Әуезов романда
Мазмұны
Кіріспе....................................................................................................3
Негізгі бөлім
1 тарау. Әдебиетті ізгілендіру жолдары..............................................5
1.2 М.О. Әуезовтің «Абай жолы» роман-эпопеясындағы Құнанбай бейнесі
1.3 Құнанбай Өскенбайұлы - тарихи тұлға....................................... 14
2 тарау. Ғ.Мүсіреповтің драмалық шығармаларын оқыту
әдістемесі............................................................................................... 18
Қорытынды............................................................................................ 23
Сілтеме әдебиеттер тізімі..................................................................... 24
КІРІСПЕ
Бүгінгі уақыт барлық өркениетті елдерде білім беру ісін адамзаттық
Тәуелсіз Қазақстанның бүгінгі таңда білім беру саласында жүргізіліп жатқан
Әдебиетті оқыту арқылы жеке тұлғаны қалыптастыруға, оқу-тәрбие ісін ізгілендіру,
Курстық жұмыстың өзектілігі:
Қарастырылып отырған тақырыпты ашу үшін біз М. Әуезов пен
Әдебиет пәнін оқытудың жалпы әдістерімен қатар, әдебиеттің – поэзия,
Курстық жұмыстың мақсаты:
Курстық жұмыстың негізгі мақсаты – Мұхтар Әуезов еңбектеріндегі Құнанбай
Жазушы шығармашылығын оқытуда әдебиетті ізгілендіру жолдары;
М.О Әуезовтың «Абай жолы» роман-эпопеясындағы Құнанбай бейнесі тарихи-көркем образ
Құнанбай Өскенбайұлы – тарихи тұлға екендігін айқындау;
Ғ. Мүсірепов шығармашылығын жалпы білім беретін орта мектептерде оқыту
Ғ.Мүсіреповтің драмалық шығармаларын жазудағы шеберлігін таныту;
Драмалық шығармаларды оқытуда жүргізілетін ойын
Курстық жұмыстың нысаны: “Қазақ әдебиеті сабағында жазушылық шеберлікті зерттеу
Курстық жұмыстың болжамы: Осы курстық жұмысты жазу барысында мектепте
Курстық жұмыстың ғылыми жаңалығы: Бұл тақырып бүгінгі күнде айтарлықтай
Курстық жұмыстың дерек көздері: Жұмысты жазу барысында біз төмендегі
Курстық жұмыстың құрылымы: Курстық жұмыс кіріспеден, негізгі бөлімі екі
1. ӘДЕБИЕТТІ ІЗГІЛЕНДІРУ ЖОЛДАРЫ
Әдебиет пәні - мектептегі негізгі эстетикалық пән. Ол оқушы
Ұлы жазушы М.Әуезов әдебиет пәнінің қызметін одан да кең
Әдебиет пәнінің өз тарихында алға қойған мақсат-міндеттерінің өзгеріске түсіп
Еліміздің тарихындағы өзгерістер білім беру салаларында түбегейлі реформаның болуын
XXI ғасыр – мәдениеттің, экономиканың, әлеуметтік өмірдің барлық салаларындағы
Ғылымданған, технологияланған ақпараттар тасқыны мен байланыс мейлінше дамыған XXI
Дүниені таньп білуде ақиқат дәлдікке ұмтылу жағынан әдебиет пәні
Соның бірі - М.Әуезовтің "Абай жолының" хрестоматиялық баяны еңбегі
Рухани-адамгершілік ұстанымдары іргелі сипаттағы қазақ классикалық әдебиетінің, оның ішінде
Хрестоматиялық баян ұлы суреткердің ұлы мұрасына деген қызығуды күшейтуге
Оқырмандық мәдениетті жетілдіру көздерінің қатарындағы бұл оқу құралы М.Әуезовтің
Қазақ, халқының, жас ұрпақты табиғат аясында өсіретіні, баланың туған
Әлем мәдениеті биігінде тұрған "Абай жолы" эпопеясының бала Абайдың
Ақпараттық тасқын дәуірінде ұлттық мәдениетті танытушы банк »
Хрестоматиялық баянның ғылыми маңыздылығы - оның әдебиеттегі және педагогикадағы
Тәжірибелік жағынан "хрестоматиялық баян", біріншіден, жалпы білім беретін қазақ
жаратылыстану-математика бағдарындағы мектептерге арналған оқу қүралы қызметін атқара алады,
Хрестоматиялық баян ақиқатты көркемдік меңгеру туралы
Әлемді көркемдік меңгеру қайта түзуден, танымнан, құндылық-бағдарлық және қарым-қатынастық
Қазіргі қоғамымыздың өзіндік санасын, ізгіліктігін қалыптастыруда көркем әдебиет ерекше
Кемеңгер жазушы М.Әуезовтің "Абай жолы" роман-әпопеясы партия-лық ұстанымға басымдық
Әдеби білімнің жаңа стандарты, ондағы жаңа білім мазмүны оларды
Өз бетінше көркем әдебиетті оқу мәдениеті, оқырманның қалыптасу мәселелері
Оқырман мәдениеті қазіргі әдебиеттік білім берудің, сондай-ақ
Хрестоматиялық баянның негізгі ұстанымы - шығарманың тұлға қалыптастырушылық және
Жаңа білім парадигмасы бірінші орынға бүрынғыдай білім, білік, дағдыны
Ендеше М.Әуезовтің "Абай жолы" роман-эпопеясы бойынша жасалған хрестоматиялық баян
Хрестоматиялық баянның негізгі ұстанымы - шығарманың тұлға қалыптастырушылық және
М.Әуезовтің "Абай жолы" роман-эпопеясы бойынша жасалған хрестоматиялық баян -
1.1 М.О ӘУЕЗОВТЫҢ «АБАЙ ЖОЛЫ» РОМАН ЭПОПЕЯСЫНДАҒЫ ҚҰНАНБАЙ БЕЙНЕСІ
Әуезовтің роман-эпопеясының ең басты ерекшелігі – бұл шығарманы автордың
Тарихи шындықтан көркем шығарма туғызу үшін ең әуелі жазушыға
Бұл әлем классиктерінің басында болатын жағдай. Басқасын айтпағанда, жұрты
Әңгіме материалда, ол жинаалып біткен соң арғы жағы жазушы
Құнанбай – эпикалық бейне; кескін-кейіпі, мінез-құлқы, іс-әрекетімен тұтас көрінеді,
Әлем әдебиетіне үңілсек, әдебиет пен өнер жайында айтылған сом-сом
Кейіпкер Құнанбай мен тарихи тұлға Құнанбайдыңөмірі, жеке басына қатысты
«Біздің мақсат – осы өарастырылатын адамдардың барлығының өмірін бізден
Жазушы Құнанбайдың тарихи тұлғасын көркем образға айналдыру барысында да
Құнанбайдың көркем бейнесін жасауда жазушы тарихтағы болған оқиғалар мен
Бірақ, тарихи материалдарды зерттеуге сын көзбен тереңдей отырып, мен
Бұл факт маған Құнанбайдың жаңа бейнесін ашты. Жағымсыз көрінісін
Автор өз шығармасында көркемдік шындыққа жету жолын тарихи оқиғалар
Портрет жасаумен қатар кейіпкерлер характерін ашып, оқиға желісін қоюландыра
Ұлттық характерді сомдауда диалогтың көркемдік компонент ретіндегі орны ерекше.
Сөйтіп, мұндағы диалогтар көбінесе полилогқа ұласып отырады. Полилогқа халық
М. Әуезов Құнанбай портретін жасағанда, оның сыртқы келбеті,
Сонымен, Құнанбай образы ол араласқан диалог сөздерден, жеке адамдармен
Эпопеяны оқи отырып, Абайдың жас кезінен бастап өсу жолындағы
Құнанбай «Адамның қай мінезі қасиетті болса, сол мінезі міні
Жақсылық табанды адманың қолынан ғана келетіні жазушы құнанбай арқылы
Қай қылығы болса да Құнанбайдың туа біткен қасиеті екеніне
Біз бұл тарауда Жазушының Құнанбай бейесін жасаудағы шеберлігіне талдау
1.2 ҚҰНАНБАЙ ӨСКЕНБАЙҰЛЫ – ТАРИХИ ТҰЛҒА
Роман - эпопеядағы Құнанбайға қатысты оқиғалардың барлығы дерлік тарихи
Құнанбай образы да ірі оқиғалар айналасында сомдалады. Оны әдебиет
Қодар трагедиясы жайында жазушы өте көп материал жинаған. Солардың
М. Әуезов романда: «Бірақ өзі әке мінезін сынағыш болғаннан
Бұл әке мен баланы бітіспес күреске салудың бастамасы еді.
«Құнанбай мен Абайдың өмір бойы жауласқан жаулары – Жігтек
Архив деректерімен салыстыра қараған адамға Құнанбайдың да, олардың
Ал оқиғалар барысындағы Құнанбайдың суреттелуін, іс-қимыл, мінездегі көрінісін қалай
1942 жылы романның бірінші кітабының жарыққа шығуына ерлік көрсеткен
Сөйтіп, шиленісе-шиленісе келіп, шыңдала жетіп, ескілік пен жаңалықтың өкілі
Адамды биік қияға, адамгершілікке, абзал қасиетке, асыл идеалға баулитын
“Өз алдына қойған мақсатқа жету жолында тұрғанның бәрін жеңуде
Ләйлә Мұхтарқызының пайымдауынша, орыстық тәртіпті ұнатпай, көп жерде қарсы
Орыстың көрнекті жазушысы, М.О. Әуезовтің замандасы К. Федин: “Халық
Қазіргі кезеңде Құнанбай өміріне арналып Р. Мұсаұлының
Адамды биік қияға, адамгершілікке, абзал қасиетке, асыл идеалға баулитын
Сонымен қатар осы тарауда көптеген ғалымдарды пікірлерін сүйене отырып,
2. Ғ.МҮСІРЕПОВТІҢ ДРАМАЛЫҚ ШЫҒАРМАЛАРЫН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
Ғ.Мүсірепов — тамаша прозашы болумен қатар көркем әдебиеттің драматургия
Жазушы 1931 жылы Бейімбет Майлинмен бірігіп, «Шабуыл» атты драма
Ғ.Мүсіреповтің драматургия саласындағы еңбектерін зерделей зерттеген белгілі әдебиетші ғалым,
Мүсіреповтің «Қозы Көрпеш — Баян сұлу» пьесасын М.Әуезов: “Қазақ
Жазушының драмалық шығармаларын оқытуға келер болсақ, әдебиеттің басқа жанрына
Драма- әдебиеттің проза, прэзия салалары сияқты кең дамыған, тамыры
«Драма -(грекше - кимыл-әрекет) сахнаға арналған, оқиғаны, оған қатысушы
Өнер туындысы ретінде жасалған драмалык шыгарма - таным.
Образ теориясы.
Драманың «тіл» мен «сөйлеу» жүйелеріндегі ерекшеліктері.
Драмалық шыгарманың шыгармашылық процесс туындысы ретіндегі ерекшеліктері.
Драмалық шығарманың мазмұны, пішіні (формасы), құрылысы. Оқушы (оқырман) мен
- Әдеби кейіпкер болмысы. Драмалық шығармадағы персонаждар жүйесі
Курстық жұмысымызда әдебиетті оқытуда бұрыннан қалыптасқан әдістерді біріктіре, жинақтай
Кейбіріне тоқталып өтсек, проблемалық баяндау әдісі арқылы 11-сыныпта Ғ.Мүсіреповтің
Көркем туындыны оқу - білім алудың ғана емес, мәдениетке
Әдіскер-ұстаз С.Желдербаева драманы көркемдеп оқудың үлгісі мұғалімнен басталатынын айтады
XI сыныпта Ғ.Мүсіреповтің «Қозы Көрпеш - Баян сұлу» трагедиясынан
Практикалық жұмыстың тағы бір түрі — драмалық шығармада қолданылған
Ғалым Б.Иманбекова жаңа технология сабақтарының нәтижесін былай қорытады: «Күнделікті
Драмалық шыгарманы мазмұндық және көркемдік талдау үшін оқытпай, ондағы
Әдеби-теориялық ұғымдар беру мәселесін арнайы қарастырған Қ.Мырзағалиев: «Педагогика, психология,
Драмалық шығарманың тек мазмұнын ғана білдіріп қою - білім
Драманы оқытуда оқушыларға әдеби-теориялық білім берудің негіздері анықталды:
әдеби-теориялық талдау драмалық
драманы оқытуда меңгерілетін әдеби-теориялық білІм оқушыларға
драманы оқытуда әдеби-теориялық ұғымдарды меңгертудің өзіндік жолы бар, соны
Драмалық туындыны қайталау, бекітуге байланысты жұмыс түрлері: рольдерге бөлу,
Оқушылар драмалық шығарманы талдау барысында кейіпкер, портрет, ремарка, идея,
Ғ.Мүсіреповтің «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» трагедиясын әдеби-теориялық талдауы арқылы оқушыларда
Курстық жұмыста оқушылардың өз бетімен орындайтын жұмыстарын түрлендіру, оны
Өздік жұмысы кезінде оқушы мынадай алгоритмді орындайтыны анықталды:
Драмалық шыгарманы талдаудағы берілген тапсырмаға тікелей қатысты мақсатты нақтылау;
Мақсатқа жету үшін соған қажетті материалдарды драмалық шығарма мәтінінен
Берілген тапсырманың, сұрактың шешімін мәтіннен, белгілі бір абзац пен
Өзінің болжамын нактылап жазу;
Өз бетімен іздендіру жұмысы мұғалімнің тікелей басшылығымен орындалатыны, мұғалім
Окушының шығармашылық қабілетінің дамуы — драманы оқытуда басты мақсат
1) Оқушылар «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» трагедиясын оқып шықкан соң,
2) Қарабай бейнесінің ең бір туйінді тұсының байқалар сәтінің
3) Оқушылар арасында Қозы мен Баянға ескерткіш орнатуға авторлық
4) Махаббат пен адалдыққа қарсы шыққан Қарабай мен Қодарды
Шығармашылық әдістерді қолдану арқылы мынадай мақсат-міндеттердің шешімі табылды: 1.
Драмалық шыгарманы оқыту негізінен эстетика мен мәдениеттану ілімдеріне арқа
Драмалық шығармаларды оқытуда әдеби ойындардың да алатын орны ерекше
Бұл ойын - жаттығулар оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту, оларга
Драмалық шыгарманы оқыту негізінен эстетика мен мәдениеттану ілімдеріне арқа
Әдебиет сабағында Ғ. Мүсіреповтің драмалық шығармаларын оқытуда жазушы шеберлігін
ҚОРЫТЫНДЫ
Тәуелсіз еліміздің дамыған мемлекеттер қатарына қосылуы үшін ең әуелі
Қазақ әебиетінің тарихындағы дала тағдырын мұхит тектес тереңдікпен
Жалпы білім беретін орта мектеп қабырғасындағы оқу бағдарламасының көздейтін
Біз осы курстық жұмысымызды жазу барысында Ғ.Мүсірепов шығармашылығын оқытудың
Ғ.Мүсіреповтің драмалық шығармаларын оқытудың әдістемесін көрсету.
Драманы оқытуда оқушыларға әдеби-теориялық білім берудің негіздері анықталды.
Драмалық шығармаларды оқытуда жүргізілетін ойын - жаттығулар оқушылардың шығармашылық
Әдеби шығарманы оқып-үйрену барысында оқырман-оқушы өзінің шығармашылық ойлау қабілетін
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР.
ҚР жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті
ҚР «Білім туралы» Заңы//Қазақстан мұғалімі, 1999.- 7 маусым. №
М.Әуезов. Жиырма томдық шығармалар жинағы. 3-том. – Алматы: Жазушы,
"Абай жолының" хрестоматиялық баяны". Құрастырушы-авторлар Г.Құрманбаева,
Луговцев Н. Творчество Форш. – Ленинград, 1964.- 25
Бальзак О. Собр. Соч. в 15-томах. Москва: 1951-1955. Т.
Әуезов М.О. Абайды білмек парыз ойлы адамға. Құрастырған:
Әуезов М.О. Жиырма томдық шығармалар жинағы. Алматы: Жазушы, 1979.
– 1985. “Абай жолы”. 1-кітап.
Навои А. Сокровищница мыслей. том 1. Ташкент. Изд. Фан.
Әуезов М.О. шығармаларының елу томдық толық жинағы. Алматы: Ғылым,
Әуезов М.О. “Ескермедім, қабылдамадым” ашық хаттар. Құрастырған: Т. Жұртбай
Жұртбай Т. Бесігіңді түзе. Алматы: Санат, 1997. – 64
Сапаралин Б. Құнанбай қажы. Алматы: Ер-дәулет, 1995.- 154 б.
Нұрқатов А. Мұхтар Әуезов творчествосы. Алматы: Жазушы, 1965.
Қабдолов З. М. Әуезов және оның әсемдік әлемі. Алматы:
Қаратаев М. Мұхтар Әуезов. Алматы: Жазушы, 1967.
Қирабаев С. Біздің рухани әкеміз, жинақта “Әуезов тағлымы” Алматы:
Федин К. Біздің Мұхтар. Алматы: Жазушы, 1976.
Тоқтаров Р. Абайдың Жұмбағы. Алматы: әл-Фараби баспасы,
Сәтпаев Қ.М. Біздің Мұхтар. Алматы: Жазушы, 1976.
Ғабдуллин Н. Ғ.Мүсірепов-драматург. Алматы: Өнер, 1982,- 48 б.
Сманова Б. Ғ. Мүсірепов шығармашылығын оқыту. Оқу әдістемелік құралы.
Бітібаева Қ. Әдебиетті оқыту әдістемесі. — Алматы: Рауан,
Әуезов М. Жиырма томдық шығармалар жинағы. 20-том. - Алматы:
Ақшолақов Т. Шығарманың көркем айшықтарын таныту. - Алматы: Рауан,
Әдебиеттану терминдер сөздігі. — Алматы: Ана тілі, 1998. —
Бораш Р.Б. Драмалық шығармаларды оқыту. Автореферат. Алматы: Қазақстан Республикасы
Мүсірепов Ғ. Драмалық шыгармалар. Алматы: Өнер, 1982.- 632 б.
Мырзағалиев Қ. Әдеби-теориялық ұғымдарды қалыптастыру. - Алматы: Мектеп, 1973.-115
Жұмажанова Т.Қ. Әдебиеттен жүргізілетін кластан тыс жұмыстардың ғылыми-әдістемелік негіздері.
– 56 б.
Дүкенбаев С.Х. Драмалық шығармаларды оқьпу (методикалық нү.сқау). - Алматы:
– 31 б.
Тілешова С. «Әдебиет оқулығына әдістемелік нұсқау.-Алматы: Рауан, 1995.-95 б.
4
Жазушының драмалық шығармалары
Мұхтар Әуезов және Абай жолы
Қазақ мәдениетінің даму жолында өшпес із қалдырған тұлғалар
Р.Тоқтаровтың «Абайдың жұмбағы» романына әдеби талдау
Жазушының Өскен өркенде тебірене суреттеген сүйікті қаһармандары
Ғасырлық туынды – «абай жолы»
З. Қабдоловтың Менің Әуезовім - М. Әуезов туралы жазылған көркем шығарма
Тарихи романдардың басты идеялық-көркемдік ерекшелігі. Р.Тоқтаровтың «Абайдың жұмбағы» романына әдеби талдау (образдар жүйесі, портреттер, мінездеу, жазушының тіл шеберлігі, жазушы стилі)жайында
Ілияс Есенберлиннің «Көшпенділер» трилогиясы: Тарихи шындық және көркемдік шешім
Қазақ тарихы романдарындағы әйел бейнесі