ҚЫЛМЫСТЫ САРАЛАУДЫҢ ЖАЛПЫ ТҮСІНІГІ
ЖОСПАР
КІРІСПЕ 5
1 ҚЫЛМЫСТЫ САРАЛАУДЫҢ ЖАЛПЫ ТҮСІНІГІ 9
1.1 Қылмысты саралаудың түсінігі мен түрлері 9
1.2 Қылмысты дұрыс саралаудың маңызы 23
1.3 Қылмысты саралаудың философиялық, логикалық негіздері мен объективтік кезеңдері.
1.4 Қылмысты саралау процесінің кезеңдері 32
1.5 Қылмысты норма бәсекелестігі жағдайында саралау мәселесі 37
2 ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚТАҒЫ САРАЛАУДЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ НЕГІЗДЕРІ 41
2.1 Қылмыстық заң- қылмыстық саралаудың негізі 41
2.2 Қылмыс құрамы- қылмысты саралаудың заңдылық үлгісі 43
2.3 Қылмыстық құқық нормаларының құрылысы бойынша саралау 52
ҚОРЫТЫНДЫ 58
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 61
КІРІСПЕ
Зерттеудің өзектілігі. Елімізде XX ғасырдағы соңғы он жылдығында тарихта
1995 жылы тамыз айының 30- жұлдызында референдум жолымен қабылданған
Қазақ КСР 1959 жылы қабылданған Қылмыстық кодексінің нормалары өмірімізде
Оның ішінде қылмыс дәрежесінің аса көп өсуі 1992-1994 жылдар
Жалпы қылмыстық құқықта қылмысты саралау мәселелерінің теориялық және тәжірибелік
Жалпы алғанда, біздің ойымызша қылмыс туралы сөз болғанда оның
Сонау Кеңес Үкіметі орнаған бетте-ақ Марксизм- Ленинизм идеясы
Зерттеудің мақсаты мен мәселелері. Дипломдық жұмыстың негізгі мәселесі –
Осы аталған мақсатқа жету үшін мынадай міндеттер туындайды:
қылмысты саралау ұғымын әдістемелік, әлеуметтік- саяси, қылмыстық құқықтық тұрғыда
қылмысты саралаудың логикалық нысанын жалпы диалектикалық ғылыми тұрғыда талдау
қылмыстық заңның талаптарында қылмысты саралаудың бағыттарын белгілеу
қылмыстық заңның даму тарихының ерекшелігін анықтап білу және қылмысты
қылмыс құрамының түсінігін беріп, белгілерін айқандау
жаза тағайындау мәселесінде қылмысты саралауға тың мазмұн беріп, маңыздылығын
жауаптылықты жеңілдететін және ауырлататын мән-жайлдарда қылмысты саралаудың орны
теория мен сот тәжірибесіндегі кейбір қылмысты саралаудағы «олқылықтарды» жою
Зерттеудің объектісі. Зертетудің объектісі ретінде қылмыстық құқықтық жалпы бөлімінің
Зерттеудің пәні. Қоғамға қауіпті іс-әрекеттерге заңды дұрыс қолданып, қылмыс
Зерттеудің әдістері. Дипломдық жұмыстың әдістемелік негізгі жоғарыда көрсетілген міндеттерді
Зерттеудің ғылыми жаңалығы. Қазіргі кезде қоғамымызда қауіпті құбылысқа айналып
Зерттеудің құрылымы. Пәннің анықтамасынан және құрастырылған міндеттерден бұл жұмыстың
Кіріспеде жұмыстың өзектілігі, мақсаты, міндеттері, зерттеу әдісі, пәні, ғылыми
Бірінші бөлім қылмысты саралаудың түсінігі мен түрлері, қылмысты
Екінші бөлім қылмыстық заң- қылмысты саралудың құқықтық негізі
1 ҚЫЛМЫСТЫ САРАЛАУДЫҢ ЖАЛПЫ ТҮСІНІГІ
1.1 Қылмысты саралаудың түсінігі мен түрлері
Қылмысты сарлау қылымыстық құқық теориясында ең маңызды түсінік. Бұл
Біздің ойымызша, заттың сапасы мен мөлшері диалектикалық бірлікте болады.
Айталық, Қазақстан Республикасы қылмыстық құқығының қолдану шегінен әрекеттілігі үш
қылмыстық заңда қолданылады;
қылмыстық-құқықтық нормада талқаланады;
қылмысты саралау аясында қолданылады [7,14б].
Бұл үш түсініктің бағыты да, мағынасы, мазмұны да біртектес
қылмысты саралау қылмыскерге жаза тағайындауда негізгі, маңызды алғы шарт;
қылмысты саралау қылмыстық сот өндірісінде заңды басты талқылауға алуда
қылмысты саралау нақты заңмен белгіленген заңдылық қағиданы бұлжытпай орындайтын
Қылмыстық құқық оқулықтарында да қылмысты саралауға байланысты көптеген ой-пікірлер
Біздің пікірімізше, жоғарыда айтылған екі бағыттан қылмысты саралау ұғымының
Біздің ойымызша, соңғы пікір қылмысты саралау ұғымын толық түрде
Біздің пікірімізше, қылмысты саралауда «үйлестік» функциясы міндетті түрде қолданылады.
Онтологиялық аспектіде қылмысты саралауды ресмиленген қызмет органдары (тергеу, сот,
Логикалық аспектіге қылмысты саралау ой тұжырымның желісінен өткізу болып
Саралау- ұзақ қамтылған процесс;
Саралау- құқық қорғау органдарының іс-әрекетіне сай белгіленген, заңды
актіге ресмиленген қорытынды құжат.
Сондықтан, қылмысты саралаудың әдістемелік негізгі материалистік түсінікте қараларды, яғни
Ғ. Сапарғалиев құқықтық қатынасқа төмендегі жүйелі ой-пікірін ұсынды,
Доктриналдық саралау- ғылыми еңбектер, монографиялар, оқулықтар, ғылыми мақалар т.б.
Біздің құқықтық мемлекетімізде бірде-бір адам, егер оның істеген іс-әрекетінде
Біріншіден, қылмысты саралау заңды анықталған қылмыс құрамының қорытынды шешімі
Екіншіден, қылмыстық құқықтық саралау заңдылық саралауды жүзеге асырады, яғни
Үшіншіден, қылмыстық құқықтық норманы дұрыс қолдану. Мысалы, нақты бір
Мәселен, Б.А. Куриновтың пікіріне сүйенетін болсақ, теоиялық қылмысты саралау
Қылмысты саралау мәселесінің ұғымы және маңызы.
Саралау түсінігі, маңызы және жалпы сұрақтар, қылмысты саралаудың түрлері.
Негізгі қылмыстық заң қылмыстың құрамы бойынша саралау мәселелері.
Қылмыстық саралау заңның маңызы қылмысты саралау пайдаланатын қылмыстық
Қылмыстық құқықтық нормалардың құрылысы және зиянды әрекеттердің
мәселелерін саралау.
Қылмысты объективтік жағының саралау мәселелері. Объектінің түсінігі,
түрлері және оның маңызы. Қос объектілік қылмыстар, қылмыстың заты,
Қылмысты субъективтік белгілер бойынша саралау мәселелері. Жалпы
ережелер субъекті бойынша қылмысты саралау мәселелері. Қылмысты саралау
Аяқталмаған қылмысты саралау. Қылмысқа оқталуда оның түрлерін
анықтау. Қылмыстан өз еркімен бас тарту және оны саралау.
Көптік қылмыстық бойынша саралау мәселелері.
Қылмысты қайталау немесе кәсіп ретінде қылмыс жасау саралау әсері.
Қылмыстық құқықтық нормалардың бәсекелесуі және саралау мәселелері.
Жоғарыда көрсетілген әдістемелік нұсқада қылмыстық құқықтағы қылмысты саралау теориясының
1.2 Қылмысты дұрыс саралаудың маңызы
Әділсоттылықты, заңдылықты жүзеге асыруда қылмыстық құқықтың Ерекше бөлімінің маңызы
Қылмысты дұрыс саралау- заңдылық және сяаси мағынада маңызды рөл
Қылмысты дұрыс саралау- әділсоттылықты заңға сәйкес жүзеге асырады.
Қылмысты дұрыс саралау- заңды қатаң сақтауды талап ету мақсатында
Қылмысты дұрыс саралау , яғни қылмыстың жеке түрлеріне заңдылық
Қылмысты дұрыс саралау құқық қорғау органдарының маңызды іс-әрекеті;
Қылмысты дұрыс саралау- заңдылық қағианы дұрыс орындап кінәлінің заң
Қылмысты дұрыс саралау- жазаның түрін, мөлшерін,жауаптылыққа тартудың, одан босатудың,
Қылмысты дұрыс саралау- анықталған іс жүргізу салдарынан пайда
Қылмысты дұрыс саралау- яғни құқық қорғау органдарының беделінің, мәртебесінің
Қылмысты дұрыс саралау- заңды сыйлау, құрметтеу, кінәләләк және шындылық
Қылмысты дұрыс саралау- қылмыстық статистиканың объективтік жағына көмектеседі, яғни
Біздің ойымызша, жоғарыда көрсетілген әрбір бағыт өз алдына маңызды.
Бірінші, нақты норманы қолдану үшін Ерекше бөлімнің саяси-
Екінші, жасалған қылмыстың белгілері нақты және толық болуы қажет.
Үшіншіден, кінәліге жазаны қолдануды дұрыс әрі әділ жеке қолдануды
1.3 Қылмысты саралаудың философиялық, логикалық негіздері мен объективтік кезеңдері.
Қылмысты саралау негізгі өзінің бастауын, түп тамырын философия ғылымынан
іс әрекеттің (әрекет немесе әрекетсіздік) «толық, барлық» белгілері;
қылмыстық істі шешу, тергеу кезіндегі мәні зор белгілер;
қылмыстық құқықтық мағына беретін белгілер;
қылмыстық істі саралауда маңызы ерекше қылмыс құрамының белгілері [5,44б].
философиялық негізде көрсетілген белгілер қылмысты саралауда жеткіліксіз болады. Қылмыстық
Философия ғылымы жалпы мен жеке қатынасты толық айқындап, жекелеген
Біздіңше, мән мен құбылыс арақатынасының күрделі екендігін осы жалпылықтың,
Қылмысты саралаудың логикалық негізіне тоқталсақ, саралаудың логикалық негізіне зерттеу
Бірақ, қылмысты саралауда эмпиризмдік таным өзіне спецификалық тәсілді, арнайы
Қылмысты саралау танымды бағалау процесі болып табылады;
Құқықтық бағанң объективтік құрылымда қалыптасуы іс-әрекеттің саралауында айқындалады және
Қылмысты саралаудың танымдық әрекеті тәжірибелік іс-әрекетте байқалады. Сондықтан қылмысты
Танымдық қылмысты саралау процесінде спецификалық таным процесін жүзеге асырады
Біздіңше, эмпиризмдік жағдайда таным тәсілі міндетті түрде теориялық тануды
Қылмысты саралау және объективтік кезеңі. Қылмысты саралаудағы объективтік шындыққа
а) істің мән-жайы белгісі шындыққа, ақиқатқа негізделеді;
б) қылмыстық құқықтық норманың мазмұны көрсетіледі;
в) қарастырылған қылмыстық құқықтық норманың белгілері іс-әрекеттің шындыққа негізделген
1.4 Қылмысты саралау процесінің кезеңдері
Қылмысты саралау процесі іс-әрекеттің күрделі логикалық заңына бағынатын және
А.В. Наумов пен А.С. Новиченконың пікіріне жүгінсек, қылмысты саралау
Біздің ойымызша, Б.А. Куриновтың тұжырымымен үзілді-кесілді келісу қиынға соғады,
азаматтардың арыздары; [ҚІЖК 178-бап]
кінәсін мойындап келу; [ҚІЖК 179-бап]
мемлекеттік органның лауазымды адамының немесе ұйымда басқару қызметін атқарып
бұқаралық ақпарат құралдарындағы хабар; [ҚІЖК 181-бап]
лауазымды адамдардың және қылмыстық іс қозғауға құқық берілген
органдардың қылмыс туралы мәліметтерді тікелей анықтау. [ҚІЖК 182-бап] Қылмыстық
Қазіргі қылмыстық іс жүргізу туралы заң әдебиеттерінде қылмыстық іс
Сотқа келіп түскен қылмыстық іс бойынша соттың төрағасы немесе
Қылмыстық құқық теориясында қылмысты саралаудың кезеңдері үш топқа бөлінеді.
1.5 Қылмысты норма бәсекелестігі жағдайында саралау мәселесі
Қылмысты саралау мәселесі теория бойынша да, тәжірибе тұрғысынана алғанда
Біздің пікірімізше, қылмыстық құқықтық норма бәсекелестігі белгілі жасалған бір
ҚР ҚК төменде көрсетілген қызметтік жалғандық жасау және [314
Коллизия –екі немесе одан да көп нормаға тәуелді түрде,
2 ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚТАҒЫ САРАЛАУДЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ НЕГІЗДЕРІ
2.1 Қылмыстық заң- қылмыстық саралаудың негізі
Қылмыстық құқық нормалардың бәсекелестігінде саралау, яғни нормаларды дұрыс саралау
іс әрекетті тезара зерттеу мен белгілерін анықтау;
ҚР ҚК Жалпы және Ерекше бөлімді қолдана білу;
іс-әрекет етуші заңды түгелдей, толық түсіну.
Жалпы және арнайы норма. Қылмыс құрамы бір ғана қылмыстық
іс-әрекетте тек ғана олардың біреуінен көрініс, яғни екі немесе
қылмыстық зардап, белгілі бір нормадан көрініс тапса;
белгілі бір норма,қарама-қайшылықты іс-әрекеттен көрінсе.
Ал субъектісі және субъектитвік жағы бойынша қылмыстың субъектісінің толық
Субъективтік жағының норма бәсекелестігі қылмыстық-құқықтық теорияда өте аз зерттелген.
2.2 Қылмыс құрамы- қылмысты саралаудың заңдылық үлгісі
Қылмыстық- құқықтық теорияда қылмыс құрамы толық көлемде зерттелген. Қылмыстың
Біздің ойымызша соңғы пікірлер қылмыс құрамының анықтамасын толық береді,
Біздің ойымызша бұл пікір қате, өйткені қылмыс пен қылмыс
Қылмыстық істер жөніндегі алқадан мысалы келтіретін болсақ, сотталғанның қылмыстық
2.3 Қылмыстық құқық нормаларының құрылысы бойынша саралау
Жалпы алғанда, қылмыстық құқық нормалардың құрылысын зерттеу үшін, ең
XIX ғасырдың екінші жартысында неміс криминалисті К. Биндингтің
а) Құқықты сақтау. Тыйым салатын нормалар арқылы жүзеге
б) Құқықты орындау. Құқықты орындаудың мәні жүктелген міндетті жүзеге
в) Құқықты пайдалану. Белгілі тұлға өзіне берілген құқықтар
г) Құқықты қолдану. Бұл билік қызметін жүргізу арқылы жүзеге
Біздің ойымызша, қылмыстық құқықтық нормалардың маңызы қылмыстық заңда ерекше
ҚОРЫТЫНДЫ
Жалпы тәуелсіздікке қолы жеткен ел даму бағытында алдыңғы қатарлы
Дипломдық жұмыста әдебиеттерді талдау мен Қазақстан Республикасының Конституциясы, Қазақстан
Мемлекеттік әлеуметтік- экономикалық сипаттағы құқықтағы және ұйымдастырушылық шараларын қамтамасыз
Қылмысты саралаудағы «үйлестік функциясы» ұқсас қылмыстарды бір-бірінен ажыратуда қылмысты
Қылмысты саралауда антологиялық, гнесологикалық және логикалық аспектілер қылмыстық құқықтық
Қылмысты саралаудың түрлеріне тоқталсақ, қылмыстық құқықтық еторияда легальдық (ресмиленген),
Философиялық негізде қылмысты саралаудың мәселесі тереңдетілген зерттеу жүргізу арқылы,нақты,
Қылмысты саралаудың норма бәсекелестігіне тоқталсақ, теория бойынша да, тәжірибе
Логикалық, философиялық негіздер қылмыстық заңның қолдануымен қатар оны бұзған
Сонымен қорыта келе, дипломдық зерттеу жұмысында ғылыми әдістемелік жолмен
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Қазақстан Республикасы. Конституция: респ. Референдумда қабылданған 30 тамыз 1995
Лейст О.Э. Санкция и ответственность по советскому уголовному праву.
Дютртейн Э. Философия и право. – М., 1966.
Таганцев Н.С. Русское уголовное право. – М., 1984. –
Сергеевский Н.Д. Уголовнае право // Часть общая. Издательство-2-ое. СПб.,
Брайнин Я.М. Советское уголовное право. Общая часть. Издательство Киевского
Зогородников Н.И. О пределах уголовной ответсвенности. // Советское уголовное
Лейкина Н.С. Личность преступника и уголовная ответственность. – М.,
Стручков Н.А. Основы теории исправительно-трудового право. – М., 1967.
Багрий-Шахматов Л.В. Уголовная ответственность и наказание. – Минск.,
Санталов А.Н. Теоретические вопросы уголовной ответственности. – Л., 1982.
Санталов А.Н. Состав преступления и некоторые вопросы Общей части
Карпушин М.П., Курляндский В.И. Уголовная ответственность и состав преступления.
Санталов А.Н. Теоретические вопросы уголовной ответственности. – Л., 1982.
Демидов Ю.А. Социальная ценность и оценка в уголовном праве.
Осипов П.П. Теоретические основы построения и применения уголовно-пправовых санкций
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне түсінік. – А., ЖСШ Баспа
Лейст О.Э. Санкции и ответственность по советскому праву. –
Сенцов А.С. Проблемы реализации уголовной ответственности и правогого статуса
Лейкина Н.С. Личность преступника и уголовная ответственность. –
Стручков Н.А. Уголовная ответственность и ее реализация в борьбе
Санталов А.И. Теоретические вопросы уголовной ответственност. – Л., 1982
Багрий-Шахматов Л.В. Уголовная ответственность и наказание. – Минск., 1976.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне түсінік. – А., ЖСШ Баспа.
Багрий-Шахматов Л.В. Уголовная ответственность и наказание. – Минск.,
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне түсінік. – А., ЖСШ Баспа.
Қазақстан Республикасы Конституциясына түсіндірме. – А., 1995. – 77.
Елеонский В.А. Проблемы позитива и ответственность в советском уголовном
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне түсінік. – А., ЖСШ Баспа.
Кудрявцев Н.В. О противоправности преступления // Правоведения. – 1959.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне түсінік. – А., ЖСШ Баспа.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне түсінік. – А., ЖСШ Баспа.
Қазақстан Республикасының Конституциясына түсіндірме. – А., 2000..
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне түсінік. – А., ЖСШ Баспа.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне түсінік. – А., ЖСШ Баспа.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне түсінік. – А., ЖСШ Баспа.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне түсінік. – А., ЖСШ Баспа.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне түсінік. – А., ЖСШ Баспа.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне түсінік. – А., ЖСШ Баспа.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне түсінік. – А., ЖСШ Баспа.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне түсінік. – А., ЖСШ Баспа.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне түсінік. – А., ЖСШ Баспа.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне түсінік. – А., ЖСШ Баспа.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне түсінік. – А., ЖСШ Баспа.
Кругликов Л.Л. Смягчающие и отягчающие обстоятельства в советском
Кругликов Л.Л. К вопросу об исчерпывающем характере перечня отягчающих
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне түсінік. – А., ЖСШ Баспа.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне түсінік. – А., ЖСШ Баспа.
Андреева Л.А. Состав преступления износилования в советскому уголовном праве:
Қазақстан Республикасы Жоғары Соты Пленумы. Әйелді зорлағаны үшін жауапкершілікті
Гаскин С.С. Отягчающие обстоятельства и их значение индивидуализации уголовной
Лейкина Н.С. Личность преступника и уголовная ответственность. – М.,
Орымбаев Р. Специальный субъект преступления // Изд. «Наука». –
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне түсінік. – А., ЖСШ Баспа.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне түсінік. – А., ЖСШ Баспа.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне түсінік. – А., ЖСШ Баспа.
Дагель П.С. Личность преступника. – Казань., 1972. – С.
Қазақстан Республикасы Жоғары Соты Қаулы. Жаза тағайындағанда соттардың заңдылықты
Пионтковский А.А. Учение о преступлений по советскому уголовному праву.
Бапанов Т.Ә., Әбләзов Е.Т. Қылмыстық құқық альбом үлгісі. –
Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық жалпы бөлім. –
Утевский Б.С. Вина в уголовном советском праве монография.
Котов Л.И. Развитие нравственных убеждений и привычек. – М.,
Дагель П.С. Установление уголовной наказуемости с учетам субъективной стороны
Рубинштейн С.Л. Бытие и сознание // изд. АН СССР.
Волков Б.С. Проблема воли и уголовная ответственность // изд.
Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты. Қаулы Адамның өміріне, денсаулығына қарсы
Кудрявцев В.Н. Взаимосвязь элементов преступления // Вопросы борьбы с
Кузнецова Н.Ф. Преступления и преступность. – М., 1969. –
Кригер Г.А. Дифференциация оснований и пределов уголовной ответственности //
Орымбаев Р. Специальный субъект преступления. – Алма-Ата., 1977. –
Шаргородский М.Д. Наказание по советскому уголовному праву. –
Орымбаев Р. Специальный субъект преступления. – Алма-Ата., 1977. –
Куринов Б.А. Научные основы квалификации преступлений. – М., 1976.
Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық // Жалпы бөлім.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі. – А., 2000. –
Заң терминдері сөздігі. – А., 2000. – 7.б.
5
Аяқталмаған қылмысты саралау
Қылмыс құрамының жекелеген элементтері бойынша қылмысты саралау
Қылмысты дұрыс саралаудың маңызы
Қылмысты саралаудың теориялық мәселелері және қылмыспен күресте алатын орыны
Қылмысты саралаудың түсінігі және қылмыс құрамының қылмысты саралаудағы маңызы
Қылмысты объекті бойынша саралау
Қазақстан Республикасы қылмыстық қүқығындағы қылмысты саралаудың жалпы түсінігі мен маңызы
Қылмысты саралаудың теориялық негіздері және оны жүзеге асырудың практикалық мәселелері жайында
Қылмысты саралау және оның ұғымы
Қылмысты саралаудың ұғымы, маңызы және қылмыстық құқықтағы орны