Қаратпа сөздер
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 2
I-Тарау: Сыпайылық пен қаратпа сөздердің өзара байланыстылығы мен
1.1 Сыпайылық ұғымының зерттелу жәйі 8
1.2. Қаратпа сөздер 14
1.3. Сыпайылық пен қаратпа сөздердің өзара байланыстылығы мен әлеуметтілігі
1.4. Сыпайылық пен қаратпа сөздердің семантикалығы 20
Қорытынды 31
ІI-Тарау: Ағылшын, қазақ, орыс тілдеріндегі сыпайылық категориясының жалпы
2.1.Қазақ, ағылшын, орыс тілдеріндегі сыпайылық категориясының зерттелу тарихы 32
2.1.1 Тілдесім әрекетіндегі сыпайылық категориясы 37
2.2. Қазақ, ағылшын және орыс тілдеріндегі сыпайылық
Ағылшын, қазақ, орыс тілдеріндегі сыпайылықтың
2. Ағылшын, қазақ, орыс тілдеріндегі сыпайылық категориясының өзіндік ерекшеліктері
Қорытынды 83
ҚОРЫТЫНДЫ 86
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 93
КІРІСПЕ
Адам есейген сайын оның айналасындағы орта ұлғайып, кеңейе береді.
Күнделікті өмір адамдар арасындағы сан-салалы байланыстар мен қарым-қатынасқа
Ал сыпайылықтың өзі – адам мінез-құлқына тән ізеттілік, инабаттылық,
Сыпайылық тілде адамдардың өзара қарым-қатынасын реттеп отыратын және олардың
Жалпы сыпайы адам, өзінің бақа адамды жек көретінін байқатпайды
Ал, отбасы мен қоғамда бұрқ ете түсетін үлкен-кішілі үрыс-керістер
Төңіректегілерді ренжіту әдепсіздікпен, яғни дөрекілікпен шектелуі мүмкін. Сондықтан, біз
Себебі, сөздің адамға жағымды немесе жағымсыз әсері орасан зор
Тек, өз ұлтымыздың сөйлеу мәдениетін зерттеумен шектеліп қана қоймай,
Зерттеу жұмысымыздың өзектілігі: Алдымен, тілдегі сыпайылық пен қаратпа сөздерді
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері: Қазақ, ағылшын, орыс тілдеріндегі
Зерттеу жұмысының міндеттері:
- әр түрлі тілдердегі лексика-семантикалық, грамматикалық, прагматикалық, фонетикалық т.б.
- қазақ, ағылшын және орыс тілдеріндегі сыпайылық мағыналы қаратпа
- қазақ, ағылшын және орыс тілдеріндегі сыпайылық мағыналы қаратпа
Зерттеу жұмысының нысанына: қазақ, ағылшын және орыс тілдеріндегі сыпайылық
Зерттеу жұмысының пәні: қазақ, ағылшын және орыс тілдеріндегі сыпайылық
Зерттеу жұмысының әдістері: жұмыста салғастырмалы, контрастивті, компоненттік талдау, халықпен
Зерттеу жұмысының теориялық негіздемесі: тілдегі сыпайылық пен сыпайылық мағыналы
Зерттеу жұмысының дереккөздері: Алпатов В.И. Категории вежливости в
Зерттеу жұмысының теориялық маңызы: зерттеу барысында алынған нәтижелер мен
Зерттеу жұмысының практикалық маңызы: Аталмыш зерттеудің нәтижелері мен материалдары
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы : Жұмыста қазақ, ағылшын және
Зерттеу жұмысының нәтижелері: Салғастырмалы тіл білімінде алғаш рет зерттеліп
Зерттеу жұмысының құрылымы: Магистрлік жұмыстың көлемі- 98 бетті қамтып,
I-Тарау: Сыпайылық пен қаратпа сөздердің өзара байланыстылығы мен
1.1 Сыпайылық ұғымының зерттелу жәйі
Әдетте, жұртшылықтың біразы сыпайылық дегенді «коммуниканттың мәдениетті сөйлеуі» деп
Коммуниканттың сыпайылықғы моральды-этикалық ұғыммен астасып жатады. Жасы үлкен адамға
1) «Адам мінез-құлқына тән ізеттілік, инабаттылық, әдептілік, кішіпейілділік.
2) Адамға тән қарапайымдылық, айла-шарғы, қулығы жоқ, кеңпейілділік.»
«Адамға тән қарапайымдылық, айла-шарғы, қулығы жоқ кеңпейілділік»деген екінші анықтаманың
Сыпайылық – философилық, этикалық ұғым, адамдардың белгілі бір ортадағы
Сыпайылық жалпы алғанда адамдар (коммуниканттар) арасындағы байланыстың үзілмеуі, реттеліп
Міне бұларды, бір сөзбен айтқанда сыпайылықтың қызметі деп атауға
Сыпайылық әлеуметтік-лингвистикалық құбылыс болғандықтан да, оның өзіне тән қызметі
Ал жалпы тілдің ең басты қызметі – қарым-қатынас құралы
Сыпайылық – негізінен тілдің бір бөлшегі, шағын жүйесі (микросистема)
Зерттеу барысында сыпайылықтың мынадай негізгі қызметтері айқындалады:
1) Макрожүйе ретінде тілдің де, микрожүйе ретіндегі сыпайылықтың да
«Под термином контактная функция предлагается понимать предназначенность языковых средств
а) Установление, сохранение и укрепление дружеских
отношении.
б) Установление и поддержание официально-вежливых
отношении.» [24,14].
2) Сыпайылықтың арнаулы функцияларының бірі – мәдениеттілікті білдіру функциясы
а) Сөз этикетінде «сіз, сен, ол кісі, біз(мен), өзіңіз
б) Кешіріңіз, мүмкін болса, айыпетпесеңіз, қалауыңыз білсін т.б. этикеттік
3) Сыпайылықтың арнаулы функцияларының бірі – реттеуіш қызметі (регулятивная
Әкем, ағай, көке т.б. туыстық қарапалар немесе Мәке,
4) Тілдесу тонын айқындауға сезім-күйді білдіру қызметі басты роль
Міне осы функциялардың жиынтығы. Яғни, олардың көріну түрлері мен
1.2. Қаратпа сөздер
Қаратпа сөздерге қатысты көптеген мәселердің ішінде ең негізгі
М. Бимағамбетов ол жағын ескермейді. Міне біз қаратпа сөздер
С.Аманжолов: Сөйлемдегі ой қаратылып, арналып айтылған сөзді қаратпа дейміз
Аманжолов С., Әбілқаев А: Айтайын деген сөзімізге бір ия
М. Балақаев: Айтылған ойдың кімге арналғанын бідіру үшін, оған
Р.Сыздықова: Белгілі бір ойға қаратыла айтылған адамның (кейде жансыз
Г.Әбуханов: Сөйлемдегі айтылған ойдың кімге, неге айтылғандығын білдіру үшін
Біріншіден, қаратпа үшін ойдың, назардың біреуге қаралып айтылуы керек.
Сөйлемдегі ой қаратылып;
Айтайын деген сөзімізге назарын аудару;
Белгілі бір ойға қаратыла айтылған;
Айтылған ойдың кімге, неге айтылғандығын;
Айтылған ойдың кімге арналғанын
сияқты бірнеше вариантпен берудің қайсысы қаратпа үшін ең негізгісі.
Екіншіден, кішінің назарын қайда қаратылуы жөнінде де ойлану керек
Айтайын деген сөзіміге;
Кімге арналғанын;
Бір ойға қаратыла айтылған;
Айтылған ойдың кімге, неге айтылғандығы сияқты
әр түрлі айтылады. Мысалы: Ей Асан сен бері қарашы
Үшіншіден, барлық ережелерде қанша адамның назарын аудару туралы сөз
Қаратпа сөздердің жасалуы көбіне дара сөздер арқылы өте мол.
Төртіншіден, қаратылатын сөз, сөз тіркесі деп қана айту жөн
Осы сияқты бес ерекшелік қаратпалардың ережесінің негізгі мазмұнын айқындау
Ендеше, қаратпаның анықтамасы жоғарыдағы ерекшеліктердің негізінде нақтылануы тиіс. Сондықтан.,
1.3. Сыпайылық пен қаратпа сөздердің өзара байланыстылығы мен әлеуметтілігі
Қарым-қатынас ситуациясында амандасу, қоштасу сөздерінің байланыс орнату мәні күшейе
Адамдар арасында күнделікті қарым-қатынаста сан мың мәрте қайталанатын амандасу,
Мысалы, коммуниканттар бір-біріне сыпайылық таңбалар арқылы белгі (сигнал), берді,
Коммуниканттардың арасындағы байланыстың ойдағыдай болуын қамтамасыз етудің толып жатқан
1.4. Сыпайылық пен қаратпа сөздердің семантикалығы
Сыпайылықтың семантикасына қатысты негізінен басты-басты мынадай екі мәселеге назар
Бірінші – сыпайылық мағанасының актуалдануы (актуализация) мен бейтараптануы (деактуализациялануы,
Сөз мағынасындағы семалардың бірі актуалданып, бірі бейтраптанып құбылып отыруы
Масылы: «Сіз» деген есімдік
жасы үлкен адамға;
бөгде адамға, жасы кіші болса да қаратыла айтылады.
Жасы үлкен адамның ресми адамға, жасы кіші адамға «Сіз»
Сыпайылықтың мағыналарындағы семалардың актуалдануы мен бейтараптануын тап басып тани
Сыпайылықтың семантикалық табиғатына барлау жасағанымызда байқалған нәрсе – этикеттік
Әдетте нормативті грамматика (ма, ме, па,пе,ба,бе) сұрайлы шылауы эксплицитті
Мысалы:
- Жауады.
- Жаумайды.
Сөз ситуациясында сұраулық шылаудың өзінің дағдылы мағынасынан өзгеше мәнде
Сондай-ақ, «Сізді бір минутқа бола ма?» деген сауал да
Сыпайылық өзінің түрі жағынан (в плане выражения) сұраулы сөйлем
Кешіріңіз, сағат неше?
Ғафу етіңіз, вокзалға қалай баруға болады! [29,24].
Бұл жерде де сыпайылықтың тілдік амал-тәсілдердің имплицитті мағынада жұмсалып
Әсіресе оқушы жастар, студенттер арасында сыпайылықтың семантикасындағы мұндай ерекшеліктерді
Осының салдарынан тіл мәдениеті тұрғысынан қарағанда сыпайылықты дұрыс қолданбайды.
Қазақ сыпайылығының құрамында кездесетін «Көп жасағыр, өркенің өскір,
Көп жасағыр
Өркенің өскір
Тәңір жарылқағыр
Мың жасағыр
Мың болғыр
Бала-шағаңның
қызығын көргір
Рақмет жауғыр
Көсегең көгергір [58,52].
Осы аталған сөз орамдары қаратпа болып жұмсалғанда имплицитті мағынаға
Әдетте эксплицитті мағынада қолданылатын сөздер мен грамматикалық тұлғалар коммуникативтік
Бір алуан сөздер өзінің тілдегі кәдімгі қызметінен тыс жүк
Ау мынасы несі, тағы да арабша ма? – деп,
Сол секілді «Ана , қарындас, аға,жеңге\й,нағашы, жиен т.б.»
Бұл жерде мынадай бір, қызықты тілдік құбылысты байқауға болады:
Қазақ тілінде «-еке, -е» тұлғалары арқылы қаратпа сөз жасау
Қазақ тілінің өзге жүйелі тілдерде бір өзгешелігі: кісі есімдерін
Мысалдардан көріп отырғанымыздай, тәуелдік жалғау жалғанғанымен, сөзде II
Сонымен бірге қаратпалардың лексикалық мағыналары да құбылып отырады. Мысалы:
Мәселен: Сонымен азын-аулақ, бойда қалған есін жинап, Құнанбай балаларына:
Тәуелдік, көптік жалғауының қаратпа сөз жасаудағы қызметі: «Біз» есімдігінің
Адамның өзін ұстауы жақын адамдардың арасындағы және бөтен ортада
Бұдан жақын адамдар арасында «Сіз» деп сөйлеспеу қажет, ұлттық
Мысалы, кейде қазақ семьясындағы екі баланың бірі ата-анасына «Сіз»
Егер біз қазақ сыпайылығының тарихына терең үңілсек, «Сіз» сөзінің
бөгде әрі үлкен адамға ресми сыпайы қарым-қатынаста
айтылады.
Ал баланың ата-анасы айтатын «Сіз»-інде бұл қаратпа есімдіктің семантикалық
Осы секілді қазақ этикетінен семьядағы «басыңқы-бағыныңқылық» қарым-қатынастың ізі де
Мысалы: «Қадіртайдың әкісі-ау, соның бәрін түгел араладың ба? –
Ал бала мен ата-ана арасында осы бағыныңқы-басыңқы қарым-қатынас сақталып
Қазақ ғұрпында үй ішілік қарым-қатынаста жасы үлкен адам жасы
«Бір байқалған нәрсе – эпистолярлық жазбаларда етістіктің сыпайы түрі
Қорытынды
Сонымен жоғарыда айтылғандарды түйіндей келгенде, сыпайылық – белгілі бір
Қорыта айтқанда, сыпайылық дегеніміз адамдардың өзара қарым-қатынасын реттеп отыратын,
ІI-Тарау: Ағылшын, қазақ, орыс тілдеріндегі сыпайылық категориясының жалпы
2.1.Қазақ, ағылшын, орыс тілдеріндегі сыпайылық категориясының зерттелу тарихы
Тілдерді салыстырмалы типологиялық тұрғыда зерттеу әр түрлі қырынан (семантикалық,
“Біз тілдерді тарихи байланыстылығына, туыстығына қарамай салыстыра зерттей аламыз.
Салғастырмалы тіл білшімінің теориялық және әдістемелік негіздерінің дамуына үлес
Салғастырмалы талдау нәтижелері әр тілде сөйлейтін ұлттардың дүниетанымымен, наным-сенімін,
Тілдерді салыстырмалы зерттеу тұтас тілдік жүйені немесе тілдің белгілі
Соның бір нақты бір көрінісі-қазақ, ағылшын және орыс тілдеріндегі
Жалпы тіл білімінде сыпайылықты зерттеген еңбектердің көбі бұл мәселені
Қазақ тілін зерттеуші ғалым Алмагул Сейсенова да ”Сыпайылық категория”
Спандияр Телқозұлы химия ғылымының кандидаты өзінің “қазақ тілінің ресми
Ғалымдар жалпы тілде сыпайылықтың берілуін зерттеуді қажет деп таниды.
Қазақ тілін зерттеуші Томаева Б.Ғ. өзінің “Қазақ тіліндегі сый-құрмет
Ағылшын тілінде сыпайылық танытушы сөздер мен формалар басқа тілдерге
П. Грайс пен Дж Лич “ Prіncіples of pragmatіcs”
Сыпайылық теориясына шамалы болсын Г. Каспер де өз үлесін
Дәл осылай, ғалымдар қаратпа сөздеріне де шамалы тоқталып өткен.
Қаратпа туралы М. Томанов пен Т. Сайрамбаев “Қазақ тіліндегі
Жалпы жоғарыда атап өткен авторлардың сыпайылық пен қаратпа сөздері
Осыған орай, өз еңбегімізде сыпайылық мағыналы лексиканы құрайтын сыпайылық
Қорыта айтқанда, қарым-қатынастың мазмұны жоғары сөздердің лексикалық ерекшелігін айқындау,
2.1.1 Тілдесім әрекетіндегі сыпайылық категориясы
Адамдардың бір-біріне лебіз білдіруі, тәрбие талғамы сыпайылықтан басталады. Сыпайылық
Сыпайылық - әдептіліктің, адамгершіліктің баспалдағы, сөз бастудың әрі танысудың
Сыпайылық арқылы адамдар арасында жақсы қарым-қатынас қалыптасады. Адамдар бір-бірлеріне
Сыпайылық – сағынышты басу, күйінішті осу, ниеті бір жанға
Сыпайылық – ағайын мен туысты, дос-жаранды, іні мен ағаны,
Сыпайылықта адамдардың бейбіт өмір сүруі жатыр. Өйткені, сыпайылық мағыналы
Ендеше, сыпайылық өнеріне, ол шын мәнінде өнер, немқұрайды қарауға
Сыпайылығына қарап, ол адамның кім екенін байқауға болады. Өйткені
Адамның кейіп-кескінін тану, оның болмысын байқау, көңіл-күйін білу әрі
Жалпы мұсылман әлеміндегі халықтар сияқты қазақ халқы да бір-бірлерімен
Бұл сөз «Сізге Тәңірден есендік тілеймін» деген ұғымды білдіреді.
Міне, бұл – сыпайылықтың ең басы. Осыдан кейін барып
Қазақ дәстүрінде сыпайылықтың жөн-жобалары әр қалай. Келіннің сәлем беру
Халқымыз атам заманнан бері бір-бірінен иба көрсетіп, таныған-танымағанына қарамай
Қазақ салтында төрде ақсақал, сыйлы адамдар отырса, сырттан сәлем
Екі қатар таныс адам қол беріп қана сәлемдессе, көңілі
Әйелдердің де қалыптасқан сәлемдесу ғұрпы бар. Қатар, терезесі тең
Халқымызда сыпайылық салты бойынша, ата-ана ұл-қыздармен көріскен кезде оларды
Жас келіннің үлкен кісіге сәлем етуі – тек қазақ
Сыпайылықтың түп негізі жылы шырай мен кішіпейілділік те жатыр.
Шынында да, ашық қабақпен, күлімсіреп берген сәлем адамның жан
Сыпайылықтың ең басты шарты – жылы лебіз. Мәселен, сәлем
Қабағын түнертіп, жүзін суытып немесе сүйкімсіз тыржиып, естілер-естілмес сәлем
Сол себепті, әркім сәлемдесу міндетін ғана емес, сонымен қатар
Сайып келгенде, сыпайылық (сыпайылық ережелері) сәлемдесудің сәнін ғана келтіріп
Сыпайылықтың семантикалық табиғатына барлау жасағанымызда байқалған нәрсе – этикеттік
Әдетте нормативті грамматика (ма, ме, па,пе,ба,бе) сұрайлы шылауы эксплицитті
Мысалы:
- Жауады.
- Жаумайды.
Сөз ситуациясында сұраулық шылаудың өзінің дағдылы мағынасынан өзгеше мәнде
Сондай-ақ, «Сізді бір минутқа бола ма?» деген сауал да
Сыпайылық өзінің түрі жағынан (в плане выражения) сұраулы сөйлем
Кешіріңіз, сағат неше?
Ғафу етіңіз, вокзалға қалай баруға болады!
Бұл жерде де сыпайылықтың тілдік амал-тәсілдердің имплицитті мағынада жұмсалып
Әсіресе оқушы жастар, студенттер арасында сыпайылықтың семантикасындағы мұндай ерекшеліктерді
Осының салдарынан тіл мәдениеті тұрғысынан қарағанда сыпайылықты дұрыс қолданбайды.
Қазақ сыпайылығының құрамында кездесетін «Көп жасағыр, өркенің өскір,
Өркенің өскір
Тәңір жарылқағыр
Рақмет жауғыр
Көсегең көгергір
Мың жасағыр
Осы аталған сөз орамдары қаратпа болып жұмсалғанда имплицитті мағынаға
Әдетте эксплицитті мағынада қолданылатын сөздер мен грамматикалық тұлғалар коммуникативтік
Бір алуан сөздер өзінің тілдегі кәдімгі қызметінен тыс жүк
Ау мынасы несі, тағы да арабша ма? – деп,
Сол секілді «Ана , қарындас, аға,жеңгей, нағашы, жиен т.б.»
Бұл жерде мынадай бір, қызықты тілдік құбылысты байқауға болады:
Қазақ тілінде «-еке, -е» тұлғалары арқылы қаратпа сөз жасау
Қазақ тілінің өзге жүйелі тілдерде бір өзгешелігі: кісі есімдерін
Мысалдардан көріп отырғанымыздай, тәуелдік жалғау жалғанғанымен, сөзде II
Сонымен бірге қаратпалардың лексикалық мағыналары да құбылып отырады. Мысалы:
Мәселен: Сонымен азын-аулақ, бойда қалған есін жинап, Құнанбай балаларына:
Тәуелдік, көптік жалғауының қаратпа сөз жасаудағы қызметі: «Біз» есімдігінің
Адамның өзін ұстауы жақын адамдардың арасындағы және бөтен ортада
Бұдан жақын адамдар арасында «Сіз» деп сөйлеспеу қажет, ұлттық
Мысалы, кейде қазақ семьясындағы екі баланың бірі ата-анасына «Сіз»
Егер біз қазақ сыпайылығының тарихына терең үңілсек, «Сіз» сөзінің
бөгде әрі үлкен адамға ресми сыпайы қарым-қатынаста
айтылады.
Ал баланың ата-анасы айтатын «Сіз»-інде бұл қаратпа есімдіктің семантикалық
Осы секілді қазақ этикетінен семьядағы «басыңқы-бағыныңқылық» қарым-қатынастың ізі де
Мысалы: «Қадіртайдың әкісі-ау, соның бәрін түгел араладың ба? –
Ал бала мен ата-ана арасында осы бағыныңқы-басыңқы қарым-қатынас сақталып
Қазақ ғұрпында үй ішілік қарым-қатынаста жасы үлкен адам жасы
«Бір байқалған нәрсе – эпистолярлық жазбаларда етістіктің сыпайы түрі
Ал, Британ мәдениеті тілдесім кезінде белгілі бір қашықтықты сақтауды
Тілдесім кезінде адамдар өздерін жақсы сезіну үшін, белгілі бір
Әр ұлт арасында түсініспеушілік тумас үшін, әр адам өзін-өзі
талаптарына сай бейімдеуі керек. Мысалы: Сөздерді, грамматиканы дұрыс қолдану,
Жоғарыда ағылшын халқының бейвербалды әрекеттерінің жеткілікті толық айтылып өтсе,
Ең негізгі ағылшын тіліндегі сыпайы тілдесім әрекеттерінің бірі –
Тарихқа сүйенер болсақ, ағылшын халқы көкей тесті сұрақтардың өзіне
Ағылшындар өздерінің әдептіліктеріне сүйене отырып, қарсылықтарын, ойларын тікелей жеткізбейді.
Ағылшын адамының қимыл-іс әрекеті – ішкі сезім-күйін сыртқа білдірмеу,
Ағылшындардың қысқа мерзімді тілдесімге ұстануларының себебі, өздерінің күрделі мәселелерін,
Кейде орыс халқының ең сыпайы сұрағының өзі ағылшын халқы
Жоғарыда айтып өтілген табудан бөлек – қысқа мерзімді тілдесім
Британ халқының көз-қарасы бойынша тілдесімдгі сыпайылықты екі түрге бөліп,
Турашыл (тіке) және жағымсыз адам болмау.
Ләм демей, үндемей тұрмау.
Бұл екі тыйымдар нені білдіреді? Жоғарыда сөз еткендей британ
Сыпайы тілдесімнің керемет ерекшелігі presupposition-предположение-болжап-шамалау, ой, пікір шамасы болып
Британдықтардың өз ойлары бойынша бұл түсіндірмелерді “… they hardly
Біреуді мақтау, қошемет сөз айту шүбә, күдік туғызып, сенімсіздік
Неге грамматика ғылымын зерттеуші ғалымдардың пікірінше мұндай әсер –
Бұған басқаша көзбен қарасақ, сөйлеушінің айтқан сөзін, ойын бірден
Жоғарыда көрсетілеген сратегиялар тек ағылшындарда ғана емес, сонымен қатар
Ағылшындардың сүйір бұрышты тілдесімдері бірнеше тәсілдер (жолдар) арқылы тегістеледі.
1.Уақытты формалар : уақытты формаларды бұйрық райды
білдіріп, оны сыпайы өтініш түрінде жеткізу үшін қолданылады. Британ
Келер шақта қолданғанда бұйрық райды (Will you …?) және
Өтініш пен сұрақ қойғанда жай өткен шақты қолданады. How
сыпайы формасы қолданылады.
Біреудің орындаған істерін, қабылдаған шешеімдерін т.б. білгісі келсе, бұйрық
Мысалы: Will you be leaving this afternoon? (Simply
Are you going to leave this afternoon? (Pressing for
Will you leave this afternoon? (requesting / ordering).[18,89]
Сонымен қатар, ұзартылған (Continuous tense) уақытты сыпайы түрде өтініш,
Мысалы: I was thinking / I was wondering
Орыс тілінде ағылшындардікі секілді тәсілдер бар.
Мысалы: Вам придется подаждать; Я (тут был) подумал, не
2. Could, would, might модальды етістіктер тіке тілдесімнен сақтайды.
Британдықтар жеке адамдар арасындағы тілдесім негізінде бұл етістіктердің қызметтерін
Мысалы: Could / would you do that for me?
Мысалы: Would you be able to complete this work
Will you be able to complete this work by
Немесе:
You wouldn’t be going to the university canteen by
Would етістігімен бірге сөйлеу/ойлау (Say, call, think)және ұнату (қалау)
Мысалы: Would you like some tea? I’d prefer …:
Модальды етістіктерін тұрақты құрылымдарда сыпайы сұрақты, ұсынысты, кеңесті, бұйрықты
Мысалы: I wonder if you might be interested in
Could және might етістіктері көбіне, рұхсат сұрағанда can, may
Мысалы: Could I ask you something if you’re not
Ұсыныс жасау, тілек айту, жеке сұрақтар қою, өтініштен бас
Мысалы: I’d rather you…; I wish you wouldn’t …(for
Could, would етістіктерін you есімдігімен бірге қолдану ескірген құрылым
Бұл жағдайда Could және would етістіктерін Пожалуйста сөзінің баламасы
Осыдан келетін қорытынды екі тілдің сыпайлық танытуы яғни,
2.2. Қазақ, ағылшын және орыс тілдеріндегі сыпайылық
Кез-келген тілдегі сыпайылық мағыналы қаратпа сөздер өзіндік стильдік ерекшеліктерге
Қазақ тіліндегі сыпайылық мағыналы қаратпалар сан жағынан алғанда аса
Енді осы сыпайылық мағынада жиі қолданылатын қаратпаларға тоқталайық.
Қазақ тілінде “апа, ата, ұстаз, апай, ағай, тақсыр, хан
Егер жоғарыда аталған әр топқа жеке-жеке тоқталсақ, неге осы
а) сыпайылық мағыналы туыстық атауларға жататын топтың негізі мынада:
1) баланың анасы.
2) үлкен әйел кісі.
Апа
4) сыйлы, құрметті адам.
Бұл сөздің негізгі мағынасы – туыстық атау. Сөйлеуші бейтаныс
Бұл сөйлеушінің өзге бір адамды жақын, өз туысындай көріп,
ә) Адамның әлеуметтік мәртебесіне, қызметіне, лауазымына, ресми
б) Сыпайылық мағыналы лексиканың бейтаныс адамдарға қолданылатын тобы. Тілде
в) Тілімізде жас шамасы ыңғайлас адамдардың арасында қолданылатын сыпайылық
Аталған сөздер жақын жүзітанысқа айтылса да, танысқа не
Ағылшын тілінде өзгі тілдерге қарағанда сыпайлықты танытушы сөздер өте
Comrade - әлеуметтік, коммунистік партия мүшелеріне қатысты айтылады.
Sіr, Mr – жасы үлкен ер кісіге қатысты.
Madam - әлеуметтік жағдайы немесе қызметі жоғары, жасы
Mіss – тұрмыс құрмаған қыз балаға қатысты айтылады.
Mrs - жасы үлкен әйел кісіге айтылады
Бұл қаратпалардың барлығы таныс және бейтаныс адамдарға қолданылғанда міндетті
- І’d lіke an egg sandwіch, please [38,36].
Туыс адамдарға қатысты айтылатын сыпайылық мағыналы қаратпа сөздер: aunt,
Кейде туыстық атауларды бейтаныс адамдарға да қолдануға болады.
Бейтаныс адамдарға қатысты айтылатын сыпайылық мағыналы қаратпа сөздер: Dear!,
Son!, Sonny!, Boy!, - Балам! – Сынок!
Brother! Buddy! Old man! Mate! – Браток! Аға! Ағай!
Sіster! – Сестра! Сестричка! Сестренка! - Әпке! Әпше! Апай!
Тәте!
Mіss! – Девушка! - Қарындас! [53,7].
Жас ерекшелігі ыңғайлас адамдар арасында қолданылатын қаратпа сөздер: Frіend!
Мысалы: Buddy, could you tell me when the traіn
Сыпайлық мағыналы қарапта сөз ретінде Sorry! Excuse me!
Мысалы: Excuse me, could you tell me what tіme
Көпшілікті Ladіes and gentlemen! деп қаратуға болады.
Бұл сөздер бір жағынан сыпайылық мағыналы қаратпа сөздерін қызметін
Орыс тілінде қазақ тіліндегідей қаратпа сөздер көп емес. Дегенмен,
Извините! Простите! қаратпа сөздерін әдетте бейтаныс адамдарға, қысқа
Бейтаныс немесе таныс адамды қарату үшін “Товарищ, Гражданин, Гражданка,
Оңтүстіктің орыстары көбіне бейтаныс адамға жынысына қарай Женщина! Мужчина!
Бейтаныс адамдарға жас ерекшелігіне қарай жиі қолданылып тұрытан қаратпалар:
Туыстық атауларға жататын қаратпалар: Мама! Папа! Дедушка! Бабушка! Брат!
Егер адам таныс немесе туыс адам болса, жолы кіші
Кейде жас шамасы ыңғайлас немес жасы кіші адам
Ал жасы үлкен, сыпайы, құрметті, адам есіміне міндетті түрде
Кей жағдайда, адамды қарату үшін, тек әкесінің есімімен немесе
Тек әкесінің есімімен атау, әдетте жас шамасы үлкен, ересек
Әдетте қария, жасы үлкен кісілер өзінен кіші бейтаныс немесе
Туыс адамдарды сапайы түрде мейір-шапағатпен қарату үшін туыс атауларын
Ерлі –зайыптылар бірін-бірі сыпайы түрде қарату үшін жануарлардың, құстардың,
Жоғарыда аталып өткен қаратпа сөздер туыстық, сый-құрмет, қызмет лауазым,
Тілімізде сыпайылық мағыналы сөздер әрқашан жағымды мазмұнға негізделгендіктен, қаратпа
Ағылшын, қазақ, орыс тілдеріндегі сыпайылықтың
Өмірде адамдар тек тілмен сөйлеу арқылы ғана бір-бірімен түсініспейді,
Кейде адамдар белгілі бір шартты келісімдер немесе белгілер арқылы
Осыдан басқа да адамдардың бірін-бірі түсінудің көптеген жолдары бар.
Мұндай семиотикалық таңба-белгілердің өзгеше адамдардың ыммен түсінісуі және көздің,
Қарым-қатынастың жоғарыда айтылған үлгілерінің барлығы өмірден, қоғамнан тыс бола
Дегенмен, тілсіз қатынас пен оның түрлері қоғамда да, өмірде
Жалпы адамдардың қарым-қатынасына қатысты әрекеттер екі үлкен тармақтан тұрады.
Тілдік қатынас пен тілсіз қатьынастың ұқсастықтары да айырмашылықтары да
Қарым-қатынас жасау құралдары үлкен екі топқа бөлінеді. Бірінші –
Бір қарағанда, тілдің көмекші құралдары дыбыстау құралдарына қарағанда үлкен
Сондықтан жоғарыда ұсынылған мәліметтерге сүйене отырып, қазақ, ағылшын, орыс
Сәлемдесу – тұңғыш рет немесе араға бір уақыт салып
Әдетте, амандық-есендік сұрасудан бұрын пайда болған амандасу әдептерінің бірі
Дүние жүзіндегі сан алуан халықтардың cәлемдесуі де түрлі-түрлі болып
Ауғандар алдым қолын маңдайларына тигізіп, иіліп, ізет жасап сәлем
Сәлемдесуден кейін хал-ахуал сұрасу да сыпайылыққа, көргенділікке, естілікке жатады.
Міне мұның бәрі әр елдің тұрмыс-тіршілік ерекшеліктеріне, өмір сүру
Қазақ елінің дәстүрі бойынша таныс, бейтаныстығына қарамай, жасы кішінің
Сәлемдесудің түп негізі жылы шырай, кішіпейілділік екенін, оған үлкендерде
Алайда, шынайы әдептілік тұрмысынан алғанда, құрғана “Ассалаумағалейкум!” – айтып,
Көпшілікке сәлем беруші олардың арасында өзінің суқаны сүймейтін немесе
Әйелдермен, қыздармен амандасу ер адамдар тарапынан ерекше иба, ізеттілік,
Соңғы ондаған жылда Батыстың әсіресе, еліміз бен жерімізді кеулеп
Әркім кіммен, қай жағдайда далығып тұрғанына, өзінің жас шамасына
Сәлемдесу рәсімдері сөйлеу, тілдесім мәдениетінің ең құрамды бөліктерінің бірі
Қазақтың сәлемдесу рәсімдері жүйелеріне қысқаша тоқталып көрейік. Оларды “Барып
1)”Барып сәлемдесу” реті басқа бір ауылдағы туыстас немесе бір
Қазақта ешқандай шаруасыз, арнап сәлем беру рәсімі – ертеден
2) “Таныстармен сәлемдесу”. Таныстармен жұмыста. қонақта, көшеде, базарда,
а) Үлкендермен сәлемдесу. Егер сәлем беретін адамның ата жасындағы
Сәлем беріп жатқан. қыз бала болса: - “Сәлем бердік,ата!”
Жасы үлкен әйелдерге ер-азаматтар да, қыздар да – “Сәлем
Бір жақтан көптен қатынамаған ұл-қыздары келіп, әке-шешесіне сәлем беріп
б) Жасы қатар адамдардың сәлемдесуі. Жасы қатар адамдар кездесе
Егер адамдар бір-бірін көрмеген болса, қос қолдасып, амандасады. Егер
Қатар құрбы жастар ер, қызына қарамай “Сәлеметсін бе?” –
в) Жасы кішілермен амандасу. Жасы кішілермен сәлемдеспейді, олармен амандасады.
3) Жүзі таныспен сәлемдесу. Түрлі жүріс-тұрыс ретіне қарай: жұмысқа
Зерттеу жұмысының нәтижесінде, жоғарыда атап өтілген ізет қимылды сәлемдесулердің
1) Сәлем беруші жас адамның үлкен кісіге екі қолын
2) Сәлем беріп, басын июі – “Ақ жүрегіммен, сәлем
3) Келіндердің сәлем етуіндегі тізесін бүгуі – “Кішілігім”, ал,
4) Төс түйістіріпе, қолдасып жату да: төс түйістіру –
5) Ата мен әке, әже мен атаның ізет-қимылының
Қазақтағы сәлемдесу рәсімдерінің қүрделілігі сол – жасқа, жынысқа, отбасылық,
Қазақтағы сәлемдесу жоралғысы – кішіден үлкенге қарай жоғарылап, жауап
Ал, ағылшын халшқында жасқа, жынысқа, отбасылық, жекжаттық қарым-қатынасқа байланысты
Орыс халқы қазақтар сиқылды қол алысып сәлемдеседі. Ер адаммен
Ағылшын халқы мен орыс халқының сәлемдесу рәсімінің сәйкестігі -
Ағылшын, орыс халықтары Батыс елдерінің халықтары сияқты, төс қағыстырып,
Дүние жүзіндегі сан алуан халықтардың сәлемдесу рәсімі бірдей емес.
2. Ағылшын, қазақ, орыс тілдеріндегі сыпайылық категориясының өзіндік ерекшеліктері
“Mr,Sіr – мырза, Жолдас, Ағай – Господин, Товарищ” қаратпа
Ағылшын тілімен қазақ тілінің сәйкес келетін жері қазақ тілінде
Ал, орыс тілінде “Господин, Товарищ” қаратпаларын адам есімімен қолдануға
Тағы бір ерекшелігі, ағылшын, орыс тілдеріндегі “Mr,Sіr – Господин,
“Mіss – Бикеш, Қарындас – Мисс, Девушка” қаратпа сөздерінің
“Excuse me, Sorry” – Кешіріңіз – Извините” - қаратпаларын
Туыстық атауларға келсек, ағылшын орыс қазақ тілдеріндегі туыстық атауларын
Туыстық атауларды үш тілде де бейтаныс адамдарға қолдануға болады.
Brother, Buddy, - Браток – Аға, Ағай
Sіster – Сестра - Әпке, Тәте, Апай
Бірақ Mіss – Девушка қаратпалар орыс, ағылшын тілдерінде туыстық
Ағылшын, қазақ, орыс тілдеріндегі “Dear!, Dearіe!, Luv (Love)!, Ducky!-
“Ladіes and Gentlemen! - Ханымдар мен Мырзалар! – Дамы
Адамның жынысына қарай орыс тілінде Женщина!, Мужчина! деп тіл
Ерлі –зайыптылар бірін-бір қарату мақсатында сыпайы түрде жануарлар, құстар,
Ағылшын тілінде “Baby” қаратпасын қолданады. Мысалы:Oh, my Baby! Ал
Ал енді, жалқы есімдерге (адам аттары) келетін болсақ, орыс,
Ал орыс, ағалшын тілдеріндегі: жалғау жалғанған жалқы есемдерін жас
Ағылшын тілінің өзге тілдердегі ерекшелігі, бір ғана есімге жалғаулардың
Орыс тілінің қазақ ағылшын тілдерінен ерекшелігі. 1) адам есімін
Ағылшын тілі – туыстық қарым-қатынас, таныс-бейтаныс, әлеуметтік жағдайына, семья
Қазақ тілі – туыстық қарым-қатынас, таныс-бейтанысқа және қызмет лауазымына,
Орыс тілінде – туыстық атауды, сый-құрметті, қызметпен лауазымды білдіретін
Қорытынды
«Ағылшын, қазақ, орыс тілдеріндегі сыпайылық категориясының жалпы сипаттамасы» деп
Тілдегі сыпайылық категориясын бүгінгі күнге дейін жаплн тілін зерттеуші
Қарым-қатынас мәдениетін қалыптастыратын сыпайылықтыбілдіретін сөздер мен сөз тіркестерінің өзіндік
Сыпайылық мағыналы лексиканың басты қасиеті оның тілдік ерекшеліктеріне байланысты
Арнайы сыпайылық мәні бар сөздер.
Негізгі лексикғалық мағынасымен қабаттаса жүретін сыпайылық мәнді сөздер.
Халықтық әдет-ғұрыптарға негізделген сыпайылық мағыналы сөздер деп қарастыра отырып
Сыпайылық мағыналы лексиканың әрқайсысының өзіндік болмыс-бітіміне, жұмсалу бітіміне қарай
Тілдегі сыпайылық мағыналарының негізгі іргетасы – туыстық атаулар. Ерлерге
Осынша атаулардың барлығы бірдей сыпайылықты тікелей білдіре бермейтіндіктен, ең
Халықтың сәлемдесу рәсімдеріне байланысты сыпайылық сөз үлгілеріне орай пайдаланылған
Тіліміздегі (ағылшын, қазақ, орыс тілдеріндегі) сыпайылық мағыналы лексиканың мол
Ағылшын, қазақ, орыс тілдеріндегі сыпайылық категориясының ішкі және сыртқы
ҚОРЫТЫНДЫ
Сонымен сыпайылық дегеніміз, қорыта айтқанда, адамдар арасында байланыс онату
Адамдар бір-бірімен қарым-қатынасында үнемі қайталанып отыратын, тұрақты, кейде жиі
Сыпайылықтың өзіне тән арнаулы қызметтері болады. Олар негізінен, зерттеушілердің
Сыпайылықтың семантикалық табиғаты күрделі болып келеді. Біз бұл жерде
Сыпайәылық қарым-қатынас ситуациясына тәуелді болады. Мысалы «армысыз» деп амандасу
Сыпайылықтың жоғарыда сөз болған әлеуметтік, семантикалық табиғаты әсіресе оларды
Сыпайылықтың әлеуметтік, семантикалық табиғатын қарастыру, бір жағынан, олардың ұлттық
Әр ұлттың өзіндік қалыптасқан салт-дәстүрі болатыны белгілі. Тіпті олардың
Сонымен жоғарыда айтылғандарды түйіндей келгенде, сыпайылық – белгілі бір
Сонымен, сыпайылық дегеніміз адамдардың өзара қарым-қатынасын реттеп отыратын, олардың
Қаратпа сөздердің қызметін жұртшылық дұрыс түсінгенде, лексика-семантикалық ерекшеліктерін топ
Зерттеу жұмысына байланысты мынадай қорытындыларға келдік:
1) Сыпайылық пен қаратпа сөздер туралы құнды пікірлер айтылған.
2) Қазақ, ағылшын, орыс тілдеріндегі сыпайылық мағыналы қаратпа сөздерінің
3) Қазақ, ағылшын, орыс тілдеріндегі сыпайылық мағыналы қаратпа сөздерінің
4) Қазақ, ағылшын, орыс тілдеріндегі сыпайылық мағыналы қаратпа сөздерінің
5) Қазақ, ағылшын, орыс тілдеріндегі сыпайылық мағыналы қаратпа сөздерінің
6) Қазақ, ағылшын, орыс тілдеріндегі сыпайылықтың дыбыстау құралдарымен қатар,
Қорыта айтқанда, зерттеу жұмысының нәтижесінде, жалпы тіл білімінде сыпайылық
Сыпайылық мағыналы қаратпа сөздерінің тілдегі көріністері қарым-қатынас мәдениетін қалыптастыруға
Қазақ, ағылшын, орыс тілдеріндегі сыпайылық мағыналы қаратпа сөздер адамға
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1) Акишина А.А., Акишена Т.Е.Формановская Н.И. Спросите
попросите... М., 1989. – 109с.
2) Акишина А.А., Формановская Н.И. Русский речевой
этикет (пособие для иностранцев). – М., 1983. -200с.
3) Алпатов В.М. Категория вежливости в
языке.- М.: Наука 1973.-213с.
4) Аманжолов С., Сауранбаев Н. – Қазақ тілінің
II синтаксис. – Алматы, 1939. – 113б.
5) Аманжолов С., Әбілқаев А., Ұйықбаев И. Қазақ
грамматикасы. – Алматы, 1971. - 106б.
6) Ахметжанова З.К. Функционально-семантические поля
русского и казахского языков (опыт сопоставительного
исследования).- Алматы: АН Каз ССР, 1989.- 108с.
7) Ахметжанова З.К., Калиханова Р.Е. Сопоставительно
функциональное исследование лексико-фразеологических
систем казахского и русского языков. – Алматы, 1999 .-186с
8) Аракин В.Д. Сравнительная типология английского и
русского языков: Учебное пособие для пед институтов.-2-ое
издание.- М.: Просвещение, 1989.-256с.
9) Асылов Ұ., Нұсқабайұлы Ж. Әдептану.-
2002. –288б.
10) Әлімбаев М. Толқыннан толқын туады. – Алматы: Қазақ
университеті, 1992. – 248б.
11) Балақаев М.Б. Қазақ тіліндегі сөз тіркестерінің кейбір
мәселелері. // Қазақ ССР Ғылым Академиясының хабаршысы,
Алматы. 1952. - №6.
12) Баранов М.Т. и др. Русский язык. – М.:
288с.
13) Бейсенова С.Б. Невербальные компоненты
коммуникации в казахском языке.- Алматы, 2002. –26с.
14) Бодуэн де Куртенэ И.А. Избранные труды по общему
языкознанию. Т.1.- М.: Издательство АНСССР, 1963.-384с.
15) Brown P., Levіnson. Polіteness phenomena.- Cambrіdge,
1978. -323p.
16) Durr W. K., Windley V.O., Yates M. C.
Houghton Mifflin Company, 1976. – 576p.
17) Elaіne Wolker. Steve Elsworth. Grammar practіce.- (London)
England, 2001.-169p.
18) Eagles F. Cutting edge. – England, 2001. -
19) Гак В.Г. Сопоставительная лексикология (на материале
французского и русского языков).-М.: Международные
отношения, 1977.- 264с.
20) Гак В.Г. Сравнительная типология французского и
русского языков.- 3-е издание.- М.: Просвещение, 1989. - 288с.
21) Гак В.Г. О контрастивной лингвистике // Новое
лингвистике. Выпуск ХХV. Контрастивная лингвистика. – М.:
Пргресс, 1989.- 5-17С.
22) Еламанов Қ. Шаңырақ пен Пырақ.- Алматы: Жеті жарғы,
1999.-176б.
23) Ибрагимова Ж. Тіл табысуға қажетті комуникативтік
дағдылар. – Алматы: Кітап, 2002. №12 декабрь. – 232с.
24) Киселева Л.А. Вопросы теории речевого воздействия
речевого воздействия. – Л., 1978. – 45с.
25) Корнилов О.А. Языковые картины мира как производные
национальных менталитетов. – М.: МАЛП, 1999, - 341с..
26) Кузьменкова Ю.Б. «ABC»’s of Effective Communication.
(Азы вежливого общения): Учебное пособие. – Обнинск: Титул,
2001.- 112с.
27) Қабланова А. Қазақ сөз этикеті. - Алматы,
28) ҚТТС. Алматы, 1995, 8 том – 489б.
29) Қожахметова Х. 40 уроков казахского языка. – Алматы:
Жалын, 1989. – 280б.
30) Lacoff R. The logіc of polіteness.- Chіcago. 1973.-305p
31) Leech G. Prіncіples of progmatіcs: - London and
1983.- 250p.
32) Miall A. Xenophobe’s guide to the English. –
Publishing, 1993. – 184p.
33) Mikes G. How to be an Alien. –
34) Нұрмағамбетов Т. Таңдамалы. - Алматы: Жазушы, 1997.
– 496б.
35) Ожегов С.И. Словарь русского языка.- М.: Русский язык.
1983. – 816с.
36) Оразбаев К. Иман және инабат.- Алматы: Ана тілі,
37) Оразбаева Ф. Тілдік қатынас. – Алматы: Өнер, 2000.
38) Пиз А. Язык телодвижений.- М., 1992. –262с.
39) Peter Moor, Sarah Cunnіgham. Cuttіng edge.- London, 2001-110p.
40) Redston Chris. Cutting edge. – England: Pearson education
limited, 2002. – 191p.
41) Сейсенова А. Сыпайылық категориясы // Қазақ тілі мен
әдебиеті. - №12 - 1996.- С.8-10.
42) Сулейменова Э.Д. Казахский и русский язык: Основы
контрастивной лингвистики. – 2-ое издание. - Алматы: Демеу,
1996.-208с.
43) Сыздықова Р. XVIII – XIXғ. Қазақ әдеби тілінің
Алматы, 1984. – 205б.
44) Сыздықова Р. Қазақ орфографиясы мен пунктуациясы. –
Алматы, 1957.
45) Cunningham S. Cutting edge. – England: Pearson education
limited, 2001. – 159p
46) Swan M. Practical english usage. – OUP,
47) Телқозұлы С. Қазақ тілінің ресми және сыпайылық қаратпа
сөздері // Қазақ тілі мен әдебиеті, Алматы, 1991. №7.
48) Тер-Минасова С.Г. Введение в межкультурную
коммуникацию. – М., 2000.
49) Томаева Б.Ғ. Қазақ тілінің сый-құрмет мағыналы
сөздердің лексика-семантикалық тобы.- Алматы, 2000. –114б.
50) Тумаркин П.С. О невербальном аспекте устной
коммуникации русских и японцев.- М., 1999.-159с.
51) Тумаркин П.С. Русские и японцы: актуальные проблемы
межкультурной коммуникации // Вестник Московского
университета. Серия 13. М., 1997. №1. - 13-23С.
52) Тумаркин П.С. Жесты и мимика в общении японцев.
справочник.- М.: 2000.
53) Уалиев Н. Сөз мәдениеті. – Алматы: Мектеп, 1984.
54) Формановская Н.И., Шевцова С.В. Речевой этикет.
Русско-английские соответствия.-М.: Высшая школа, 1990.-80с.
55) Формановская Н.И. Речевой этикет и культура общения.-
М.: Высшая школа, 1989. –159с.
56) Формановская Н.И. Вы сказали “Здравствуйте!”.-
М.: Знание, 1989.-160с.
57) Шакузадаұлы Н., Ерғалиева Ж. Әдептілік қағидалары. –
Алматы: Өнер, Katev, 2000. – 320бет.
58) Ысқақ Ә. Жүректегі жазулар. – Тараз:
59) Ярцева В.Н. Контрастивная грамматика.- М.: Наука,1981.-101с.
60) Eysenck M.W. Happiness: Facts and Myths. – London:
Wheatons Ltd, 1994. – 132p.
97
Қаратпалар, түрлері, жасалу жолдары
Оқшау сөздердің морфологиялық құрылымы
Оқшау сөздер және оның сөйлемдегі қызметі
ОҚШАУ СӨЗДЕР ЖАЙЫНДА
Ағылшын тіліндегі сыпайылық категориясының ерекшелігі
Сыпайылық пен қаратпа сөздердің семантикалығы
Түрлі ұлт өкілдеріндегі сыпайылық категориясының вербалды және бейварбалды қатынастар арқылы көрініс табуы (ағылшын, қазақ, орыс тілдері негізінде)
Оқшау сөздердің сөйлемдегі қызметі
Сөйлемнің оқшау бөліктері
Қыстырма сөздер