Полиэлектролиттердің құрылымы құрылысы
МАЗМҰНЫ
Кіріспе.
1. Топырақтың механикалық құрамына сипаттама.
2. Суда еритін полимерлер, соның ішінде полиэлектролиттердің химиялық қасиеттері
3. Полиэлектролиттердің құрылымы құрылысы.
4. Полиэлектролиттердің дисперстік жүйелердің тұраұтылығына әсері.
5. Топырақ бөлшектері өлшемдерінің дифункционалды полиэлектролиттердің құрылымдаушы қабілетіне
Қортынды.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
Кіріспе.
Соңғы жылдары топырақтың жоғарғы бөлігінің, соның ішінде ауыл
Жұмыстың мақсаты: Соған байланысты жұмыста Қазақстан республикасы оңтүстік өңірінің
1. Топырақтың механикалық құрамына сипаттама.
Өсімдіктердің, жануарлардың (әсіресе микроорганизмдердің), климат жағдайларының және адамдардың әсерімен
Топырақтану ғылымының негізін орыс ғалымы В.В.Докучаев қалады. Оның Петербургте
1) рН 6,7-ден төмен қышқыл топырақта өсетін ацидофилді түрлер
2) рН 6,7-7,0 топырақта өсетін нейтрофилдер (көпшілік мәдени өсімдіктер);
3) рН 7,0-ден жоғары топырақта өсетін базифилді өсімдіктер(аққурай).
Топырақтың қатты минералдық бөлігі негізінен топырақ түзілу процестерінде әр
Топырақтың механикалық құрамы деп, оның көлемі жөнінен әр түрлі
Топырақ түйіршектері неғұрлым ірілеу болса, соғұрлым топырақтар балшықты-сазды келеді.
Осы ғалымның зерттеуіне сәйкес топырақтар өзінің механикалық құрамына қарай
Кесте 1. Топырақтарды механикалық құрамына байланысты топқа бөлу
( Н.А. Качинский,1965)
Түйірі 0,01 мм – ден ұсақ бөлшектер (балшық) пайыз
80 – нен көп Ауыр балшық
80 – 60 Орташа және жеңіл балшық
60 - 45 Ауыр саздақ
45 - 30 Орташа саздақ
30 - 20 Жеңіл саздақ
20 - 10 Құмдақ
10 - 5 Байланысты құм
5-тен төмен Борпылдақ құм
Топырақтың механикалық құрамының топырақ түзуде, топырақты ауыл шаруашылығы және
Топырақтың механикалық құрамымен оның кеуектілігі, су сыйымдылығы, ылғал өткізгіштігі,
Құмды және құмдақ топырақтардың құрылымы нашар келеді әрі әр
Ауыл шаруашылығына пайдалануға ең қолайлы топырақтар – құрамында құмды
Топырақ үгілу нәтижесінен пайда болғаны әр түрлі механикалық бөлшектерден
1. Құрылымы жоқ, шаң-тозаңды,борпылдақ.
2. Құрылымы майда түіртпекті, оқ дәрәсіндей, мөлшері 0,5-1 мм.
3. Дәнді түйіртпекті, диаметрі 1-5мм.
4. Жаңғақоты құрылым, 5-10мм.
5. Майда кесекті құрылым, топырақ бөлшектерінің көлемі бірнеше см-ге
Зерттеу топырақтың бетімен домалайтын бөлшектер санының, олардың жер бетінен
Зерттеу нәтижесінде топырақтың эрозияланғыштығын сипаттайтын үш градияциясы белгіленеді. Эрозияланғыштық
Топырақтың құнарына әсер ететін қасиеттерін төменгі топтарға ажыратуға болады:
1. Топырақтардың физикалық касиеттеріне оның суға төзгіш құрылымы,
2. Топырақтардың химиялық және физика – химиялық касиеттеріне:
3. Топырақтың биологиялық касиеттеріне: микробиологиялық белсенділіктің жоғарылығы негізінен бактериялардын
4. Бүкіл өсімдіктердің өсіп-өнуі мезгілінде гидротермикалық режимнін болуы, яғни
Топырақ құнарына олардың химиялық құрамы да көп әсер етеді.
Топырақ құнарлылығына әсер ететін жағдайдың бірі оның эрозияға ұшырауы.
Әлемдегі ғылыми-техникалық прогрестің нәтижесінде, әсіресе өндірістің карышты дамуынан табиғатқа,
Сонымен топырақ құнарын тиімді пайдалану, оны арттыру жолдары жалпы
2. Суда еритін полимерлер, соның ішінде дифункционалды полиэлектролиттердің химиялық
Соңғы жылдары топырақтың жоғарғы бөлігінің, соның ішінде ауыл
Мұндай түйінді мәселелерді шешудің жолдарының бірі ретінде жоғары молекулалы
Осындай залалды әсерлердің қоршаған ортаға көрсететін зиянын болдырмау, гидрометаллургиялық
Сондықтан қазіргі уақытта суда еритін полимерлердің (СЕП) солардың ішінде
Көптеген табиғи және полимерлік заттардың ішінен тек санаулысы ғана
Ерітіндіде ионданатын функционалдық топтары бар полимер-полиэлектролиттер деп аталады.
Суда еритін полимерлердің құрамындағы функционал топтарына қарай отырып оларды
Ионданатын полимерлер, мысалы: крахмал, поливинилспирті, поливиниопиридин, метилцеллюлоза.
Анионды полиэлектролиттер, мысалы: полиакрил қышқылы (ПАҚ), полиметилқышқылы (ПМАҚ)
Катионды полиэлектролиттер, мысалы: полиакриламид (ПАА), полиметакриламид (ПМАА), полиаминоалкилметакрилат (ПААМА),
Полиамфолиттер, оң және теріс зарядталған полимерлер,мысалы: винилпиридин мен
Құрамында қышқылдық және негіздік топтары болатын амфотерлік сипаттағы
Тізбектегі заряд тығыздығына байланысты полиэлектролиттерді күшті және әлсіз деп
Полиэлектролиттер суда ионизацияланатын молекулалар группасына жататын полимерлер болып саналады.
Суда еритін полиэлектролиттер класында акрилді полимер маңызды орын алады.
Суда еритін акрил қышқылдарының полиэлектролиттерін және олардың өнімдерін екі
1. Тордағы ирек
2. Сополимерлер: метакрилды қышқыл-метилметакрилат, акрилды
қышқыл-этиленсульфо-қышқылының натриды тұзы,
Қазіргі уақытта суда еритін полоимрлердің синтездеу әдістемесінің жалпы
мұндағы R-алкил, 1-4C атомдарынан немесе морфолин қалдығы. Бұл
Полимер бөлшектерінің шамасын
Реттегіштердің және
Бисульфиттің саны артуымен соңғы өнімнің молекулалық массасы төмендейді. Сулы
Реттегіш реакцияның жылдамдығына әсер етпейді. Бос радикал полимеризат тізбегінің
Суда еритін акрил қышқылының сулы ерітіндісін алу үшін реттегіш
Мыс тұзы реттегіш сияқты едәуір активті, бірақ мыс тұзы
Бұл сол полимерлерді полиакрилинтрил және полиакриламид синтетикалық полимерлерді гидролиздеу
АКШ патенттерінде температура 323 К кезінде катализатор ретінде тотығу-тотықсыздану
Сондай-ақ метакриламид пен метакрил қышқылының сополимерлеріннің сілтілік агенттер гидролизімен,
КН SO4 - К2 S2O8 тотығу-тотықсыздану жүйесінің қатысында температура
Полиакриламид гидролизі бойынша көптеген еңбектер жазылған М.Н. Савицкий, X.
Полиакрилнитрилді қышқылды және сілтілі гидролизді карбоксил және амидті топтар
K.C. Ахметов және К.В. Погорельскийдің еңбектері: құрғақ аммиак және
Совет және шетел әдебиеттерінде акрил
1. Конденсациялық
Мұнда амино тобымен,
Акрил (метакрил)-орынбасу қышқылы мочевинамен 483-493 К- дейін
Аминоқосылыс ретінде гуанидироданит, N-финил мочевина N, N-финилэтилмочевина, тимочевина және
Конденсацияның өнімі пластмасса дайындау кезінде шикізат ретінде қолданылады.
Мочевина және акролейн негізінде алынған конденсациялық смола текстиль өнеркәсібінде
2. Полимерзациялық смола әртүрлі қанықпаған мономерлермен CH2=C(R1)-C(O)-NH-A-C (OH)-NHR гомополимерлуге
A-2-4 көміртек атомымен алкил тобы. Еңбекте акрил қышқылы
мен мочевинадан полимеризациялық смола алудың 3 сатылы процесі
жазылған.
а) 373-403 К
б) 373-413 К
в) алынған өнімді суда еритін аммонии тұзына ауыстыру.
Аталған өнімдер қатты ұнтақгарды түйіршіктеу үшін және жасанды топырақ
Француз патентінде жоғары температурада, (этилендиамин) алкилендиаминдер және α,β
С.М.Киров атындағы Қазан химия-технологиялық институтында радикалды полимеризациялау 413-443 К
3. Шетел патентттерінде полиакрил және полиметакрил қышкылдарын полимер
Сонымен, акрил қышқылының мочевинамен реакцияның жүру жағдайына байланысты әртүрлі
Акрил қышқылы молекуласында
СН2=СН - С = О
I
он
Оттегімен карбонилді қос байланысына гидроксил тобындағы оттегі және этиленді
Акрил қышқылы орын басу реакциясына бейім (карбоксил тобының тез
Акрил қышқылының гомополимерленуі жылудың (термиялық полимеризация), жарық сәулелерінің (фото
Полиакрил қышқылы химиялық қасиеттері бойынша диссоциялану дәрежесі төмен көп
Полиакрил қышқылына сапалық реакция фенилелитпен әрекеттесуі тән. Пайда
Метакрил қышқылы
3. Дифункционалды полиэлектролиттердің құрылымы
Полимер – бұл аты айтып тұрғандай молекулалары (поли –
Полимер құрылысын суреттеуге болатын атомдар тобы құрамдық
Полимер құрылымы деп, оны құрайтын барлық элементтерінің кеңістікте өзара
Макромолекуланың химиялық құрылысының сипаттамасы оның қайталанатын құрамды буындарының химиялық
Органикалық полимерлердің басты тізбегінің құрамында көміртек сондай-ақ оттегі, азот
Полиуретан гетеротізбекті болып табылатын, соның ішінде негізгі тізбегі азоттан
… C – NH – [CH2]X – NH –
║
O
Байланыстың полюстілігіне байланысты полюсті жен полюссіз полимерлерге бөлінеді. Полюссіз
Төмен молекулалы заттар үшін молекулалық масса М осы қосылысты
Жалпы алғанда барлық химиялық заттар үшін конфигурация
Конфигурациялық изомерияның тағы да кең тараған бір түрі
А
R – C* – R´
В
Мұндағы: R, R´ - көміртек атомының С* асимметриялығын тудыратын
Полиуретан полиамидтермен ұқсас. Біреуін ғана қарастырайық, 4,6 – полиуретанды.
Конфигурациясы – бір звено:
O
║
C – N – CH2 – CH2 – CH2
│
H
Буындардың қосылу конфигурациясы (жақын тәртіп). Жақын конфигурациялық тәртіпті екі
Егер СН2 = CH – CH3 типті мономерде СН2
Егер келесі буыны алдынғысына сол изомерлік формада жалғанатын болса,
H.................R
H.................H
H.................R
H.................H
H.................R
H.................H
H.................R
а)
а) изотактикалық; б) синдиотактикалық;
Бұған нақты мысалдар келтірейік. Полипропилен үшін жоғарыда аталған әртүрлі
Изотактикалық
Синдиотактикалық
Атактикалық
Макромолекула конформациясы – бұл, сыртқы күштермен жылулық қозғалыстың қосынды
Макромолекулалардың конформациясы:
а – статистикалық мумақ; б – спираль; в –
д – қатпарлы; е – иінді білік.
Макромолекуланың өлшемдері оның ұзындығы l және диаметрімен d анықталады.
Молекулалық массаға сипаттама берер болсақ. Әлдеқайда жоғары қосылыстар гликоли
3400
М = ---------- + м
g
мұндағы g-қосылыс мөлшері, мол.%; м-қосылған заттың молекулалық массасы.
Диизоционат пен ерітінделерін қосқан кезде реакция бөлме температурасында тіптен
Бірінші этапта тізбектің өсу реакциясы шыққан заттардың бір-бірімен немесе
Полиуретанның молекулалық салмағына реакция температурасы қатты әсер етеді. Ол
Полиуретанның молекулалық салмағы ерітіндінің табиғатына емес, мөлшеріне байланысты. Әсер
Полимерлер бұйымдарын пайдалану кезінде олар әртүрлі сыртқы өрістердің әрекетіне
Механикалық қасиет механикалық күш әсер еткенде дененің құрлысының, өлшемінің
Дененің деформациясы деп – температура, сыртқы механикалық
Беріктік деп – механикалық кернеу әсерінен материалдың бұзылуна қарсылық
Теориялық беріктік деп – бұл абсолютті температура, біртекті статистикалық
Полимердің жылу физикалық қасиеттері дегеніміз полимерде пайда болатын температуралық
Бұл жылу сыйымдылық - 1 к-ге лайық дененің
Cv = (dH/dT)p; Cp = Cv + ( α2
Мұндағы: н-энтальпия, и – ішкі энергия; V – көлем;
Температураны теңестіруге әкеп тірейтін дененің барынша қызған
Жылуөткізгіштік температураға, полимердің физикалық және фазалық жағдайына, сондай-ақ құрамына
Температура өткізгіштік қарапайым температуралық жағдайдағы жылу тасқынының әсерінен материалдағы
a = λ/(ρ cp) [м2/с]
λ – жылу өткізгіштік коэффициенті; ρ – материалдың тығыздығы;
тепе – теңдік жағдайында қатты денелер ең аз бос
α = (1/v) (dV/dT)p
желілік кеңеюдің термиялық коэффиценті:
β = (1/ l) (dl/dT)p
жылусыйымдылығы бар көлемді кеңеюінің термиялық коэффициенті
γ – константа, Ht – изотермиялық қысылу, кт –
Электр өрісінде полимер әрекеті оның электрлік қасиеттерімен
Диэлектрлік шығын электр тогы өткенде диэлектрик көлем
Полимерлердің фазалық және физикалық күйлері.
Төменгі молекулалық қосылыстар 3 агрегаттық күйде болады:
Полимерлердің өңдеуге қажетті жағдайды дұрыс таңдау үшін
Т = Е * ε
Т – кернеу; ε – салыстырмалы диформация; Е –
Газ тәрізді агрегаттық күй молекуланың алға басқан үдемелі айналмалы
Полимер 2 агрегаттық күйде өмір сүреді: қатты және сұйық.
Полимер молекуласының реттілік дәрежесі бойынша полимер 2 фазалық күйде
Полиуретанның қасиеттері өте кең ауқымды алады (табиғи немесе уретан
Полиуретанды көпіршік (пеноплст), каучук (уретанды каучук), желім (полиуретанды желім),
Полимер макромолекулалары конденсацияланған жағдайда сутегі
Фазалық және физикалық күйлерге қарай өңдеу кезінде кезінде барлық
Пластмассалар – сызықты немесе тармақталған полимер. Олар
Эластомерлер – құрамы сызықты немесе тармақталған
Талшықтар – құрамы сызықты полимерлер тұтқыр аққыштық
Полимерден
Нақты жағдайларда полимерлік материалдар мен олардан
Тұрақтандырудың негізгі тәсілі – полимерге ескіруді баяулататын арнайы үстемелерді
Тұрақтандырғыш арқылы бұзылуды баяулатуға қолданылатын тұрақтандырғыштар антиоксиданттар деп аталады.
ROO* + InH ROOH + In
ROO* + In RH + I
ROO* + In* ROOIn
ROO* + In* ROOIn
1n – In Іn – In
Мысалы, полипропиленді тұрақтандыруға арналған дилаурилтиодипропионат (превентивті әрекетті антиоксидант) пен
Полимерлерді тотықтырғанда антиоксиданттардың әрекет ету мысалдарын қарастырамыз. Фенолдар мен
InH + O2 In* + HO2*
Ингибитордың оптималды концентрациясынан кейінгі
HO2* + RH R* + H2O2
Одан басқа, антиоксидантпен тізбекүзілгенде түзілетін
Әдетте фенолды антиоксиданттарда фенол молекуласының құрамында орто- және пара-күйдегі
Полимерлерді тұрақтандырудың болашағы бар бағыты антиоксиданттар ретінде кәдімгі температурада
Дифункционалды полиэлектролиттердің дисперстік жүйелердің тұраұтылығына әсері.
Соңғы кездерде дисперстік жүйенің тұрақтылығын реттеуде неше түрлі суда
Жоғары молекулалы реттегіштер үш топқа бөлінеді: бейорганикалық полимерлер, табиғи
Табиғи реагенттерге қарағанда синтетикалық жоғары молекулалық реттегіштер әдетте көп
СЕП амфотерлік сипаты үлкен тиімділікке ие, өйткені оларда макромолекулалардың
Макромолекула адсорбциясы иондалмаған карбоксильді, амидті топтардың және дисперстік жүйенің
Макромолекулалық тізбек бірнеше бөлшектерде бөлек сегменттермен адсорбцияланып, оларды үлкен
Полиэлектролиттердің қатты бөлшектегі адсорбциясында негізгі рольді ион алмасу реакциясына
Ароматты көмірсутектер оң зарядталған беттерімен өзара әсер етуімен адсорбцияланады.
N-H...-, гидроксидтер, спиттер, фенолдар, және су –O-H...O, карбоксил топтары
Макромолекула адсорбциясы гидраттық бөлшектерде сутектік байланыстың пайда болуы UK-спектр
Макромолекулалар жоғары молекула салмағымен бөлшектерде жеке функциональды
Полиэлектролит адсорбциясы Ленгмюр теңдеуімен сипатталады (19). Ла-Мердің есептеуінше алғаш
Ла-Мердің теориялар макромолекуланың ассосациясы, құрылысымен және адсорбциялық-сольваттық қабаттың қасиетін
Макромолекулалық тізбек қосымша агрегирвті бөлшекке қатысты болады, нәтижесінде тез
Электрофоретикалық қозғалыспен электрокинетикалық потенциал бөлігінің төмендеуі макромолекула полиэлектролит адсорбциясы
Полиэлектролит қатысында дисперстік жүйеде гидрофобизация жоғары бөлігін шығарып флокуляцияға
Горловский мен Хайман флокуляциялық суспензия полиэлектролитіндегі теңдеу бойынша флокуляция
Егер адсорбциясының нәтижесінде бөлшек бетінің заряды жоғарыласа, электростатикалық тебу
Полиэлектролиттің құрамындағы өзгеріске ассоциациялық молекула полимерлі толық торды қамтиды,
Полиэлектролит суспензиядағы бұл құбылыс былай түсіндіріледі, полиион тізбегі кристалдық
Кейбір ізденушілер полиэлектролиттің стабилизациялық қозғалысы дисперстік жүйедегі адсорбция сольваттық
Осындай көп жағдайда полимерлердің дисперстік жүйедегі механизмі көп фактормен
СЕП негізгі қатысында дисперсияны екі класқа бөлуге болады: төменгі
Көптеген полимерлер табиғи және синтетикалық болып қарастырылады, молекула иондық
Құрамына байланысты полярлы топты категорияға бөлуге болады:
1. Ионогендік емес—полимерлер ионогендік емес топтардан OH,↔CO, (крахмал, оксиэтилцеллюлоза,
2. Анионды—полимерлер, аниондық топтардан тұрады. Мысалы:
→COOH, →SO3H, -O-SO3H (натрий полиакрилаты, натрий альгинаты, лингносульфонат және
3. Катионды—полимерлер, катиондық топтардан тұрады. Мысалы: →NH=NH (полиэтилен, сополимерлер,
4. Амфотерлі—полимерлер, бірынғай аниондық және катиондық топтардан тұрады.
Жұмыста мыс иондарының, кобальт, иод және фтор сулы ерітіндіде
Мономерлер негізінде СЕП-ны қабылдайды, функционалдық топ құралады, үлкен гидрофильді
Дисперсті жүйелердің орнықтылығы коллоидты бөлшектердің арасыңда болатын тебілу және
Дисперсті жүйелердің агрегатты тұрақтылығының проблемалары қазіргі кездегі коллоидты ғылымның
Бөлшектер қабаттарының арасындағы беріктігімен, яғни термодинамикалық;
Адсорбциялық қабаттардың ығысуының механикалық беріктігімен, жоғарғы тұтқырлығымен, серпімділігімен
энтропиялық фактор, ал полимердің макромалекулалық тізбектерінің микроброундық қозғалысы және
Көзқарастардың әртүрлілігі дисперсті жүйелердің табиғаты жөнінен әртүрлілігімен түсіндіріледі. Сондықтан
Қазақстан Ресаубликасының Ұ.Ғ.А. академигі Ш.Б.Батталов әріптестерімен Қынрақ орындарындағы бентонит
Д.А.Декойло, К.А.Коганская, А.А.Зоворохин және Б.Г.Беньковский жұмыстарында (17-18). өзен және
Жоғары температуралы скважиналарда сазды суспензиялардың қасиеттерін тек суда еритін
Сонымен бірге синтезделген полиэлектролиттер ферментті жолмен бөлінбейді. Дегенімен өндірілетін
ТМД-дағы суда еритін полимер –флокулянттардың өте тиімділігіне қарамастан олар
өндірістік көлемде мұндай полимерді көптеп өндіру экономикалық жөнінен аса
Мономерлерді полимерлеу немесе қос полимереу, еріткіш тұндырғыш ортада (сулы
Паста тәріздес суда критін полимерді химиялық сусыздандыру және ары
Паста тәріздес (8-15%-тік) суда еритін полимерді (аэродинамикалық, лиофильдік, қайнау
Суда еритін полимерлерде (8-10%-тік) органикалық еріткіштерде (спирт, ацетон, толуол
Жоғарыда айтылған әдістердің, яғни құрғақ СЕП алу әдістерінің негізгі
Зерттелетін жүйе жанғыш және жарылғыш болғандықтан тұндырғыш ретінде қолдану
Термиялық қыздыру тізбектігі функционал топтарды тұйықталуға және полимерлерді диструкция
Соңғы өнім өзінің ерігіштігін ішінара жоғалтады.
Молекулалық массасы төмендейді. Сондықтан қолдану қасиеттері нашарлайды. Сондықтан экономикалық
Еліміздің халық шаруашылығын дамытудың басты бағыттарының бірі өнімдерінің сапасын
5. Топырақ бөлшектері өлшемдерінің дифункционалды полиэлектролиттермен әрекеттесу
Топырақтың жел және су эрозиялары оның құнарлы
Әр түрлі топырақтар үшін қорғаныш коэфициенті
№ Топырақ Кк № Топырақ Кк
1 Байланыспаған бос құм 1,0 6 Қызылша егістігі 10
2 Сугпинді және қоспа 3,0 7 Жүгері егістігі 15
3 Сугпинок 4,0 8 Бидай егістігі 200-400
4 Балшықты орман топырағы 8,0 9 Көпжылдық өсімдіктер бар
5 Мал таптаған шөбі бар топырақ 2,0 10
11 Қалың орман 1000
Бұл таблицадан топырақ бетіне қорғаныш қабатын түзу топырақ бөлшектерінің
Мысалы мұндай полимерлерге полиакрил қышқылының тұзын жатқызуға болады.
... — СН2 — СН — СН2 — СН—
|
СОО-
Физикалық-химиялық механиканың заңдылықтарын қолданып топырақтың агрохимиялық қасиеттерін жақсарту жолдарын
Қорытынды
Құрамында карбоксид функционалды тобы бар КМЦ-Na, амин және карбоксид
Зерттелген дифункционалды ПЭ-дің топырақтың құрылымдық құрамын өзгерту қабілетіне әсер
Таңдалған дифункционалды ПЭ-тер қатысында Жамбыл облысы, Байзақ ауданының құрылымсызданған
Дифункционалды полиэлектролиттер мен құрылымсызданған топырақтың майда бөлшектерінің өзара әрекеттесуі
Жуылған және жуылмаған құрылымсызданған топырақ майда бөлшектері мен дифункционалды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Тасанбаева Н.Е., Мамытова Г.Ж., Сақыбаева С.Ә. «Полимерлердің химиясы мен
М.А.Асаубек «Полимер құрылымы» Алматы 1999 – 33б.
А.А.Николаев «Синтетические полимеры и пластические массы» Издательство «Химия» 1966г.
М.Ю.Кацнельсон, Т.А.Балаев «Пластические массы»
Н.И.Кольцов, В.А.Ефимов «Химия» Москва 2000г.
Тихоненко С.А., Сабурова Е.А, Дурденко Е.В., Сухоруков Б.И. Ферментполиэлектролитный
Дуpденко Е.В., Кузнецова C.М., Баcова Л.В., Тиxоненко C.А., Cабуpова
Дуpденко Е.В., Cабуpова Е.А. Особая роль фосфата в устойчивости
Тезисы 1. Дурденко Е.В., Дыбовская Ю.Н., Тихоненко С.А., Сабурова
Бахтин П.У. Исследования физико-механических и технологических свойств основных типов
Березин П.Н. Гранулометрия почв и почвообразующих пород. Структурно-функциональные и
Физические и водно-физические свойства почв. Сост. В.А.Рожков. А.Г.Бондарев и
Ганжара Н.Ф. Практикум по почвоведению. / Ганжара Н.Ф., Борисов
Добровольский В.В. Практикум по географии почв с основами почвоведения.
В.В. Добровольский. – М.: Просвещение, 1982. – 127 с.
Добровольский Г.В. Почвы. Энциклопедия природы России. / Добровольский Г.В.,
Лабораторный практикум по почвоведению / Н.И. Лактионов, И.А. Шеларь,
Муха В.Д. Полевое исследование почв. / В.Д. Муха, А.Ф.
Муха В.Д. Почвенные анализы (практикум по почвоведению). / В.Д.
Почвоведение. / И.С. Кауричев, Н.П. Панов, Н.Н. Розов, М.В.
Березин П.Н. Гранулометрия почв и почвообразующих пород. Структурно-функциональные и
Березин П.Н. Физическая деградация почв: параметры состояния // Почвоведение,
Димо В.Н. Тепловой режим почв СССР. М.: Колос, 1972,
Карпачевский А.О. Динамика свойств почв. М.: Геос, 1997. 220
Нерпин С.В., Чудновский А.Ф. Физика почвы. М., 1967. 580.
Роде А.А. Основы учения о почвенной влаге. Л.: Гидрометеоиздат,
Учебное руководство к полевой практике по физике почв. (под
Физические и водно-физические свойства почв. Сост. В.А.Рожков. А.Г.Бондарев и
Шеин Е.В., Архангельская Т.А., Гончаров В.М и др. Полевые
Бектуров Е.А., Бимендина Л.А., Мамытбеков Г.К. «Комплексы водорастворимых полимеров
Бимендина Л.А., Яшкарова М.Г., Кудайбергенов С.Е., Бектуров Е.А. «Полимерные
Гавриленко А.Г., Турсунова К.С., Тарасенко С.В. «Оформление курсовых и
Жоғары молекулалы электролиттер, полиэлектролиттер
Суда еритін полиэлектролиттер және олардың дисперстік жүйелердің агрегаттық тұрақтылғына әсері
Қазақстан республикасы оңтүстік өңірінің эрозияланған топырағының құрылымдық құамының өзгеруіне дифункционалды полиэлектролиттердің (ДПЭ) әсерін зерттеу
Мономерлер немесе полимерлерден алынған синтетикалық суда еритін полимерлер
Еру термодинамикасы
Акрил қышқыл негізінде суда еритін ұнтақ тәрізді полимерлерді алу
Полимерлер химиясының негізгі түсініктері
БАЗ және полимер композицисының фазааралық адсорбциялық қабаттың реологиялық қасиеттері
Вакциналардың классификациясы
Mn2+,fe3+,co2+,ni2+ иондарының кейбір полимерлі және төмен молекулалы лигандтармен комплекстүзілуі