ӨТПЕЛІ ЭКОНОМИКАДАҒЫ МЕНШІК ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ ЭВОЛЮЦИЯСЫ
ӨТПЕЛІ ЭКОНОМИКАДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАРДЫҢ
ЖОСПАРЫ
КІРІСПЕ 3
1. ӨТПЕЛІ ЭКОНОМИКАДАҒЫ МЕНШІК ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ ЭВОЛЮЦИЯСЫ 4
2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕНШІКТІ ЖЕКЕШЕЛЕНДІРУ МЕН МЕМЛЕКЕТТЕН
3. ӨТПЕЛІ ЭКОНОМИКА КЕЗЕНДЕГІ КӘСШКЕРЛІК 12
4. ӨТПЕЛІ ЭКОНОМИКА КЕЗІНДЕГІ МАКРОЭКОНОМИКАЛЫҚ ПРОЦЕСТІ МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУДІҢ
5. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЭКОИОМИКАНЫ ҚҰРЫЛЫМДЫҚ ТҰРҒЫДАН ҚАЙТА ҚҰРУ
ҚОРЫТЫНДЫ 26
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 27
КІРІСПЕ
Өтпелі кезенде нарықтық экономикаға өту мемлекет үшін киын
1. ӨТПЕЛІ ЭКОНОМИКАДАҒЫ МЕНШІК ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ ЭВОЛЮЦИЯСЫ
Бұрынғы кейбір социалистік елдерде мемлекеттік меншік басқа меншік
Осылардың барлығы бәсекелестік нарықтық ортаны құру үшін мемлекеттік
Өтпелі экономика кезіндегі мемлекеттік қатынастарды басқаша қүрудың халыкаралық
Экономикалық әдебиеттерде мына екі терминді: «мемлекеттен алу» мен
Лл «жекешелендіру» термині мемлекегтік меншіктің жеке меншікке отуін
Жекеше іендірудін максагы:
— ошелілік максатты алға тартып, жеке меншік тонтарын
— мемлеке п ік кәсіпорын мүліктерін жеке адам
Мемлекеп ік меншікті жек/гшелеіщірудің халықаралык практикасы кәрсеткендей, жекешелеіщірудің
— «катан» вариантты жекешелендіруді каркынды жүргізу;
— «жүмсак» вариантты жекешелендіруді ақырыпдам жүргізу. Жекешелендіру -
ретінде өтиелі экономика кезінде ТМД елдерінде ғана, Шығыс
Дамыған еллерде жекешелендіру негізінен жекешелендірудін бір моделшде жүзеге
АКШ-да мемлекеттік косіпорынды сату ұзақ мерзімде -5 жылдын
Венгрияда кәсіпорынды олардың жүмыскерлері сатып алды. Онда жүмыскерлердін
Чехославакияда шағын кәсіпорындар аукцион арқылы сатылса. ірі кәсіпорындар
Чехословакияда кәсіпорындар сатып алу үшін тұрғындарға купон мен
Ресейдегі жекешелендірудің басты мақсаты - мемлекетгік мүлікті сатып
Қазакстандағы жекешелендіру процесі Чехословакияда колданылған моделге үксастыкпен жүзеге
Жекешелендіру екі кезеңмен жүргізілді: бірінші кезеңде түрғыңцардан қайтаруды
Жекешелендірудің бүл тәсілінің кемшілігі сонда, жекешелендіру инвестициялық купон
Жекешелеидіру процесі кәсіпорынды жүмыскерлердің сатып алу мүмкіндігін қарастырып,
Бірақ мемлекеттің холдинг типіндегі акционерлік қоғамға қатысуы айтарлықтай
Нарықтык экономикасы дамыған елдерге карағанда, ТМД мен Шығыс
Индонезия, Индия, Алжир, Марокко, ІҮІексика, Туркия, сондай-ак жаца
«Жүмсак» жекешелеіщіру ерекшелігі сол, бүл вариантта мемлекетгік секторды
Қазақстан тәжірибесі керсеткендей, холдингтік-акционерлік қоғамды колдану жекешелендірудін барлық
Өтпелі экономикада мемлекетсіздендіру саясаты мен меншікті жекешелендіру мемлекеттік
— ұлттық экономикаға шетел инвестициясын тарту;
— мемлекеттік субсидияны тарту есебінен мемлекеттік қарызды кысқарту
— бәсекелестік нарықтык орта жасау.
2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕНШІКТІ ЖЕКЕШЕЛЕНДІРУ МЕН МЕМЛЕКЕТТЕН
Экономиканы әкімшілдік-әміршілдік баскару жұйесі кезінде мемлекеггік меншік түрі
а) енбек адамы сол меншіктін билеушісі (иегері) жағдайыи
ә) өндірісті баскаруда бюрократтану жүріп, экономиканын артыкшылығы тапталады.
Шетел тәжірибесі көрсеткендей, мемлекеттік меншік 30-40% болғанда, нарык
езгерту мен ретгеу жүзеге асты.
Меншік кұқығы экономиканы мемлекетген алу мен жекешелендіру арқылы
Ұлттық бағдарламаға сай Қазақстан Республикасында мемлекеттен меншікті алу
— бірінші кезец
— екінші кезец
— үшінші кезең 1996-шы
Қазақстан Республикасында мемлекетген алу мен жекешелендірудін негізгі мақсаты
— шаруашылык субъектілерінің тиімді түрі ретінде жеке
— бәсекелестік ортаны қүрып, өндірісті монополиясыздандыруды камтамасыз
— шағын және орта бизнесті дамыту;
— шет мемлекетгі өзіне тарта білетін, жеке
— бағалы қағаздар нарығыньщ субъектісі ретіңце инвестиииялық
Қазакстан Республикасынын ерекше меншік объектілері жекешелендіруге жатпайды. Олар
Мемлекеттен меншікті алу — жай емес, кең көлемді
Мемлекетген алу мен жекешелеңдіруге мемлекет меншік объектілері "
253арасындағы экономикалык. катынастар келісім непзінде құрылады.
Қазакстан Республикасында мемлекеттік меншік объектілерін мемлекеттен алу мен
а) мемлекетгік кәсіпорын мүлігін жалға беру;
ә) жалға берілген мемлекеггік косіпорын мүлігін сатып алу;
б) мемлекетгік меншік объектілерін концепсияғаберу;
в) мемлекетгік косіпорынлы акционерлік қоғам немесе серіктестік ретінде
г) еңбек ұжымы мүшелерімщ мемлекетгік кәсіпорын мүлігін сатып
д) мүліктері мемдекеттік меншікке жатпайтын мемлекеттік кәсіпорын
Бүл қүбылыс агроөнеркәсіп кешенінде бьшай жүзеге асады:
— совхоз бен басқада ауылшаруашылык, кәсіпорьшдары фермерлік және
— ашық жоне жабык типтегі акционерлік қоғамды күру;
- қүс фабрикасы мен кешендерін, теплица комбинаты акционерлік,
- рентабелді емес мемлекеттік ауылшаруашылығы кәсіпорын мүлігін
Меншікті мемлекеттен алу мен меншікті жекешелендіру тығыз байланыста
Мемлекеттік меншікке жататын барлық халық шаруашьшык салалары —
Жекешелендірудіц томендегідей тәсілін айіуға болады:
а) аукциондык, жекешелеіідірілетін мепшікке кім жоғарғы баға ұсынса
ә) конкурстык - тандау сатушының ойынша, дүрыс жағдай
б) кәсіпорын акциясын ересек тұрғындарға беру;
в) купондық тәсіл.
Қазақстан Республикасы 1993 жылы қараша айынан бастам жаппай
1. Жекешелендірілген инвестициялык купондарды кайтарымсыз үлестіру;
2. Жекешелендірілген инвестициялык купонды тек қана
Инвестициялык жекешелендіру коры азаматтардын жаксы кәсіпорында жекешелендіруге қатысуына
— Қазақстан Республикасы түрғындары инвестиция купонын 5%
— бір аукционда кәсіггорын акциясының 10% артығын
~ бір ғана жекешелевдірілген объектіге жиналған инвестиииялык купонның
Қазақстан Республикасындағы мемлекеттен алу мен меншікті жекешелендіру меншік
Казахстаиская правда. 17 яинаря 1997 года.
Приватизация. «Панорама» газеті. 18 мамыр 1994. 5 беі
3. ӨТПЕЛІ ЭКОНОМИКА КЕЗЕНДЕГІ КӘСШКЕРЛІК
Монополды мемлекеттік экономика жағдайында кәсіпкерлік кызмет кұкығы тек
Неміс ғалымы әрі экономисі Йозеф Алоиз Шумпетердің (1883-1950
Кәсіпкерлік ез бетінше тіршілік пен тәуелсіздікке негізделген шаруашылық
Кәсіпкерлікті күрудың өзекті мәселесі — мемлекеттік меншікті мемлекеттен
Нарыктык экономикаға өту еркін кәсіпкерлікке жол ашты, бірак
а) шағын кәсіпкерлік және оның мәселелері.
Халықаралық практика көрсеткендей, шағын кәсіпкерлік капитал тезірек айналатын
Нарыктық экономиканы реформалайтын каркынды экономикалық саясат бағаның либерализациялануынан
Қазіргі әлемдік экономика жағдайында ірі монополияның ары қарай
Қазіргі кезде шағын бизнестің жалпы алғанда нарыкта жана
АҚШ-да федералдык сатып алу басқармасынын. мәліметі бойынша, 50-ші
Капиталистік елдерде тұрғындарды жұмыспен камтуда шағын бизнестің ролі
Шағын және орта бизнестің болуы ірі фирма (монополия)
Шағын бизнесті кең тарату техникалық кызмет көрсету саласында
Жалпы 80-ші жылдардың басында шағын кәсіпорында тек қана
Монополистік емес фирмалар бірқатар жаңа салаларда өзінің жағдайын
Жоғарыдағы ойымызды жинақтап, қорытындылайтын болсақ, онда шағын және
Біріншіден, шағым өндіріс нарық конюктурасының өзгеруіне жедел реакция
Екіншіден, шағын және орта бизнес кептеген колданылмаған қаржы
Үшіншіден, шағын және орта бизнес бәсекелестік ортаны қалыптастыруда
Төртіншіден, шағын және орта бизнес түрғындарды жүмыспен қамтуда
Бесіншіден, жоғарыда атап өткеніміздей, ғылыми-техникалык прогресті дамытуда шағын
Алтыншыдан, әлеуметтік шиеленісті жүмсартуда шағын және орта бизнес
Кәсіпкерліктің халықаралық тәжірбиесінің қалыптасуы көрсеткендей етпелі экономика мемлекеті
Өтпелі экономикаға тән нәрсе нарықтык инфракүрылымның Дамымағандығы. Бұл
Өндіріс қүлдырауынын, тоқтамауы, инфляциялык процестер, осы жағдайдағы бағаның
Сондай-ак, шағын кәсіпкерлікті дамытуды тоқтатушы факторға өндіріс саласындағы
Дамыған елдерде ХХ-ғасырдың 70-ші, SO-ші жылдардағы белен алған
Өтпелі экономика кезіі-ше шағын кәсіпкерлікті қолдау мен дамыту
— еркін бәсекелестікті калыптастырудың негізі ретінде шағын кәсіпкерлікті
— оны дамыту үшін каржылық базаны қалыптастыру
— бағдарламада шағын кәсіпкерліктің ғылыми-техникалык прогресс бағыттарының
— шағын бизнесті қүруда елдің әртүрлі
— ірі ,және шағыи бизнес (франчайзинг)
Қазақстан Республикасында шағын кәсіпкерлікті дамытуда ҚР-сы президентінің 1997
ә) орта және ірі кәсіпкерліктің мәселелері.
Өтпелі экономика кезінде орта және ірі кәсіпкерліктің дамуы
Өтпелі экономика жағдайында орта және ірі кәсіпкерліктін калыптасуы
Кәсіпкер психологиясы нарықтық қатынастардың қүрыла бастауымен қатар қалыптасуы
ТМД елдері мен Шығыс Еуропада көптеген орта және
Әміршілдік-әкімшілдік жүйенің каркынды бөлшектелуі жасап, мемлекеттік және нарыктық
Қазакстан Республикасында 1997 жылдың басындатөрт мыңнан астам кәсіпорын
Экономиканың мемлекетсіздендірілу мен керсетілген кедергілер арасындағы қалыптаскан кайіиылыктарды
Шетел инвесторын тарту кәсіпорынға өнім бағасын төмендетуге кемектесіп,
б) мемлекеггік кэсіпкерлік^
Өтпелі экономика кезіпде мемлекеттік кәсіпкерлік ерекше сипатка, мағынаға
Аталған кәсіпорындар коммерциялыкжәне коммерциялық емес тіршіліктерді бірге атқарады.
1) бюджеітік (ведомостволык)
2) коғамдык (корпорациялык)
3) аралас акционерлік коғамдар (холдинг)
1. Мемлекеттік — толык шаруашылык есеппен (корғаныс,
2. Қазыналык — толык емес
Алайда, мемлекеттін кәсіпкерлік кызметі осы кәсіпорындардыа жүмысымен ғана
Мысал ретінде Қазақстан Республикасы мемлекетінін 90-шы жіілдардың ортасындағы
Баска мысал ретінде Қазақстан мемлекетінің бастамасымен 1996 жыддьщ
Келісімге байланысты жүктер Оңтүстік-Шығыс Азия елдерінен Батыс Еуропа
4. ӨТПЕЛІ ЭКОНОМИКА КЕЗІНДЕГІ МАКРОЭКОНОМИКАЛЫҚ ПРОЦЕСТІ МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУДІҢ
Нарықтык экономика кезінде макроэкономикалық процестерді мемлекеттің реттеуі тікелей
Өтпелі экономика кезінде мемлекеттік реттеудің объектілеріне экономиканы тұрақтандыру
Халықаралык тәжірибе көрсеткендей, тікелейтәсіл — мемлекетгік экономикалық бағдарламаны
Бұған ұксас бағдарлама ретіңде, соғыстан кейін Оңтүстік Кореядағы
Жалпы кабылданғандай, қазіргі жағдайда мемлекетгің кез-келген реттеушілік шараларының
Ал, Қазақстан Ресггубликасы нарықка өту кезеңінде (1990 ж.)
Казакстан реформаны өз бетіише 1993 жылы кдраша айында
Мерзімді басылымның көрсеткеніңдей, реформаны жүзеге асырғаі і жылдары
.
Қазақстан үкіметі кабылдаған дағдарысқа карсы шаралар бағдарламасы (1993-1995
Экономиканы тұрактандыру мен экономикалык өслте жету үшін мемлекеттің
Осы максатга 1991 жыддың басывда Қазакстан Республикасыңда «Тікелей
Біріншіден, инвестролар үшін жеңілдіктер анықтаған. Жеңілдіктер мелшері тікелей
Екіншіден, жобаны жүзеге асыру үшін импорттықжабдықтарды, шикізат пен
5. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЭКОИОМИКАНЫ ҚҰРЫЛЫМДЫҚ ТҰРҒЫДАН ҚАЙТА ҚҰРУ
Казақстанның өтпелі экономикасы үшін Жапония мен Оңтүстік Кореяның
Біріншіден. саланын экономикалык. әлеуеті бағаланады, яғни үлттык экономиканың
Екіншіден, ішкі нарықта сала өніміне сүранымныц өсуі.
Үшіншіден, осы саланың дамуы. елдщ ең жоғарғы индустриадды
Тортіншіден. саланыңдамуы шикізат пен әнергия импортынан мпнималды тәуелділікке
Бесіншіден, елдегі саүда баллансы тапшылығы минималды кысқарту мүмкіндігі
Алтыншыдан. басыңкы бағыт салаларынын дамуы қаншалықты ыңғайлы косымша
Аталған критерийді талдап болған соң, қалап алынған саланығі
Казакстан Республикасы стратегиялыкдаму шеңберіндегі 1993-пп жылдын басында кабылданған,
Қүрылымдық қайта кұру саясатын жүзеге асыруда, мемлекеттін косшкерлік
Қазақстан РеспубликасындаТеңіз мүғіай көзінің бір ғана қазба байлығын
КАТЕГОРИЯЛАР МЕН ТЕРМИНДЕР
Мемлекеттен алу, жекешелендіру, «қатаң» жекешелендіру үлгісі. «жүмсак» жекешелендіру
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1 Программа стаби.іи кіцми Казахской ССР п персход
3
Меншіктің экономикалық мазмұны
Жекешелендіру: еуропа және азия тәжірибесі
Меншік саяси - экономикалық категория ретінде
ӨТПЕЛІ ЭКОНОМИКАДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАРДЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ ТУРАЛЫ
Өтпелі экономикадағы әлеуметтік-экономикалық қатынастардың қалыптасуы
Трансұлттық корпорациялар
Меншік түрінің эволюциясы
Мемлекеттік меншік: қалыптасу жолдары, ерекшеліктері және экономикадағы орны
Нарықтық экономика теориясы
Мемлекеттік меншіктегі: қалыптасу жолдары, ерекшеліктері және экономикадағы орны