Экономиқалық өсу факторлары
МАЗМҰНЫ:
РЕФЕРАТ………………………………………………….. 3
КІРІСПЕ …………………………………………………… 4
1. ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ ..………………………………………… 7
1.1. Экономикалық өсу және әсер етуші факторлар ............. 7
1.2. Экономикалық өсудің модельдері ........................…….. 16
2. ҚР ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУДIҢ ЕРЕКШЕЛIГI........ 30
2.1. Өндіріс тиімділігі – экономикалық өсудiң негізі …….. 30
2.2. Қазақстан республикасының экономикалық жағдайына талдау 43
2.3. Қ Р экономикалық даму жолдары 56
ҚОРЫТЫНДЫ …………………………………………. 69
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ............ 71
РЕФЕРАТ
Диплом жұмысы екі бөлімнен, бес параграфтан тұрады. Көлемі 72
Кілт сөздер: экономикалық өсу, өндіріс тиімділігі, халықтың әл-ауқаты, кедейлік
Жұмыстың мақсаты – халықтың өмір сүру деңгейін жақсарту,
Жұмыстың міндеттері:
экономикалық өсуге теориялық талдау жасау;
өндіріс тиімділігі мен халықтың өмір сүру деңгейінің көрсеткіштерін зерттеу;
Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуына талдау жасау;
Тұрақты экономикалық өсуге жетудегі ұсыныстар жүйесін құру.
Зерттеу әдістері: ғылыми абстракция, анализ, синтез, математикалық әдістер және
Жұмыс нәтижелері:
Қазақстан Республиканың экономикалық өсу жағдайы сипатталды.
Тұрақты даму бағыттары көрсетілді.
Өндіріс тиімділігі мен халықтың өмір сүру деңгейінің көрсеткіштері зерделенді.
Қазақстан Республикасының негізгі приоритетті мәселелері көрсетілді.
Тәжірибелік маңызы: жұмыста ұсынылған ұсыныстар мен тұжырымдамаларды тұрақты экономикалық
КІРІСПЕ
Экономикалық өсу қоғамды дамыту мен әлеуметтік мәселелерді шешудегі маңыздылығымен
Қазақстан Республикасының Президентінің «Қазақстан – 2030» Бағдарламасында Қазақстан Республикасының
Жоғары индустриалды қоғам жаңа технологиялармен, өмір сүрудің жоғары деңгейімен
Тұрақты даму жағдайындағы экономикалық өсу – бұл энергияны және
Жоғарыда көрсетілген экономикалық өсу мақсаттарына жетуде халық шаруашылығының өнеркәсіптік
Бүгінгі таңда қай ел ҒТП жетістіктерін тиімді игеретін болса,
Экономикалық процестер мен құбылыстар бір-бірімен тізбектес байланыста болғандықтан, өндірістің
Қазақстанның 2003-2015 индустриалық-инновациялық даму бағдарламасында жеті
Экономикалық өсу өз бетінше халықтың әл-ауқатын камтамасыз ете алмайды.
Қазіргі кезде елде халықтың әртүрлі әлеуметтік топтары арасында табыстың
Кейнстік бағыттың сипаты бойынша өндірісті ұлғайтуды ынталандырудың әлсізділігі табысты
Жұмыста Кенжегузин. М. Б”Жаһанданудағы экономикалық өсудiң жағдайы алынады.
Сонымен қатар экономикалық өсуге Қошанов.А.К тоқталады.Евразэс жүйесiндегi қазақстан экономикасы
Бірқатар зерттеушілер экономиканың артына қалушылығын институционалды шарттармен байланыстырады, соның
Сонымен осы жұмыстың мақсатына тоқталатын болсақ, ол халықтың әл-ауқатын,
Осы мақсатқа байланысты жұмыс міндеттері келесідей:
Экономикалық өсуге теориялық талдау жасау;
Өндіріс тиімділігі мен халықтың өмір сүру деңгейінің көрсеткіштерін зерттеу;
Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық даму жағдайына талдау жасау;
Тұрақты экономикалық өсуге жетудегі ұсыныстар жүйесін жасау;
Жұмыстың зерттеу обьектiсi:Мемлекетiмiздiң экономикалық жағдайы
Ал жұмыстың пәнi: халықшаруашылығы секторлпарының тепе-теңдiк кезiндегi экономикалық жағдайы.
1. ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Экономикалық өсу және әсер етуші факторлар
Кез-келген ұлттық экономиканың қалыпты жағдайы қоғамда әрекет ететін қарама-қайшылықты
Сонымен экономикалық өсу дегеніміз – бұл қоғамдық өндірістің өсуі
Оны графиктік түрде де көрсетуге болады (1.1-сурет).
ЖҰӨ
экономикалық
бум
жандану
құлдыр. тоқырау
t (жылдар)
40-60 жыл
1.1-сурет
Экономикалық даму циклы 40-60 ж аралығында жүреді. Экономикалық циклдың
Экономикалық өсудің базасы болып өндіріс және ұдайы өндіріс тиімділігі
Ал нақты экономикалық өсу – ол экономикадағы негізгі қайшылықты
Өндісіртік мүмкіншіліктерді арттыру арқылы (жаңа ресурстрды, өндіріс процесіндегі жаңа
Қолда бар өндірістік мүмкіншілктерді тиімді пайдалау және қажеттіліктерді жетілдіру
Тағы бір көңіл бөлетін ұғым – қазіргі экономикалық өсу.
Жан басына шаққандағы ЖІӨ өседі. Жоғары дамыған елдерде –
Экономикаға мемлекеттік ЖІӨ 11-13%, жоғары дамыған елдерде 30%-ке дейін.
Халықтың білім деңгейі жоғарлайды.
Аграрлық сектор үлесі азаяды.
Урбанизация процесі жүреді.
ЖІӨ-нің экспорт үлесі өседі.
ЖІӨ-гі жинақ үлесі біртіндеп өсе бастайды.
Экономика мен әлеуметтік-саяси даму арасында тығыз байланыс туындайды (демократизация
Экономикалық теорияда әлеуметтік бағыттылық пен байланысты «экономиалық өсу сапасы»
Экономикалық өсу сапасының негізгі қураушылары төмендегілері:
халықтың материалдық әл-ауқатын жақсарту;
тұлғаның үйлесімді дамуының негізі ретінде бос уақытты көбейту;
әлеуметтік инфрақұрылым салаларының даму деңгейін көтеру;
адам капиталына инвестицияны өсіру;
адамдардың өмірі мен еңбек етуінiң қауіпсіздік жағдайын қамтамасыз ету;
жұмыссыздар мен жұмысқа қабілетсіздерді әлеуметтік қорғау;
еңбек рыногында ұсыныс көлемінің артуына сәйкес толық еңбекпен қамтылуы
Айта кету керек, экономикалық өсу қарқыны мен сапаның жоғарлауы
Экономикалық өсуге әсер ететін факторлар тікелей және
еңбек ресурсының сапасын және санын арттыру;
негізгі капиталдың сапалы құрамын жақсарту және көлемін өсіру;
өндірісті ұйымдастыру мен технологияны жетілдіру;
шаруашылық айналымға тартылатын табиғи ресурстардың санын және сапасын жоғарлату;
қоғамдағы кәсіпкерлік қабілеттерді өсіру.
Ал жанама фактор құрамына рынокты монополизациялау деңгейін төмендету, өндіріс
Экономикалық өсудің экстенсивті және интенсивті типтеріне қатысты өсудің тікелей
1.2-сурет
Экономикада таза экстенсивті және таза интенсивті экономикалық өсу типтері
Экономикалық өсу тиімділігі «өндіріс тиімділігі» түсінігінің барлық құраушыларын жақсарту
тауар мен қызмет сапасын жақсарту, олардың отандық және әлемдік
қанағатталынмаған қажеттіліктерді қанағаттандыруға мүмкіндік беретін жаңа тауарлар өндірісін игеру;
халқаралық еңбек бөлінісі жүйесіндегі елдің территориялық артықшылықтарын есепке ала
өндіріс ресурстарының сала және аймақ бойынша аллокациясын жаңарту;
белгілі бір өнім шығару үшін шектеуші ресурстардың шығындарын жаңа
Экономикалық өсудің кезкелген түрі, мейлі ол өндiрiс масштабын
жинақтың жеткілікті деңгейі. Егер рыноктық экономика жұмысшыларды жинақтауға мүмкіндік
дамыған қаржы рыногы, жинақтардың инвесторларға келуін қамтамасыз ететін. Егер
инвестицияның жоғары табыстығы, үлкен коммерциялық тәуекелге байланысты болатын жоғалтулардың
Инвестицияны рационалды орналастыру жәе оның тиімділігін көтеру экономикалық өсуді
Кейнстік теория бойынша, экономикалық өсу қорлану (жинақ) нормасы мен
Л. Бальцерович бойынша экономикалық даму қарқынын анықтайтын факторлар төрт
1. Экономиканың дамуының бастапқы деңгейi: (мысалы, жан басына шапқандағы
2. Адам капиталы, яғни халықтың білім деңгейі.
3. Шаруашылық жүргізудің ішкі шарттары, яғни экономикалық құрылыс.
4. Шаруашылық жүргізудің сыртқы шарттары яғни әлемдік экономика конъюнктурасы
Экономикалық өсудің шаруашылық және әлеуметтік мәелелерді шешудегі маңыздылығы оның
Экономикалық өсуді реттеудегі мемелкеттің негізгі бес бағытын көрсетейік:
Мемлекет рынок шеше алмайтын мәселелрді шешеді: қоғамдық игілік өндірісi,
Антициклдық реттеуді жүргізу, яғни бюджет пен ақша айналымына мемлекет
Экономикалық өсудің жаңа сапасы өндірісті құралымдық қайта құруға әкеледі:
Инвестициялық сұраныс пен ұсыныс арасындағы байланысты сақтау, яғни жинақтардың
Салық саясаты. Мұнда Лаффер әсерін көрсетуге болады.
%
ст.
tA
қолма-кол түсiмдер
1.3-сурет
tА – мемлекеттің шығыстардың уақытша төмендеуі, келешекте қаржылық жағдайы
Мемлекет жиынтық сұраныс пен ұсынысты ынталандыра отырып, экономикалық өсуді
кономисті А. Смиттің «халықтың байлығын дамытудың себептері мен табиғаты
ХІХ ғ. басында осы мектептің келесі көрнекті өкілі ағылшын
ХХ ғ. ортасында экономикалық өсудің жаңа неоклассикалық моделі қалыптасты,
Капитал көлемінің өсуіне байланысты экономикалық өсу қарқыны төмендей бастайды.
Кедей елдер капиталдың аз мөлшерімен дамитын болғандықтан, олардың
Осының бәрі қайтарымның кему заңының іс-әрекетіне күмән туғызды және
Сонымен қатар бұл теория экономикалық өсуге білім мен тәжірибенің
М.П. Тодаро экономикалық өсудің 3 негізгі белгісін атап
- ЖҰӨ өсуі және халықтың қажеттілігін қанағаттандыру;
- физикалық және адам капиталы әрекетінің негізіндегі техникалық прогресс;
- жаңа технологияның тиімділігін қамтамасыз ету үшін қажетті идеологиялық,
Нобель сыйлығының лауреаты Сайман Кузнец әлемнің дамыған елдеріне тән
Халықтың жоғарғы өсу қарқыны;
Халықтың жан басына шаққандағы табысының жоғары өсу қарқыны;
Өндіріс факторларының өнімділігінің өсуінің жоғарғы қарқыны.
Қоғамның әлеуметтік және идеологиялық өзгерістері.
Басқа шет елдерден өткізу рыногын және шикізат көздерін табу
Дүниежүзі халқының бестен бір бөлігіне тән экономикалық өсу нәтижесін
Әлемдік экономикалық дамуды талдай отырып, экономикалық өсудің қарқыны мен
кесте Экономикалық өсу кезеңдері мен приоритетті көздері
Кезеңдер Өсуге әсер ететiндер
I: ХIХ ғ. дейiн Халықтың өсуi, кәсiпкердiң мотивациясының күшеюi
II: ХIХ–ХХ ғ. бас кезi Еңбек өнiмдiлiгiнiң өсуi, оның
III: ХХ ғ. ортасы Интенсивтi факторлар (ақпараттық және
IV: Х Хғ соңы Әлемдiк экономикасының интерпритациясы мен глобализациясы
Қазіргі кезде Кеңес одағы ыдырағаннан кейін дүниежүзілік ірі державаның
Даму – бұл көп өлшемді процесс, ал өз құрамына
Экономикалық өсудің модельдеріне, бағыттарына тоқталатын болсақ, оның негізгі үш
Неоклассикалық модель, яғни еркін рыноктық қатынасты, өндіріс факторларын қарастырады.
Кейнсиандық және неокейнсиандық модельдер – сұранысты ынталандыра отырып экономиканы
Институционалдық модель – дамып келе жатқан қажеттілікті үнемі қанағаттандыруға
Неоклассикалық бағыт төмендегілерге негізделген:
а) өндірістің әрбір факторы өндірілетін өнімге сәйкес үлесін қамтамасыз
б) өнім құны шекті факторлармен жасалады.
в) экономика еркін бәсеке процесі кезінде тепе-теңдікті автоматты түрде
Бұл модельдің зерттеу объектісі ретінде экономикалық өсу факторлары табылады,
Неоклассикалық бағытты қолдаушылар экономикалық өсудің неокейнстік жүйесіне қарсы өздерінің
Неоклассиктер нашар дамыған экономикада нақты дуанизмді есепке алуда оның
Дәстүрлі сектор – нашар дамыған экономика канонды вариантта. Оған
Қазіргі секторға ҒТП жоғарғы қарқыны коммуникацияның барлық түрлерінің тез
кесте. Дуанистік экономика теориясы
Авторлар Экон секторлары
қазiргi кездегi дәстүрлi
У.А. Льюис капиталистiк капиталистiк емес
А.О. Хирисман дамыған солтүстiк артта қалған оңтүстiк
С. Шатц тауарлы натуралды
Дуанистік экономика концепциясында ауылшаруашылық секторы капиталистік кезге дейінгі, ал
Льюистің пікірі бойынша, оның теориясы «халық тығыздығы жоғары, капитал
Льюистің концепциясында кәсіпкер – бұл капиталистік рационализация идеясының негізгі
Жеке
жобалар
анализi
Критеридi
таңдау –
кәсiпкер
пайдасы
Капитал салымдарын
кәсiпорын
бойынша бөлу
Өсу
қарқынын
анықтау
Микротәсiлдеменiң принциптiк жағдайы1.3-сурет
Льюистің кәсіпкері Шумпетердің «новаторына» қарағанда мүлдем өзіне ғана тән
Дамыған елдердегі еңбек рыногындағы
тепе-теңдік
SL
E
DL
L
LE
1.4-сурет
Қазіргі рыноктык экономикада жалақы еңбекке сұраныс пен ұсыныстың ара
У.А. Льюис экономика секторларын өнеркәсіп және ауылшаруашылығына бөледі. Оның
Жұмыс күшінің артық кезінде өнеркәсіпте еңбекті көп қажет ететін
У.А. Льюистің концепциясы бойынша дәстүрлі сектордан қазіргі кездегі секторға
1.5-сурет
Бұл концепцияда өзіне тән кемшіліктері бар. Дамушы елдердегі кәсіпкер
Неоклассикалық модель өндіріс факторларының өзгеруінің нәтижеге әсерін, яғни өндіріс
– жиынтық өнімнің өсу қарқыны
– еңбек, капитал, табиғи ресурстар үлесі
– еңбек, капитал, табиғи ресурстарының
шығындарының өсу қарқыны
– ҒТП қарқыны.
Талдаудың мақсаты: капитал салудың неғұрлым тиімді құрылымын таңдап, экономикалық
Модель 5 айнымалы және 5 деңгеймен сипатталады.
– ұлттық табыс көлемі
– өндірмейтін тұтыну қоры
– қорланудың жиынтық қоры
– қолда бар еңбек ресурс көлемі
- негізгі капитал көлемі.
1.
2. .
3. - қорлану
- амортизация нормасы
- капиталдың таза өсiмi.
- уақыт.
5. , жұмыс күшiнiң
Бұл модель қажетті капитал қарулығымен макроэкономикалық даму тенденциясын және
Автономды түрі (экзогенді) – айнымалылар өзгерісіне тәуелсіз технология өзгерісін
Материалдандырылған (затталған) ҒТП – айнымалылар өзгерістерде белсенді қатысады.
Нейтралды ҒТП – тепе-теңдікті бұзбайтын технологиялық өзгерістермен анықталады, яғни
Сонымен, Р. Солоу моделінде экономикалық өсу тек жұмыс күшінің,
Кейнстік және неокейнстік бағыт экономикалық өсудің алғышарттарын жасайды, яғни
Төменде бірнеше теориялар қарастырылған.
«Кедейліктің кемістік шеңбері» теориясы. Бұл концепция нашар дамитын елдердің
Х. Лейбейнстайнның квазитұрақты теориясы
1.6-сурет
Егер ауыл шаруашылығындағы түсімділіктің өсуінен орташа жан басына шаққандағы
Р. Нурксе көзқарасы бойынша капиталдың жеткіліксіздігі еңбек өнімділігінің төмен
Бірқатар зерттеушілер артта қалушылықты институционалды шарттармен байланыстырады, соның ішінде,
Р. Нурксе бойынша «Кедейліктің кемістік шеңбері»
1.7-сурет
Шынында да, артта қалған экономика ұлттық білім беруге, кәсіби
Кейнстік дәстүр бойынша «Кедейліктің кемістік шеңбері» табыстың төмен деңгейімен
Өзін-өзі тұрақтандыратын өсуге өту концепциясын У. Ростоу қалыптастырған, оның
дәстүрлі қоғам;
«шарықтау» үшін алғышарттар жасау кезеңі;
«шарықтау»;
кемелдікке қозғалыс;
жаппай тұтыну дәуірі.
Бұл сатыларды бөліп көрсету критериі ретінде технико-экономикалық сипат: техникалық
«Кедейліктің кемістік шеңбері: кейнстік интерпретация»
1.8-сурет
ІІ сатыға экономиканың өнеркәсіптік емес үш сферасында: ауылшаруашылығы, көлік,
ІІІ саты – салыстырмалы түрде қысқаша уақытты қамтиды: 20-
IV сатыны Ростоу техникалық прогрестің ұзақ этап ретінде сипаттайды.
V сатыда – ұсыныстан сұрынысқа, өндірістен тутынуға қозғалыс басталады.
1 .2Экономикалық өсу модельдерi
Экономикалық өсудi мемлекеттiк реттеудiң қажеттiгiн айтқан Д.М.Кейнс өзiнiң
Е. Домар тұрақты капитал қарулығы және жинақ нормасы қарастырды.
– шығыс мультипликаторы
– жинаққа шекті бейімділік
– тұтынуға шекті бейімділік.
Жиынтық ұсыныстың өсуі келесідей:
немесе
– капиталдық шекті бейімділігі
– инвестиция.
Капиталдың шекті бейімділігі технологиямен белгіленгендіктен, ол тез өзгермейді, сондықтан
Тепе-теңдік шартында , олай болса:
немесе .
Тепе-теңдік кезінде , ал
.
Сонымен, табыстық тепе-теңді өсу қарқыны жинақ нормасы мен капиталдың
Е. Домар моделі бойынша, тепе-теңдік қалып сақталу үшін инвестиция
Егер Домар моделінде инвестициялар экзогенді болса, онда Хоррод экономикалық
Кәсіпкер өндіріс көлемін ұсыныс және сұраныс арақатынасы арқылы жоспарлайды.
– кезінде сұраныс алдыңғы уақытта ұсынысқа тең болған;
– ұсыныстан төмен;
– ұсынстан жоғары.
Сонымен осы жылдағы AS көлемін келесідей жасауға болады:
көлемi ( кезiнде):
тепе-теңдiк экономикалық өсу :
,
.
Егер, болса, онда
Сонымен
немесе
Экономикадағы тепе-теңдің деңгейді қамтамасыз ететін
Харрод Домар моделінде өсу қарқынының 3 түрі қарастырылады:
1. Табиғи өсу халық санының өсу қарқынымен анықталады;
2. Кепілденген өсу капиталдың қолда бар көлемімен шектелген өсу
3. Нақты өсу еңбек пен капитал өсіміне тәуелді.
Егер нақты өсу қарқыны кепілдіден төмен болса, онда экономикалық
Осы тек үшеуінің тепе-теңдік кезінде ғана ұлттық экономика идеалды
Хоррод және Домар модельдері бірін бірі толықтырып отырғандықтан, олар
Модель инвестиция мен ЖҰӨ-ң өсу қарқындарының негiзгi арасындағы байланысты
Бұл модельдің авторларының пікірлері бойынша бөлініп шыққан елдердің модернизациясы
Орташа жан
басына шақ-
қандағы
табыстардың
күтiлетiн өсу
қарқыны
C
A
4%
L
jm
кәсіпкерлік қызметтің
ұлғаю деңгейі
1.2-сурет
Халықтың орташа табысының өсуі сұраныс пен халықтың сатыпалушылық қабілетін
Неоклассикалық және неокейнсиандық модельдердің өзара айырмашылығына қарамастан, олар ұқсас
Шаруашылық субъектiлерiнiң санының өсуi
Табыстың
күтiлетiн
өсiмi
E
C
A
B
шаруашылық субъектiлерiнiң
45º
Х
1.11-сурет
Дамушы елдердің әлеуметтік-экономикалық пікіріне швед ғалымы Гуннар Мюрдальдың (1898-1987)
Осы бағытта экономикалық өсудің негізгі элеметтерін сынау қолданылады: нашар
Өндірістік мәселелерді шешудің қиыншылығы нақты себептерге: нашар тамақтану мен
2. ҚР ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУДIҢ ЕРЕКШЕЛIГI
2.1 Өндіріс тиімділігі – экономикалық өсудiң негізі
ҚР индустриялық-инновациялық дамудың 2003-2015жылға арналған стратегиясы бойынша: Экономикалық өсудің
-Халықтың орташа жан басына шаққандағы табысы. Бұл мақсатқа қол
-Бос уақытты көбейту. Бұл мақсат елдің нақты ЖҰӨ немесе
-Халықтың әртүрлі әлеуметтік топтары арасында ҰТ-ң бөлінуін жақсарту. Егер
-Өндірілетін тауарлар мен қызметтердің сапасын жақсарту және әртүрлендіру. Бұл
Экономикалық өсу мақсаттары өндірушілер мен тұтынушылардың мінез-құлықтың мотивтерін сипаттайды.
Экономикалық өсудің негізгі мақсаттарына қол жеткізу үшін, яғни халықтың
Кезкелген қоғамда өндіріс қажеттілікті қанағаттандыру үшін қызмет етеді. Қажеттіліктер
Өндірістің маңызды сипаты – бұл тиімділік. Жалпы түрде тиімділікті
Өндіріс тиімділігі көбіне өндірістің технологиялық таңдауына тәуелді. Технология өндірістің
Өндіріс тиімділігінің өсуі ресурстың шектеулі кезіндегі экономикалық прогресін
Тәжірибеде техникалық прогресс пен инвестиция тығыз байланысты: техникалық прогресс
Қоғамдық өндірістің тиімділігін зерттеуде ең маңызды көзқарастардың бірі болып
Ұлттық табысты еңбек өнімділігі мен еңбекпен қамтылғандар саны арқылы
, мұнда
– ұлттық табыс;
– еңбек өнімділігі;
– материалдық өндірісте еңбекпен қамтылғандар.
ҰТ-ң ресурстардың көлемі мен оларды пайдалану тиімділігіне тәуелділігі бірнеше
Самуэльсон П бойынша Кәсіпорын қызметінің әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштерін жақсартуға ҒТП
- еңбектің техникалық қарулығы (вооруженность) (негізгі өндіріс қорларының белсенді
- өнімнің қорсыйымдылық көрсеткіші, ол бір бірлік өнімге қанша
- мамандыру өндірісті ұйымдастырудың маңызды формаларының бірі болып табылады.
- бұйымның топ санымен, түрлерімен, типтерімен анықтауға болады. Нақты
- қауымдастыру деңгейдің көрсеткіші – кәсіпорынмен шығарылатын дайын өнімдердің
Жоғарыда көрсетілген бірнеше көрсеткіштерді өнеркәсіптің барлық салалары
Сонымен қатар ол ресурс үнемдеу потециалының динамикасы мен өндірістің
- еңбектің жиынтық шығындары
– тірі еңбек шығындары
- өткен еңбек шығындары
Өндірілген өнім құнын Пс бір бөлігін құрал-жабдықтарының тұтынатын бөлігінің
және
Онда
және
Осыдан жиынтық шығыстар
Сонымен, еңбек шығындарын қоса алғандағы өнімділік:
Еңбек шығындарын қоса алғандағы өнімділік жаңадан жасалған құнның тірі
Еңбек өнімділігі көрсеткіші:
өндірістік құрылым-жабдықтарын жасау кезінде жұмсалған еңбектің нақты түрлерінің нәтижелері
оларды пайдалану рационалдығы
қарастырылып отырған өндірістегі нақты еңбек нәтижелері.
Тірі және затталған еңбек шығындарын есепке алу кәсіпорын үшін
Кейінгі уақытқа дейін өндіріс тиімділігін бағалаған кезде өнім сапасы
Өнім сапасының жоғарлаған кезінде барлық ресурстар шығындары төмендейді. Өнім
Ал Радаев.В бойынша “Өндірістің жоғары тиімділігін қамтамасыз ету үшін
Орнын толтыру қоры өндірістік қорлардың қорлану көлеміне тәуелді. Ресурсты
Капитал салымдарының ұдайы өндірістік құрылымына өндірістік негізгі қорлардың істен
Экономикалық және әлеуметттік даму анализі ұлттық табыстың өсу қарқыны
1992 жылдан кейінгі Қазақстандағы өндірістің құлдырауы экономикада жүргізілген реформалар
Экономикалық өсу әдетте ЖҰӨ-ң абсолюттік өсімімен бағаланады және оның
Экономикалық өсу келесі топтармен шартталған: өндіріс құрал-жабдықтарымен және инвестициямен
Экономикалық өсу қарқынының мәселесі удайы өндіріс процесінің интенсификациялық негізгі
Жоғарыда көрсетілген топтар үнемі позитивті болмайды, яғни экономиканы макрореттеуде
ЖІӨ-ң өндірісінің және таза өнімнің төмендеуіне КСРО республикаларының арасындағы
Қазақстанда 2004жылы 2003жылмен салыстырғанда кәсіпорын 42,6% төмендеген .Өнеркәсіптік кәсіпорындардың
2000-2001 жылдары тұтыну тауарларының өсуі байқалды. Бірақ олардың сапасы
2.2 ҚР экономикалық даму жолдары
Жоғарыда экономикалық өсудің негізгі мақсаттары қарастырылды, яғни халықтың әл-ауқатын,
Өмір сүру деңгейі әлеуметтік ұғымдардың маңыздыларының бірі болып табылады.
Өмір сүру деңгейін зерттеудің маңызды міндеті – халықтың әл-ауқатының
2.3 Қ Р экономикалық даму жолдары
Қоғамның және оның әрбір мүшесінің жиынтық табысы экономикалық әл-ауқат
Туылымпаздық, өлімпаздық, және басқада демографиялық сипаттамалар.
Санитарлы-гигиеналық шарттар.
Азық-түлік тауарларын тұтыну.
Тұрғын үй жағдайы.
Білім және мәдениет.
Еңбек және еңбекпен қамтылу жағдайы.
Халықтың табысы және шығысы.
Тұтыну бағалары.
Көлік құралдары.
Демалысты ұйымдастыру.
Әлеуметтік қамтамасыз ету.
Адам еркіндігі.
Бұл көрсеткіштер негізгілері болып табылады [31]. Осылармен қатар өмір
Өмір сүру деңгейі мен сапасын көтерудің негізгі бағыты –
Халықтың жиынтық табысы әртүрлі көздерден құралады және жанұялар арасында,
Дамушы елдерде абсолюттік кедейшілікті қысқартуды экономикалық өсудің табиғи өсуіне
Қазақстан Республикасының облыстарындағы күнкөріс мөлшерін орташа республикалық көлемде процент
Лоренц қисығындағы 1998 жылы мен 2004 жыл арасындағы табыстың
2.4-кесте
ҚР облыстары бойынша күнкөрiс минимумының мөлшерi
Облыстар Күн-көрiс мөлшерi, айына, тг.
1999 2000 2001 2002 2003
ҚР 3505 3716 3394 4007 4596
Ақмола 3411 3795 3493 3983 4723
Ақтөбе 3523 3634 3364 3896 4580
Алматы 3469 3694 3380 3895 4446
Атырау 3971 4040 3943 4490 5365
Шығыс Қазақстан 3728 3970 3537 4013 4568
Жамбыл 2745 3010 2890 3335 3755
Батыс Қазақстан 3412 3426 3110 3581 4236
Қарағанды 3661 3929 3629 4369 4875
Қостанай 3629 3648 3171 3514 4296
Қызылорда 3394 3579 3147 3605 3977
Маңғыстау 4315 4521 4570 5244 6047
Павлодар 3620 3767 3530 4094 4583
Солтүстiк Қазақстан 3335 3682 3294 3861 4616
Оңтүстiк Қазақстан 3199 3413 2838 3248 3685
Астана қаласы …. …. 3420 4055 4635
Алматы қаласы 4055 4457 4108 4552 4974
жалғасы
Облыстар Республикалық мөлшерге қатысты процент бойынша
1999 2000 2001 2002 2003
1 2 3 4 5 6
ҚР 100 100 100 100 100
Ақмола 97,3 102,1 102,9 99,4 102,8
Ақтөбе 100,5 97,8 99,1 97,2 99,7
Алматы 99,0 99,4 99,6 97,2 96,7
Атырау 113,3 108,7 116,2 112,1 116,7
Шығыс Қазақстан 106,4 106,8 104,2 100,1 99,4
Жамбыл 78,3 81,0 85,2 83,2 81,7
Батыс Қазақстан 97,3 92,2 91,6 89,4 92,2
Қарағанды 104,5 105,7 106,9 109,0 106,1
Қостанай 103,5 98,2 93,4 87,7 93,5
Қызылорда 96,8 96,3 92,7 90,0 86,5
№ 2.4 кестенiң жалғасы
1 2 3 4 5 6
Маңғыстау 123,1 121,7 134,6 130,9 131,6
Павлодар 103,3 101,4 104,0 102,2 99,7
Солтүстiк Қазақстан 95,1 99,1 97,1 96,4 100,4
Оңтүстiк Қазақстан 91,3 91,8 83,6 81,1 80,2
Астана қаласы … … 100,8 101,2 100,8
Алматы қаласы 115,7 119,9 121,0 113,6 108,2
Алынған көзі: Уровень жизни населения. Агенство РК по статистике.
2.2-кесте
Аймақ бойынша 2001 жылғы Джини коэффициентi
және қорлар коэффициентi .
10% бойынша Джини коэффи-циентi (децильтi топ бойынша) 20% бойынша
ҚР 0,366 0,348 11,27
Ақмола 0,344 0,319 9,30
Ақтөбе 0,382 0,363 12,86
Алматы 0,331 0,315 8,93
Атырау 0,372 0,354 11,99
Шығыс Қазақстан 0,348 0,332 10,61
Жамбыл 0,310 0,295 7,37
Батыс Қазақстан 0,321 0,307 8,52
Қарағанды 0,333 0,317 9,22
Қостанай 0,370 0,353 13,11
Қызылорда 0,280 0,265 6,14
Маңғыстау 0,385 0,367 13,43
Павлодар 0,318 0,302 8,52
Солтүстiк Қазақстан 0,295 0,281 7,33
Оңтүстiк Қазақстан 0,313 0,297 7,73
Астана қаласы 0,345 0,327 9,82
Алматы қаласы 0,309 0,293 7,77
Алынған көзі: Уровень жизни населения. Агенство РК по статистике.
1998 және 2005 жылдардағы халықтың әртүрлi табыс
деңгейiндегi децильдi топтары арасындағы табысы бөлудегi
теңсiздiк (Лоренц қисығы)
Ақшалай табысты қалыпты бөлу сызығы
2.4,-сурет
Лоренц қисығындағы табыстың әртүрлi бөлiнуiн көруге болады.Яғни халықтың тұрмыс
Мемлекет мемлекеттік инвестициялар көлемін кеңейте отырып, өндіріс факторларына сұраныстың
Мемлекет бюджетті пайдалана отырып, салааралық, территориялық және әлеуметтік пропорциялардың
ХХ ғасырдың соңында көптеген елдерде мемлекеттік қаржы тұрақты экономикалық
Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуының басты мақсаты – халықтың табысы мен
Осы жылдары аралығында республикада жүргізілген еңбекпен қамту саясаты жұмыссыздыққа
Кедейлік және жұмыссыздықпен күрес бойынша Мемлекеттік Бағдарламаға сәйкес 2002
Елімізде ұлттық экономиканың негiзгi бiр басты мақсаты: қазақстандықтардың
Бағдарламада кедейлік масштабын қысқарту, жұмыссыздықтың деңгейін төмендету, зейнетақы мөлшерін
Кедейлік пен жұмыссыздық мәселесін шешуде белсенді еңбекпен қамту саясаты
Қазақстан Республикасы Президентінің 2005 жылға арналған саяси әлеуметтiк жолдауында,экономикалық
Бұл бағдарламаның тағы бiр мақсаты – ауылдың әлеуметтік дамуын
Экономикалық өрлеу қарқынын еселей келе, еліміздің экономикалық қуатын нығайтып
2005 жылда Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуының индикативті жоспары бойынша
ХХ ғ. соғында әлеуметтік-экономикалық дамудың негізгі факторы болып адамдық
Жан басына шаққандағы адам капиталы индексі (АКИ) мемлекеттің, фирманың
Қоғамның әлеуметтік дамуы мен адамдық ресурс жағдайының интегралды индикаторы
- жан басына шаққандағы өндірілген нақты ЖІӨ көлемі;
- өмір сүру сапасы және ұзақтығы;
- білім беру мүмкіндігі және білімді жетілдіруі.
1995-2003 жылдары Қазақстанда (ИЧР) АДИ 0,768ден 0,726-ға төмендеген. Яғни
Қазақстан Республикасының аймақтарын экономикалық даму деңгейіне байланысты келесі көрсеткіштермен
Орташа деңгейін өнеркәсіптік және аграрлы дамыған аймақтарға: Шығыс Қазақстан
Төмен деңгейлі даму аймақтарына Ақмола (3,3%), Солтүстік Қазақстан (3,2%),
2.6-кесте
Қазақстандағы адам даму деңгейiн анықтайтын
көрсеткiштер мен индекстер (1995-2003 жж.)
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
Күтiлетiн өмiр сүру ұзақтығы, жас 67,6 67,4 65,4 64,9
Халықтының бiлiмдiлiк деңгейi, % 97,8 98 98,3 98,5 98,7
6 мен 24 жас аралығындағы оқушылардың жалпы үлесi, %
Жан басына шаққандағы ЖIӨ, АҚШ долл. сатып алы қабiлеттiгiнiң
Өмiр сүрудiң ұзақтылығының индексi 0,710 0,707 0,673 0,665 0,642
Бiлiмдiлiк деңгейiнiң индексi 0,919 0,920 0,912 0,907 0,901 0,909
Жан басына шаққандағы табыс индексi 0,677 0,671 0,660 0,643
Адам даму индексi (ИЧР) 0,768 0,766 0,748 0,738 0,726
Информационно-статистический сборник “Казахстан: 1995-2003 годы”. Алматы, Агентство по статистике,
Жоғарыда қарастырылғандай адам даму индексі үш көрсеткішпен анықталады:
өмір сүру ұзақтылығы;
білім деңгейі;
жан басына шаққандағы нақты ЖІӨ.
БҰҰ-ң дамыту бағдарламасының Адам дамуы туралы мәліметі бойынша Қазақстанда
2003 жылғы жалпы аймақтық өнiмнiң құрылымы
3,3% Ақмола 4,5% Ақтөбе
5,0% Алматы 10,0% Атырау
8,5% Шығыс Қазақстан 2,0% Жамбыл
4,9% Батыс Қазақстан 10,1% Қарағанды
5,5% Қостанай 2,3% Қызылорда
4,9% Маңғыстау 6,4% Павлодар
3,2% Солтүстiк Қазақстан 7,0% Оңтүстiк Қазақстан
5,4% Астана қаласы 17,0% Алматы каласы
Алынған көзi: Казахстан в цифрах. Агентство РК по стат.
2.5-сурет
Елде халықтың жан басына шаққандағы табыс деңгейінде көп айрмашылық
Жоғарыда көрсетілген мәліметтер бойынша Қазақстан экономикасында шын мәнінде экономикалық
Мұндай жетістіктерге қарамастан ғылыми-өндіріс потенциалымыздың азаюы, өнеркәсіп өнімдерінің азаюы
2004 жылғы статистика жөніндегі агенттіктің мәліметі бойынша ЖІӨ 2003
Өнеркәсіп өндірісі 10,1 % көбейсе, ауыл шаруашылығының жалпы өнімі
Тұрғын үй құрылысына былтыр 124,4 млрд. инвестиция жіберілді. Бұл
Сонымен Қазақстанның кәзіргі экономикалық жағдайы өнеркәсіп өндірісі, оның ішінде
Қазақстан негізі ішкі затқа өте бай мемлекет. Соның арқасында
Бірақ бізде әлде де қолдауды қажет ететін салаларымыз жетерлік.
2.2Қазақстан республикасының экономикалық жағдайына талдау.
Тұрақты экономикалық өсу моделiнiң өзiне тән бiрнеше белгiсi бар
әлемдік экономикалық жағдайлардың өзгермелі жағдайларына ұлттық экономиканың икемділігі мен
экономикалық тиімділік және сапалы өсу критерилеріне сәйкес әлеуметтік-экономикалық дамудың
әртүрлі салалардың, сфералар мен аймақтардың өсу потенциалын қамтамасыз ететін
экономиканың әлеуметтік бағыттылығы.
Тұрақты өсудің ұлттық моделі шеңберінде қызмет ететін экономиканың осы
Экономикалық саясат теориясына сәйкес, жоғары билік (Президент, Парламент) қоғамдық
Қазақстан Республикасы үшін қоғамдық әл-ауқат қызметі ел Президенті Н.Ә.
Ұлттық қауіпсіздік;
Ішкі тұрақтылық және қоғам консалидациясы;
Шетел инвестициясы және ішкі жинақтары жоғарғы деңгейлі ашық рыноктың
Қазақстан азаматтарының денсаулығы, білімі және амандығы;
Энергетикалық ресурстар;
Инфрақұрылым әсіресе, транспорт және байланыс;
Кәсіпқойлық мемлекет;
«Біз, соңғы мақсат болып экономикалық өсу табылатынын, ал макроэкономикалық
Мықты әлеуметтік саясат.
Қатаң фискалдық жіне монитарлық шектеулер.
Баға либерализациясы.
Жеке меншік институтын дамыту.
Жекешелендіруді аяқтау.
Энергетикалық ресурстарды құру.
Шетел инвестициясын қорғау.
«Қазақстан және оның өндірісін әртараптандыру» индустриалдық технологиялық стратегиясын қалыптастыру.
Экономикалық саясаттың экономикалық өсуге әсерін келесі
Мемлекет қоғамдық әл-ауқат қызметі арқылы өзінің экономикалық саясатының әлеуметтік
Экономикалық саясаттың экономикалық өсуге әсерi 2.1сур
Тұрақты экономикалық өсудің қазақстандық моделін құрудың сызбанұсқасында 2001-2005 ж.ж.
Қазақстан экономикасының тұрақты дамуы үшін отын – энергетикалық кешен
Келесі бір бағыт Қазақстанның ұлттық экономикалық тұрақтылығын көтерудегі өмірлік
Қазақстан Республикасының индустриялық-инновациялық бағдарламасында реформаны тереңдету жөнінде көп айтылған.
Бағдарламаның негізгі бағыттары:
ақша-несие және бюджеттік-салық саясатының қосымша құрлдарын жасау (салық саясатындағы
әлеуметтік шығындар саясатын қайта қарау;
ішкі рынокта бәсекені жетілдіру, яғни демонополизация есебінен.
Қазақстанның әлемдік экономикаға интеграциясын жалғастыру;
ауыл шаруашылығы, энергетика, транспорт, білім және денсаулық сақтау сияқты
рыноктық экономиканың ұйымдық құқықтық базасын нығайтуға бағытталған заң реформасы.
2.2-сурет
2003 жылы Қазақстан халық шаруашылығында аздап өрлеу байқалды: нақты
2004 жылы қаңтар-желтоқсан айлары аралығында тауарлар мен қызметтер өндірісінің
ЖІӨ-ң көлемі 2003 жылы ағымдық бағада 3747,2 млрд. теңгені
Қаржы Министірлігінің 2002 жылы 1 желтоқсанындағы жедел мәліметтер
2003 жылы қаңтар-ақпан айында өнеркәсіптік өндіріс көлемі 9,2%-ке өсті.
Сонымен қатар мал шаруашылығының өнім көлемі де артты.
Қазақстанда құрылыс жұмыстары мен қызмет көрсету 11,4%-ке артты. Республика
Қазақстан Республикасының статистика бойынша агенттігінің ресми мәліметтері бойынша 2003
Ақылы қызмет көрсету 5,8%-ке (2001 жылы-3,6%) артты, ол тұрғын
2002 жылдың желтоқсанында инфляция 1,4% болды (2001 жылы-1,0%), соның
2003 жылы бір жұмысшының орташа айлық номиналды жолақысы 20305
2004 жылы ең төменгі жалақы ауыл шаруашылығында болды, жалпы
2004 жылы әлеуметтік қамтамасыз ету мен әлеуметтік көмек көрсетуге
Мемлекеттік әлеуметтік көмек алушылар құрылымында, 2002 жылдың басында, жасы
2002 жылы айлық жалақының минималды мөлшері 4181 тг құрады
Тұтыну тауарларының бағаларының өсуіне байланысты әлеуметтік төлемдердің минималды табысын
Қазақстан бойынша халықтың өмір сүрудің минималды деңгейінен төмен табысқа
2.1–кесте Негізгі әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштер (% түрінде)
1998 1999 2000 2001 2002 2003
қаңт.-ақпан қаңтар
наурыз
1 2 3 4 5 6 7 8
Негізгі макроэкономика-
лық көрсеткіштер жалпы ішкі өнім 98,1 102,7 109,8 113,5
Нақты сектор
-ауыл шаруашылығы 81,1 128,0 95,8 116,9 106,6 104,9 108,4
-өнеркәсіп (үй шаруашылығын есепке алғандағы) 97,6 102,7 115,5 113,8
-Өңдеуші 96,0 102,0 117,4 115,0 108,1 106,8 106,5
-Таукен өндірісі 98,5 109,6 121,0 114,0 113,4 112,1 113,4
Негізгі капиталға инвестиция салу 141,9 133,0 148,5 121,0 119,0
Бағалар
Тұтыну бағаларының индексі 101,9 117,8 109,8 106,4 106,6 101,5
Өнеркәсіп өнімділігін өндірушілердің бағалар индексі 94,5 157,2 119,4 85,9
Ауыл шаруашылығының өнімдерін өткізудің бағалар индексі 94,6 124,8 124,9
Импорттың түсімдер бағаларының инексі 263,1 115,5 140,8 116,8 112,6
Жалақы. Бір жұмысшының орташа айлық номиналды жалақысы 113,4 122,5
Еңбек рыногы
Жолданған жұмысшылар саны 84,6 81,1 99,4 103,7 104,3 100,6
Жұмыссыздық деңгейі (%) 13,1 13,5 12,8
Экономиканың дамуына несиелер кезең соңына, млрд. тенге 86,0 139,1
№ 2.1.кестеның жалғасы
1 2 3 4 5 6 7 8
Қайта қаржыландыру қойылымы 25,0 18,0 14,0 9 7,5 7,5
Сыртқы экономикалық қызмет
Сыртқы сауда айналымы 89 99 145 106 108 142
Экспорт 82 110 150 95 112 166
Импорт 100 85 138 126 102 110
Конъюнктуралық зерттеулер (%) өнеркәсіптегі кәсіпкерлік сенімділік индексі 7 12
Тұтынушыларды сезіну индексі -29 -25 -11 1 5 5
Экономикалық климат индексі -33 -30 -5 6 10 10
Сатып алушылық индексі -27 -29 -15 -4 1 2
Алынған көзі: Общий обзор социально-экономических показателей. Агентство РК по
Негізгі экономикалық көрсеткіштер кестесінен ЖІӨ-ң 2003 жылы 109,8% ал
Жүргізіліп жатқан реформалардың әлеуметтік сфераға оң әсері болды. Халықтың
ЖІӨ-гі өнеркәсіптік өндірістің үлес салмағы 2002 жылы 30,7%-ке дейін
2.3-сурет. Жан басына шаққандағы ЖІӨ
2.2–кесте ЖІӨ өндірісі
млн.тг.
2000 2001 2002 2003
1 2 3 4 5
Тауарларды өндіру 656567,6 864112,3 1210175,1 1458432,7
Ауыл, орман, балық шаруашылығы 148467,8 199353,9 210872,4 283608,8
Өнеркәсіп 422520,8 569087,0 864727,4 997071,9
Құрылыс 85579,0 95671,4 134575,4 177752,0
Қызмет көрсету 983395,4 1057476,6 1256024,3 1600954,0
Сауда, автокөлікпен үй бұйымдарын жөндеу 262653,7 273895,7 323467,2 392906,0
Қонақ үйлер мен мейрамханалар 11297,5 11621,9 14782,9 18919,9
Көлік 212508,5 212595,3 260172,4 314737,1
Байланыс 26877,8 30601,1 38342,1 47814,4
Қаржылық қызмет 29847,8 54602,6 80679,3 11502,8
Жылжымайтын мүлікпен операциялар, кәсіпорындарды жалға беру және қызмет көрсету
№ 2.2-кестеның жалғасы
1 2 3 4 5
Мемлекеттік басқару 50951,7 52687,2 60739,6 65562,6
Білім беру 78011,4 86268,3 96184,0 118227,0
Денсаулық сақтау және әлеуметтік қызметтер 47497,0 49034,0 52466,4 68272,3
Өзге де коммуналды, әлеуметтік және дербес қызметтер 3699,35 44809,3
Үй шаруашылығын жүргізу бойынша қызмет ұсыну - - -
Салалар бойнша барлығы 1639963,0 1921588,9 2466199,4 3059386,7
Қаржы делдалдығының жанама-өлшемді қызметтері -10370,4 -18660,6 -23660,0 -37339,5
Жалпы қосымша құн 1629592,6 1902928,3 2442539,4 3022047,2
Өнімдер мен импортқа жаңа салықтар 106899,0 119724,6 157362,2 228701,1
Өнімдер мен импортқа субсидиялар 3228,1 6196,6
155,0
ЖІӨ 1733263,5 2016456,3 2599901,6 3250593,3
Алынған көзі: Информационно-статистический сборник «Казахстан: 2000-2003 годы» Агентство РК
2.3–кесте Өндірілген ЖІӨ құрылымы.
ағымдық бағада, %
2000 2001 2002 2003 I кв
ЖІӨ 100 100 100 100
Тауарлар өндіру 42,9 46,5 44,9 37,9
Соның ішінде
Өнеркәсіп 28,2 33,2 30,7 30,1
Ауыл шаруашылығы 9,9 8,1 8,7 3,4
Құрылыс 4,7 5,2 5,5 4,4
Қызмет көрсету 52,4 47,4 48,1 55,1
Соның ішінде
Сауда 13,6 12,4 12,1 11,4
Көлік 10,5 11,5 11,2 12,3
Басқа да қызметтер 2,3 23,5 24,8 31,4
Таза салықтар 6,0 6,1 7,0 7,0
Алынған көзі: Информационно-статистический сборник «Казахстан: 2000-2003 годы». Агентство РК
Қазақстан Республикасы экономикасы ішкі мүмкіндіктерді ескере отырып дамуы керек.
Экономиканың құрылымына тікелей әсер етуші факторларға келесілерді жатқызамыз:
- барлық денгейдегі заңнамалық және мемлекеттік билік органдарының қызметі;
-Кәсіби байланыстағы тұлғалар қызметі және тұтынушылар . Осы фактор
-Бәсекелестер , олардың мүмкіндітерін және меңгеру нарықта өте үлкен
Ал жанама фактор әсеріне мыналарды жатқызамыз. Өндіріс қызметіне басқа
- саяси және әлеуметтік тұрақтылық . Бұлар болмаған кезде,
ресурстарының миграциясы басқа аймақтарға капиталдың көшуі басталады;
- ғылыми-техникалық жетістіктер. Олардың өндіріс әсерін жоғарлатуға
пайдалану;
- елдің экономикасының жалпы жағдайы;
- әлеуметтік-мәдени факторлар, яғни халықтың мәдени білім денгейін көтеру;
ішкі және әлемдік нарықтағы өзгерістер. Мысалы: жергілікті нарыққа
кейбір тауарлардың төмен сапалы және жоғары бағалы болып түсуі
көптеген мәселелерді туындатады.
Бұл факторлардың тізімі жергілікті ерекшеліктерге байланысты көбейе береді. Бірақ
Қазақстан экономикасы дамуы өндіріс маштабын ғана ұлғайтып қоймай, өндірістің
Экономикалық дамудың мақсаты жалпы экономикалық тепе-теңдікке жету
Ұлттық экономикамыздың даму жолында көптеген мәселелер шешілуі тиіс. Олардың
Ұлттық экономикамыздың қорын көбейту және бәсеке қабілеттіктерін арттыру.
Кәзіргі жағдайда экономикамызда жан-жақты өсу деңгейін жетілдіру және қоршаған
Экономикамыздың тұрақты дамуы, оның басқару денгейіне байланысты. Тек басқару
Кәзіргі жағдайда Қазақстанның экономикасының алдында құрылымдық жағына көп мән
халықтың жағдайын одан ары кқөтеру
агробизнес жүйксіндегі бәсеке қабілеттігіне жете мән беру, ауылдағы өмір
Ерекше көңіл бөлетін нәрсе жекеменшік құқығын қорғау арқылы инвистициялық
Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуының негізгі мақсатты бағыттары, Қазақстан Республиасының Индикативті
Осы жазылған жұмысты қортындылайтын болсақ, жұмыстың бірінші бөлімінде экономикалық
Ал екінші бөлімінде экономикалық өсудің негізгі мақсаттары, оларға жетудегі
БҰҰ-ң өмір сүру деңгейінің көрсеткіштер жүйесінде келесі негізгілері көрсетілген:
Елдің экономикалық өсу қарқыны жоғары болып, ұлттық табыс дұрыс
Халықтың әл-ауқат жағдайын сипаттайтын көрсеткіштер қатарыда кедейлік және жұмыссыздық
Екінші бөлімнің келесі сұрағында Қазақстан Республикасының экономикалық даму жағдайы
Ұзақ мерзімді экономикалық өсуді қамтамасыз ету үшін алдымен елдің
Экономикалық өсуді қамтамасыз етуде мемлекеттің алатын рөлі аса жоғары,
Сонымен, жоғары қарқынды экономикалық өсуді отандық өндірушілер үшін қолайлы
Қазақстан Республикасының табиғи ресурстарға бай ел болғандықтан, экономикалық өсу
Сондықтан «2010 жылға дейінгі аралықта ең алдымен келешекте бәсекелесе
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
Ашимбаев Т.А. Экономический потенциал и эффективность его использования. Алматы,
Назарбаев Н.А. Рынок и социально-экономическое развитие. Москва «Экономика», 1994
Марьенко А.В. Эффективность производства и рост социальной экономики. Киев,
Пеньков Б.Е. Экономика: резервы каечтсвенного роста. Мысль,
Плышевский Б.П. Экономичский рост и эффективность. Москва, 1986 г.
Черников Д.А. Темпы и пропорции экономического роста. Москва, 1982
Чечелова Т.В. Рост и эффективность общественного производства. Алма-Ата, 1972
Тодаро М.П. Экономическое развитие. Москва, 1997 г.
Баркалов Н.Б. Производственые функции в моделях экономического роста. Москва,
Ашимбаев Т.А. Экономика Казахстана на пути к рынку: тенденции
Кубаев Е. Экономичская политика и экономический рост. Алматы,
Сидоров М.Н., Федотов А.А. Национальный доход: факторы роста. Структура.
Кенжегузин М.Б., Додонов В.Ю. Шевелев С.А. Формирование и реализация
Сидоров М. Экономический рост: темпы, пропорции, эффективность, Москва, 1989
Елемесов Р. Переходная экономика: проблемы методологии и теории. Алматы,
Бекенова М.Т. Оплата труда в условиях рынка. Семипалатинск, 2002
Назарбаев Н.А. Казахстан – 2030. Алматы, 1998.
Курс переходной экономики. Под.ред. Л.И. Абалкина. М, 1997 г.
Воловой В.В. Политэкономия. М, 1999.
Экономическая теория. Под. ред. А.И. Добрынина, М, 1999.
Экономическая теория. Учебник. Под.ред. И.П. Николаевой. М,
Селезнев А. Макроэкономические фаторы роста производства // Экономист. 1999
Шафранов А. Экономический роста как основа повышения эффективности производства
Нуреев Р. Теория развития: кейнсианские модели становления рыночной экономики
Нуреев Р. Теория развития: Институциональные модели становления рыночной экономики
Нуреев Р. Теория развития: Неоклассические модели стратегического развития экономики
Ясин Е. Бремя государства и экономической политики//Вопросы экономики. 2002
Ермекова Э.М. Состояние и перспективы развития социальной сферы в
Қазақстан Республикасының Президентінің жолдауы.//Егеменді Қазақстан 2003, 5 сәуір.
Информационно-статистический сборник «Казахстан: 1991-2001 годы», Алматы, Агенство РК по
Общий обзор социально-экономического развития. Агенство РК по статистике //
Казахстан в цифрах за 2002 год. Агентство РК по
Уровень жизни населения. Агентство РК по статистике, 2002. Алматы.
Статистический сборник: Промышленность РК и ее регионов 1998-1999, Алматы,
1
Экономиқалық өсу факторлары
Экстенсивтi
Интенсивтi
(ҒТП)
Капиталдың
өсуi
Қолданылатын ресурстар сапасын жоғарлату
Ресурстарды пайдалану тәсiлдерiн жоғарлату
Жұмыс күшiнiң
сапасының өсуi
Жұмыс күшiнiң сапасын жақсарту
Затталған капитал сапасын
жақсарту
Технологияны жетiлдiру
Өнiрiс пен өткiзудi ұйымдастыру немесе басқаруды жетiлдiру
Жұмыс күшiнiң артықшылығы
Жалақының минимумы
Пайданың максимал-дануы
Еңбектiң ин-тенсивтi тех-нологиясын пайдалану
Ауылшаруа-шылығынан жұмыс күшi-нiң ағылуы
Пайданың
төмендеуi
Ауылшаруа-шылығында жалақының өсуi
Түсiмдiлiктiң артуы
Тамақтану-дың
жақсаруы
Өлiмпаздық-тың
азаюы
Түсiмдiлiктiң төмендеуi
Жер учаскелерiнiң бөлшектенуi
Халық санының
өсуi
Капитал
жеткiлiк-сiздiгi
Төмен
еңбек
өнiмдiлiгi
Табыстың
төмен
деңгейi
Жинақтар
жеткiлiксiз
болғанда
Капитал-дың бар
кезiнде
Инвестиция-лауға ынта-ландыру әлсiз
Әлсiз сатып-алушылық қабiлет
Өндiрiстi ұлғайтуды ынталанды-ру әлсiздiгi
Табыстың
азаюы
Тұтынудың
төмен
деңгейi
Тиiмсiз
тұмыну
сұранысы
Тиiмдiлiк пен рента-бельдiлiктiң төмендеуi
Инвестиция-ның төмен деңгейi
Iшкi рыноктың тарылуы
Мемлекеттi басқару
Нормативтi – инструменталды факторлар
Қоғамдық әл-ауқатты басқару
Мақсатты көрсеткiштер
Ұлттық Банк
Мини-малды
резерв
Өсудiң объективтi шарттары
Табиғи ресурстар
Еңбек ресурстары
Негiзi капитал
Технология, т.б.
Про-цент ставка-сы
Айырбас курсы-ның саясаты
Монетарлық
Аморти-зация-лық саясат
Инве-стиция-лық саясат
Экономикалық
Бюд-жеттiк саясат
Салық саяса-ты
Фискалдық
Басқару құралдары
Толық еңбекпен қамтылу
Экономи-калық
өсү
Инфляция-ны
тежеу
Үкiмет
Ұзақ мерзімді экон. өсу
Қоғамның әл-ауқаты-ның мақсатты
қзметi
Стратегиялық мiндет iшкi жинақтар мен шетелдiк
инвестицияның деңгейiне, жоғары ашық рыноктық
экономикаға негiзделген экономикалық өсу
Әлеуметтiк
бағытталған экономика
Халықтың әл – ауқатын
жақсарту
Тауар мен қызмет-тер өндi-рiсiн өсiру
Экспорт көлемiн
арттыру
Экономи-
калық
өсу
Әлемдiк рынокта бәсекеқабiлет-
тiлiктi жоғарлату
Экспорт көлi-мiнiң өсу кри- териi бойын-ша iрiктелген экономика-ның приори-теттi
қолдау
5 жыл аралы-лығында
ЖIО-дi
орташа
6,1%-ке өсiру
5 жыл iшiн-де экспорт-ты орташа
6,1%-ке өсiру
5 жыл iшiнде жалақыны 6,1%-ке өсiру
Мемлекеттiң
эколномика-лық саяса-тының қа-лыптасуы
Даму
мiндет-
терi
Жалақы мөлшерiмен қызметкерлер саны критериi бойынша iрiк-телген эконо-миканың прио-ритеттi
Өндiрiс көле-мiнiң өсу критериi бой-ынша iрiктел-ген экономи-каның прио-ритеттi сфе-раларын
Даму
пара-метр-
лерi
Даму
мақсат-
тары
Өндiрiс көле-мiнiң өсуiне пропорцио-налды салық-тық жеңiлдiк-тер ұсыну
Реттеу
меха-низм-
дерi
Реттеу
бағыт-
тары
Эконо-миканы реттеу
жүйесiн
келтiру
Қызметкер-лер саны мен жалақы дең-гейiне тәуелдi кәсiпаорынға регрессивтi салық
Экспорт көле-мiн арттыруды ынталанды-ратын валю-талық саясат
Экономикалық өсу факторлары
Ұлттық шаруашылықтың циклдік өсу қарқыны
Экономикалық қарқынның факторлары
Экономикалық өсудің типтері мен факторлары
Бименгиева Экономикалық теория
Экономикалық өсу және оның түрлері.
Экономикалық өсудің типтері, тиімділігі мен сапасы
Экономикалық өсу және экономикалық цикл
Экономикалық жүйе: мәні, элементтері және даму сипаты
ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУДІҢ НЕГІЗГІ ФАКТОРЛАРЫ МЕН ОНЫ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДЕГІ МЕМЛЕКЕТТІК ШАРАЛАР