелесу–журналистиканың ең бір негізгі және күрделі жанры, көпшілікке арналған
Әңгімелесушінің жанды сөзі тыңдармандардың қызықты сұрақтары, емін-еркін тілдесу процесі,
Әңгімелесудің сәтті шығуы аудиторияның сипаты мен психологиясын, оның негізгі
Радиоәңгімелесуде жанды сөз, оның эфирден берілу пішіні, дауыс ырғағы
Радиошолу. Бұл жанрға анықтама беру үшін оның өзіне тән
1. Фактологиялық сипаты. Шолуда фактілер автордың айқындалған мақсатына сәйкес
2. Фактілер шолушы тарапынан өзара тығыз байланыста қарастырылады.
3. Тақырыптың зерттелу ауқымының кеңдігі. Егер комментарийге нақты бір
4. Хронологиялық шеңбер аясында, белгілі бір сала бойынша
5. Негізгі мәнісі жалпылама қорытынды жасау болып табылады.
Шолу-белгілі бір оқиға өзегіндегі бірқатар мәселелерді, соның аясындағы толып
Корреспонденция-ақпараттық және талдамалы жанрдың функциясын қатар атқаратын жанр. Онда
Корреспонденцияда факті хабарланады, сондай-ақ, факті туралы оны хабарлаушының пікірі
1.3. Мәдени-ағартушылық функция
Мәдени-ағартушылық міндеттері.Хабар тарату көп қырлы мәдени-ағартушылық мақсатты жүзеге асыруда
Эстетикалық міндеті. Қазіргі заманғы хабар тарату ісіндегі оның үш
1. Журналистиканың үздік үлгілері эстетикалық талапқа жауап беріп, мәдениеттіліктің
Эфир уақытын дұрыс пайдалансаң, өзіңнің бағың, танымалдығың артып, рейтингің
2. Журналистика өмірге келген кезден бастап өнердің әр саласын:
3. Аудиомәдениеттің үздік үлгілері жылдар бойы қалыптасты және оның
Сөйтіп, өзінің көп жылғы тәжірибесінде басқа өнер салаларын насихаттап
Журналистика қай уақытта болмасын білім мен таным көзі, әлемдік
Көбіне, ойын-сауықтық хабарлар журналистика талаптарына толық жауап бере алмайды,
Міне, журналистиканың міндеттері сан қырлы екендігіне көз жеткіздік. Оның
1979 жылы В.В. Егоров пен В.Н.Ружников былай деп жазады:
1.4 Жарнамалық-анықтамалық функция
Жарнама – спектакль концерт жиналыс лекция немесе
Спирттік және салқын сусындар шығаратын ірі фирма өз тауарларын
«Жарнама» түсінігінің көптеген анықтамасы бар.Жарнама сөзі -
Ежелгі Римде, Грецияда базарларда, алаңдарда әр түрлі тауарларды мақтап
Жарнама – ең талантты, өз уақытын ерекше лидерімен ынтымақтасу
Жарнама жасаудағы шығармашылық ізденістер журналистік әдіс-тәсілдермен сәйкес келеді. Тыңдарманды
Барлық ақпарат құралдарының ең негізгі басты міндеті жеке адам,
Бұқаралық ақпарат құралдары на анализ жасау.Жарнамалық агенттіктер
«Ақпарат» сөзінің бірнеше баламасы бар, біз тар және нақты
Кез-келген адам үшін әлеуметтік мәні бар ақпаратты ұдайы естіп
Қазақстанда бұл тәжірибені жандандыратын уақыт келді. Қазір радиоарналар мен
Халықтың ақпаратты еркін алуы, оның мазмұнының әр түрлі көзқарас
Нарықтық экономика жағдайында Қазақстанда осыған байланысты ақпаратқа сұраныс артты.
Осыдан келіп, жарнамалық міндеті шығады. Жарнама да ақпараттық міндетпен
Радиожарнама мен тележарнама соңғы 10-15 жылда ғана қалыптасты деген
Жарнамадан түсетін қаражат БАҚ-ның бірден-бір табыс көзі болып отыр.
Кез-келген бұқаралық ақпарат құралы, соның ішінде хабар таратушылар да,
Ақпараттарды іріктегенде оларға жақпайды-ау дегендер эфирден түсіп қалады, керісінше,
Сонымен бірге, мемлекеттік ұстанымдар мен әлеуметтік, адамгершілік ахуал да
Қоғамдық дамудың демократиялық жолын таңдаған егемен Қазақстан жағдайында БАҚ
Қоғамда ақпарат туралы өзгеше пікір, бұқаралық ақпарат құралдарына деген
Сонымен қазіргі заманғы ғылыми-техникалық прогрестің нәтижесінде ақпараттық орта –
Жаңа ақпараттық кеңістікте журналистика да қиын кезеңді бастан кешіруде.
1.5 Реакритивті функция
Ақпараттың жанрлық элементі тек қана факті болып табылады. Сондықтан
1. Дәлдік.Ақпараттарға әрбір фактіні, мерзімін, адамдардың аты-жөнін, қызметтерінің
2. Хабарламалық. Жаңалыққа талдау жасалмайды. Онда факті қысқа-нұсқа,
3.Мәнерлілік. Дұрыс қойылған дауыс ырғағының сақталуы, артық демнің,
4. Ізеттілік. Кез-келген ақпаратты ұсынғанда аудиторияға құрметпен тіл қату-парыз.
5. Айтылудағы анықтық. Жаңалықтар легіндегі сөздер эфирге шықпас бұрын
Сұрақ қоятын журналистің алдына қойған мақсаты мен оған қол
Ақпараттық сұхбат. Сұрақ нақты пікір білу үшін немесе қандай
Портреттік сұхбат. Сұхбаттың бұл түрі жеке тұлғаның образын ашуға
Сауалнамалық сұхбат. Белгілі бір нақты сұраққа әртүрлі адамдардан жауап
Хаттамалық сұхбат. Мемлекеттік саясат деңгейінде туындаған сауалдар төңірегінде ресми
Проблемалық сұхбат. Проблемалық сұхбаттың басты түйіні-журналистік позиция, көпшілік талқысына
Қорытынды
Профессор Тұрсынбек Кәкішұлы айтқандай “қазіргі сөз макулатурасы көбейген кезде
Журналистік қызметтегі кәсіби мораль маман үшін кәсіби бағыт-бағдар ролін
Қазіргі журналистиканың мынадай басты функциялары бар:
1. Бұқаралық аудиториямен, әлеуметтік институттармен байланыс орнатуяғни-коммуникациялық функция.
2. Ұйымдастырушылық қызметін атап өту қажет.
3. Идеологиялық әлеуметтік бағдарлаушы ретіндегі қызметі.
4. Тұлғаны әлеуметтендіру, ағарту және тәрбиелеу, мәдениет тарату сияқты
5. Жарнамалық қызметі.
6. Рекреативтілік қызметі.
Журналистика функциясы мәселелерін әр жылдары зерттеген Қ.Бекхожиннің, Б.Кенжебаевтың, Т.Қожакеевтің,
Журналистиканың идеологиялық функциясы өте маңызды қызметтердің бірі болып
Журналист мүмкіндігінше бейтарап ақпарат таратуға, деректі нақты беруге, әсірелеп,
Журналистика бүгінде табысты дамуы журналисттердің тікелей қатысты. Көптеген мақалалар
Журналистиканың интегративті міндеті кез-келген хабардан көрінеді. Публицистика болсын, өнер
Жарнама жасаудағы шығармашылық ізденістер журналистік әдіс-
Журналистиканың функциясына көзқарастың жоғары мазмұндалған түрлерін талдау журналистика теориясында,
1. Журналистикаға берілетін, функциялардың түрлері әртүрлі болғанда, жоғарыда аталған
Осындай түсінікті бір Е.П. Прохоровадан да кездестіреміз: “Журналистиканың функциялары
Шынында, осы идея да С.Г. Корконосенконың пайымдау жүйесінің негізінде
Жоғарыда көрсетілген авторлар, осы мәселеде қос әдістемелік дәлсіздікті жіберіп
- біріншіден, ғылыми түсінік ретінде «орыс тіліндегі, сөздін мәнін
- екіншідер, табиғи тілдегі сөздің мәнін теория түсінігі ретінде
Қатал айтқанда, “функция” ғылыми түсінігіне сөздің бесінші мағынасы сәйкес
Теорияда бірін басқасымен шатастыруға, бірін басқасымен алмастыруға болмайды: «жүйедегі»
Көрнекшілік үшін осы айырмашылықты мысалға көрсетуге тырысамыз. А.С. Грибоедовтің
Әлеуметтану, қызмет теориясы тілінде аталмыш факторлар қызмет шарттары, аталмыш
Басқаша сөзбен айтқанда, егер пьеса мәтіні ондағы Чацкийді функциясын
теориясында «функция» және «қызмет ету» түсініктерінің ажыратылмауы журналисткианың өз
Журналистиканың қазіргі заманғы аталмыш әдіснамалық ақаулығына Н.Н. Липовченко назар
Міне сондықтан сұрақ қойылады: неліктен функциялардың қатарын басқалармен (социологиядық,
Ғалымның аталмыш қорытындысымен келіспеуге мүмкін емес. Әйтпесе, функция мен
Сөзсіз, қызмет ретінде журналистика коммуникативтік қызмет болып табылады. Бірақ
Біздің көрқарасымыз бойынша, журналистиканың қатарына жарнаманы, ойын-сауықты, кернеуді
2. Сондай-ақ қазіргі күні бар көптеген журналистика функцияларының жүктемесінің
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Омашев Н. Қазақ журналистикасы. 3-ші том. –
Омашев Н. Радиожурналистика негіздері. – Алматы, 1983 [37
Сағымбеков Р. Алматыдан сөйлеп тұрмыз. – Алматы, 1979.
Қабылғазина К. Дәуір үні. – Алматы, 2002.
Основы радиовещания. – М., 1993. [128-140 бб]
Барманкулов М. Журналистика для всех. – Алматы, 1979.
Исакович М. Общая акустика. – М., 1973. [37-41
Бернштейн С. Язык радио. – М., 1977. [230
Любосветов Д. По законам эфира. – М., 1979.
Радиоискусство. Теория и практика. – М., 1983. [12З-141
Смыслов Г. Восприятие речевого общения. – М., 1991
Введение в журналистику: Хрестоматия сост. П. Прохоров - Москва:
Корконосенко С. Г. Основы журналистики: Учебник для вузов. —
Федотова Л.Н. Анализ содержания - социологический метод изучения средств
Фомичева И.Д. Социология интернет-СМИ: Учебное пособие / – М.:Факультет
Першке Г. Журналистика как отрасль духовного производства, в сб.:
Ожегов Сергей Иванович. Словарь русского языка / Гл. ред.
Липовченко Н. Н. Очерк теории журналистики/Н. Н. Липовченко. -
1

Ұқсас жұмыстар

Ражиожурналистиканың функциялары

Журналист тұлғасын қалыптастыру факторлары

БАҚ-тың қоғамдық функциялары

Журналистика ұғымы, міндеттері

Интернет - журналистиканың этикасы

БАҚ саласындағы этикалық нормалар

Қазіргі саяси журналистика

Радиожурналистиканың жанрлары мен пішіндері

ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ИНТЕРНЕТ ЖУРНАЛИСТИКАНЫҢ АКПАРАТТЫҚ КЕҢІСТІКТЕ ҚАЛЫПТАСУЫ