Деректер базасы
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Инженерлік-экономикалық факультет
«Қолданбалы информатика» кафедрасы
Курстық жұмыс
Тақырыбы : «Қонақүй администраторының жұмысын автоматтандыру»
Есептің қойылымы
Курстық жұмыс тақырыбы: «Қонақ үй жұмысы». Программада келесі
Келесі реквизиттерге сәйкес клиенттер туралы ақпаратты жинақтайтын МБ
Белгілі бір шарттарға сәйкес жазбаларды іздеу, сұрыптау амалдарын
Қай елден келгені жайлы сұраныс құру керек (SQL).
Осы сұраныстарға байланысты және МБ байланысты есеп беруді
Мазмұны
Кіріспе...............................................................................................................4
Негізгі бөлім
Теориялық бөлім.........................................................................................7
3.1 Мәліметтер базасын ұйымдастыру...................................................7
3.2 BDE Administrator...............................................................................7
3.3 Мәліметтер базасының кестесін құру...............................................8
3.4 Кестенің қасиетін беру......................................................................10
3.5 Paradox форматының кестелері........................................................12
3.6 Компоненттер парағы........................................................................14
Есептің алгоритмі.......................................................................................16
Функционалдық тағайындалуы.................................................................17
Шақыру және жүктеу.................................................................................17
Программаның баяндалуы.........................................................................17
DataBase -те кестелер құру................................................................17
BDE Administrator-дағы каталогта сақтау........................................21
DELPHI-де формалар құру................................................................22
Шыққан нәтиже..................................................................................24
Бақылау мысалдарын баяндау……………………………………..25
Қорытынды..................................................................................................26Пайдаланған әдебиеттер тізімі...................................................................27
КІРІСПЕ
Әртүрлі ұйымдардың табысты жұмыс жасауы үшін ақпаратты жүйенің
Мәліметтер базасы деп, деректердің электрондық сақтаушысын айтады. Оларға
Мәліметтер базасы – ақпаратты сақтауды және де мәліметтерге
қайшылықсыз
артықсыз
тұтас
болуы керек.
Мәліметтер базасын басқару жүйесі деректер базасын құруға, толтыруға,
DELPHI жүйесі деректер базасын басқару жүйесі болып табылмайды,
Локальді МББЖ барлық бөліктері қолданушы компьютерінің деректер базасында
Тораптық МББЖ-ге файл-серверлік, клиент-серверлік, бөлінген МББЖ-лар жатады. Осы
Көпқолданбалы МББЖ ақпараттық жүйе құруға мүмкіндік береді. Көпқолданбалы
InterBase және т.б жатады.
DELPHI-ді кәдімгі МББЖ деп айтуға, оның өзінің кестелік
Бұны бірақ та жетіспеушілігі деп те айтуға болмайды,
МББЖ дегеніміз бағдарламалық қамтама. Бұның арқасында қолданушылар деректер
МББЖ ортасының компоненттері
1 суретте көрсетілгендей МББЖ ортасынан келесі 5 негізгі
КӨПІР
Компьютер
Сурет 1 – МББЖ ортасыны4 компоненттері
Аппараттық қамтама. МББЖ мен жұмыс істеу үшін кейбір
Бағдарламалық қамтама. Бұл компонент МББЖ-ң өзінің бағдарламалық қамтамасын
МӘЛІМЕТТЕР. МББЖ ортасының ең маңызды компонеттернің бірі –
Процедуралар. Процедураларға нұсқаулар мен тәртіптер қатысты. Олар ДБ
Қолданушылар. Қолданушылар ДБ-ң клиенттері болып келеді. Өйткені ДБ-сы
Әртүрлі ұйымдардың табысты жұмыс жасауы үшін ақпаратты жүйенің
Деректер базасы деп, деректердің электрондық сақтаушысын айтады. Оларға
DELPHI жүйесі деректер базасын басқару жүйесі болып табылмайды,
DELPHI-ді кәдімгі ДББЖ деп айтуға, оның өзінің кестелік
Бұны бірақ та жетіспеушілігі деп те айтуға болмайды,
Негізгі бөлім
2. Алматыда орналасқан қонак үйлер
2.1. Алматы қонақ үйі
Алматы қонақ үйі 1967 жылы салынды.Жобасын жасаған архитектор
2.2. Алатау қонақ үйі
Алатау туристік қонақ үйі. Қазақстандағы аса ірі,
2.3. Жетісу қонақ үйі
Жетісу қонақ үйі 1960 жылы ашылды. Ғимарат жобасын
Теориялық бөлім
3. Мәліметтер базасын ұйымдастыру
Мәліметтер базасы кейбір қолданбалы ақпараттық жүйеде қолданылатын деректерді
иерархиялық
желілік
реляциялық
объекті-бағытталған
Иерархиялық модельде деректер ағаштәріздес (иерархиялық) құрылым түрінде беріледі.
Желілік модельде деректер ерікті граф түрінде ұйымдастырылады. Желілік
Объекті-бағытталған модельде мәліметтер базасының жазбасы объект түрінде беріледі.
BDE Administrator
DELPHI қолданбасы деректер базасына қатынауды BDE ( Borland
Жергілікті деректер базасы және онымен жұмыс істейтін қолданба
Сурет 1.1. Дербес сәулет
Деректер базасымен жұмыс, ережеге сай, бірқолданушылық режимде жұмыс
STANDART типті драйверлерді тек Paradox, dBASE, FoxPro кестелері
Жергілікті деректер базасына қатынау үшін BDE деректер
Мәліметтер базасының кестесін құру
Деректер базасын құрайтын кестелер қатты дискідегі каталогта тұрады.
Өріс мүмкін болатын типтің деректерін қамтиды. Кестенің негізін
өріс сипаты
кілт
индекс
өрістің мәтініне шек қою
кестелер арсындағы біртұтастықты сақтау
парлольдер
кіреді. Кестені құрғанда кестенің аты және құрылымы беріледі.
Ал енді мәліметтер базасымен жұмыс жасамас бұрын, біз
Жаңа кестені құру келесі команда бойынша іске асады:
ОК-ді басып, біз осы форматты аламыз. Экранда келесідей
Сурет1. Кестенің құрылымын құру суреті
Құрылып жатқан кестенің әрбір өрісіне бір жазба сәйкес
Кестенің қасиетін беру
Validity Checks – бұл қасиет кестенің мәндерінің дұрыстығын
2 – кесте Validity Checks қасиеттері.
Required Field
Бұл индекаторда әрбір жазбада керекті жолдар белгілену керек.
Minimum Мәннің минимумы. Бұл қасиет сандық өріске берілу
Maximum Мәннің максимумы. Бұл қасиет сандық өріске берілу
Default Бұл қасиетті сандық және логикалық өрістерге, ал
Picture Енгізілетін мәннің түрін корсетуге болады. Мысалы, телефон
Assist Бұл батырма Picture түрін құруға көмектесетін диалогтық
Table Lookup – бұл бөлім берлген кестенің өрісін
Secondary Index – бұл бөлім ары қарай жұмыс
Жаңа индекс құру үшін Define – анықтау батырмасын
Index Options радиобатырма панелі келесідей қасиеттерді құруға мүмкіндік
Unique Бұл опция екінші индекс болатын өрісті болдырмайды,
Descending Бұл опция кестені кему бойынша реттейді.
Case Sensitive Бұл опция енгізілген символдардың регистріне назар
Maintained Егер бұл опция тұрса, онда кестеде өзгерістерден
Индексі таңдалғаннан кейін, оның индексін беретін терезе ашылады.
Referential Integrity – бұл бөлім әртүрлі кестелердің арасында
Update rule – радиобатырмалар тобы егер бас кестеде
Strict Referential индекаторын орнатқанда Paradox – тың алғашқы
Барлық операциялар біткеннен кейін құрылған сілтеме атын беру
Password Security бөлімі Paradox – та құрылған кестелерге
Current Password (ағымдағы пароль) терезесінде сіз парольді көрсетесіз
All Барлық операциялар қабылданады, кестені өшіру, құрылымын өзгерту,
Insert & Delete Кестедегі жазбаларға барлық операциялар қолданылады
Data Entry Мәліметтерді редактерлеуге және жазбаларды қоюға болады,
Update Кестені көруге және кілті жоқ өрістерді өзгертуге
Read Only Тек кестені көруге болады.
Table Language – бұл бөлім BDE Administrator арқылы
Dependent Tables – бұл бөлім Referential Integrity сілтемелі
Барлық керекті құрылымдық мәліметтер кестеге енгізілгеннен кейін Save
Paradox форматының кестелері
Delphi – дің өзіндік кестелік форматы жоқ, бірақ
Paradox кестесі деректер базасын құруға және онымен жұмыс
Оның негізгі артықшылықтарын атап өтейік :
деректердің тұтастығын
әртүрлі типті деректерді ұсынуға арналған өрістік типті
енгізілген деректерді тексеруді
кестенің парольдық қорғанысын
қамтамасыз етеді .
кестесінде Paradox 7 кестесінің өрістік типі тізімі берілген
Тип
Alpha
Number
Money
Short
Longinteger
BCD
Date
Time
Timestampt
Memo
Formatted
қатар құрамында форматталған текст болады.
Graphic
OLE
Logical
Autoincrement +
Binary
Bytes
Кесте1.2. Paradox7 кестесінің өрістік типі тізімі
Ескерту !
Database Desktop программалық ортасында жұмыс істегенде Graphic,
Memo және OLE өрістік типінің мәні көрсетілмейді.
Paradox кестесінде өріс аты әріптен басталып, әріптер мен
Paradox кестесінің кемшілігі болып, кестелік деректерді сақтайтын типтік
Paradox кестесінің файлдарының келесі кеңейтінділері бар :
DB – деректі кесте
MB – BLOB-деректер
PX – негізгі индекс
XG* және YG* – екінші индекстер
VAL – деректердің және сілтемелік тұтастықты тексеретін параметрлер
TV және FAM – Database Desktop программасында кестені
Delphi-дің өзіндік деректер базасының кестелік форматы болмаса да,
аспаптық құрал
компоненттер
Аспаптық құралдарға арнайы программалар мен пакеттер жатады. Олар
Компоненттер, деректер базасымен операция жасайтын қолданбаларды құруға арналған.
Компоненттер парағы
Деректер базасының қолданбасын құруда қолданылатын компоненттерді қарастырайық.
Деректер базасымен жұмыс істегенде қолданылатын компоненттер Data Access,
Data Access парағында деректерге қатынауды ұйымдастыратын визуалды емес
DataSource – деректердің басы
Table – ДБ кестесіне негізделген деректер жинағы
Query – SQL – сұранысқа негізделген деректер жинағы
StoredProc – серверде сақталатын процедураны шақыру
DataBase – ДБ қосылу
Session – ДБ жұмысының ағымды сеансы
BatchMove – топ жазбалармен операцияларды орындау
Update – деректер жиынтығын модификациялау
NestedTable - қойылған кесте
Data Controls парағында деректерді басқаратын визуалды компоненттер орналасады:
DBGrid – кесте
DBNavigator – навигациялық интерфейс
DBText – жазба
DBEdit – бірқатарлы редактор
DBMemo – көпқатарлы редактор
DBImage – графиктік көрініс
DBListBox – қарапайым тізім
DBComboBox – комбинацияланған тізім
DBCheckBox – тәуелсіз ауыстырғыш
DBRadioGroup – тәуелді ауыстырғыш топтары
DBLookupListBox – басқа өріс деректерінің қарапайым тізімі
DBLookupComboBox – басқа өріс деректерінің комбинацияланған тізімі
DBRichEdit – толық функционалды тестілік редактор
DBCtrlGrid – модификацияланған кесте
DBChart – диаграммма
Midas парағында қашық деректер базасын басқаратын визуалды
ClientDataSet – клиенттік деректер жинағы
DCOMConnection – көпқолданбалы режимде қашық сервермен қосылу
SocketConnection - Windows сокеті арқылы қашық
DataSetProvider – деректер жиынының провайдері
SimpleObjectBroker – қарапайым объект брокері
WebConnection – Web-сервермен қосылу
CorbaConnection – Corba-клиенттің қосылуы
Decision Cube парағында шешімді қабылдайтын жүйені қалыптастыратын компоненттер
DecisionCube – көпшекті деректер кубы
DecisionQuery – көпшекті деректерді қамтитын жиынтық
DecisionSource – көпшекті деректердің бастамасы
DecisionPivot – көпшекті деректердің көпөлшемді проекциясы
DecisionGrid – көпшекті деректердің кестесі
DecisionGraph – көпөлшемді деректердің графиктік ұсынысы
Rave парағында есеп берудің ретіне арналған визуалды компоненттер
RvProject – проектің басты компоненті, Rave – пен
RvSystem – уневирсалды компонент, есеп беруді қарауды және
RvNDRWriter – есеп беруді арнайы форматтағы файлға жазады
RvCustomConnection – мәліметтері жоқ есеп берумен байланыстырады
RvDataSetConnection – мәліметтермен байланыстырады
RvTableConnection – Table компаненті бар мәліметтермен байланыстырады
TRvQueryConnection – Query компоненті бар мәліметтермен байланыстырады
RvRenderPreview–RvNDRWriter арқылы құрылған файлдағы мәліметтерді экранда мүмкіндік береді
RvRenderPrinter–RvNDRWriter арқылы құрылған файлдағы мәліметтерді баспа құрылғысына жібереді
RvRenderPDF – есеп беруді PDF форматына ауыстырады
RvRenderRTF – есеп беруді RTF форматына ауыстырады
RvRenderHTML – есеп беруді HTML форматына ауыстырады
RvRenderText – есеп беруді мәтіндік файлға ауыстырады
InterBase парағында InterBase серверімен жұмыс істеуге арналған компоненттер
IBTable – Table дерегінің жинағы
IBQuery – Query дерегінің жинағы
IBStoredProc– InterBase серверінде сақталатын процедураны
IBDatabase – деректер базасымен қосылу
IBTransaction – транзакция
IBUpdateSQL – деректер жиынтығын модификациялау
IBDataSet – деректердің бастамасы
IBSQL – SQL- сұранысты орындау
IBDatabaseInfo – деректер базасы туралы ақпарат
IBSQLMonitor – SQL- сұраныс орындалуының мониторы
IBEvents – сервер оқиғасы
InterBase парағының көп компоненттері Data Access компоненттеріне ұқсас
4. Есептің алгоритмі
1.BDE Administrator – ды ашып, біздің мәліметтер базасына
2.Деректер базасын құру үшін ең алдымен Database Desktop
3.Содан кейін Delphi – ге кіріп, кестелер және
4.Delphi – де кестелерді байланыстыру үшін DataModule –
5.Әр бір кестеге формаларды жасаймыз, проектте сақтаймыз.
6.Кестені және SQL тілін пайдаланып, құжаттар мен есеп
7.Жаңа формаларға инструкцины және автор туралы мәліметтерді енгіземіз.
8.Барлық жасалған формаларды проектің ішіне сақтаймыз.
Функционалдық тағайындалуы
Мәліметтер базасының көмегімен қолданушы мәліметтерге қатынаудың жолын қысқартады.
Шақыру және жүктеу
Мәліметтер базасын Delphi-де ашу үшін Пуск|Программы|Borland Delphi7| Delphi7
5. Программаның баяндалуы
5.1 Жалпы мағлұматтар
Delphi ортасы – бағдарламаушының жоғары әрі тиімді жұмысын
Delphi-дің бірінші нұсқасы 1994 жылы жарыққа шығып, кейінгі
Delphi-дің негізгі ерекшелігі – онда қосымша құруда компоненттік
5.2 DataBase-те кестелер құру
DataBase-ті жүктеп, File – New командасын таңдағаннан
Мен құрған бірінші кестемде Autoincrement типін Num өрісіне,
Құрған екінші кестемде Fam өрісін кілттік өріс қылып
Table Lookup
Келесі жерде бірінші кестедегі Fam өрісін екінші кестедегі
Referential Integrity
Сілтеме деңгейіндегі бүтінділік бөлек кестелердегі мәліметтердің өзара тұрақты
Fields панелінен керек деген Fam өрісін таңдап алып,
BDE Administrator –дағы каталогта сақтау
Object – New командасын орындау арқылы STANDART атты
6. DELPHI-де формалар құру
Бірінші формамда жоғарыда көрсетілгендей меню жасадым.Ол үшін MainMenu
Екінші формамда тұрғындар тізімін жасадым.Ол үшін Table,DataSource, DBGrid,
Үшінші формамда Table,DataSource, DBNavigator компоненттерін пайдаландым. Table компоненті
Төртінші формамда Table,DataSource, DBGrid, DBNavigator компоненттерін қолдандым. Бірақ
6. Шыққан нәтиже
Тұрғындар тізімі
Жеке тізім
Қосымша ақпарат
Бақылау мысалдарын баяндау
Алдымен, осы курстық жобаны сақтайтын бір папка құрып
DBD-да байланыстырған кестелерімді, Delphi-де қайта байланыстырдым. Ол File|New|Others|DataModule
Data Access парағындағы DataSource,яғни деректердің басын тастадым.
Негізгі менюдағы Rabota s BD ішіндегі үш кетеге
Келесі Documenty менюінің ішіне екі документ жасадым. Біреуі
Statistica менюіне отчеттарды жасадым. Отчеттарды жасау барысында отчет
O Programme менюына инструкция Form9 (Сурет 16) және
Vyhod менюына Delphi –дан шығу терезесін құрдым
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта келгенде, осы курстық жұмысты жаза отырып мен
Қазіргі кезде DELPHI құралының мүмкіншіліктері күннен – күнге
Қорыта келсек, әрбір программист үшін DELPHI құралын білген
ПАЙДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. В.В.Фаронов DELPHI 5 . Руководство
Издательство «Нолидж», Москва 2001 г.
2. В.Гофман, А.Хомоненко Работа с базами
Издательство «БХВ – Петербург», Санкт – Петербург 2000
3. А.М. Епанешников , В.А. Епанешников DELPHI
Издательство «ДИАЛОГ – МИФИ», Москва 2000 г.
4. А.Я. Архангельский Програмирование в Delphi 7.
Издательство «Бином», Москва 2004 г.
5. Электронный учебник по Delphi 6.
2
BDE
қолданба
Деректер базасы
Қолданушылар
Процедуралар
МӘЛІМЕТТЕР
Бағдарламалық қамтама
Аппараттық қамтама
Деректер базасы
Мәліметтер қорын басқару жүйесін пайдалану салалары
Деректер базасының сервері
Деректер базасы теориясының даму тенденцияларын зерттеу
Кітапхана деректер базасы - Delphi тілінде
Деректер базасының түрлері
Кәсіби ортада деректерді жинау, талдау құрылымдау деректер базасын әзірлеу
MS Access деректер қорында кесте құру
Негізгі орта білім беру деңгейінің 7-9-сыныптарына арналған География пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы
Delphi программалау ортасы. Мәліметтер базасы