Деректер қорын басқару жүйесі
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 4
1 Автоматтандырылған жұмыс орны 6
1.1 Ақпараттық жүйелер технологиясы 6
1.2 Автоматтандырылған ақпараттық жүйелер және олардың классификациясы
1.3 Автоматтандырылған ақпараттық технологиялар 9
2 DELPHI ПРОГРАММАЛАУ ОРТАСЫ 17
2.1 Delphi ортасымен танысу 17
2.2 Деректер қоры түсінігі 24
2.3 Деректер қорының құрылымы 25
3 «ОЙЫН САУЫҚ КЕШЕНІНЕ АРНАЛҒАН БАҒДАРЛАМАЛЫҚ ҚАМТАМАСЫЗДАНДЫРУДЫ» DELPHI –
3.1 Қолданылған компаненттер 27
3.2 Database Desktop деректер қорлары кестесін құру жүйесі 30
3.3 Delphi тілінде программалау 35
4 ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЕСЕП ЖӘНЕ ТІРШІЛІК ҚАУІПСІЗДІГІ ТУРАЛЫ 46
4.1 Жобалаудың экономикалық есебі 46
4.2 Тіршілік әрекетінің қауіпсіздігі 49
ҚОРЫТЫНДЫ 56
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 58
КІРІСПЕ
Дипломдық жобаның тақырыбы: «Ойын сауық кешеніне арналған автоматтандырылған жұмыс
Дипломдық жоба тақырыбының өзектілігі.
Қазіргі заманнында ойын орталықтарының саны өсудің және даму
Дипломдық жобаның мақсаты: Ойын сауық кешеніне арналған автоматтандырылған жұмыс
Бұл мақсаттарға жету үшін келесі зерттеу міндеттері орындалуы
Автоматтандырылған жұмыс орынды құрастыру
Delphi программалау ортасын қарастыру
«Ойын сауық кешеніне арналған бағдарламалық қамтамасыздандыруды» Delphi – де
Экономикалық есеп және тіршілік қауіпсіздігі туралы зерттеу
Зерттеу объектісі «Классик» бильярд клубы.
Зерттеу пәні: ойын-сауық кешеннің мамандарына арналған бағдарламалық комплекстің практикалық
Қазіргі ақпараттық технологияның негізгі ойлары деректер қоры тұжырымдамасында жинақталған.
Бағдарламалауға назар соңғы уақытта үлкен қарқынмен өсуде. Бұл даму
Мәселені талдау дәрежесі: жоба тақырыбын зерттеу барысында электрондық басылымдардағы
Зерттеу тәжірибесі: салыстырмалық, аналитикалық, логикалық, құрылымдық жүйе, функционалдық жүйе,
Дипломдық жобаның жаңалығы: ойын сауық кешеніне арналған автоматтандырылған жұмыс
Дипломдық жобаның тәжәрибелік қоры электрондық оқулықтарды құрастыруға,
Дипломдық жобаның құрлымы: дипломдық жоба кіріспеден, төрт тараудан, қортындыдан
Бірінші бөлімде қазіргі кезде қолданылатын процестердің барлығында дерлік автоматтандырылған
Екінші бөлімде Delphi программалау ортасымен, деректер қоры түсінігі мен
Үшінші бөлімде ойын сауық кешеніне арналған автоматтандырылған жұмыс орны
Дипломдық жобаның төртінші бөлімде жоба бойынша экономикалық есеп және
Дипломдық жобадағы зерттеу мәні қорытындыда талқыланған.
1 Автоматтандырылған жұмыс орны
1.1 Ақпараттық жүйелер технологиясы
Қазіргі кезде қандай да болмасын мекемені немесе кәсіпорынды алсаң,
Автоматтандырылған жұмыс орны негізгі тағайындалуы: жұмыс орындарда децентрализацияланған ақпаратты
Әртүрлі мекемелер немесе кәсіпорындар табысқа жету үшін, автоматтандырылған жинау
Қажетті ақпаратты табу үшін, мамандар көбінесе үлкен мәліметтер базасымен
Программаның негізгі міндеті болып табылады:
Күзет фирмасының тіркеуші бөліміне мәліметтер базасын құру;
Осы мәліметтер базасының басқару жүйесін құру;
Осы мәліметтер базасының негізінде сұраныс жүйесін құру.
Сонымен, жасалынған программа тез арада мәліметтерді енгізуге, редакциялауға, өшіруге,
Ғылыми-техникалық әдебиетте «жүйе», «басқару жүйесі», «басқарудың автоматтандырылған жүйесі», «автоматтандырылған
Жүйе дегеніміз нақты пайдалы нәтижені алуға бағытталған бөліктер мен
Осы анықтаға сәйкес әр экономикалық объектті белгілі мақсатқа жетуді
Жүйе үшін келесі негізгі қасиеттер мінезді:
күрделілік;
бөліну;
тұтастық;
элементтер түрлілігі және олардың табиғи ерекшелігі;
құрамдылық;
Жүйе күрделілігі ішкі және сыртқы байланыстар мен динамикалық күрделілігіне,
Жүйенің бөлінуі нақты мақсаттар мен есептерге жауапты, белгілі белгілер
Жүйе тұтастығы жүйенің көптеген элементтерінің іс-әрекеті бір мақсатқа бағынатынын
Жүйенің элементтерінің түрлігі және олардың табиғи ерекшіліктері олардың функцяоналды
Жүйенің құрамдылығы жүйе ішіндегі элементтер арасындағы орнатылған байланыстар мен
Басқару кез-келген әлеуметтік-экономикалық, ұйымдастыру-өндірістік жүйенің (кәсіпорының, ұйымның, аумақтың) мақсатты
Басқарудың қызметін іске асыратын жүйе басқару жүйесі деп аталады.
Экономикалық ақпараттың жүйе дегеніміз-ақпаратты өндіру үшін және басқару шешімдерін
1.2 Автоматтандырылған ақпараттық жүйелер және
Автоматтандырылған ақпараттық жүйелер – ақпаратты өндіруге және басқару шешімдерін
Автоматтандырылған ақпараттық жүйелері құру экономикалық объекттің өндіріс тиімділігін арттыруын,
Автоматтандырылған ақпараттық жүйелерлер түрлі және келесі белгілер қатары бойынша
Сурет 1. - Автоматтандырылған ақпараттық жүйелердің классифкацясы [автормен ұсынылған]
Басқару объектінің іс-әрекет жасау саласы үйлер классификациясы анық болғандықтан
Технологиялық үрдістерін басқару Автоматтандырылған ақпараттық жүйелері – басқару технологиялық
Ұйымдық-технологиялық үрдістерін басқару автоматтандырылған ақпараттық жүйелері – технологиялық үрдістерін
Ұйымдық басқару автоматтандырылған ақпараттық жүйелерін объектері – экономиканы бүкіл
Банкттік автоматтандырылған ақпараттық жүйелер: қорлық нарығының автоматтандырылған ақпараттық жүйелер
Қаржылық автоматтандырылған ақпараттық жүйелер:
● сақтандыру автоматтандырылған ақпараттық жүйелер
● салықтық автоматтандырылған ақпараттық жүйелер
● кедендік қызметінің автоматтандырылған ақпараттық жүйелер
● статстикалық автоматтандырылған ақпараттық жүйелер
Өнеркәсіптік кәсіпорындар мен ұйымдардың (мәнділігі мен таратылғаны бойынша онда
Ғылыми зерттеу автоматтандырылған ақпараттық жүйелері салааралық есептеулер мен ғылыми
1.3 Автоматтандырылған ақпараттық технологиялар
Көптеген процесстерді басқаруда ақпараттық жүйелерінің құрылуы мен қызмет етуі
Автоматтандырылған ақпараттық технология – басқару есептерін шешу мақсатымен жүйелік
Бұлардың негізінде ақпаратты жинақтау, сақтау және өндіру мақсатымен қатар
Нарықтық қатынастардың дамуы кәсіпкерлік қызмет түрлерінің пайда болуына және
Мәліметтер базасын ұйымдастыру. Иерархиялық моделде мәліметтер бұтақ тәрізді құрылымды
Жүйелік модельде мәліметтер еркін граф түрінде ұйымдастырылады. Жұйелік
Иерархиялық жүйелік модельдің айтарлықтай кемшілігі-бұл мәліметтер құрылымы жобалау
Обьектілігі- ориентирлі моделде мәліметтер базасының жеке жазбалары обьектілер түрінде
Мәліметтер базасының жазбалары мен оларды өңдеудің функциялары расында
Реляциондық модель өз алауын ағылшын термині (қатынас) сөзінен шыққан
Релияциондық мәліметтер базасы қатынастармен байланысқан таблицалардың жиынтығынан тұрады.
Реяциондық модельдің құндылығы болып-оның қарапайымдығы, компьютерде орындаудың қолайлығы, құрылымның
Ақпараттық жүйе архитекурасы.
Қосымша мен мәліметтер базасының ораласуына қарай.
-жергілікті
-жойылған леб болып бөлінеді.
Жергілікті мәліметтер базасымен операциялары үшін клиент-серверлік қосымшалар қолданылады [9].
Бұл базадағы мәліметтерді өңдейтін қосымшаны құру, мәліметтер базасының орналасуына
Мәліметтер базасымен жұмыс бір пайдаланушы режимде жүзеге асырылады. Керек
Жергілікті мәліметтер базасына қатынауды ұйымдастыру үшін мәліметер базасы процессоры
Жүйедегі әр пайдаланушының компьютеріндегі мәліметтермен жұмыс істегенде мәліметтер базасының
Пайдаланушы өзінің мәліметтер базасының жергілікті көшірмесімен жұмыс істейді, кез
Әр компьютерде мәліметтер базасының өз көшірмесі бар болуына байланысты,
Мәліметтер базасын басқару әр түрлі компьютерлер арқылы жүзеге асырылады.
Жойылған мәліметер базасы жүйенің компьютер серверінде орналасады, ал қосымш
Клиент - бұл пайдаланушының қосымшасы. Мәліметтерді алу үшін клиент
Жүйеде жұмыс көлемінің азаюы
Барлық клиенттердәі сұрауларын өңдеу, серверде орналасқан бір программамен орындалады,
«Клиент-сервер» архитектурасын қолдану үшін ORACLE, Vicrosoft Server мәліметтер
Мәліметер базасын қорғау
Мәліметер базасың бүтіндігін қолдау
Пайдаланушыларды оқыту және дайындау
Басқа мәліметер базасынан мәліметтерді алу
Мәліметтерді тестілеу
Резервті көшірме алу және қалпына келтіру
Ақпараттық жүйеге өзгерулер енгізу.
Delphi- қосымшалардың өнеркәсіптік қатнауын SQL-Links драйверлері арқылы жүзеге
Аталған архитектура екі сатылы –қосымша клиент және мәліметер базасы
Үш сатылы “клиент-сервер”. Не жіңішке клиент архитектурасы. Клиенттік қосымша
Реляциондық мәліметтер базасы. Реляционды мәліметтер базасы өзара байланысты кестелерден
Мәліметтер базасы кестелері. мәліметер базасын құрайтын кестелер қатты дискідегі
Бір кесте үшін бірнеше файлдар жасалынады, олар мәліметтерден, индекстерден,
Мәліметтер базасының әрбір кестесі жолдардан және бағаналардан тұрады және
Кестелерді ұйымдастыру ерекшеліктері белгілі бір деректер қорларды басқару
Ескерту: Кестелер типіне және қосымшаларды жасау жүйесінің типіне байланысты
Кесте негізін оның өрістерінің сипаттамасы құрастырады, әр кесте кем
өрістер сипаттамасы;
кілт;
индекстер;
өрістер мәндеріне шектеуле;
кестелер арасындағы сілтемелі тұтастық шектеулері;
парольдер;
Кейбір кездерде өрістер мәндеріне шектеулер, кестелер арасындағы сілтемелі тұтастық
Кестемен жалпы жағдайда келесі операциялар жасалынады:
құру (құрылымның түсінігі);
құрылымның өзгерісі (рестуктуризация);
атын өзгерту;
өшіру;
Кестені құру кезінде кестенің аты мен құрылымы тапсырылады. Дискіде
Ескерту: Кестені оның барлық файлдары аттарын жай өзгерту арқылы
Кілттер мен индекстер. Кілт кестедегі әр жазуда мәндес анықтайтын
Кесте жазуларының мәндес идентификациясын;
Мәліметер базасына тілектердің орындалуын жеделтуді;
Мәліметер базасының жеке кестелер арасында байланысты орнатуды;
Сілтемелі тұтастық шектеулерін қолдануды;
Кілтті сонымен қатар бастапқы кілт немесе бастапқы (басты) индекс
Кілт бірегей болуы керек. Құрмалас кілтте жеке өрістердің мәндері
Кілт жеткілікті және артық емес болуы керек, яғни кілттің
Кілт құрамында кейбір типті өрістер кіре алмайды, мысалы графикалық
Кілтті өрістерді таңдау әрқашан жай және анық мәселе болып
Кілт жасаудың қолайлы варианты болып, ол үшін мәндердің бірегейлігіне
Мәліметер базасын құрғанда және жүргізгенде дұрыс әдістеме болып кілттің
Индекс, кілт сияқты, кесте өрістері бойынша құрылады, бірақ ол
Индекс құрылған кезде аталынады. Кілт жағдайында мәліметтер базассын басқару
Индекстің қолданылуы келесімен қамтамасыз етеді:
Мәліметтергі ену жылдамдығының ұлғаюымен;
Жазулардың сортталуымен;
Мәліметер базасы жеке кестелер арасындағы байланысты орнатумен;
Сілтемелі тұтастық шектеулерін қолданумен;
Соңғы екі жағдайда индекс екінші кестенің кілтімен бірге қолданылады.
Индекс кестенің жазуларына үндеу алдында оның тақырыбын көру орындалатын
Корытынды: дипломдық жобаның бірінші бөлімінде автоматтандырылыған жұмыс орны және
2 DELPHI ПРОГРАММАЛАУ ОРТАСЫ
2.1 Delphi ортасымен танысу
Borland корпорациясы қысқа мерзім аралығында 7 негізгі нұсқаларды және
Delphi ортасы – бұл программисттің жоғары – тиімді жұмысын
Виртуалды түрде ол бір уақытта экранда бірнеше терезелердің ашылуымен
Delphi – мен жұмыс істеу дәрежесін қабылдағаннан кейін мұндай
Delphi –ді жүргізіңіз – сіз 2 – суреттегі сияқты
Терезелерді суреттегідей орналастыру үшін, олардың көлемі мен орналасу орындарын
Delphi – ді алғаш рет жүргізген уақытта барлық терезелердің
Сурет 2. - Delphi – дің өте маңызды терезелері:
Бас терезе
Бас терезе құрылып жатқанда программаның жобасын басқарудың негізгі қызметтерін
Бас терезеде Delphi – дің бас меню пиктографиялық бұйрықтық
Delphi – мен бастапқы танысу барысында, бос менюге сұлынбай
Бас терезенің барлық элементтері арнайы панельдерде орналастырылған, оның сол
Cурет 3. - Элементтері стандартты емес орналасқан бас меню
Терезелерді икемдеу
Бесінші нұсқадан бастап бас терезе, жоғарыда орналасқан кестедегі Desktops
Әдетте, терезелердің 2 немесе 3 конфигурациялары таңдалады: форманы өңдеу
Компоненттер палитрасы
Компоненттер палитрасы – бұл Delphi – дің бас байлығы.
Батырмалар панелі сияқты, компоненттер палитрасын да икемдеуге болады. Ол
Қандай да бір компоненттерін жою қажет емес, ал жаңаларды
Cурет 4. - Компоненттер палитрасының редактор терезесі [автормен ұсынылған]
Форма терезесі
Форма терезесі болашақ программаның Windows – терезе жобасы болып
Программист, Lego конструкторының бөлшектерін жинау жұмысын еске түсіретін, қызметпен
Объекттер Инспекторының терезесі
Формада орналастырылатын кез келген компонент қандай да бір параметрлер
Объекттер Инспекторы терезесінің әрбір беті қосбағаналы кестеден тұрады, оның
Кестенің жолдары тышқанның шертілуімен таңдалады және қарапайым немесе күрделі
Кесте жолының оң жақ бағанасын тышқанмен шерту белгіленген қасиет
Объектер Инсперкторы терезесінің жоғарғы бөлігінде формаға орналастырылған барлық компоненттер
Терезенің үстінен тышқанның оң жақ батырмасымен шертсе терезенің локалды
Сурет 5. - Дәреже бойынша реттелген қасиеттер тізімі. [автормен
Кез келген категорияларды көрінбейтіндей етіп істеуге болады. Ол үшін
Delphi алдыңғы нұсқаларына қарағанда алтыншы нұсқада, объектілерге ұсынылатын кұрделі
Объектілер Инспекторы терезесінің локалды менюдің Properties опциясының көмегімен оның
Егер терезе көрінбейтін жағдайда болса, ол қайтадан экранда пайда
Сурет 6. - Form1 формасы үшін меню опциясының OnClick
Программа кодының терезесі
Кодтың терезесі программаның мәтінін құру мен түзету үшін арналған.
Код терезесі әуел баста, толық мәнді Windows – терезесі
Программист жобамен жұмыс істеу барысында, программаға қажет функционалдықты ұсыну
Жаңа жобаны ашқаннан кейін онда бірден мынандай жолдар болады:
----------------------------------------------------------------------------------------------------
unit Unit1;
interface
uses
Windows, Messages, SysUtils, Variants, Classes, Graphics, Controls, Forms, Dialogs;
type
TForm1 = class(TForm)
private
{ Private declarations }
public
{ Public declarations }
end;
var
Form1: TForm1;
implementation
{$R *.dfm}
end.
----------------------------------------------------------------------------------------------------
Бұл жолдарды Delphi автоматты түрде жаңа форма үшін кодтың
Unit Unit1;
пен
implementation
араларына қажет жолдарды орналастырады.
Мәтіннің бұл бөлігін өзгерту қажет емес. Терезенің төменгі бөлігінде
{$R *.dfm}
мен
end.
жолдарының арасында программаның мәтіні орналастырылады.
Код терезесімен бірге, әдетте, Code Explorer браузер терезесі де
Сурет 7. - Сол жақта Code Explorer браузері орналасқан
Браузер терезесіндегі элементті тышқанмен екі рет шертсе, код терезесінде
Жабық терезені, терезенің үстінен тышқанның оң жақ батырмасымен шертіп
2.2 Деректер қоры түсінігі
Қолданушының көз-қарасы бойынша, деректер қоры – ол ақпаратпен жұмыс
Ал, прогаммистің көз-қарасы бойынша, деректер қоры – ол ақпараттардан
Қазіргі таңда ақпараттық жүйенің формасы болып деректер банкі табылады.
Есептеуіш жүйесі;
Деректер қорын басқару жүйесі;
Бір немесе бірнеше деректер қоры;
Қолданбалы программалардың жиыны
Деректер қоры ақпаратты сақтайды және де деректерге жету үшін
Деректер қорындағы ақпарат мынандай болуы керек:
Непротиворечивой
неизбыточной
бүтіндік.
Деректер қорын басқару жүйесі – ол деректер қорын құру
Дербес деректер қорын басқару жүйесі - бір компьютерде жұмыс
Көпқолданушы деректер қорын басқару жүйесі – ақпараттық жүйе құрады.
Delphi-дің құрамында деректер файлымен жұмыс істейтін компоненттер бар. Олар
2.3 Деректер қорының құрылымы
Деректер қоры — ол біркелкі, кейбір критерийлерге сәйкес
Мысалы, «қағазды» деректер қоры болып кітапханадағы каталог – кітаптар
Деректер қоры жазулардан тұрады. Әрбір жазу бір ғана данадан
Delphi деректер қорының моделі
Әрбір кесте бөлек файлда сақталады. Бірақ деректер қоры мен
Қарапайым уақытта деректер қорымен жұмыс істейтін программаға ақпарат көзі
Деректер қорын құру
Деректер қоры – ол ақпарат болатын файлдар (кестелер) жинағы.
Деректер қоры файлына (кестесіне) кіру үшін BDE кітапханасы файл
Каталогты құру.
Бүркеніш аттың құрылуы.
Кестенің құрылуы.
Қорытынды: екінші бөлімінде жобаны құрастыруға қажетті аппаратық бағдарламасы туралы
Қорытынды: екінші бөлімінде жобаны құрастыруға қажетті аппаратық бағдарламасы туралы
3 «ОЙЫН САУЫҚ КЕШЕНІНЕ АРНАЛҒАН БАҒДАРЛАМАЛЫҚ ҚАМТАМАСЫЗДАНДЫРУДЫ» DELPHI –
3.1 Қолданылған компаненттер
TTable компоненті Delphi қосымшаларында, DB профайдерлер арқылы қосылған, Деректер
TDataSource компонентті Компонент формадағы кестелермен мәліметтердің басқа физикалық жиынтықтар,
DBNavigator – бұл компонент берілген жазылған қор тізім ішінде
жаңа жазу қою,
жазуды редакторлау,
алдыңғы жазуға өту,
келесі жазуға өту,
бірінші жазуға өту,
соңғы жазуға өту,
өшіру,
сақтау,
болдырмау,
жаңарту.
TMainMenu . Бағдарлама менюін негізгі TMainMenu, бірақ бағдарлама орындалу
1. TManeMenu орналастыру.
2. Обьекторлар инспекторында Items қасиеттері арқылы Menu дизайнерін шақыру.
3. Меню дизайнерінде меню пунктерін анықтау [6].
DBGrid компоненті мәліметтерді кесте түрінде шығаруға қолданылады. Тордың сыртқы
TвitBtn компоненті бейнесі бар батырманы құруға арналған. Жүйеде дайын
TDBEdit компоненті бір жолды мәтін редакторы болып
Компоненттің тегі – TcustomMaskEdit класыболып табылады, бұл сондай-ақ, TEdit
Компонент көрсеткіштрді редакциялауды тексеретін өріс маскасында жүзеге асырады. Масканы
Редакцияланатын мәтіннің маскаға сәйкестігін тексеру әрбір символды еңгізгенде немесе
Компонентте алмасу буферін қолдануға болады. Бұны пайдаланушы операциялық жүйенің
TLabel экранда мәтін елестетуі үшін қызмет етеді. Font қасиетіне
TButton – программа орындалу кезінде сәйкес батырманы басқан уақытында
TButton – программалар орындалар уақытында батырманы басқанда қандай да
Button компоненті Windows қарапайым батырмасы болып табылады. Бұл батырмада
тышқанның арқылы: On Clik, On Mouse Down, On Mouse
пернетақтаның арқылы: Enter, Esc, KeyDown, KeyPress, KeyUp;
компоненттің орнын ауыстыру арқылы: OnDragDrop, OnDragOver, OnEndDrag.
Quick Report есеп беру компоненті
Есеп беру – бұл сұраныстар мен МБ-ң орындалу нәтижесінде
Есеп берудің келесі түрлерін көрсетуге болады:
Қарапайым есеп беру;
Берілгендерлі топтау нәтижесінде шығарылатын есеп беру;
Кестелерге арналған есеп беру;
Бірнеше басқа есеп берудің нәтижесніде құрылған күрделі есеп
Delphi-де есеп беру құру үшін Quick Report деп аталатын
Есеп беру құруға арналған компоненттер Qreport деп аталатын бетте
QuicкRep есеп беру компоненті.
Есеп берудің ең негізгі элементі – QuicкRep болып
QuicкRep-ті формаға орналастырған кезде А4 формат түрінде орнатылады.
Берілгендерді есеп берумен байланыстыру мысалы:
Uses Unit;
…
QuickRep1.DataSet:=Form1.Table1;
Есеп беру жеке бір күрделі жолақ бөлімдерінен құралады. Бұл
Қарапайым есеп беру құрамына келесі жолақтарды кірістіруге болады:
Has Page Header – жоғарғы колонтитул.
Has Title – есеп беру аты.
Has Column Header – баған аты.
Has Detail – берілгендер облысы.
Has Summary – есеп беру қорытындысы.
Has Page Footer – төменгі колонтитул.
3.2 Database Desktop деректер қорлары кестесін құру жүйесі
Database Desktop — бұл анықталған форматта деректердің үлкен массивтерін
Windows операциялық жүйесі мен Database Desktop қолданбалы бағдарламасы бір
Database Desktop — бұл реляциондық мәліметтер қорлары кестелерін құруға
Кестелерді құру
Деректер қоры бірнеше файлдардан тұрады, олардың негізінде сауалдар, есептер
Сурет 8. - Databse Desktop бағдарламасы арқылы деректер қорларын
Әр графа (баған) бұл деректер қорын басқару жүйесі терминдерінде
Paradox осындай ұсыну деректерімен жұмыс істейді: таблица –оның ішінде
Paradox кестесі –бұл реляциондық мәліметтер қоры, яғни байланысқан деректер
Кестелердің байланыс түрлері
Әр кесте кілттік жолды қосады. Оның құрамында уникалды идентификатор
Жалпы ережелер:
кілт құрамында графикалық өріс немесе түсіндірме өріс кіре алмайды;
кілт бірегей болу керек.
Кілт мәндері автоматты түрде бірегейлілік болу керек. Paradox кестелері
жазулардың сұрыпталуы;
мәліметтердің ену жылдамдығын;
мәлімет базасындағы кесте аралық байланысын;
сілтемелік тұтастық шектеулердің қолдануын.
Кестелер арасындағы байланыс бағынушылық қатынасын анықтайды [5]. Байланыстардың түрлері:
«бірдің - біріне» қатынасы;
«бірдің – көпке» қатынасы;
«көптің - біріне» қатынасы;
«көптің – көпке» қатынасы.
«Бірдің - біріне» қатынасы – бірінші кестеде маңызды және
«Бірдің – көпке» қатынасы – басты кестенің бір жазуына
«Көптің - біріне» қатынасы – басты кестенің бір жазуына
«Көптің – көпке» қатынасы сирек қолданылады. Себебі кестелер арасындағы
Database Desktop арқылы деректер қорларын құру
Жаңа деректер базасын құру үшін келесі қадамдарды орындау керек.
Сурет 9. - Жаңа дерек қорын құру терезесі[автормен ұсынылған]
Олар: File -> New-> Table. Содан кейін осындай терезе
Сурет 10. - Жаңа дерек қорын құрғанда Paradox
технологиясының қоланылуы [автормен ұсынылған]
Save as батырмасын шертеміз және жаңа деректер базасын Table.db
Нәтижесі осындай болады. Мысал ретінде толтырылған мәліметтер қоры келтірілген.
Сурет 11. - Бағдарламада қолданылған мәліметтер қоры [автормен ұсынылған]
3.3 Delphi тілінде программалау
Аударма ісі саласндағы жұмыскерлерге арналған дипломдық жобаның мақсаты Электронды
«Ойын сауық кешеніне арналған автоматтандырылған жұмыс орынды жобалау» прогрммасын
Сурет 12. - Негізгі жұмыс терезесі [автормен ұсынылған]
Форма негігі үш бөліктен құрылған:
Форманың сол жағында айналым бөлімі (Сурет 13);
Форманың оң жағында жұмыс алаңы бөлімі (Сурет 15);
Форманың астынғы бөлімі қалып күй жолы (Сурет 16) және
Негізгі терезенің 1-ші бөлімі айналым жолы MS Office бағдарлама
Сурет 13. - Айналым жол алаңы.
[автормен ұсынылған]
2-ші бөлімі жұмыс алаңында жобаның негізгі жұмыс орындалады. Айналым
Сурет 15. - Столдар терезесі [автормен ұсынылған]
3-ші бөлімі қалып күй жолы аланында жұмыс істеу күні
Сурет 16. - Қалып күй жолы [автормен ұсынылған]
Сурет 17. - Столдар терезесі [автормен ұсынылған]
Сурет 18. - Жұмысты аяқтау хабарламасы [автормен ұсынылған]
Айналым алаңның әр жолды қарастырайық. Бірінші жолды «Столдар»
Сурет 19. - Бастау батырмасы басылу кезінде [автормен ұсынылған]
Клиент өз ойынды аяқтағанда аяқтау батырмасы басылады. Батырмасы басылғаннан
Сурет 20. - Аяқтау батырмасы басылу кезінде [автормен ұсынылған]
Айналым алаңның деректер жолдың бөлімі өңдеу жолын басу кезіндегі
Столдар терезесіндегі аяқтау батырмасын басу кезінде дерек қорына жаңа
Ойнаған күні;
Ойнаған стол нөмірі;
Ойынның басталған уақыты;
Ойынның аяқталған уақыты;
Ойнаған уақыты;
Шыққан сомасы;
Өңдеу терезесінің сол жағында дерек қорлар көрсетілген, оң жағында
Сурет 21. - Деректер қорларды өңдеу терезесі [автормен ұсынылған]
Сурет 22. - Деректер қорларды іздеу терезесі [автормен ұсынылған]
Деректер қордың келесі бөлімі іздеу терезесі (Сурет 22). Іздеу
Сурет 23. - Баспа терезесі [автормен ұсынылған]
Баспа терезі арқылы бильярд ойнаған есептеу нәтижелерін баспаға жіберіп
Айналым алаңның қалыптандыру жолды екі бөлімге бөлінеді: столдар уақыты
Сурет 24. - Баспа критерисі тандалған есептеу нәтижесі терезесі
Сурет 25. - Столдар уақытын қалыптандыру терезесі [автормен ұсынылған]
Сурет 26. - Интерфейс тілін қалыптандыру терезесі [автормен ұсынылған]
Айналым жолағындағы қалыптандырудың екінші бөлімі интерфейс тілі терезесі (Сурет
Сурет 27. - Орыс тіліндегі хабарлама
[автормен ұсынылған]
Батырма басылғаннан кейін интерфейс тілі аударылған туралы орыс тіліндегі
Сурет 29. - Орыс тіліндегі негізгі терезесі [автормен ұсынылған]
Сурет 30. - Орыс тіліндегі баспа терезесі [автормен ұсынылған]
Сурет 31. - Қолданушыны таңдау терезесі [автормен ұсынылған]
Айналым жолағының келесі жолы қолданушыны таңдау жолы. Дипломдық жобада
Сурет 32. - Жіберілген қателік жайлы хабарлама [автормен ұсынылған]
Сурет 33. - Қонақ қолданушының айналым жолағы [автормен ұсынылған]
Сурет 34. - Бильярд ережелер терезесі [автормен ұсынылған]
Сурет 35. - Автор туралы терезесі [автормен ұсынылған]
Бильярд ережелері мен автор туралы терезелер. Бұл дипломдық жоба
Қорытынды: Үшінші бөлімінде «Ойын сауық кешеніне арналған автоматтандырылған жұмыс»
4 ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЕСЕП ЖӘНЕ ТІРШІЛІК ҚАУІПСІЗДІГІ ТУРАЛЫ
4.1 Жобалаудың экономикалық есебі
Бағдарламалық қамтамассыз ету құру процесінде ең маңызды әрекет түрі
Әділеттік және нақты баға берілмесе жорбалауды басқаруын және біргелкі
Ақпараттық жүйе құру үшін уақыт, ресурс және құндылығының бағасы
Екінші жағынан көтеріңкі бағамен қарау және жан жақты қамтамасыз
Жобаға нақты қажетті артық ресурс бөлінген жағдайда бақылаусыз пайдаланған,
Бағдарламалық қамтамассыз етуді дайындаудың шығынын бағалауы келесі 4 қадамды
дайындайтын заттың көлемінің бағасы.
адам – сағатта және адам – айларда еңбектерін бағалау.
күнтібелік айларында жобалаудың созылуын бағалау.
жобалаудың құнын бағалау.
Жобалаудың көлемін бағалау жүйеге білім негізінде талап қойюды қаралады.
Ұйқастық негізінде. Өткенде осында жобалармен іс – жүргізіліп жіне
Жүйеге талап қоюды – нақты көрсеткіштерге негізделіп белгіленген алгаритмдар
Осындай бағалау жасау үшін 2 негізгі тәсіл қолданылады:
Ең жақсы вариант – ол өз ұйымдарындағы тарихтық көрсеткіштерді
ұйымда алдындағы жобалардың нақты нәтижелері өнделіп құжаттанса.
Ең болмағанда, алдындағы бір жоба (ең жақсысы, бірнеше болса)
Сіздің жаңа жобаңыздың өмірлік мерзімі, пайдаланған тәсілдерімен дайындау түрлері,
Бірнеше себеппен алдындағы тәсілдер қолданылмайтын болса онда белгілі
Мысалы: СОСОМО моделі Эдвард Йордан айтуы бойынша, бағалаудың
Баға тәсілдері коммерциялық заттар болып саналады.
Жүйенің динамикалық модельдері- көптеген имитациялық модельдер, олар өзара түрлі-түрлі
Жобаларды бағалау үшін аналитикалық модельдер туралы әдибиеттерде көп жазылған.
Ұйымдардың есептері және неше түрлі нұсқаулықтар жобаның бағасын төмендетуін
Сондай белгілі тәсіл, прототипирование деген, барлық жүйе құрылысында сынау
Және міндетті түрде функционалдық нүктелер тәсілінде тоқтай өтейік.
Функционалдық нүктелерді санау ол бағдарламалық қамтамассыз етудің саналық бағалау
Программалық қамтамасыздандыруды өндеген кезде, өнімділікпен көп еңбек етушлік, қиын
KnowledgePLAN –де келесі мүмкіншіліктері бар:
Жоба бойынша жоспар жұмысын жақынан шындығына алып келу;
Жоспарланған жобалардың еңбек етушілігін және бағасын анықтау;
өңдеу шарттарының ықпал есебі, қолданылатын аспаптық құрал және еңбекті
ең жақсы есептеу үшін "what — if ("егер, не")
сапалығын салыстыру анализін жүргізу және бір типті немесе әр-түрлі
жоба және оның қатысушылары туралы статикалық ақпараттың жинақтылу;
жобаны басқару құрылымы туралы жауапты қабылдау үшін жоба класификациясы:
жобаны орындау еңбегі және өңделген ПҚ –дың мөлшері және
Бағдарламаның өңделуін және құрылуында құндылық есебін ескереді:
дұрысталу әдістемелерін өңдеу
курс мазмұны және платформа дизайны өңдіру үшін қажетті алдын
Құру формаланған ережелеріне сәйкестігін бақылау.
Ақпараттық технологиясының және материалдардың қарау процессін бақылау [37].
Кемшіліктерді (қателіктерді) локализациялау және тауып алу.
Нәтижелерді өңдеу, не өндірісте пайдалану.
Бағдарламаның жұмыс уақытын бағалау.
Құнын есептеу.
Өндеушінің жалақысын есептеу, программа қамтамассыздығы арқылы құрау [39].
S з/п = К * Т ;
Қайда : S з/п - өңдеушінің жалақысы;
К - программистің бір сағатының құны;
Т – программа құруына керекті болған уақыт.
Берілгендерін қойып, аламыз:
S з/п = 300 * 200 =
Компьютермен қолданылатын қуат құнын формула арқылы есептеу:
SW = W * T * C ;
қайда: SW - компьютермен қолданылған энергия құны;
W - компьютермен қолданылған қуат;
С - бір кВт құны.
Берілгендерін қойып, аламыз:
SW = 0,2 * 200 * 4,48 =
2) S программасымен құрылған жалпы есептік соммасы:
S = S з/п+ Sw
S = 60000 + 179,2= 60179,2
Жалпы құны 60179,2 тенге.
Жұмыс күшінің минималды принціпі.
Адам-оператор орындау керек тек сол жұмысты, қайсы керек, бірақ
Өзара түсінушіліктің принціпі.
Қолданушының толық тіркеуін жүйе қамтамассыз етеді, АО ақпаратты іздеумен
Қолданушының жалпы оперативтік жадысының минималды принціпі.
Адам операторға аз мәліметті еске сақтағандай талап қойылады. Оның
Адам оператор тәртібінің жойылуының минималды принціпі.
Қолданушының тәртібінің жойылуының бөлу мүмкіншілігі:
Берілген шығарылуында қандай –да кедергі
қатенің табылуымен және пайда болуы.
4.2 Тіршілік әрекетінің қауіпсіздігі
Зерттеу және мәселердің шешімі, сау және қауіпсіз шарттардың қамтамасыз
Еңбек жайлы және қауіпсіз шарттары - бір өнімділікке әсер
Еңбек күзеті - өмір қауіпсіздік қамтамасыз ету жүйесі және
Айтылғандар заңға сүйінген түрға, және ең алдымен бекітілгендер еңбекті
Еңбек күзеті астында еңбекті құқық заңға сүйінген институті түсініледі,
Бөлмелерге қойылатын негізгі санитарлы-техникалық талаптар.
Бұл дипломдық жұмыстың тақырыбы ДЭЕМ-ді қарқынды қолданумен байланысты.
Осыған байланысты ДЭЕМ пайдаланушыларының компьютерлік техникамен жұмыс істеу барысында
ДЭЕМ операторының еңбегінің қауіпсіз шарттарын қамтамасыз етуінің жұмыс
Еңбекті қорғаудың маңызы өте зор.
Техника қауіпсіздігінің ережелерін сақтамау қолайсыз зардаптарға және кездейсоқ
Бұл дипломдық жұмыстың бөлімінде қарастырылады:
1) негізгі санитарлық-техникалық талаптар
2) пайдаланушы еңбегінің санитарлық-гигиеналық талаптарының сипаттамасы;
3) қажетті ауа алмасуды есептеу;
4) жарықтандыру жүйесі;
5) пайдаланушы еңбегінің қолайлы талаптарды жасауға арналған инженерлік-техникалық шаралар:
- шуылдан қорғау,
- сәулеленуден қорғану,
- электрлік тоқ тиюден қорғану шаралары;
6) өртке қарсы талаптар;
7) жұмыс орнын ұйымдастыру
8) орта параметрлерінің бақылау құралдары
Қарастырылатын бөлме, бұл - есептеу центрі.
Оқу сабақтары кезінде мұнда 10 адамнан тұратын пайдаланушылар тобы
Есептеу центрінің көлемі 30 ш.м және биіктігі 3,5 м.
Есептеу центріне келесі талаптар қойылады:
1) бөлменің өлшемдері (ауданы ,көлемі, биіктігі) ішінде жұмыс істеп
2) бөлменің рационалды түрлі-түсті рәсімдеу;
3) шуылдан оқшалауын қамтамасыз ету, сырттан келетін шуылдын төмендеуіне
4) бөлменің өңдеуіне қойылатын талаптардын сақталуы;
5) жылыту және желдету жүйелерінің қамтамасыздандырылуы,
6) Ауа тазалығының, температурасының, салыстырмалы дымқылдығының нормаларын сақтау;
7) жарықтандыру нормаларын сақтау;
8) бөгде адамдардын бөлмеге кіруінен қорғауды сақтау;
Еңбектің санитарлық-гигиеналық талаптардың сипаттамасы.
Өндірістік бөлменің микроклиматы температура, салыстырмалы ылғалдық және ауа қозғалысының
Жұмыс аймағының ауасын, жұмыс аймағындағы микроклимат параметрлерін нормалау жылдың
Бұл бөлімде жеңіл физикалық жұмыстар орындалады, олардың сипаттамасы №1
№2 кестеде микроклиматтың оңтайлы параметрлері көрсетілген, жылдың суық және
Кесте 1 - Жеңіл физикалық жұмыстың сипаттамасы.
Жұмыс Категория Энергошығындар Жұмыстың сипаттамасы
Жеңіл физикалық 1 172Дж/с (150ккал/сағ) дейін Отырып, тұрып, немесе
Ескертпе – [автормен ұсынылған]
Кесте 2 - Микроклиматтың үйлесімді параметрлері.
Жыл кезеңі Температура, С Салыстырмалы
ылғалдық, % Ауа қозғалысының жылдамдығы, м/с
Суық және өтпелі (Сыртқы ауаның температурасы +10 град. С-дан
Жылы (сыртқы ауаның температурасы +10 С және одан жоғары
60 - 40
0,2 көп емес
Ескертпе – [автормен ұсынылған]
Кесте 3 - Жылдың суық және өтпелі кезеңдері үшін
Ауа температурасы, С Салыстырмалы ылғалдық, % көп емес Ауа
19 – 25 75 0,2 15 - 26
Ескертпе – [автормен ұсынылған]
Кесте 4 - Жылдың жылы кезеңдері үшін шекті параметрлері.
Ауа темперературасы, С Салыстырмалы ылғалдық, % көп емес Ауа
Сыртқы ауаның орташа температурасынан 3 С-қа
28 С-та 55 сағ көп емес, 27 С-та 60-тан
Ескертпе – [автормен ұсынылған]
Зиянды заттар және шаң.
Есептеу центрінде пайдаланушылардың жұмыс істеу барысында есептеу техникасына алдын
Бірақ та, бөлмеде улы емес шаң болады.
Жабдықтарда жиналатын максималды-бір жолғы шекті-жарамды улы емес шаңның концентрациясы
Жоғары шаңдықты жою үшін шаң ұстаушылар, сорындар құрылғыларын орналастыру,
Сәуле шығару және одан қорғану.
Кесте 5 - Жұмыс орындағы сәлу шығарудың мөлшерленген мәндері.
Көрсеткіштердің атаулары Мөлшерленген мән
Ренгендік сәуле шығарудың
0,05 м ара қашықтықта қолданылмаған мөлшері. 100 мкР/сағ
Ультарафиолеттік сәуле шығарудың ағынының тығыздығы 10 Вт/ш. м.
Жұмыс орнындағы электр өрісінің кернеулігі 15 кВ/м.
Ескертпе – [автормен ұсынылған]
Арнайы зерттеулердің нәтижелері мониторлардың әлсіз рентген сәуле шығаратынын көрсетті,
Мұндай сәуле шығарудан да қорғануға болады.
Электромагниттік өрістердің (ЭМӨ) әсер ету шартарына, сипатына және орналасу
1) уақытпен қорғану, жұмыс орнында сәуле шығару қарқындылығын төмендету
2) ара қашықтықпен қорғану, сәуле шығару дәрежесін анағұрлым төмендетуге
3) жұмыс орнын немесе сәуле шығару көзін экрандау. Бұл
- сәуле шығару қарқындылығын шекті деңгейлерге дейін азайту;
- жұмыста ыңғайлықты қамтамасыз ету;
- жұмыс қауіпсіздігін механикалық және электрлік жарақаттардың қатынасында қамтамасз
Қарастырылып жатқан бөлмеге қолданысты түрде қорғанудың екі тәсіл жиі
1) кинескоптан аз мөлшерде ағып кететін сәуле шығару, экран
Сәуле шығаруды сезімтал өлшеу аппаратурасын пайдалынғанның өзінде тіркелмейтін
2) қорғау экранын немесе сетканы қолдануға болады
Жарықтандыру және жарықтандыру жүйесі.
Визуалды диплейды терминалдар (ВДТ) осы күнде адам және ЭЕМ
ЭЕМ-ді (дербес және ұжымдық пайдалану) барлық қызмет облыстарына практикалық
Олар әртүрлі өндірістерде әртүрлі басқару және бақылау жүйелерінде сияқты,
ДЭЕМ-дер орналасқан бөлмелерде жыл маусымы және орындалатын жұмыстардың ауыртпалығы
Дисплеймен жұмыс істегенде жарықтануы обьектінің минималды айырмасының – программист
Берілген жұмыс түріне жалпы қалыпты жарықтану 400 люкс құрайды.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының деректері бойынша, ВДТ-мен байланысты кәсіпқой
Еңбек медицинасы институтының қызметкерлері көп жылдар бойы ЭЕМ пайдаланушыларының
Бұл зерттеулер қазіргі кездегі ЭЕМ пайдаланушысының мамандығы бұлшық ет
Пайдаланушыларының организмінің күйінен, субъективтік және объективтік көрсеткіштерден экран жанындағы
Барлық пайдаланушылар программистер (құрастырушылар және программаларды пайдаланушылар) және
Кәсіпқойлар емес – бұл, кассирлар, кітапханашылар, студенттер, оқушылар және
Электронды-сәулелі түтікше қолданылатын ВДТ-де жұмыс істеу кезінде пайдаланушылар организміне
Көздің функцияларын лабораториялық және өндірістегі жағдайларда зерттегенде аккомодация,
Жұмыспен қатар жоғары ашушан-қызу компоненті ілескенде табылған өзгерістер тереңірек
ЭЕМ пайдаланушыларының өндіріс іс-әрекеттің салдарынан көру анализаторының патологиялық өзгертулері
Пайдаланушылардың көбінде ВДТ-нің жағымсыз әрекеті көздің ауруыдың, шаншып аурудың,
Бұл құбылыстар жиі бастың ауруы, бастың ауырлығы, жалпы шаршау,
Өртке қарсы талаптар.
ДЭЕМ учаскесі өрт қауіптілігі жағынан «В» өрт қауіптілігі категориясына
Электрлік емес сипатына келесілері жатады:
құрылғының ақаулылығы және технологиялық процесстің бұзылуы;
отты салақты және аңғырт қолдану (шылым шегу, жылыту аспаптарын
желдету жүйесінің ақаулығы және оны дұрыс орналастырмау
Заттардың өзінен өзі жануы және тұтануы.
Электрлік сипаттарға келесілер жатады:
қысқа тұйықталу;
сымдардың асқын жүктелуі;
үлкен өтпелі кернеу;
ұшқындау;
статикалық электр.
Есептеу центрі орналасқан бөлмеге келесідей талаптар қойылады:
1)ЭЕМ орналасуы қарастырылған ғимарат, өртеке төзімділігі 1 дәрежелі болуы
2) барлық кабельдік коммуникациялар металл газдалған құбырларға салынуы тиіс;
3) Еден астындағы жасырын кеңістіктер өрттелмейтін қалқалармен бөлінуі тиіс;
Өрт қауіптілігі аймағы жағынан бұл бөлме П-Па классына жатады.
Ауданы 40 ш.м есептеу центрінің бөлмесінде өрттерді жою үшін
Терминалмен жұмыс істегенде жұмыс орнының ұйымдастырылуы:
1) Бір пайдаланушымен терминалмен жұмыс істегенде жұмыс орнының ұйымдастырылғанда
2) Бөлме өрт сөндіргішпен, сигнализациямен және телефонмен (қалалық және
3) Бөлме бір орынды үстелдермен және отырғыштарының биіктігі және
4) Адамның көздік ажырату қабілетіктілігі 500 мм қашықтықта
Қорытынды: төртінші бөлімде экономикалық есеп және тіршілік қауіпсіздігі туралы
ҚОРЫТЫНДЫ
Жоба нәтижесі бойынша қысқаша қорытынды.
1. Біз сіздермен ақпарат, ақпараттық қоғам жөнінде және адамның
2. Автоматтандырылған ақпараттық технология – басқару есептерін шешу мақсатымен
3. Қазіргі уақытта әртүрлі ақпарат түрлерін өңдеуді, сақтауды, ыңғайлы
Ақпаратты реттеу үшін, оларды өзара қисынды байланысы бойынша біріктірілген
Ақпарат ағыны күннен-күнге көбеюде, сондықтан да бүгінгі күні қандай
Бұл проблеманы шешу үшін көмекке компьютерлік технология келеді. Компьютерде
Деректер базасы құрылғаннан кейін жазбалармен келесі: жазбаларды қосу және
Деректер базасын құрастырғанда оған қандай деректер енгізілеттінін, қалай сақталынатынын,
Жаңа технологиялардың дамуы есептеуіш техника әдістерін кеңінен енгізу, сонымен
Қойылған мәселелердің толық шешімін бағалау. Алға қойылған мақсат орындалды.
Жұмыстың нәтижелерін нақты қолдану бойынша ұсыныстар мен шығыс мәліметтері
Ақпараттық төңкеріліс кезінде көптеген мәселелер туындалды. Олардың ішіндегі ең
Дипломдық жобалау нәтижесінде құралған бағдарламаның негізгі жетістігі аудармашының
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
[1] Климова Л.М. Delphi 7. Основы программирования. Решение типовых
[2] Delphi 5: учебный курс, С. Бобровский, Питер 2002
[3] Гофман В.Э., Хомоненко А.Д. Delphi 6-СПб.: БХВ-Петербург,2002-1152 с.
[4] Дарахвелидзе П.Г., Марков Е.П. Программирование в Delphi 7.-СПб.:
[5] Лишнер Р. Delphi. Справочник.-Пер. с англ.-Спб:Символ-Плюс, 2001-640с.
[6] Аладьев В.З., Хунт Ю.Я., Шишаков М.Л., Основы информатики.
[7] Информатика. Учебник под ред. Проф. Н.В. Макаровой, Финансы
[8] Балафанов Е.К., Бурибаев Б., Даулеткулов А.. 30 уроков
[9] Фигурнов В.З. IBM PC для пользователя, 7 изд.,
[10] Каймин В.А., Питеркин В.М., Уртминцев А.Г. Информатика. Учебное
[11] Кенин А.М., Печенкин Н. Окно в мир компьютеров,
[12] «Информационные системы»/ В.Н. Петров/учебник/Питер Санкт-Петербург 2002г.
[13] «Экономическая информатика»/ П.В.Конюховский Д.Н.Колесова/ учебник/ Санкт-Петербург «ПИТЕР» 2001г.
[14] «1С:Предприятие» версия7.7 Бухгалтерский учет/ руководство пользователя/ Фирма «1С»
[15] «Практическая информатика»/ С.В.Симанович/ учебное пособие/ Москва-2001г.
[16] «Информатика»/ А.С.Есипов/ учебник
[17] «Информационные технологии в экономике и управлении»/ г.Москва
[18] «Информатика базовый курс»/ С.В.Симанович /учебник/ г.Санкт-Петербург «ПИТЕР»
[19] Технологии Delphi 2006. Новые возможности. Сергей Бобровский Издательство
[20] Delphi 7 учебный курс. Сергей Бобровский. Издательство «ПИТЕР»
[21] Внутренний мир Borland Delphi 2006. Иван Хладни. Издательство
[22] Программирование Delphi 7. А.Я. Архангельский. Издательство «БИНОМ» 2004
[23] В.А.Камаев и др. Оптимизация программных разработок, Волгоград -1996.
[24] Л.С. Бляхнан Экономика, организация управления и планирование НТ
[25] Хюз.Дж. Мичтом Дж. Структурный подход к программированию. Под
[26] Д.Ван. Тассел Стиль, разработка, эффективность, отладка и испытание
[27] Г.Ф.Денисенко Охрана труда, - М."Высшая школа",1985г. - 150
[28] Ю.Г.Сибаров, Н.Н.Сколотнев, В.Н.Нагинаев Охрана труда в вычислительных центрах.
[29] В.А.Камаев и др. Оптимизация программных разработок, Волгоград -1996.
[30] Дж. Тельман, "Основы систем баз данных",
[31] Дейт К., "Введение в системы баз данных", Москва,
[32] Когловский М.Р., "Технология баз данных на персональных
[33] Джон Матчо, Дэвид Р.Фолкнер. «Delphi» — пер. с
[34] Дж. Мартин., "Организация баз данных в вычислительных системах"
[35] С.М.Диго "Проектирование и использования баз данных". Москва: Финансы
[36] Горев А., Ахаян Р., Макашарипов С. «Эффективная работа
[37] Атре Ш. Структурный подход к организации баз данных.
[38] Бойко В.В., Савинков В.М. Проектирование баз данных информационных
[39] Джексон Г. Проектирование реляционных баз данных для
[40] Кириллов В.В. Структуризованный язык запросов (SQL). – СПб.:
[41] Мейер М. Теория реляционных баз данных. – М.:
[42] Тиори Т., Фрай Дж. Проектирование структур баз данных.
[43] Цикритизис Д., Лоховски Ф. Модели данных. – М.:
[44] Брябрин В.М., "Программное обеспечение персональных ЭВМ", Москва, 'Hаука',
[45] Т. Коннолли, К.Бегг, А.Страчан. Базы данных: Проектирование, реализация
[46] Атре Ш. Структурный подход к организации баз данных.
[47] Бойко В.В., Савинков В.М. Проектирование баз данных информационных
[48] Джексон Г. Проектирование реляционных баз данных для использования
[49] Мейер М. Теория реляционных баз данных. – М.:
[50] Тиори Т., Фрай Дж. Проектирование структур баз данных.
[51] Хаббард Дж. Автоматизированное проектирование баз данных. – М.:
4
Салааралық ААЖ
Аумақтық ААЖ
Салалық ААЖ
Мемлекеттік басқару
Жүйесіндегі деңгей
Қолданбалы процесстер ААЖ
Ұйымдық басқару ААЖ
Ұйымдық-технологиялық ААЖ
Технологиялық үрдістерін басқару ААЖ
Басқару үрдістерінің түрлері
Байланыс ААЖ т.б.
Көлік ААЖ
Ауыл шаруашылық ААЖ
Өнеркәсіптік ААЖ
Басқару объектін
Автоматтизациялау саласы
Автоматтандырылған ақпараттық ресурстар
Деректер қорын басқару жүйесі
Деректер қорын басқару жүйелері
Деректер базасына сұраныс құру
Диспетчердің теміржолдық вокзалдардағы жолдық билеттерді шапшаң дайындауға арналған АЖ жетілдіру
Экономикалық ақпараттық жүйе түсінігі
Құрылыс заттар сататын дүкеннің деректер қорын құру
Деректер қоры объектілері
Деректер базасы теориясының даму тенденцияларын зерттеу
Мәліметтер қорының түрлері
Мәліметтер қорын басқару жүйесін пайдалану салалары