Апелляциялық сатыдағы өндіріс
СОДЕРЖАНИЕ
Кіріспе 3
1. Қазақстанның сот құрылысы мен сот өндірісінің тарихы
1.1 Қазақтардың дәстүрлi құқығы бойынша шешiмдердi қайта қарау
1.2 Қазақстанның Ресейге қосылғаннан кейiнгi сот жүйесiне жалпы
2. Қазіргі уақытта Қазақстанда сот шешімдерін қайта қарау
2.1 Апелляциялық сатыдағы өндіріс 19
2.2 Қадағалау сатысындағы өндіріс 24
2.3 Жаңадан ашылған мән-жайларға байланысты iс бойынша өндірісті
Қорытынды 30
Қолданылған әдебиеттер 33
Кіріспе
Қазақстанның сот өндiрiсi кез келген ұлттық құрылым сияқты
Сот өндiрiсiне қатысты заңдық негiздердiң қалыптасуына орай, кеңестiк
1) революциялық трибуналдың декреттерi, нұсқаулықтары, қаулылары негiзндегi сот
2) РСФСР сот құрылысы және сот өндiрiсi (1923-1959
3) 1960 жылғы Қазақ ССР Қылмыстық іс жүргiзу
Кеңестiк дәуiрде Қазақстанның мемлекеттік мәртебесінiң өзгеруiне байланысты екі
1)РСФСР құрамында Қазақстанның автономиялық республика мәртебесін алуы;
2) СССР құрамында Қазақстанның одақтас республика ретiнде болуы.
Әрине, Қазақстанның сот құрылысы мен сот өндiрiсi әрқшанда
Осы тақырыпты зерттеу барысында мына мән-жайларға назар аударғанды
1) қазақтардың дәстүрлi құқықтарына негізделген сот өндірісi;
2) Қазақстанның Ресейге қосылғаннан кейінгі сот жүйесiна жалпы
3) 1998 жылғы Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргiзу
1. Қазақстанның сот құрылысы мен сот өндірісінің тарихы
1.1 Қазақтардың дәстүрлi құқығы бойынша шешiмдердi қайта қарау
Қазақтардың ежелгi дәстүрлi құқық нормаларын жан-жақты зерттеп алмайынша,
Дәстүрлі құқық туралы сөз қозғау үшін, бiрiншiден, оның
Қазан төңкерсiне дейiн Қазақтардың дәстүрлi құқығында қылмыстық және
Қазақтың белгiлi ғалымы, заңгер Т.Культелеев те өз кезегiнде:
Академик С.Зиманов атап өткендей, қазақтың дәстүрлi құқығы бiрнеше
Қазақ құқығының тарихында Тәуке хан мен «Жетi жарғы»
Тәуке ханның заңдар жинағында көптеген қылмысты және азаматтық-құқықтық
Қазақтың дәстүрлі құқық жүйесiн зерделей отырып, онда мынадай
а) әдет-ғұрып;
ә) билер сотының iс-тәжірибесі;
б) билер құрылтайының ережесi.
Бұл үш белгi өзара тығыз байланысты. Билер сотының
Заңдық күшi бар әдет-ғұрыптар негiзiнен арнайы еш жерде
Билер сотының iс-тәжiрибесi қазақтың дәстүрлi құқығын дамытуда маңызды
ХIХ ғасырдың екiншi жартысына дейiн билердiң шешiмдерi еш
Қазақтардың қылмыстық дәстүрлі құқығы тарихын зерттеу барысында Қазақстанның
Қазақстан Ресейге қосылғанға дейiн мұндағы ең жоғары мемлекеттiк
Қылмыстық және азаматтық iстердi талқылайтын арнайы орган —
Ежелгi дәстүрлі құқық нормалары бойынша билердi ақсақалдар сайлаған.
Билер сотында қаралатын iстердiң бір ерекшелiгi сол, мұнда,
Билер соты процестiң бәсекелестiгiне негiзделдi. Екі жақ дауды
Қазақтардың дәстүрлі құқығы билер соты шығарған шешiмдерге тараптардың
Шағымдану құқығына ешқандай шек қойылмады. Билер сотының шешiмi
1.2 Қазақстанның Ресейге қосылғаннан кейiнгi сот жүйесiне жалпы
Қазақстан Ресейге қосылған кезде-ақ патша өкiметi Қазақстандағы сот
Қазақстан Ресейге қосылғасын, көп уақытқа дейiн хан билiгiмен
Қазақстанның басқру жүйесiне елеулi өзгерiстер ХIХ ғасырдың 20-жылдары
1) қылмыстық;
2) талап ету;
3) басқаруға шағымдану.
Қазақтар үшiн қылмыстық істер қатарына мыналар жатқызылды: мелекеттiк
1822 жылғы Жарғы билер соты қабылдаған үкiмдерге шағымдану
Патша өкiметi билер сотының қызметiне шек қою үшiн
1) облыстық басқармада және Шекаралық комиссияда. Мұнда істер
2) әскери-сот комиссиясында. Мұнда iстер әскери-қылмыстық және далалық
Облыстық басқармада және Шекаралық комиссияда қазақтарды ұрлық туралы
Әскери сотта сатқындық туралы, кiсi өлтiру туралы, барымта
Империяның заңы бойынша туған жерiне қарай қазақтардың істернiң
Сөйтіп, билер сотының қарауына пәлендей маңызы жоқ қылмыстарға
Патша өкiметi 1867 жылы қабылданған Сырдария және Семей
Уақытша ережелердiң қабылдануына байланысты Қазақстанда сот өндiрiсінiң жаңа
Уақытша ережелердiң жобаларын жасау барысында Дала комиссиясы мынадай
Облыстық басқармалар мировой судьялар құрылтайының, Қылмыстық және азаматтық
Алайда, қазақ ауылдарында билер сотының әлi де сақталып
Бұлардың арасындағы бір айырмашылық, билер соты дауды шешу
Уақытша ережелердiң жаңа тәртiбі бойынша билер қызметi сайланбалы
Мұндай сайлау қазақ даласы үшін жаңалық едi. Сондай-ақ,
Барлық маңызды деген қылмыстық және азаматтық iстер империя
1867 жылғы Ереже бойынша Түркiстан генерал-губернаторына қажет деп
Уездiк соттар жасаған қылмыстары үшін «әл-ауқатынан айыру құқығын»
Облыстық басқармада әскери соттың қарауына жатпайтын қылмыстық және
Билердiң халық соттарына жалпы империялық соттарда қаралуы тиiс
а) жеке басқа қарсы қылмыстар;
ә) мүлiктiк қатынасқа қарсы (тонау мен ұрлаудан басқа)
б) жеке және отбасы саласындағы қылмыстар;
в) дiнге қарсы, сондай-ақ болыс басшыларының, ауыл старшиналары
Билер iстердi дәстүрлі құқық нормаларының негiзiнде жеке-дара қарады.
Далалық облыстарды басқару ережесiне сәйкес билердiң шешiмдерi тараптардың
Билердiң түпкiлiктi емес шешiмдерiн болыстық құрылтайға ұсыну үшiн
Сондай-ақ, билердiң болыстық және төтенше құрылтайларының болғанын атап
Билердің болыстық құрылтайлары болыстық басқарушының қатысуымен өткiзiлдi. Алайда,
Болыстық құрылтайлардың түпкiлiктi емес шешiмдерi жөнiнде, яғни 500
Билердiң төтенше құрылтайы бiр уездiң бiрнеше болыстарының арасында
Егер дау-дамай бiрнеше уездің арасында туындаса, әскери губернатордың
Билер соты шығарған барлық шешiмдер мен үкiмдердi уез
Билер сотының қызметiн шектеп, жалпыимпериялық соттардың мәнiн арттыру
Билер сотында қаралатын iстердiң қатарына кiсi өлiмi үшiн
Сонымен, қорыта айтқанда, 1917 жылға дейiн Қазақстанның құқықтық
Қазақтардың дәстүрлі құқығы, оның нормалары және институттары ұрпақтан-ұрпаққа
Аймақты отарлаудың тамыры тереңдеген сайын патша өкiметі қазақтардың
Дәстүрлі құқыққа қарағанда шариғат нормалары ел арасында бiршама
Империялық құқық және оның Қазақстанда таратылуында өзiндiк ерекшелiктер
Сонымен, зерттеулерiмiздi тұжырымдай келіп, Қазан төңкерiсне дейiнгi қазақ
Қазақстан Ресейге қосылғаннан соң шешiмдердi апелляциялық қайта қарау
1917 жылғы Қазан төңкерiсiнен кейiн апелляциялық шағымдану институты
2. Қазіргі уақытта Қазақстанда сот шешімдерін қайта қарау
2.1 Апелляциялық сатыдағы өндіріс
Апелляция институты Қазақстанның құқықтық жүйесi үшiн бейтаныс болғандықтан,
1997 жылдың 13 желтоқсанда қабылданып, 1998 жылдың 1
- соттың әлi заңдык күшiне енбеген үкiмдерi мен
- соттың күшiне енген үкiмдерi мен қаулыларын қайта
Алайда, 1998 жылдың 1 қаңтарында заң шығарушылар осылардың
2001 жылдың 11 шiлдесiнде қабылданған Қазақстан Республикасының “Сот
Іс жүргізу әрекеттерiне, сот шешімiне, сот өндірісіне шағымдану
Апелляциялық сатыдағы сот жоғары соттардың — облыстық және
3аңның апелляциялық инстанцияны жоғары тұрған соттың алқа құрамында
Апеляциялық инстанция – тараптар үкім туралы, оның негізіне
Істі шешу, яғни, айыптау үкімін шығару барысында қылмыстылықты
Айыптау немесе ақтау үкімі, яки істі қысқарту жөніндегі
Біз Л. Берсугурованың апелляциялық сатыдағы соттың соңы шешімді
Жоғарыда атап өткеніміздей, ҚР ҚІЖК – ге сәйкес
Дегенмен де, іс бойынша жаңадан сот шешімін қабылдауға
Сонымен, Облыстық және оған теңестірілген соттардың заңды күшіне
Процесске қатысушылар үкім шығарылғаннан кейін қайтыс болған сотталған
Апелляциялық өндіріс ҚІЖК – нің 396 – бабының
Аудандық және оларға теңестірілген соттардың заңды күшіне енбеген
Апелляциялық өндіріс Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексінің
2.2 Қадағалау сатысындағы өндіріс
Соттың заңды күшіне енген үкімдері мен қаулылары қылмыстық
Заңды күшіне енуі бойынша қадағалау тәртібімен:
айыптау және ақтау үкімдеріне;
соттың бірінші сатыдағы сот ісін жүргізуді қысқартатын, апелляциялық
апелляциялық, қадағалау сатыларындағы соттардың қаулыларына шағым жасалуы, наразылық
Қазақстан Республикасы Жоғарғы сотының қадағалау алқасының қаулыларын қайта
Заңды күшіне енген сот үкімдері мен қаулыларын қайта
кінәсіз адамды соттауға;
орташа ауырлықтағы қылмыс, ауыр немесе аса ауыр қылмыс
жәбірленуші сот арқылы қорғалу құқығынан айыруға;
сот тағайындаған жазаның қылмыстың ауырлығына және сотталушының жеке
азаматтық талап қоюдың дұрыс шешілмеуі;
істің сотта жаңадан қарауға заңсыз жіберілуі негіз болып
Заңсыз күшіне енген сот шешімдері де егер:
істі қайта қарау кезінде қылмыстық іс жүргізу кодексінің
Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі сот шешімін шығаруға негіз
адамды өлім жазасына кескен үкім апелляциялық сатыда қараудың
Заңды күшіне енген соттың қаулысы мен анықтамасын және
Осы сатыны ерекше сатылардың қатарына жатқызады. Оның іс-әрекеттері
біріншіден, қадағалау тәртібі мен тексереге тек қана бірінші
екіншіден, қадағалау сатысындағы нақты бір қылмыстық іс бойынша
үшіншіден, қадағалау тәртібінде тексеру үшін оған себеп кез
төртіншіден, өтінішті, шағымды, наразылықты беру міндетті түрде наразылық
бесіншіден, қадағалау сатысына жіберу туралы сұрақ шешілу кезнде
алтыншыдан, сотталушының жағдайын әлсіреткен айыптау үкімінің немесе басқа
Қаралып жатқан сатының ерекшеліктері аппеляциялық өндіріс пен ұқсастықтарының
олардың екеуі де қылмыстық іс бойынша үкімнің немесе
аппеляцияның белгілерінің көбі қадағалау тәртібіндегі өндірісте жарияланады.
Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 50-ші тарауына сәйкес бірінші,
Соттар заңдды күшіне енген, орындалуда жатқан немесе орындалған,
Осыған байланысты бірінші сатыдағы соттың заңды күшіне енген
2.3 Жаңадан ашылған мән-жайларға байланысты iс бойынша өндірісті
Соттың заңды күшiне енген үкiмнiң, қаулысының күшi жойылуы
Жаңадан ашылған мән-жайларға байланысты қылмыстық iс бойынша iс
1) соттың заңды күшіне енген үкімiнде анықталған жәбiрленушiнiң
2) соттың заңды күшiне енген үкiмiнде анықталған айптаушының,
3) соттың заңды күшiне енген үкiмiнде анықталған судьялардың
4) тексеру немесе тергеу арқылы анықталған және прокурордың
Қорытынды
Қазақстан Республикасының Конституциясы мемлекеттің ең тимдi құрылысы билiктi
Қазақстандағы сот жүйесiнiң мәнiн анықтайтын негiзгi актілер —
Аталған соттардың бәрi тұтас бiр жүйеге бiрiктiрiлген, олардьң
Соттарды мiндетiне қарай бөлудiң негiзiнде сот инстанциялары жатыр.
Осындағы соңғы екi инстанция — апелляциялық және қадағалау
2001 жылдың 1 шiлдесiндегi заңның ережелерi сот шешімдерін
Атап айтқанда:
1) заңдық күшiне енбеген үкiмдер мен қаулыларды қайта
2) күшіне енген үкімдер мен қаулыларды қайга қарау
3) жаңадан ашылған мән-жайларға байланысты iс бойынша өндірісті
Бұл сот инстанциялары, сот қаулыларын қайта қараудың тәртiбi
Жалпы осы жұмысты жазу барысында жоғарыда аталған сұрақтарға
Қолданылған әдебиеттер
Заңдар және өзге нормативтік құқықтық актілер
1 .Қазақстан Республикасының Конституциясы, 1995 (7.10.1998 өзгерістер мен
2. Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексі -
3.19.12.2003 қабылданған Жоғарғы Соттың «Қылмыстық істерді апелляциялық тәртіппен
Арнаулы оқулықтар:
1 Сарсенбаев Т.Е., Хан А.Л. «Уголовный процесс»
2 Сулейменов Б. «Уголовный процесс Р.К.» -
3 Толеубекова Б.Х. «Уголовно-процессуальное право Р.К.» - Алматы,
4 Когамов М.Ч. Краткий научно-практический комментарий к главам
5 Уголовный процесс. Под ред. К.Ф. Гуценко –
6 Советский уголовный процесс. Под ред. Б.А. Викторова,
7 Фойницкий И.Я. Курс уголовного судопроизводства. СПб.: Типография
8 Николюк В.В. Уголовно-исполнительное судопроизводство в СССР –
9 Уәлиханов Ш. 5 томдық шығармалар жинағы. Алматы,
10 Культелеев Т. Уголовное обычное право казахов. Алма-Ата,
11 Зиманов С. Общественный строй казахов первой половины
12 Кожахметов Г.З. Государственная дума и народы степного
Уәлиханов Ш. 5 томдық шығармалар жинағы. Алматы, 1961.
Культелеев Т. Уголовное обычное право казахов. Алма-Ата, 1955,
«Киргизская степная газета» 1902
Зиманов С. Общественный строй казахов первой половины 19
Кожахметов Г.З. Государственная дума и народы степного края
Кони А. Собрание сочинений. Т 4. Москва, 1967,
3
Заңды күшіне енбеген сот шешімдерін қайта қарау өндірісінің тәртібі
Заңды күшіне еңбеген сот үкімдері және қаулыларын қайта қарау сатысының мәні мен міндеттері
Апелляциялық сатыда іс жүргізу
Аппеляциялык шағым беру, наразылык білдіру кұқығы және тәртібі
Қылмыстық іс жүргізудегі апелляция
Қазақстандағы сот жүйесiнiң мәнiн анықтайтын негiзгi актілер
Апелляциялық шағым наразылық беру
Апелляциялық сатыдағы сот шешімдерін қарау
Заңды күшіне енбеген сот шешімдеріне апелляциялық шағым жасау, оларды прокурордың өтінішхаты бойынша қайта қарау
Соттың заңды күшіне енбеген үкімдері мен қаулыларын қайта қарау