Пысықтау сабағы
Мазмұны
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Сабақтың мақсатын анықтау
1.1 Сабақтың құрылымы және оған қойылатын негізгі
2. Сабақтың жоспар – конспектісін, құрылымын
2.1 Тақырыптық және жеке сабақтардың жоспары
2.2 Сабақта оқушылардың өзіндік, жеке дара, топтық және
III. Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қазіргі кездегі сабақты жетілдіру жұмыстарының ішіндегі негізгі мәселелерінің
Сонымен қатар, сабақты жіктеу әрбір пәннің ерекшеліктеріне, оқушылардың
Сабақ құрылымын белгілеу - оқу жұмысын неғұрлым
Курстық жұмыс тақырыбы. «Сабақтың мақсатын таңдап
Курстық жұмыс тақырыбының өзектілігі. Мұғалім
Курстық жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Сабақта
Курстық жұмыстың құрылымы. Кіріспеден, негізгі бөлімнен,
3
Негізгі бөлім
Сабақтың мақсатын анықтау
1.1 Сабақтың құрылымы және оған қойылатын негізгі
Қазіргі кездегі сабақты жетілдіру жұмыстарының ішіндегі негізгі мәселелерінің
Мектеп тәжірибесінде бір типті сабақтар болмайды. Сондықтан, оқыту
Сабақтың мақсаты айқын, мазмұны, жоспары және оның құрылымы
Сабақ оқыту принциптерінің ережелері мен талаптарына сәйкес болуы
Сабақтың ғылымы мазмұны оқушылардың жас және дара ерекешеліктеріне
Сабақтың мазмұны оқытатын пәннің бағдарламасына сәйкес болуы және
Сабақта оқушылардың білімге ынтасы мен қызығуын арттыру үшін
Сабақта оқушылардың белсенділігін арттыру үшін проблемалық ситуациялар туғызып,
Сабақтың сапасын жақсарту үшін мұғалім оқушылармен қарым-қатынас жасау
Сабақта оқушыларға білім берумен қатар оларды өздігімен білім
Сабақ оқытудың білім беру, тәрбиелеу және дамыту қызметін
4
Сабақтың дидактикалық құрылымы немесе кезеңдері бірізділікте, бір-бірімен өзара
Сабаққа дайындалу және оны өткізу барысында мұғалімнің сыныптағы,
Сабақ классификациясы (жіктелу) – Сабақтарды құрылысы жөнінен
Сонымен қатар, сабақты жіктеу әрбір пәннің ерекшеліктеріне, оқушылардың
Мысалы, И.Н.Казанцев сабақты жіктеуді оқу материалының мазмұны
И.Н.Казанцев бойынша:
1. Алғашқы сабақ – әр пәннен оқу
2. Кіріспе сабақ – бағдарламаның күрделі тараулары мен
3. Жаңа білімді меңгеру сабағы – жаңа оқу
4. Пысықтау сабағы – өткен оқу материалын пысықтау
5. Жаттығу сабағы – оқушылардың білімі мен дағдысын
6. Тәжірибелі сабақ – оқушылардың алған білімін өмірде
7. Қайталау-қорыту сабағы - өткен күрделі
8. Тексеру сабағы – оқушылардың білімін тексеретін сабақтар.
9. Білім сапасын бағалау сабағы – оқушылардың алған
10. Қорытынды сабақ – оқу жылының ақырында әр
5
С.В.Иванов бойынша:
1. Кіріспе сабақтар.
2. Оқу матиралымен алғашқы рет танысу сабағы.
3. Жаңа білімді меңгеру сабағы.
4. Меңгерген білімді тәжірибеде қолдану сабағы.
5. Дағдылану сабағы.
6. Қайталау, пысықтау және қорыту сабағы.
7. Бақылау сабағы.
Б.П.Есипов бойынша:
1. Аралас сабақтар.
2.Жаңа оқу материалымен танысу сабағы.
3. Пысықтау сабағы.
4. Қайталап жинақтау, қорыту сабағы.
5. Оқушылардың білімі мен дағдысын жаттықтыру сабағы.
6. Білім сынау сабағы.
Сол секілді шет елдер тәжірибесінен, атап айтсақ, Чехословакия
Жаңа оқу материалын мазмұндау сабағы.
Жаттығу сабағы.
Қорыту сабағы.
Қайталау, білім сынау сабағы.
Аралас сабағы.
Қорыта айтқанда, қазіргі мектеп тәжірибесінде көптен қолданылатын сабақ
Кіріспе сабағы.
Жаңа білімді хабарлау сабағы.
Білімді, білікті және дағдыны бекіту сабағы.
Жаттығу және тәжірибе сабақтары.
Зертханалық сабақ.
Қайталау-қорыту сабағы.
Оқушылардың білімдерін, біліктіліктері мен дағдыларын тексеру және бақылау
Аралас сабағы.
Өздігінен білім алу сабағы.
Сабақты бұлай жіктеу кездейсоқ емес, оның бұлай қалыптасуына
6
мұғалім оқушыларға жаңа білім беруді көздесе, осыған орай
Сол секілді мұғалім өткен оқу материалын оқушылардың есіне
Ал сабақтың “Аралас сабақ” түрі оның құрылымына байланысты
Мұғалім сабақтар жүйесінде дидактикалық бірнеше мақсаттарды жүзеге асырады.
Сонымен сабақ құрылымы деп сабақтың барысында
Олар мынаңдай болып келеді:
Сабақты ұйымдастыру бөлімі (сабақтың тақырыбын белгілеп, оның мақсат,
Сабақта үй тапсырмасын тексеру.
Жаңа білімді немесе оқу материалын баяндау, түсіндіру.
Жаңа білімді пысықтау, бекіту (ауызша,жазбаша жаттығулар жасау, тәжірибелік
Қорытындылау (оқушылар білімін бағалау), сабақтың аяқталуы.
Үйге тапсырма беру, оны түсіндіру.
Сабақ құрылымын белгілеу оқу жұмысын неғұрлым айқын және
Жоғарыда баяндағанымыздай сабақтарды топтастыру, оның құрылымын белгілеу негізінен
Кіріспе сабағының құрылымы
Сабақтың басталуын ұйымдастыру. Оқушыларға сабақтың
7
мақсат-міндеттерін түсіндіру. Оларды сабаққа әзірлеу.
Жаңа оқу материалын ендіру.
Жаңа білімді пысықтау, бекіту.
Сабақты қорытындылау, үйге тапсырма беру.
Кіріспе сабағының ерекшелігі, оқу бағдарламасының жаңа тақырыптарын немесе
Жаңа білімді хабарлау сабағының құрылымы
Сабақтың басталуын ұйымдастыру. Оқушыларға сабақтың мақсат-міндетттерін түсіндіру. Оларды
Жаңа оқу материалын ендіру.
Жаңа оқу материалын пысықтау, бекіту.
Сабақты қорытындылау, үйге тапсырма беру.
Алғашқы тарау немес тақырыптық кіріспе сабақтарына қатысты
Сабақта қойылатын мақсатқа сәйкес және оқушылардың жас ерекшеліктері
Жаңа сабақты (білімді) хабарлау барысында мұғалімнің оқу материалын
Білімді, іскерлікті және дағдыны бекіту сабағының құрылымы
Сабақтың басталуын ұйымдастыру. Оқушыларға сабақтың мақсат-міндеттерін түсіндіру. Оқушыларды
Бұрын өтілген оқу материалдарын қайталау, пысықтау.
Оқушылардың өз бетінше жұмыс істеу. Түрлі жаттығулар мен
Сабақты қорытындылау, үйге тапсырма беру, түсіндіру.
Жаңа білімді оқушылардың қабылдап, меңгеруі барысында сабақтың пысықтау
8
Алған білімді бекітпейінше, оны сапалы да берік меңгеру
Сондықтан білімді бекіту сабағы өзінің құрылысы жөнінен әр
Мұғалімнің түсіндіру жағдайында оның сөзімен бірге оқушылардың өз
Оқу жұмысының мұндай алуан түріне қарамастан мұғалімнің сөзі
Оқу жұмысының мұндай алуан түріне қарамастан мұғалімнің сөзі
Мұндай сабақтарда бұрынғы оқу материалдарын оқушылардың қаншалықты терең
Жаттығу және тәжірибелік сабақтың құрылымы
Сабақтың басталуын ұйымдастыру. Оқушыларға сабақтың мақсат-міндеттерін түсіндіру. Оларды
Оқушылардың өз бетінше жұмыс істеуі. Түрлі жаттығулар мен
Сабақты қорытындылау, үйге тапсырма беру.
Практикалық сабақ оқушылардың алған теориялық білімдерін практикамен байланыстыру,
Практикалық сабақты жүргізу үшін түрлі жаттығу жұмыстары мен
Қайталау сабағының құрылымы
Сабақтың басталуын ұйымдастыру. Оқушыларға сабақтың мақсат-міндеттерін түсіндіру. Оларды
Бұрын өткен оқу материалдарын қайталау, пысықтау, еске түсіру
Сабақты қорытындылау, үйге тапсырма беру.
Қайталау – қорыту сабақтың аса көп тараған түрі.
9
Қайталаудың мақсаты – өткен оқу материалдарының ең негізгі
Бұған мұғалімнің аса жауапкершілікпен ой жіберіп, тыңылықты әзірлігін
Қайталау сабақтары не сабақ үстінде, болмаса арнайы ұйымдастырылған
Қайталау сабағына оқушыларды жақсы ұйымдастыру үшін оның сұрақтары
Қайталау сабағын әр түрлі тәсілдермен (ауызша, жазбаша, графикалық,
Сабақ соңында мұғалім оның нәтижесін қорытындылап, оқушыларға қосымша
Аралас сабақтың құрылымы
Сабақтың басталуын ұйымдастыру. Оқушыларға сабақтың мақсат-міндеттерін түсіндіру. Оларды
Оқушылардың орындаған үй тапсырмаларын тексеру.
Жаңа оқу материалын ендіру.
Жаңа оқу материалын пысықтау, бекіту.
Қорытындылау, сабақтың аяқталуы.
Үйге тапсырма беру, оны түсіндіру.
Аралас сабақ – мектеп тәжірибесінде көптен қолданылатын сабақ
Сабақ үстінде өткенді қайталау, жаңа материалды меңгеру, пысықтау
тексеру, бағалау жұмыстары оқушылардың логикалық ойлау қабілеттерін арттырады,
Бастауыш білім – үздіксіз білім берудің алғашқы басқышы.
10
табиғат, қоршаған орта туралы түсініктерін кеңейте отырып, оларды
Бүгінгі қоғам талабына сай білімді де, саналы да,
Осыған байланысты аралас сабақ әсіресе бастауыш және орта
Сондай сабақтың бір вариантын профессор Р.Г.Лемберг өзінің “Дидактикалық
Мысалы, оның құрылымы мыңандай болып келеді:
Жаңа оқу материалын өткен материалға байланыстыра түсіндіру.
Үйге тапсырма беру.
Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беру.
Өткен оқу материалын қайталап, оқушылардың білімін сынау және
Р.Г.Лембергтің тұжырымдауы бойынша, егер сабақты өткен оқу материалын
11
Бұл құптарлық ұсыныс. Осы үлгіні әсіресе, жоғары сыныптарда
бекіту жұмыстарына айрықша мән берген жөн болар.
Сабақта жаңа оқу материалын жақсы меңгерген оқушы әрине
Оқушылардың білімдерін, іскерліктері мен дағдыларын тексеру, бақылау сабағының
Сабақтың басталуын ұйымдастыру. Оқушыларға сабақтың мақсат-міндеттерін түсіндіру. Оларды
Тексеру, бақылау жұмыстарын ұйымдастыру.
Оқушылардың өзіндік жұмыстары.
Оқушылар білімдері, іскерліктері мен дағдыларын бағалау.
Қорытындылау, сабақтың аяқталуы.
Сабақтың бұл түрінің көздейтін мақсаты – оқушылардың алған
Білімді тексеру және бағалау жұмыстары күнделікті сабақтар барысында,
Бұл жұмыстың білімдік және тәрбиелік қызметі жағынан маңызы
Тексеру және бағалау жұмыстарын жүйелі атқару оқушыларды тегіс
болдырмау жолдарын қарастыруғамүмкіндік береді. [6. 44б]
12
2. Сабақтың жоспар – конспектісін, құрылымын қарастыру
2.1 Тақырыптық және жеке сабақтардың жоспары
Мектептің аса жауапты міндеті – оқушыларды ғылым негіздерімен
Сабаққа мұқият дайындалу, оның мазмұны мен ұйымдастыру әдістемесін
Мектеп оқушыларында ерікті түрде зейін, қиял, танымдық
Ғылым мен техниканың даму деңгейі әрбір оқушыда сапалы
Егер сабақ көңілсіз өтсе, мұғалімдер сабақты босаң және
Мұғалімнің сабаққа дайындалуы – аса жауапты іс. Мұғалім
Әрбір мұғалімнің сабаққа дайындалу жөніндегі талап, педагогикалық процестің
Сабақтың мақсаты қандай?
Оқушылар қандай жаңа білімдер алуы қажет және олар
13
Сабақта айтылатын ойдың бастысы қайсысы?
Бұл ойлар қандай жүйемен баяндалмақ?
Олар қандай жолмен негізделмек?
Қандай қорытындылар керек?
Сабаққа қандай әдістер және көрнекті құралдар пайдаланылмақ?
Оқушылардың білімін тексеру үшін оларға қандай бақылау сұрақтарын
Оқушылар алған білімдерін пысықтау және практикада қолдану
мақсатында қандай жаттығулар беру керек?
Үй тапсырмасына нені беруге болады және оны қалай
Озық тәжірибелі мұғалімдер сабаққа белгілі бір тиянақты жүймен
даярланады дедік. Ол төмендегідей кезеңдерден құралады:
а) Алдағы оқу тоқсанына оқу материалын жоспарлау.
б) Өтелген сабақтың табыстары мен кемшіліктерін есепке ала
в) Кезекті сабақтың жоспарын жасау.
Мұғалім жұмысындағы мұндай жүйелік оқу процесін үздіксіз жетілдіруге
Оқу жұмысының мазмұнын ойластырып алу – сыныпта оқу
Мектепте оқу материалы әрбір жарты жыл бойынша жоспарланады.
Күнтізбелік жоспар жүйесіне белгілі бір тоқсан ішінде өтетін
Тақырыптық жоспарлау – белгілі бір пәнге қатысты оқытудың
Ол мұғалім бір сабақтан келесі сабаққа өту барысында
14
Тәжірибелі мұғалім тақырыпты зерттегенде, оқу материалын оқып біледі,
Сабаққа осындай жүйемен даярлануда мұғалімдер оқушылардың оқу еңбегін
білім беріп, жеке басын нәтижелі тәрбиелеуге қол жеткізеді.
Оқу бағдарламасының тараулары бойынша сабақтардың тақырыптарын жасап болғаннан
Жеке сабақтардың жоспары – әрбір мұғалімнің жеке сабақ
Қазіргі кезде мектеп тәжірибесінде қалыптасқан мұғалімнің жеке жоспарының
Оқу бағдарламасының берілген тарауы бойынша сабақтың күні мен
Сабақтың тақырыбы.
Сабақтың мақсаты.
Сабақтың құрылымы немес дидактикалық кезеңдері.
Сабақтың мазмұны.
Оқыту әдіс-тәсілдері.
Сабақ құралдары.
Үй тапсырмасы.
Қорытынды, сабақтың аяқталуы.
Сабақтың анағұрлым негізгі бөлігі – оның төртінші және
Сабақтың әрбір құрамды буынына немесе дидактикалық элементтеріне мұғалімнің
15
оның қалған буындары мен мазмұыны ашып көрсетіледі.
Одан әрі қарай сабақта қолданылатын әр түрлі оқу
Н.К.Крупская мұғалімдердің назарына тапсырманы орындау жөнінде
оқушыларға мұқият түсіндіру жұмыстарын ұйымдастыруға, оның мақсаты түсінікті
Сонымен бірге Н.К.Крупская мұғалімдердің сабаққа әзірлену барысында оқушылардың
Сабақ жоспарлары мұғалімнің дайындығы мен тәжірибесіне байланысты өзгеруі
Тәжірибелі мұғалімдер жоспары жасап, сол жоспар бойынша сабақты
16
2.2 Сабақта оқушылардың –өзіндік, жеке-дара, топтық және ұжымдық
Қазіргі уақытта, заманның талабына сай, дәстүрлі емес педагогиканы
Десек те, көп жағдайда ұстаздар қауымы көрнекілікпен жұмыс
Мұғалім сабақты пысықтау, бекіту және соған орай оқушылармен
Оқыту процесі – мұғалімнің бір мезгілде барлық оқушыларды
Оқушылардың оқу жұмысын сәтті ұйымдастыруда оның өзіндік жұмыстарының
Бүгінгі таңда оқушылардың үзіліссіз білім алу міндеттерін жетілдіруге
Оқушылардың таным белсенділігі – оқуға қажетті білім мен
Оқыту процесінде оқушының белсенділігі, негізінен, екі түрлі сипатта
17
Сыртқы белсенділік дегеніміз – оқушы әрекетінің сыртқы көріністері
Оқушылардың ішкі белсенділігіне – оның белсенді түрде ойлау
Оқушы белсенділігі қандай болғанда да ой дербестігіне сүйенеді.
мақсат еткен мұғалім сабақтың барлық кезеңінде олардың ой
дамытуға тырысады. Оқушыда белсенділік бір қалыпта болмайды, оның
Соңғысы оқушының жоғарғы саналылығы мен дербестігін керек етеді.
Оқушылардың жас ерекшеліктеріне және психикалық даму дәрижесіне қарай
Өзіндік жұмысты ұйымдастырудың шарттары мыналар:
мұғалімнің нақты тапсырмалар (нұсқаулар) беруі;
жұмысты орындаудың және аяқтаудың уақытын белгілеуі;
мұғалімнің басқаруымен оқушылардың дербестігінің мөлшері, олардың жұмысты өз
оған әсер ететін мотивтер т.б.
Соған орай жеке дара жұмыс әр оқушының өз
Оқушылардың жеке дара жұмыс түрлеріне:
Оқулықпен жұмыс істеу.
Практикалық жұмысы: ауызша, жазбаша жұмыстары (есеп шығару, шығарма
Мұғалімнің тапсырмасы бойынша әр түрлі лабораториялық тәжірибелерді орындау.
Жеке дара оқушыларды өз бетімен білім алуға
18
әрекетін ұйымдастыруда жеке-дара жұмыс түрінен басқа олардың топтық
Оқушылардың топтық таңымдық жұмыстары сабақ барысында оқу міндеттерін
Жұмыстың бұл түрі негізінен екі бағытта іске асады:
Оқушылардың бірыңғай, біркелкі оқу жұмыстары мұғалімнің барлығына
ортақ бірыңғай тапсырмасын шағын топтарға бөліп өзара әрекеттесу
жағдайында орындауы жатқызылады.
Ал бөлшекке бөліп оқыту – бір мезгілде бірнеше
Жұмыстың бұл түрі топ ішінде оқушылардың тапсырманың мақсатын,
нәтижесін талдауы, бағалауымен ерекшеленеді. Оқушылардың осындай өзара бірлесіп
Сонымен қатар бір сыныптағы оқушылардың оқу міндеттерін топ
Мұндай жұмыс барысында оқушылардың өз тобының нәтижесіне өзара
Мұғалімнің топтық жұмысты нәтижелі ұйымдастыру шартына:
оқушыларды өздігінен жұмыс істеуге үйрету;
жолдастармен ақылдасуға үйрету;
оқушылардың жекелеген топтарына оқу тапсырмалары жүйесінің нақты болуы;
тапсырмаларды оқушылардың жекелеген топтарына үлестіру іскерлігінің болуы т.б.
Оқытуды осындай тәртіппен ұйымдастыру оқушылардың тәрбиесіне, атап айтқанда
19
Оқушылардың ұжымдық жұмысы дегеніміз – ортақ мақсатты көздейтін
Сондықтан ұжымдық жұмыстың ерекшелігі, өз бетімен істейтін дара
Фронталдық жұмыс ерекшелігі – бір сыныптағы барлық
20
Қорытынды
Қарастырып өткен тақырыпты қорытындылай келсек, қазіргі мектеп тәжірибесінде
Мектептің аса жауапты міндеті – оқушыларды ғылым негіздерімен
Қорыта айтқанда, оқыту жұмысын ұйымдастырудың қандай да формасын
Сабақтың жоспар - конспектісін ойластырып алу –
21
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Осипов. Г. М. «Экономикалық теория негіздері» Алматы,
Сапарбаев. Ә.Ж. «Экономика негіздері сызбаларда және кестелерде» Алматы
Әубәкіров, К.Нәрібаев, М.Есқалиев «Экономикалық теория» Алматы
Конституция «Основной закон Республики Казахстан» Алматы, 1995ж
Алексеев С.С «Введение в правоведение учебной пособие для
Ашитов З.О «Право суверенного Казахстана» Алматы, 1995ж
Байсалбаева Ж.А «Основы государств и права Республики Казахстана»
Савицкая Е.В. «Уроки экономики в школе» Москва, 2000ж
Назарбаев Н.А. «Стратегия становления у развития Казахстана как
Давыдов, Обухов В.М. «Методика преподование – Особые для
22
Сабақтың типтері және құрылымы
Ана тілі сабақтарында бекіту кезеңі
Сабақтың мақсатын анықтау
Оқушылардың жаңа білімді игеру сабақтары
Қайталау сабағының құрылымы
Орта мектепте сабаққа қойылатын негізгі талаптар
Оқушыларды сабаққа әзірлеу
Сабақтың тәрбиелік потенциалы
Жаңа білімді меңгеру типті сабақтың ерекшелігі және оны өткізу
Бастауыш сыныпта қолданылатын дидактикалық материалдар кешені