Орманды қорғау
ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
Малшаруашылығы және агрономия кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Табиғи қайта жанару
Орындаған:Байжулдинов. А. Е-531 тобының студенті
Ғылыми жетекші: Кожебаев Б.Ж.
Семей 2008
Мазмұны
1. Кіріспе ………………………………………………………………….................3
2. Әдебиетке шолу……...........……………………………………...........................7
3. Шаруашылыққа қысқа сипаттама………......………………........................11
3.1 Табиғи-климаттық жағдай ………………....…………............................11
3.2 Шаруашылық-экономикалық сипаттамасы………………..................15
3.3 Еңбек қорғау және техникалық қауіпсіздік………………....................19
3.4 Орманды қорғау……………………………………………………...........27
4. Өзіндік зерттеу…………………………………………….................................37
4.1 Зерттеудің мақсаты мен міндеті.............………………….......................37
4.2 Зерттеу материалы және әдістері………………………..........................37
4.3 Зерттеу нәтижесі………………………………………...............................41
5. Тұжырымдама.....................................................................................................65
6. Қорытынды және ұсыныстар…………………………………………….......67
7. Қолданылғын әдебиеттер тізімі……………………………………...............68
Қосымша
1 Кіріспе
Қазіргі кезде орманды пайдалану көлемдері өсті, оның сапалы өзгеруі
Ал жыл сайынғы әлемнің маңызды аудандарындағы ормандардағы
Осыдан орманы шабылған және жанған аудандарда орманды бұрынғы қалпына
Орман шаруашылықтарындаорманды қалпына келтіру ерекше орын
Орманды қалпына келтіру мәселелерін дұрыс шешу,ағашпен және орманның
Орманды қайта жаңарту, оның басты компоненті –ағаш өсімдіктерінің қалпына
Ал ол болса, басқа компоненттердің –орманға тән топырақ жабындысы-ның,
Орманды қалпына келтіру-көп жақты проблема,оның ішінде әсіресе табиғи, техникалық,
Орманды қалпына келтіру табиғи,жасанды және аралас деп бөлінеді. Орманды
өздігінен қалпына келтіру процессі ретінде, ол орманда сұрапыл (стихиялы)
реттелетін процесс ретінде, ағаш өсіруші бағыттайтын, яғни былай айтқанда,
Табиғи қайта жаңарту әдісінде ағаш тұқымдарының биологиясын және экологиясын,
Ал жасанды қайта жаңарту кезінде қазіргі әлемдік ағаш өсіруде
Аралас қайта жаңарту бір учаскіде табиғи және жасанды қайта
Орманды қорғау және көбейту-жалпы халықтық іс. Орманды сақтау және
Орман шаруашылығының жұмысшылары орманды қалпына келтіру, орман қорын тиімді
Орман өсірудің негізгі проблемасы-біздің орман байлығымызды көбейту және оның
Ормандағы шаруашылық әдістер мен тәсілдер орман биологиясы бойынша арнайы
Ағаш өсірушілердің оңды ісін бағалауға келмейді. Ағаш өсірушінің ұлылығы
Ағаш өсірушінің қызметін чеховтың кейіпкері Астровтың сөздерімен сомдауға
Иә,орман тек қана ағаш және басқа өнімдердің көзі емес,тек
2 Әдебиетке шолу
Ғалымдар мен философтардың айтуы бойынша б.д.д Ү ғ жер
Орманды өсіру туралы ережелер әр түрлі энциклопедияларда (ІХ-Х
Ормандар кеме флотын дамыту үшін керек болған.Бірақ ғылымдағы адамдардың
Ағаш өсіру ғылымының негізін өздерінің еңбектерінде ұлы орыс ғалымдары
Орманды өсіру ғылымы тез қарқынмен дамыды.1804 жылы бірінші,орман өсірудің
Орман өсірушілер баспадан шыққан А.В.Теплухов, А.Варгал, П.Перелыгин,
ХІХ ғ.ортасында және екінші жартысында орман ғылымында В.Шелгунов, М.К.Турский,
Орыстың орман туралы ғылымының пайда болуына және дамуына үлкен
Орман өсіруде жиналған тәжірибе негізінде мынаны көруге болады,қарағайды қайта
Өміршенді және жоғары өнімді егінділерді салу кезінде маңызды рөлді
(Вересин, 1946. Носков, 1959, Поджаров, 1971). Дәндерді таңдау кезіндегі
Орман сыртқы ортамен үздіксіз байланыстағы тірі организмдердің күрделі тұрғылықты
Ч.Дарвинның көзқарастарына негізделе отырып Г.Ф.Морозов орман өмірін
Қазіргі орман өсіру үшін Г.Ф.Морозов тұжырымдаған ереженің
Орманды қозғалмалы тепе-тең жүйе деп көрсете отырып, Г.Ф.Морозов орман
Профессор Г.Ф.Морозов ағаш тұқымдарының ауысуы туралы ілімнің
Г.Ф.Морозовтың дарындылығы әсіресе ол жасап шығарған орман типтері туралы
Орыс орман өсірушілері ІҮ әлемдік орман конгрессінде орыстардың
Отандық орман өсіруде ең таңымал, А.Ф.Правдинің (1964) жай қарағайдың
Климаттық тип (немесе географиялық бір түр) бұл ең үлкен
Қазіргі түрлер концепциясы оны популяциялар жүйесі ретінде көрсетеді
(Н.В. Тимофеев-Ресовский және т.б., 1973; Э. Майр, 1974). Негізгі
3 Шаруашылықтың қысқа сипатамасы
3.1 Табиғи-климаттық жағдайы
Шығыс Қазақстан облысы-Қазақстан Республикасының ірі өнеркәсіптік, ауылшаруашылық аймақтардың бірі,
Рельефі жоғарғы, орта және төменгі таулармен, тау бөктеріндегі және
Таулы және тау бөктеріндегі аудандарда континенталдық климат біршама әлсірейді.Ең
Қар жабындысы облыстың солтүстік және орталық аудандарында қазан айының
Тұрақты қар жабындысының болу аралығы (қарашадан наурыз аралығы) 105-180
Ең жылы айдың-шілденің орташа ауа айлық ауа температурасы-облыстың таулы
Облыстың оңтүстігінде теріс температурадан оң температураға ауысу наурыздың соңы-сәуірдің
Жазықтықта, әсіресе оңтүстікте бұл периодқа,температурасы 100 С-тан жоғары күндер,
Орташа жауын –шашын мөлшері территорияның көп бөлігінде шамамен
250 мм, бұл жаздың жоғары температурасын ескеретін болсақ,климаттың құрғақтылығы
Бұл аймақ үшін жыл бойы қатты желдер тән.Орташа жылдық
Шығыс Қазақстан облысының территориясының көп бөлігі далалармен және Алтай,
Жазықтардың көбінде жусан-көде, жусан-бетеге-көкпек өседі. Ертіс алаңы әр
Қазақстанның орман өсіруді аудандастыру сызбасына сай (Чупахин , 1970)
Филиал территориясы Ертіс-Обь қарағай-қайың далалық ормандар жеріне кіреді және
Геоморфологиялық жақтан қарастыратын болса филиал территориясы Ертіс маңы ойпатына
Жазықтық бөлігінде қарақоңыр гумусты топырақта құмды-селеулі-бетеге секілді өсімдіктер тобы
Теректі және бұтақты ормандар ауданы Ертіс өзенінің алабында орналасқан.
Орталық бөлік топырақтың ауыр құрамымен және көл, бұлақтардың көптігі-нен
Филиал орналасқан ауданның орман өсу үшін жағдайлары қатал. Жазда
Қысқы желдер ашық жерлерден қарды айдап алып кету мүмкін,нәтижесінде
Қоршаған ортаны қорғауда орманның рөлі жоғары. Орманды пайдаланудың бес
1) ағаш өсіру
2) орманның басқа керек өнімдерін алу
3) аң, құс аулау
4) адам демалатын орын ретінде
5) орманның санитарлық –гигиеналық, топырақты қорғау, суды қорғау және
Орманның санитарлық-гигиеналық рөлі шаңды, желдің жылдамдығын төмендету, климатты жұмсартуда,
Ертіс өзенінің жағаларында жапырақты ормандар су реттегіш функция-мен
Тұрғындардың қажеттілігін қамтамасыз ету үшін ағаш дайындау да маңызды
Ленталық бордың көлемінің шұғыл қысқаруы,орман резерваты алдына негізігі мақсат
Филиалдың шаруашылық-экономикалық сипаттамалары
Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 15 шілдедегі «Аса қорғалатын табиғи
2004 жылы Қазақстан Республикасының ауылшаруашылық министрлігінің орман және аң
Кесте №1.Филиалдың әкімшілік құрлымы
Орманшылық Жалпы ауданы, га Орманшылық пен филиалдың
орналасу орны
Краснокордон
Пригород
Батпаев
Каштак
Талицк
Иртышск
Жалпы:
Всего: 20248
19611
18000
24769
13134
9926
105688 п. Красный Кордон
п. Аксаринск
п. Батпай
п. Каштак
п. Талица
п. Бобровка
Филиалдың ормандары алғашқы рет 1910 жылы құрылды, содан соң
Келесі орманды орналастыру 1946-47 жж Сібір аэрофотоорман-орналастыру мекемесімен 2
Өткен орманды орналастыру 1991 ж- Қазақ орман орналастыру кәсіпорнымен
Қазіргі кездегі орманды орналастыруды (2004ж) да, Қазақ орман орналастыру
Орман қорының инвентеризациясын жербетік таксация арқылы көздік және көздік
Таксациялық көрсеткіштердің көздік анықтауын бекіту үшін биіктік өлшегіш, полиотомерлерді
2кесте.Орманды орналастырудың стпаттамалары.
Көрсеткіштер өлшем
бірлігі Барлығы Орманшылық бойынша
Краснокордон Пригород Батпаев Каштак Талицк Иртышск
1 2 3
3 4 5 6 7 8 9
Орман орналастыру қамтылған орман орналастыру,барлық ау-даны
Соның ішінде деңгей
бойынша: 1
Барлық кварталдардың
саны, оның орташа ауданы
мың.
га
шт.
га
105.7
105.7
951
111
20.3
20.3
181
112
19.6
19.6
176
111
18.0
18.0
160
112
24.8
24.8
219
113
13,1
13.1
115
114
9,9
9.9
100
99
3-кесте.Территорияның ормандылығы, Семей қаласының маслихатымен бектілген, ақырғы орман орналастыруға
Ауданы, мың. га
№
п/п
Әкімшілік аудан
Ауданның жалпы көлемі
жер балансының
мәліметтері бойынша Аудан шекарасында
ораналасқан орманиеленушілерінің
тізімі
Мемлекттік органдардың құрамына кіретін орман қорының жері % орман
Аң аулау және орман шаруашылық комитеті Барлығы
1 2 3 4 5 6 7
1. Семей
қаласы 2730600
ГУ ГЛПР «Семей орманы»
Жарма филиалы ГУ ГЛПР «Семей орманы»
Барлығы: 105688
69696
1286
106974
70982 105688
69696
1286
106974
70982
2.6
4 кесте. Орман филиалының құрлымы
№
Түрі Жалпы көлемі, га Орманшылық бойынша Кварталдар-дың тізімі
1
1). Жалпы орманның ауданы,оның ішінде жазықтықтағыны қоса
105688
20248
19611
18000
24769
13134
9926
Краснокордон Пригород
Батпаев
Каштак
Талицк
Иртышск
1-181
1-176
1-160
1-219
1-115
1-100
Еңбек қорғау және еңбек қауіпсіздігі.
Адам еңбегінің қауіпсіз және денсаулыққа зиянсыз жағдайда өтуін зерттеу
Қазақстан Республикасының Конституциясы адамдардың негізгі құқықтары ретінде денсаулықтарын қорғау
Еңбекті қорғау-еңбек ету процессі кезіндегі жұмысшылардың өмірін және денсаулығын
Ал тар мағынада еңбекті қорғау сөзін жұмыс істеушілердің өмірі
- еңбек қауіпсіздігі және өндірістік санитария ережелері;
- ауыр,зиянды және қауіпті жағдайларда жұмыс істейтін адамдардың еңбегін
- әйелдердің, кәмелетке толмаған және еңбекке қабілетігі төмен адамдардың
- мемлекттік қадағалау және қоғамдық бақылау органдардының қызметін және
Бір мақсатты көздеп біріктірілген нормалар жергілікті деңгейде, орталықтандырылған
- еңбек қауіпсіздігін стандарттау жүйесінің стандарттары (мемлекет-тік,салалық.өндірістік стандарттар);
- санитарлық ережелер, нормалар және гигиеналық нормативтері;
- іске асыру және қауіпсіз пайдалану ережелері (өрттік,
- еңбекті қорғау ережелері және еңбек қорғау нұсқаулары.
Қазақстан Республикасының еңбекті қорғау заңнамасында біздің заңнамамыздың тарихында бірінші
Жұмыс істеушінің еңбегін қорғау құқығы, әр жұмысшы еңбегін қорғалуына
а) өндірістік жарақатқа, өндірістік ауруға немесе жұмыс қабілетінің төменденуіне
б) зияндылықты төлеу, егер ол еңбек істеу кезінде болған
в) жұмыс берушіден немесе мемлекеттік және қоғамдық органдардан жұмыс
г) өміріне және денсаулығына тікелей қауіп төндіретін жұмыстардан, сол
д) жұмыс істеушінің ұжымдық және жеке басты қорғау жабдықтармен
е) жұмыс берушінің ақшасына еңбектің қауіпсіз әдіс, тәсіліне
ж) жұмыс берушінің ақшасына қайта мамандандырылуына,егер өндірістің, цехтың, жұмыс
з) еңбек жағдайын және еңбекті қорғауды мемлекттік қадағалау және
и) тиісті мемлекеттік органдарға, кәсіби одақтарға,құзіретті органдарға жұмыс жағдайының,
к) еңбек жағдайын,еңбек қорғауды жақсарту туралы жиындарға қатысуға құқылы.
Орман шаруашылығындағы жалпы қауіпсіздік талаптары.
Орман кесу жұмыстарына жасыы 18 жастан төмен емес, медициналық
Жұмысшы жолнұсқаларды: кіріспе, бірінші жұмыс орнында және қайталау, жоспардан
Жұмысқа жіберу және әр механизмге немесе машинаға тиісті адамдарды
Технологиялық картаға кіру керек: орманды кесетін жердің сипаттамасы, орманды
Ағашты кесу кезегі, жұмысшылардың орналасуы немесе жұмыс істеудің қауіпсіз
Технологиялық карта бекітілген соң, шебер онымен орман кесуде істейтін
Жұмысшылар,шеберлер және орман кесуге келген басқа тұлғалар қорғағыш каскада
Орман кесуде жұмыс істейтін әр бригада да демалу,жылыну үшін
Пайдалануда жүрген машиналар, жабдықтар техникалық шарттарға және шығарушы зауыттың
Құлатқыш ашалардың, күректердің және басқа құрал-саймандардың саптары берік, тегіс
Балтаның саптары тегіс және құрғақ,қатты ағаштан жасалып,соңы қалыңдау болу
Жұмыс орының тұрғылықты орнынан 3 км қашықтықта болса және
Адамдарды өзендер,көлдер және т.б су бөгеттері арқылы тасымалдау арнайы
Әр түрлі тереңдіктегі мүмкін болатын адамдардың максимальды саны ватер
Ескекті және моторлы қайықтарды құрғақ борттың биіктігі ең төмен
Әр жарақат туралы жәбірленген немесе көрген адам тез арада
Барлық жұмысшылар бірінші дәрігерлік көмек көрсетудің әдістерін білу керек.
Орман кесуде жұмыс істейтін тракторлар мен басқа машиналарда өтсөндіргіш
Орманда жұмыс істемейтін тракторлардың пайдаланған газды шығару трубасы шоқ
Жылдың суық уақытында двигательдердегі, жүргізушігі мостың, картердегі жағармайды ашық
Арбасында оңай жанғыш материалдар бар автомобильдер, тракторларды және ішінде
Электргаз дәнекерлеушіні дала жағдайында машиналарды жөндеуге қоланған кезде, құру
Машиналарды жуу, тазалау, техникалық жөндеу жұмыстары тек сөндірілген двигательдерді
Орманда жұмыс істеу кезінде от жағудың жалпы өрт қауіпсіздік
Дала жағдайында тракторлар мен машиналардың уақытша тұрақтары құрғақ
3.4 Орманды қорғау
Филиал территориясындағы орманды қорғаудың негізгі мақсаты-бұл орман өсімдіктерінің
Профилактикалық шараларды орман шаруашылық, агротехникалық және басқа жұмыстар арқылы
Профилактикалық жағдайлар жеткіліксіз болған жағдайда,зиянкестер мен ауруларға биологиялық, химиялық
Филиал территориясында орманпатогиялық жағдай қанағаттан-дырылықтай. Зиянкестер мен аурулардың көбею
Өсімдіктердің өткір жалпы аурулары (эпифитотии) жоқ, ал хронологилық аурулары
Табиғи орман резерваты территориясындағы негізгі қауіпті келесі орман зиянкестері
Ағаштардың тұқымын келесі зиянкестер жояды: самырсынның тұқымжегіші, бүршік огневкасы,
Орман зиянкестері және ауруларын бақылауды нұсқауларға сай тұрақты түрде
Ағаштардың діндерімен тамырларының аурулары,яғни саңырау-құлақтармен күресу шаралары санитарлық минимумды
5 кесте.Жоспарланатын орманды қорғау шаралары
№ Шаралардың түрі Жыл бойын-ғы көлемі
1
2
3
4
5
6 Ағымдағы орманпатологиялық зерттеуі (мың. га)
Топырақты қайта қазу (шұңқыр)
Тұқымбақты профилактикалық өңдеу (га)
Жасанды үйшіктер ілу арқыл құстарды шақыру (дана.)
Құмырысқаның селеуін қоршау (дана.)
Орман зиянкестерін және ауруларын тиянақты зерттеу арналған тәжірибелік алаңдарын
50
120
10.0
100
50
5
Филиалдағы ормандарда құрғақ құмды топырақта қарағай ағаштарының екпелері
6 кесте.Филиал алаңын табиғи өрт қауіптілік классы бойынша бөлу(аудан.га)
Орманшылық Табиғи өрт қауіптілік классы Барлығы Орташа
класс
1 2 3 4 5
1 2 3 4 5 6 7 8
1. Краснокордон 20037 - - 211
20248 1.0
2. Пригород 18491 - - 1120 - 19611 1,2
3. Батпаев 18000 - - - - 18000 1,0
4. Каштак 24393 - - 376 - 24769 1,0
5. Талицк 13082 - - 52 - 13134 1,0
6. Иртышск - - - 9926
9926 4.0
Филиал бойынша қорытынды: 94003 -
Барлық өртке қарсы шаралар түрлері және көлемі Қазақстан Республикасының
Құрылыс объектілерінің көлемдері және негізгі өртке қарсы техника мен
Қазіргі кезде жасалмаған өртке қарсы бөлгіштерде
Минералданған жолақтарды күту көлеміне барлық қазір барлардың және
Өртке қарсы бөлгіштерді жасау үшін,оларды күту үшін, кварталдық соқпаны
Алуға керек байланыс құралы «КЕNWOOD» тасымалдаушы радиостанциясы әрқайсына бір-бірден
Ал қалған алуға керек заттар, орман шаруашылығының комитетінің 02.08.96
Ормандағы өрт қауіпсіздігі
Орман өрттері халық шаруашылығына үлкен зардап және әр түрлі
Күйіктер көрші сау ормандар үшін жұқтыру ошағына айналады. Сонымен
Сонымен қоса,өрт кезінде өсінділер және жабынды жанып кетеді. Орманды
Оттың әсерінен топырақтың минералдық қабаты тығыздалып, су және ауа
Орман өрттері бағалы аңдар мен құстарды жояды немесе басқа
Орман өрттері отпен абайсыз болғандықтан және орманда өрт қауіпсіздік
Орман өрттінің көбі адамның кінәсінен болады, оларды алдын алу
Орман өрттері көбінесе көктемде (мамырда) өткен жылдық кепкен жабындысы
Орманның жану уақыты жергілікті ауаға және басқа жағадайларға байланысты
Орман өрттінің ең үлкен қауіптілігі туады, егер орман құрғап,
Орман өрті - бұл орман қорында өрттің бағынбай, апатты
Төмендегі өрт - оттың жер бетінің топырақты жабыны бойынша
Оттың таралу жылдамдығы мен жану ерекшелігіне қарай төмендегі өрттер
Төмендегі үстірт (шарпып өтетін тиіп-қашпа) өрт, көбінесе, көктем маусымында,
Төмендегі тұрақты өрт топырақтың
Оттың жанып жатқан шетіндегі жалынның биіктігі бойынша төмендегі өрттер
Жоғарыдағы өрт өсіп тұрған тік ағаштардың ұшар бастарының
Жоғарыдағы өрттерге, әсіресе, қылқан жапырақты жас ағаштар, самырсын мен
Топырақтағы өрт
Мұндай өрт кезінде ағаштардың тамырлары өртенеді, ағаштар тамырымен қопарылып,
Самырсынды ормандардың өрт қауіптілігі жапырақты ормандарға қарағанда жоғары, қарағайлы
Өрттің өрбуіне байланысты орман өртінің белгілі пішіндері болады: дөңгелек
тегіс емес (әр жақты) пішін құбылмалы жел тұрғанда, әр
эллиптикалық (созылған) пішін салыстырмалы тегіс жерлердө жел тұрғанда, біртекті
Өрт пішіні мен оның аумағы орман өрті шетінің (жиегінің)
Өртке қарсы шаралар. Орман өрттермен күресу шаралардың барлығын екі
Алдын алу шараларына кіреді. Өртке қарсы техникалық үгіттеу, ормандарды
Өрт болған жерде, ормандада, автомобиль және теміржолда, орман
Өртке қарсы шараларды барлық жерде, әсіресе орманда жұмыс істейтін,
Насихаттаудың негізгі тақырыптары: халық шаруашылығындағы орманның мәні, оны қорғау,
Аң аулаушылар, балықшылар, бақташылар, кең барлаушылар, жол тексерушілер, орман
Ормандарда арнайы демалу және темекі тартуға арналған орындармен жабдықтаудың
Өрт қаупі жоғары болған кезде тиым салынады: самырсын ағашының
керек жоқ от ошағын жермен жақсылап көму керек немесе
орманда жанып жатқан сіреңке, темекі қалдыруға,
тез жанғыш материалдардан жасалған оқ-дәрмекті орманда аң аулау
Орманда жұмыс істейтін ұйымдар міндетті:
Жұмыс істеген жерлерді қоқыстардан, қалған ағаш қалдықтарынан тазалауға.
Жанғыш-майлағыш материалдарды жабық тарада ені 1,4 м болатын минерал-данған
Орман шаруашылықтарына ағаш түптерін жарылыс арқылы алу жұмыстарының
Өрт қауіптілігі жоғары маусымдықта өрт сөндіру топтарын құруға,жұмыс істейтіндермен
Өртке қарсы бөлгіштер-бұл арнайы жасалған минералданған қорғағыш жолақтары бар
Олар оттың таралуына кедергі жаайды, қарсы отты жіберетін бастапқы
Бөлгіштер өртке қарсы тосқауылдармен (өзен,жапырақты орман массивтермен) қосылып,кішкентай
4. Өзіндік зерттеулер.
4.1 Зерттеудің мақсаттары мен міндеті.
Бұл дипломдық жұмыстың мақсаты ормандағы ағаштардың табиғи жаңаруын зерттеу
Орман кесілген жерлерде өз өскіндермен,екпелердің пайда болуын орманның қайта
- табиғи жаңару түсінігін зерттеу;
- табиғи жаңаруға көмектесу шараларын зерттеу;
- өсінділердің сақтау шараларын зерттеу;
- орманның табиғи жаңаруына әсер ететін факторларды зерттеу;
- Ертіс маңындағы ленталық бордағы орманның қайта жаңару негіздерін
4.2 Зерттеу материалдары және әдістері.
Берілген жұмыс 2007 жылдың 1 мамырынан бастап
1сурет. Зерттеу сызбасы.
Орманның және орман кесілген жердің қолтығындағы екпелерінде табиғи қайта
Оқшауланған алаңда олар қатармен немесе диагональды санау алаңдарын ретінде
11-15 жылдық болғанда -0,1-0,2 га барлық өсінділерді есепке ала
Сынақ алаңдарда 15-25 мөлшерде ағаштармен оқшауланған. Бірақ кей жағдайда
№1 сынақ алаңы 21 кварталдың 5 бөлімінде салынды. Берілген
Сынақ кезінде 291 қарағай ағашы саналған, оның 32 қурап
Терек, қайың өсінділері кездеседі.
№2 сынақ алаңы №11 кварталдың 11телімде орналасқан. Мұнда 69
№3сынақ алаңы №13 кварталда, 4телімде салынды. Аланның рельефі жазық.
№4 сынақ алаңы №33 кварталда, 3 телімде орналасқан. Берілген
№5 сынақ алаңы №22 кварталда, телімде салынды. Дақылдардың жасы
Таксациялық көрсеткішін анықтау үшін антропогендік құлау жолақтары байқалмайтын орман
N=t2xv2/p2
Мұнда N - өлшенетін негізгі ағаштардың саңы;
t – Стъюдент критерий, ол мүмніндегі 0,95 болғанда 1,96
V – өзгеру коэффициенті.
P – орташа өлшемін бағалау дәлдіғі, 0,95-те 5% тең.
Алғаш бітімін сипаттау үшін детальдық таксация жүргізілді, ол үшін
Ағаш бітімінің орташа биіктігін анықтау үшін, әр сатының қалындығы
Екпелердің қорын орманның әр мәліметті үшін екі диаметр және
Диаметрі және графикалық тегіс биіктік бойынша бір ағаштың көлемін
M=Y1n1+Y2n2+….+Ynnn;
Мұнда M – сынақтың жалпы қоры, V – саты
Сынамадағы екпелердің толықтығын ағаштардың қимасының ауданының сомасын сәйкес алынған
Ағаш бітімінің құрамын әр тұқымның қордағы қатысу үлесі бойынша
4.3 Зерттеу нәтижелері
Табиғи қайта жаңарту. Жасанды орманды қайта қалпына келтіру, әсіресе
Биология және экономика тұрғысынан табиғи қайта жаңарудың артықшылақтарын Г.Ф.Морозов
Бірақ істің сәтті болуын тек қана табиғи қайта жаңарту
аймақтақ ерекшеліктерін ескере егу, егудің орта жағдайына сәйкестігін
Орманнын қайта жаңаруы – динамикалық процесс және оның сәтті
А.П.Шиманюк (1955) Солтүстік-Батыс ауданының қарағайлы типті ормандарын қайта жаңаруға
В.Г. Чертовскийдің (1972) зерттеулерінің деректері бойынша табиғи жаңару сәтті
И.С. Мелехов (1958,1972) жаппай орман кесу жеріндегі табиғи қайта
Орман қолтығында өсінділердің саны бір қатар факторларға байланысты,
дейін болады, және олардың жартысы қалса, 4-5 жылға қарай
Қарағайлы жидекті ағаш кесуде қылқанжапырақты тұқыммен жаңаруында негізгі рөльді
Қарағайлы – мүкті (сосняк – долгомошник) ағаш кесудің өзіне
3 мың дана/га 70-75% болды. Ал төменбонитеті сфагналық (сфагновые)
Ал қарағайлы – кислицалық орта тайга зонасында шырша өсіндісі
3 мың дана/га алатын шыршалы – қаражидектің ауданы 80%,
Қылқанжапырақтылардың өсінділері, негізгінен шыршанікі, көп мөлшерде жапырақты және жапырақты
Ағашты кесіп тастағаннан кейінгі табиғи қайтадан жаңару процесстерін көптеген
А.В.Побединский (1973) мынаны байқаған, қарапайым орман өсіру талаптарын көптеген
Табиғи жаңаруға көмек беру және өсінділерді сақтау.
Қазіргі кезде табиғи қайта жаңару және орман дақылдарын
Бұл тенденцияның дамуына жасанды екпенділер арасында көп орын алған
Тәжірибеде кең мөлшерде тұқымдық дақылдарды қалдыру пайдаланады, көбіне
Ал қарағайлы – жас мүкті ормандарға қатты гумус қабатты
Өз өскіндердің жағдайын және өсуін жақсарту үшін топырақ үсті
Табиғи жаңаруға топырақ үстіңгі жамылғыны жұлу және жерді жырту
Қазір өскіндерді сақтауға көп бөлініп жатыр, бұл шабу, кесу
Өткізілген зерттеулер нәтижелеріне анализ жасағанда, мынаған келген, жарықтық, топырақтың
Орманның табиғи қайта жаңаруына көмектесетін факторлар. Экологиялық факторлардың ішінен
Табиғатта орманың қайта жаңару процессінің өту жағдайлары әр түрлі
Қарағайдың және шыршаның тұқымдарының өсуі үшін оптимальдық температура 20-30
Орман ағаштарының қайта жанаруы, географиялық құбылыс ретінде макроклимат, макрорельефпен,
Қайта жаңару процесстердің этаптарын және тұқымның өсу этаптарын өскіндерінің
Орман ағаштарының қайта жаңару кезінде байқалатын көптеген орта жағдайларын
Жағдай, орман қолтығының динамикасының өзгеруі және уақыт бойынша басқа
Орманның қалпына келу процесстеріне жағымды жағдайларды құру үшін екпелердің
Орман қолтығындағы орманды қалпына келтіру біркелкі емес және көрініс
Кеңістегі орманның тең емес жаңаруы
еместікпен түсіндіріледі. Мұндай орманның қалыптасуы әр түрлі ағаш
Орман қолтығындағы қайта жаңару біркелкі болады. Бұған мысал ретінде
Ормандағы және ашық жердегі қайта жаңаруды салыстыра келгенде, мынаны
Әр түрлі типтерінде және орман жағдайларының әр түрлігі, ағаш
Табиғи – экономикалық жағдайларға байланысты орман дақылдарын құруға әр
Еңбекті көп қажет ететін орманды қалпына келтіру жұмыстарын өсіруді
Екпелердің сақталуы және әрі қарай қалыптасуы табиғи және жасанды
Ертіс маңыңдағы ленталых борлардағы орманды қалпына келтірудің
негіздері.
Обь Ертіс аралығындағы жазықтық бөлігін, 50-54 с.е және
8 кесте.Ертіс маңы орманына сипаттама
Солтүстік, Обь жағындағы бөлігі Оңтүстік, Ертіс маңының боры
Орташа ауа температурасы, С
Дәл сол, тек мамыр-тамыз аралығы, С
Вегетациялық период арасындағы жылу мөлшері, С
Жауын-шашынның жылдық мөлшері, мм
Дәл сол, тек мамыр-тамызаралығы, мм
Салыстырмалы ауа ылғалдығы, %
Ылғалдану коэффициенті (жауын-шашын мөлшерінің вегетация периоды кезіндегі ылғалдылық топшылығына
+1
+16-17
2400-2500
350-500
180-200
53
025-030
+2
+18-19
2500-2800
200-280
150-180
45
010-025
Климаттың географиясына сай қарағай ағаш бітімдерінің ерекшеліктері де өзгереді.
(III, 9) (Л.Н.Грибанов,1954) Қарағай дәнінің абсолютті салмағы солтүстік
Осы жоғарыда айтылған, және қарағай екпелерінің төменгі қабатының синнузальды
Табиғи қайта жаңарудың ерекшеліктеріне, қалыптасуына құрғақ бордағы қарағай ағаштарының
Вегетативті өсу сатысы. 1. Постэмбриондық өсу этапы-бұл топыраққа құлаған
2. Өз өскінің жеке өсу этапы шыққан өсінділердің өзіндік
Ағаш бітімінің есею кезеңі. Ағаш бітімінің биіктікке өсу периоды
Бұл кезеңінің бірінші этапы, ол ағаштардың қалындықка өсу аралығы,
Бұл кезде экологиялық қуыстарда пайда болған өз өскін алдыңғы
Ал дымқылды және ылғалды орманда қарағайлы ағаштардың ұрпағының ауысуы
Ленталық борлардағы орманды қайта жаңару. Ертіс маңындағы ленталық борлардағы
Ертіс маңындағы ленталық бордың орман қорын есептеу нәтижесін 1
Бұл агротехниканың орман дақылдарын құрудағы жеткілікті болжаудың болмауы, бұл
Жерді жаппай жыртуы, қатты жерлердің әсерінен салынған көшеттердің кеуіп
Ертіс маңындағы ленталық борлардағы қарағай дақылдарының биологиялық тұрақтылығынтөмен болуында
Жоғарғыда айтылғанды қорытындылай келгенде, орманды қалпына келтіруде максимальды жетістікке
Құрғақ бортиптегі орманда қарағайдың табиғи қайта жаңаруының негізінде аналық
Одан да ашық көріністі Обь – Ертіс аралығындағы ленталық
Бұл қатынас бойынша жақсы натижелерді біздін бақылауымыз бойынша
Өрме талдың қарағайдың өз өскініне жағымды әсері, көктемде топырақтың
Ал топырақты минералдау өзін ақталмаған әдіс ретінде, өндірістік тәжірибеден
Мұндай аудандарды арнайы уақытша шаруашылыққа тіркелуі керек,оның мақсаты ағаш
Орман дақылдары тек үлкен орманнан оқшауланған өсуге жағдайы бар
Қарағайдың өсуіне жақсы орман өсіру жағдайлары бар кішкентай алаңдарда
Қарағайлы ағаш бітімінің қалпына келтіруді орман дақылдарын құру арқылы
Баспаға шыққан бірқатар еңбектерде (Л.Н. Грибанов, 1949, 1951, 1954,
5 Тұжырымдама
Орманды зиянкестерден және аурулардан қорғау мемлекеттің және осымен айналасатын
Орманды қорғау жұмыстарын республиканың, аймақтың, обылыстың орманшаруашылығының органдары және
Орманның жағдайын, пайдалануын, өндіруін, күзетуді және қорғауды мемлекет бақылау
Алғашқы ормандар бұдан 380 млн жылдар шамасында пайда болған.
Бүгінгі орман құрамы аса бай. Жер бетіндегі ағаш пен
Шығыс Қазақстанның табиғаты өте көркем және көп салалы. Ал
Жадыраған жаз маусымы басталысымен орманға туристер, саяжайшылар жеміс-жидек терушілер,
Орман біздің досымыз, оны қорғап сақтау - біздің міндетіміз,
Өмірде адам баласы онша елей бермейтін қарапайым құбылыстар бар.
Сонымен қорыта келгенде, жер бетінде тіршілік ететін адамзат табиғаттан
Ағаш талдың адамзатқа тигізер орасан зор пайдасы бүгінгі күні
6 Қорытынды мен ұсыныстар
Орманның адамның қатысысыз қалпына келуі табиғи қайта қалпына келу
-Ертіс маңындағы қарағайлы орманда тұқымдық және вегативті қайта жаңару
-Табиғи қайта жаңару кезінде топырақтың жағымды су-физикалық қасиеттері сақталады,бұл
-Орманды қайта қалпына келтіру техникасын өтуге қиын жерлерде қолдануға
-Қарағайлы бордың кесілген жерлерде табиғи жолмен тез өсетін жапырақты
-Табиғи қайта жаңару нәтижесінде пайда болған өз өскіндерге барынша
Жоғарғыдағы айтылғандарды ескере отырып Ертіс маңындағы ленталық борда және
7 Қолданылған әдебиеттер
Алексеев С. В. Молчанов А. Л. Сплошные рубки
Анучин Н. П. и др. Лес в современном мире.—
Анучин Н. П. Проблемы лесопользования.— М.: Лесная промышленность, 1980.
Воробьев Г. И., Анучин Н. П., Арцыбашев Е. С.
вып. 2). Свердловск, 1934.
Гаель А. Г. и др. Ленточные боры
Глушков Н. II, Венгеров
Грибанов Л. П. Ленточные боры
Грибанов Л. II. Влияние деревьев старшего поколения леса на
Грибанов Л. II. Естественное возобновление и техника рубок ухода
Грибанов Л. II. Степные боры Алтайского края и Казахстана.
Грибанов Л. Н., Каменсцкая Н. В. К вопросу о
Грибанов Л. П. Сосновые леса Казахстана и биологические основы
Декатов П. Е. Мероприятия мо возобновлению леса при механизированных
Декатов Н. Е. Простейшие мероприятия по возобновлений леса при
Деревья и кустарники СССР. І.I—VI.—М„ Изд. АН СССР,1949- 1960
Дробиков А. А. Технология лесосечных работ и технико-экономические показатели
Дьяченко А. К
Европейской части СССР и
Елагин И. Н., Зворыкина К. В. — Освещенность под
Заборовский Е. П. Лесосеменное дело.— В кн.: Лесные культуры/Под
Зинькевич М. П.
Иванова К.. Почвы и соленакопление в озерах ленточных боров.
Ильин А. И. Способы рубок и восстановления в горных
Кайрюкштпс Л. А. Научные основы формирования высокопродуктивных елово-лиственных насаждений.
Козубов Г. М. Репродуктивная деятельность сосны на севере. Автореферат
Колданов В. Я. Смена пород н лесовосстановление, М., «Лесная
Колесников Б. П. Леса
Колесников Б. П. Основные итоги изучения
Колесников Б. П. Естественно-историческое районирование лесов
Коновалов П. Л., Ионии В. М. Типы сосновых лесов
Корчагин А. А. Влияние пожаров па лесную растительность и
Лебединский А. В. Сосна.— М.. Лесная промышленность, 1979. [28]
Лосинкий К. Б. Хозяйственная оценка смены пород в лесу,
Максимов В. Е., Вячкилс В. В., Паянен А. П.
Мелехов И. С.
Мелехов П. И.
Мелехов И. С. Лесоведение и лесоводство. Изд. 2-е, М.,
Мелехов И. С. Лесоводство. — М., 1989.
Мелехов И. С. Насущные вопросы лесного хозяйства на севере.
Мелехов И. С. Научные основы лесовосстановительных мероприятий
Мелехов И. С. Научные основы лесовосстановления. Всесоюзная научная конференция
Мелехов И. С. О возобновлении ели на гарях. —
Мелехов И. С. О повреждениях еловых лесов северной тайги
Мелехов И. С. Основы типологии вырубок. — В кн.:
Мелехов И. С. Основы типологии вырубок.—В книге «Основы типологии
Мелехов И. С. Рубки главного пользования. М.. Гослесбуш издат,
Мелехов И.С,3анин И. В.Лесовозобновление и связь с механизированной
Моисенко Ф. П. Повышение
Морозов Г. В. Учение о лесе. М.—Л., Госиздат, 1928,
Морозов Г. Ф. Лес как явление географическое. - В
Моторов Г., Потапов Ф. Эксперимент в Крестецком леспромхозе.
Озорнин В. П. Водное обескрыливание семян сосны и ели.—
Опыт создания лесных культур в лесхозах Ленинградской области. —
Орленко Е. Г. Лесное семеноводство за рубежом (обзор). М.,
Орлов Ф. Б. К вопросу о влиянии травянистой растительности
П о б с д и н с к
Писарснко А. И. Восстановление хвойных пород па вырубках в
Побединекий А. В. О способах рубок в лесах Восточной
Побединский А. В. Возобновление на вырубках в таежных
Правдин Л. Ф. Сосна обыкновенная,—М., Наука, 1964. 196 с.
Прокопьев М. П. Некоторые особенности роста и строения культур
Симой Ф. Ф. Результаты изучения некоторых условий возобновления сосны
Синькевич М.С. О возобновлении вырубок хозяйственно-ценными породами.
Смирнов В. Е. Восстановление сосны в ленточных борах посевом
Смирнов В. И. Полувековой опыт лесовосстановленвя в ленточных борах
Стратонович А. И. Лесные культуры таежной зоны. М., «Лесная
Суворов В. И. Особенности почвенного питания сеянце» хвойных пород,
Сукачев В. П. Краткое
Сухих В. П. Современное состояние лесного фонда Пермской области.
Тарасенко В. П. Динамика лесистости и породного состава
Ткаченко М. Е. Леса Севера. — «Труды по лесному
Ткаченко М. Е. Общее лесоводство. Гослесбумиздат, М. — Л.
Ткаченко М. Е. Общее лесоводство. М., Гослесбумиздат, 74 стр.
Толокоиников В. Б. Оптимальный баланс хвойных и лиственных пород
Хорев И. И. Возобновление сплошных вырубок на Урале. —
Цветков В. Ф. Лесной биогеоценоз. — Архангельск, 2004.
Цветков В. Ф. О выживаемости молодняка сосны па вырубках
Цветков В. Ф. О связи возобновления сосны с лесными
Цветков В. Ф. Роль предварительного возобновления сосны при формировании
Цветков В. Ф. Формирование сосновых молодняков на Кольском полуострове.
Цветков В. Ф. Шкала оценки естественного лесовозобновления на Кольском
Чекризов Е. А.
Чекризов Е. А. О некоторых болезнях сосновых культур на
Чекризов Е. А., Цветкова В. И. Механизация лесо-культурных работ
Чудников П. И. Влияние пожаров на возобновление лесов Урала.
Шиманюк А. П.
Шумаков В. С, К у р а е в
Қосымша
75
Орманның табиғи жаңару процестерін зерттеу
Табиғи жаңару түсінігін зерттеу
Табиғи жаңаруға көмектесу шараларын зерттеу
Орманның табиғи жаңаруына әсер ететін факторларды зерттеу
Өсінділердің сақтау шараларын зерттеу
Ертіс маңындағы ленталық бордағы орманның қайта қалпына келу негіздерін
Орман шаруашылығы
Ақмола облысының кейбір орман шаруашылықтарының экологиялық жағдайы
Орман ресурстарын қорғау
Халық шаруашылығындағы орман саласының рөлі
Орман шаруашылығы мәселелерін шешудің жолдары
Іле Алатау мемлекеттік ұлттық табиғи бағында дәрі жеміс-жидек өсімдіктерін тиімді пайдалану
Жапырақты орман ағаштарының зиянкес жәндіктерінің түрлері және келтіретін зияны
Орман қорларын қалпына келтірудің негізгі жолдын басқару ісі
Орманды қорғау және көбейту
Қатон - Қарағай ауданыны орман жүйелерінің сипаттамасы