Несиенің құрылымы
Жоспар
Кіріспе......................................................................................................................3
1 бөлім. Несие туралы жалпы түсінік
1.1. Несиенің мәні мен қызметі.............................................................................5
1.2. Несиенің формалары мен түрлері..................................................................6
1.3. Несие құрылымы, қағидалары мен несие жүйесі.............................. ........10
2 бөлім. Несие кезеңдері мен несиелік процессті талдау
2.1. Несиелеудің кезеңдері мен несиелік мониторинг......................................17
2.2. БТА Банкінің несиелеу қызметін талдау.....................................................24
2.3. Несиенің экономикадағы рөлі.....................................................................33
3 бөлім. Несие нарығының негізгі мәселелері мен оларды
Қорытынды...........................................................................................................40
Пайдаланылған әдебиеттер..................................................................... ............41
Кіріспе
Жұмыс тақырыбының өзектілігі. Несие — бұл пайыз төлеу
Несие - нарықтық экономиканың тiрегi ретiнде экономикалық дамудың
Қарызға алушы несиенi кедей болғаны үшiн алмайды, ол
Несие объективтi қажеттiлiктен туындаған және ол коғамдық өндіріс
Оның көмегімен мемлекеттiң, халықтың, ұйымдардың және кәсiпорындардың табыстары
Сонымен қатар несие қатынастарының нақты көрінісін несиенің формалары
Қазақстан Республикасының қазіргі уақыттағы экономикалық жағдайы, оның ішінде
Несие қазіргі кездегі нарықтық экономикада маңызды рөл атқарады.
Зерттеу нысаны: екінші деңгейлі банктердің жеке және заңды
Зерттеу пәні – Қазақстан Республикасының екінші деңгейлі банктердің
Жұмыстың мақсаты - таңдап алынған тақырыпты жан
Жұмыстың міндеттері - несие беруші мен қарыз алушы
Осы жұмысымда несиенің мәні мен қажеттілігін, формалары мен
төлем қабілеттілігін, қайтарымдылығын, тиімділігін қарастырамын.
Менің курстық жұмысым үш бөлімнен тұрады. Алғашқы бөлімде
Жұмысты жазу барысында оқулықтар, газет-журналдармен қатар интернет желісі
1 бөлім. Несие туралы жалпы түсінік
1.1. Несиенің мәні мен қызметі
Несиенің мәнін анықтаған кезде бірқатар әдістемелік принциптерді ұстану
несие мәмілесі тұтасымен алғанда несиенің мәнін ашуы керек.
несиенің мәнін талдауда несиенің құрылымын, қозғалыс сатыларын, несиенің
Несие — ақша сияқты тарихи экономикалық дәреже болып
Несие дегеніміз – бір тұлға басқа тұлғаға құнды,
«Кредит» деген сөз, «қарызға», «несие» деген «kredo»- сенемiн
Құндық қатынасты ерекше формасы сияқты несиенiң пайда болуы
Көбiне несиенi ақша ретiнде түсiнедi. Бiр жағынан қарағанда
Сонымен қатар, несие мен қаржы категорияларын бiр санайтындар
Несие мен ссуданың арасында да өзара айырмашылық бар.
Несиенің маңызы оны қолдау аясы елдің экономикалық жағдайына
Несиенiң экономикадағы орны мен рөлi, оның атқаратын қызметтерiмен
- қайта бөлу;
- айналыс шығындарын үнемдеу;
- айналыстағы нақты ақшалардың орнын уақытша алмастыру;
- капиталдың шоғырлануын жеделдету;
- ғылымы-техникалық прогрестi желелдету.
Несиенiң қайта бөлу қызметi кез келген елдiң ұлттық
Несиенiң айналыс шығындарын үнемдеу қызметiнің iс жүзіне асуы
Ал келесі, қызметi, яғни несиенiң айналыстағы нақты
Капиталдық шоғырлану процесi қызметi экономиканың тұрақты дамуына жағдай
1.2. Несиенің формалары мен түрлері
Несие формасы — бұл несие қатынасының сырттай нақты
Таңдап алынған жiктеу өлшемiне қарай несиенiң мынадай ең
- қызмет ету саласына қарай — ұлттық
- несие мәмілесінің объектiсiне қарай — ақшалай
- несие қатынасының субъектiсiне қарай — банктiк, коммерциялық,
1-сызба. Несиенің негізгі формалары.
Дерек көзі: Сейітқасымов Ғ. С. «Ақша, Несие, Банк»,
Жоғарыда қарастырылған несие формаларының көптеген түрлерi болады.
Несиенің түрі – бұл несиелік қатынастар құрылымының, олардың
Несие берушілер мен қарыз алушылар арасындағы байланыстар қалай
Коммерциялық банктер өздерінің клиенттеріне әр түрлі несиелер береді.
Қарыз алушылар категорияларына қарай:
Қаржылық институттарға берілетін несиелер:
мақсатты қорларға;
банктерге;
қаржы-несиелік мекемелеріне.
Қаржылық емес агенттерге берілетін несиелер:
өнеркәсіп салаларына;
ауыл шаруашылығына;
саудаға;
дайындау ұйымдарына;
жабдықтау-сату ұйымдарына;
кооперативтерге;
жеке кәсіпкерлерге.
Тұтыну мақсатына берілетін несиелер.
Мерзіміне қарай:
қысқа мерзімді (1 жылға дейін);
орта мерзімді (1 жылдан 3 –5 жылға дейін);
ұзақ мерзімді (5 жылдан жоғары).
Тағайындалуы және пайдалану сипатына қарай:
негізгі қорларға жұмсалатын;
айналым қаражатына жұмсалатын.
Қамтамасыз ету дәрежесіне қарай:
Қамтамасыз етілген:
кепіл-хатпен,
кепілдемемен;
кепілдікпен
Сақтандырылған.
Қамтамасыз етілмеген:
сенім (бланктік)несиесі.
Қайтарылу дәрежесіне қарай:
1) Стандартты несие - қайтарылу уақыты жетпеген, бірақ
2) Күмәнді несиелер - қайтарылу уақыты кешіктірілген, мерзімі
1 санатты: 1-30 күнге дейін кешіктірілген, 1 рет
2 санатты: 30-60 күнге дейін кешіктірілген, 1 рет
3 санатты: 60-90 күнге дейін кешіктірілген, 1 рет
4 санатты: 90-120 күнге дейін кешіктірілген, 1 рет
5 санатты: 120-150 күнге дейін кешіктірілген, 1 рет
Үмітсіз несиелер - қайтару уақыты кешіктірілген, мерзімі өткен
Валютамен берілуіне қарай:
ұлттық валютамен;
шетел валютасында.
Берілу шартына қарай:
Тұтыну несиесі - бұл жеке тұлғаларға тұтыну тауарларын
Ипотекалық несие – бұл қозғалмайтын мүліктерді (тұрғын үйді,
Овердравт несиесі – клиенттің шотынан қаражатты шегеру арқылы
Овернайт несиесі – өтімділікті қолдау мақсатында бір түнге
Онкольдық несие – кредитордың алғашқы талабы бойынша өтелетін
Банкаралық несие – банктердің бір-біріне беретін несиесі.
Ломбардтық несиесі – тез іске асатын бағалы заттарды
Лизингтік несие - құрал-жабдықтарды жалға алумен байланысты берілетін
Рамбурстық несие – шикізаттарды ішке алып кіру және
Сенім несиесі – банктің сеніміне кірген, төлем қабілеті
Маусымдық несие – жабдықтаушының қаржыландыру уақыты мен түсімді
Консорциалдық несие – ірі жобаларды несиелеу мақсатында банктердің
Жаңартпалы несие – (ағл. Revolve- айналыста болу, кезең
Несие желiсi қарыз алушының алдындагы несие ұйымының
1.3. Несие құрылымы, қағидалары мен несие жүйесі
Несие құрылымы несие беруші мен қарыз алушыдан, сондай-ақ
Несие берушi — қарызды беретiн несиелiк қатынасының бір
Қазіргі уақытта қарызға ақша ұсынатын негізгі несие беруші
Қарыз алушы — бұл несиенi алушы және оны
Қазіргі заман талабына сай қарызға алушылар – кәсіпорындар,
Несие беруші мен қарызға алушы өзара іс әрекеттерінде
2-сызба: Несиенің құрылымы
Дерек көзі: Сейітқасымов Ғ. С. «Ақша, Несие, Банк»,
Қарыз берушi және қарыз алушымен қатар несиенiң құрылымының
Несиелеу объектісі - бұл несиенің пайдалану заты, яғни
Несиелеу объектісі материалды құндылықтар, өндіріс және айналыс шығындары
Несиелеу объектісіне, экспортты және импортты тауарлар мен
Ұзақ мерзімді несиелеу объектілеріне жататындар мынадай түрлерге бөлінеді:
өндіріс объектілерінің құрылысы;
өндіріс объектілерін қайта құру, техникалық жағынан қайта қаруландыру,
техникалар, құрал-жабдықтар және көлік құралдарын сатып алу;
жаңа өнім шығаруды ұйымдастыру;
өндірістік емес маңызы бар объектілерді салу.
Несиелеу қағидаттары (принциптері) несиенің мәнін және қызметтерін, сондай-ақ
Несиелеу қағидаттары негізінде несиелік процесс, яғни банктік несиелердің
Қазіргі несиелік қатынастарды ұйымдастыру қағидаттары екі топқа бөлінеді:
І топқа – жалпы экономикалық тәртіптегі қағидаттар:
несиенің мақсаттылығы;
несиенің дифференциялдығы.
ІІ топқа – несиенің мәнін бейнелейтін қағидаттар:
несиенің мерзімділігі;
несиенің қайтарымдылығы;
несиенің төлемділігі;
несиенің қамтамасыз етілуі.
Қазіргі несиенің дифференциялдық қағидаттарының мазмұны өзгерген десе болады.
Мерзімділік – белгілі экономикалық категория ретіндегі мәніне негізделген
Несиенің қайтарылымдылығы оның экономикалық категория ретінде басқа да
Шаруашылықтың нарықтық қатынастарға өтуіне байланысты несиелеудің бұл қағидатына
Несиенің төлемділігі – бұл несие беруші қарыз алушыға
Несиеге қойылатын сыйақы мөлшерлемесін несиенің бағасы деп те
Қазіргі банктердің несие үшін сыйақы мөлшерлемесін белгілеуде ескеретін
орталық банктің коммерциялық банктерге беретін ссудалары (мүдделендіру) бойынша
банкаралық несие бойынша орташа сыйақы мөлшерлемесі(
өз клиенттеріне депозиттік шоттар бойынша төлейтін орташа сыйақы
банктің несиелік ресурстарының құрылымы тартылған (қаражаттар үлесі қаншалықты
несиеге деген сұраныс (сұраныс аз болса, несие бағасы
несиенің сұралатын мерзімі мен түрі, нақтырақ айтсақ, банк
еліміздегі ақша айналысының тұрақтылығы (инфляция қарқыны қаншалықты жоғары
Cонымен қатар, пайыз мөлшерлемесіне объективтік және экономикалық,
Несиелеудің келесі бір қағидаты - берілетін ссудалардың материалдық
Ал, бүгінгі несиенің қамтамасыз етілуі ретінде кепіл, кепіл-хат,
Енді осы несиенің қамтамасыз етілу тәсілдеріне тоқталайық.
Кепілге берілетін ссуда – бұл қарыз алушының активтерімен
Экономикасы жақсы дамыған елдердегі қарыз алушының жағдайы жақсы
Несие берушінің кейбір активтерді анықтаудағы нақты мәселелері кездеседі.
Біріншіден, кепілге несие берілуі туралы шешім қабылдағанға дейін
Екіншіден, кепілге алынатын мүліктің нарықтағы қозғалыс мүмкіндігін
Үшіншіден, кепілдің өтімділік дәрежесін есепке алу өте маңызды,
Төртіншіден, кепіл туралы келісім жасасқанда, кепілдің амортизациясын немесе
Кепіл-хат - қарыз алушы төлеуден бас тартқан жағдайда,
Кепіл-хат – күрделі экономикалық құрал ретінде мынадай
Біріншіден, ол қамтамасыз етілген немесе қамтамасыз етілмеген болып
Екіншіден, ол шектеулі немесе шектеусіз болады. Шектеусіз кепіл-хат
Үшіншіден, жеке немесе корпоративтік кепіл-хаттар. Жеке кепіл-хат жеке
Несиелерді қамтамасыз етудің келесі бір жолы – несиелерді
Несие жүйесi — жалпы банктердiң (ұлттық және коммерциялық)
Несие жүйесi ұғымы банк жүйесiне қарағанда кеңiрек,
Банктердiң саны жылдан жылға азаюда. 90-шы жылдардың басында
Қазақстан Республикасының несиелiк жүйесiнiң құрылымы мынадай сызбамен берiлген.
3-сызба: Қазақстан Республикасының несиелiк жүйесiнiң құрылымы
Дерек көзі: Сейітқасымов Ғ. С. «Ақша, Несие, Банк»,
Келтірілген сызбаға енген несие жүйесінің құрылымдық
1-кесте. Несие жүйесінің иерархиялық құрылымы
Несие жүйесі
Иерархия деңгейі Мекеме аты Бөлімшелер аттары Мекеменің қызметі
Банк жүйесі
І
Ұлттық банк Орталық аппарат.
Ұлттық банктің басқармасы 1.Ақша айналысын және қолма-қол ақшасыз
2.Үкіметке несие-есеп айырысу қызметін көрсету.
3.Алтын-валюта резервін басқару.
4.Ақша-несиелік реттеу.
ІІ 1.Екінші деңгейлі банктер
2.Мамандан-ған банктер Орталық аппарат
Филиалдары.
Өкілдік.
Еншілес банкі.
Бөлімшелері Клиенттерге несие-есеп айырысу қызметін кешенді түрде көрсету.
Банк көрсететін қызметтің жекелеген түріне ғана маманданған
Парабанк жүйесі
ІІІ Банктік емес мекемелер Орталық аппарат
Филиалдары.
Өкілдік. Манманданған несие-есеп айырысу және қаржылық қызмет көрсету
IV Пошта-жинақ мекемелер Орталық аппарат
(АҚ Қазпошта)
Бөлімшелері Халыққа несие-есеп айырысу қызметін көрсету, ұсақ салымдарды
Дерек көзі: Сейітқасымов Ғ. С. «Ақша, Несие, Банк»,
2 бөлім. Несиелік процесс және несиенің кезеңдері
2.1.Несиелеудің кезеңдері мен несиелік мониторинг
Қазіргі кезде екінші деңгейдегі банктердің жеке тұлғаларға беретін
Тұтыну несиесінің мынадай түрлері қолданылуда:
автомобилдік несие;
ұзақ мерзімде пайдаланылатын тауарлар сатып алуға берілетін несие;
тұрғын үйді жөндеу жұмыстарына берілетін несие;
аса қажеттіліктерге (оқу, емделу, демалу және т.с.с)
Мұнда автомобильдік несие бойынша жаңа және жүрілген автомобильдерді
Ұзақ мерзімде пайдаланылатын тауарларға мыналар жатады:
жиһаз;
сантехника;
аудио-видео-және тұрмыстық техникалар;
компьютер және оргтехника;
басқа да тұтыну тауарлары.
Тұрғын үйді жөндеу жұмыстарына: үйдің ішінде және сыртында
Қазіргі несиелеудің басты ерекшелігі бойынша банк қарыз алушының
Несиелік келісімшарт екі жақтың өзара міндеттемелерін және жауапкершіліктерін
несиелеу мақсаты және объектісі;
несиенің мөлшері;
несиені беру мерзімі және қайтару шарттары;
несиені қамтамасыз ету формасы;
несие үшін төленетін сыйақы мөлшерлемесі;
несиенің қозғалысын және клиенттің қаржылық жағдайын бақылау
несиелеу процесіндегі банктің бақылау қызметі.
Несиелік келісімшарттың мазмұнын келісуші жақтардың өздері анықтайды.
Несиелік қатынастарды ұйымдастыру тәжірибесінде кепіл туралы келісім-шарттың орны
Кепіл затына: заттар, бағалы қағаздар, басқа да мүліктер
Жеке тұлғаны тұтынушылық несиелеу үрдісі мынадай кезеңдерді қамтиды:
1-кезең. Қарыз алушымен сұхбаттасу және оның өтінішін қабылдау.
Егер осындай сияқты шарттармен клиент келіскен жағдайда несие-менеджері
қарыз алуға сауалнама-өтініші;
жеке куәлігінің көшірмесі.
СТТН көшірмесі.
Соңғы 6 немесе 12 айға бөлініп көрсетілген жалақы
Жұмыс стажы туралы жұмыс орнынан анықтама.
Үй кітабының көшірмесі;
Кепілдік нысанына құқық беретін құжаттар;
Кепілдік берушінің отбасылық жағдайын растайтын құжаттар (заңды некеде
2-кезең. Клиенттің несиелік құжаттарына несиелік және заңи сараптамалар
Несиелік сараптаманы несиелік сараптаушы жүргізуге тиіс. Несиелік сараптама
1) Негізгі қарыз төлемінің айлық мөлшері (НҚАТ) (
2) Сыйақы мөлшерлемесі бойынша төлемінің айлық мөлшері (СМАТ)
3) Негізгі қарыз және сыйақы мөлшерлемесі бойынша төлемінің
4) Таза табыс (ТТ) ( Жалпы табыс –
5) Нақты несиелік қабілеті (ННҚ) ( НҚСАТ /
Нақты несиелік қабілетінің мәні жобамен 35-45(-дан төмен болмауы
Несиелік құжаттарға заңи сараптаулар кезінде қарыз алушының азаматтығы,
Осы кезеңдегі келесі бір маңызды қадам кепілге қоятын
3-кезеңде несиелік комитеттің оң шешімінің шығаруына байланысты қарыз
4-кезеңде қарыз алушының атына ағымдық шот ашылып, ең
5-кезеңде несиенің қайтарылуына мониторинг жасалады. Несиелік мониторинг несиені
Қарызды алу үшiн келесі құжаттар керек: жұмыс орнынан
Жинақ банкi шұғыл мұқтаждықтарға немесе сабақтас несие берудiң
Қарызды қайтарулар туралы. Қазіргі таңда жиі еңбекақы ай
Несиелік мониторинг – несиені берген күннен бастап, оны
Несиелік мониторингті жүргізуге арналған ақпарат көзіне мыналар жатады:
банкте жинақталған қарыз алушы туралы ақпарттар;
қарыз алушыдан алатын ақпараттар;
өзге көздерден алынатын ақпараттар (жабдықтаушылардан, сатып алушылардан, өзге
Ақпараттың толықтығына қарай несиелік мониторинг ағымдық және тереңдетілген
Ағымдық мониторинг – ай сайын ағымдық мониторинг есебін
Ағымдық несиелік мониторинг әр ай сайын несие толық
Ағымдық несиелік мониторингтің мақсаты – банктің барлық берген
Ағымдағы мониторингтің негізгі қадамдарына мыналар жатады:
қарыз алушының шотындағы ақша қаражаттарының қозғалысына бақылау жасау;
клиентке ескертулер жасау (несиені төлеу мерзімінен екі үш
клиенттің орналасқан жеріне бару (қарыз алушы кәсіпорынның қаржылық
Қарызды қайтару күнінде несиені қайтару кестесі бойынша қарыз
Егер қарыздың қайтаруын кешіктіру қарыз алушының уақытша қаржылай
Егер қарыз алушының тексеріп бару барысында несиені қайтармауымен
қарызды кешіктіру себептері;
кешіктірілген қарызды қайтару мүмкіндігі;
алдағы уақыттары қарызды қайтару кестесін орындау мүмкіндігі.
Тереңдетілген мониторинг - ай сайын тереңдетілген мониторинг есебін
Тереңдетілген мониторингтің ұзақтылығы мыналарға тәуелді:
қарыз алушының несиелік рейтингіне;
қарыз алушының саласының жағдайына.
Несиелік рейтинг – несиені қайтару ықтималдығы, міндеттемені орындау
Несиелік мониторинг келесі бір түріне несиелік ресурстардың мақсаты
Егер жоба бойынша несиелік ресурсты игеру кезең-кезеңімен жүзеге
Қарыз алушының несиелік ресурстарды көздеген мақсатқа пайдаланбағаны анықталған
Проблемалық несиелерге мыналар жатады:
несиелік келісімшартта көрсетілген уақытта қайтарылмаған, уақыты кешіктірілген және
сақтандыру, кепіл-хат немесе кепілдемемен қамтамасыз етілген несиелер бойынша
несиелерге есептелетін пайыздың несиелік келісімшартта көрсетілген күннен 30
Сондай-ақ проблемалық несиелерге қарсы шараларға мыналар жатады:
қарыз алушының қызметін қайта құру;
несиені қайтару кестесін өзгерту;
пайыз (сыйақы) төлеу тәртібін өзгерту.
Отандық банктік тәжірибеде проблемалық несиелерге несиелердің жіктелу ережесіне
Проблемалық несиелермен әрі қарай жұмыс жасау бағытын таңдауда
қарыз алушының Банк алдындағы міндеттемені орындамау себебі;
проблемалық несиенің пайда болу себептері: дефолтқа итермелеген форс-мажор
қарыз алушының іскерлік беделі, несиелік тарихының болуы;
кепіл мүлкі есебінен несиелік қарызды қайтару мүмкіндігі;
қаржылық сауықтандыруға байланысты шаралар жасалған жағдайда қарыз алушының
қарыз алушының ағымдағы қаржылық есебі, ақша қаражаттарының қозғалысы
қарыз алушының қосымша қамтамасыз ету мүлкін банкке ұсынуы.
Қысқаша айтқанда, банк үшін аталған нұсқалардың қайсысы аз
Проблемалық несиені анықтағаннан кейінгі банктің жұмысы мыналарды қамтиды:
қарыз алушыны қаржылық жағынан сауықтыру;
ссудалық қарызды төлеттіру (өндіріп алу).
Қарыз алушыны қаржылық жағынан сауықтыру несиелік келісімшартты өзгерту
Қарыз алушыны қаржылық жағынан сауықтыру шараларына мыналар жатады:
несиенің төлем мерзімін ұзарту немесе несиелік келісімшарттың
қарызды қайта құрылымдау, яғни несиелік келісімшарттқа өзгерістер енгізе
қайта қаржыландыру, қарыз алушыға немесе үшінші бір тұлғаға
заңға қайшы келмейтін өзге шаралар.
Несиенің мерзімін ұзарту немесе қайта құрылымдау шарты ретінде
қарыз алушыдан қосымша қамтамасыз ету мүлкін талап ету;
қарыз алушының алашақ қарызын банкке алуға құқық беруі
өндірістік және қаржылық қызметінде пайдаланбайтын қарыз алушының активтерінің
шығыстарды азайту бағдарламасын жасау;
кей жағдайларды қаржыны басқарушыны қайта тағайындауды талап ету.
Несиені қайта қаржыландыру шаралары проблемалық несиелермен жұмыс жасау
қарыз алушының қарызын өтеуді үшінші бір тұлға өз
қарыз туралы келісімшартты рәсімдеу барысында қателіктер жіберілсе.
Несие бойынша қарызды төлеттіру сот шешімі бойынша немесе
Егер несиені төлеу мерзімінің кешіктірілуі қарыз алушының зұлымдығынан
Кепіл мүлкін сату аукциондық немес аукционсыз әдістермен жүзеге
Аукционсыз әдіспен кепіл мүлкін сату мынадай тәсілдермен іске
Банктің бақылауымен кепіл беруші кепіл мүлкін сатады;
Банктің сенімді тұлғасына кепіл берушінің кепіл-хат беруі арқылы
Үшінші бір тұлғаға несие бойынша кепіл затын қайта
Кей жағдайларды кепіл заты жылжымайтын мүлік немесе тұрғын
Кепіл мүлкін ипотекалық несиені беру арқылы сатудың отандық
Бірінші нұсқа, келісімшартта көрсетілген кепіл мүлкінің бағалау құны,
Екінші нұсқа, нарықтық құны келісімшартта көрсетілген кепіл мүлкінің
Пролонгация дегеніміз – несие келісімшартында көрсетілген мерзімнен аса
Күмәнді несие – мерзімі кешіктірілген, 50% дейін провизия
1 санатты: 1-30 күнге дейін кешіктірілген, 1 рет
2 санатты: 30-60 күнге дейін кешіктірілген, 1 рет
3 санатты: 60-90 күнге дейін кешіктірілген, 1 рет
4 санатты: 90-120 күнге дейін кешіктірілген, 1 рет
5 санатты: 120-150 күнге дейін кешіктірілген, 1 рет
- Шығынды несие – 150-180 күнге дейін және
Сонымен несиенің пролонгацияға ұшырауы несие сапасының, оның қайтарымдылық
2.2. БТА Банкінің несиелеу қызметін талдау
«БТА Банкі» акционерлік қоғамының қалыптасу тарихы 1925 жылғы
- 1,2 млн-ға жуық жеке және 132 мың
- Қазақстан бойынша 22 филиалдық желілер мен 231
- Украинада, Ресейде, БАӘ және Қытайда халықаралық өкілдіктері
БТА-ның банк желісі Ресейге, Украинаға, Беларусь еліне, Қырғызстанға,
БТА Банкі Қазақстандағы екінші деңгейдегі банктердің бірі болып
2009 жылдың 2 ақпанында ҚР Үкіметі еліміздегі жүйе
БТА Банктің акционерлік капиталына «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ енгеннен кейін
Нақты экономика секторын ҚР Үкіметінің қолдауы негізінде бірқатар
- Шағын және орта бизнес субъектілерін қаржыландыру;
- Агроөнеркәсіп кешенінің субъектілерін қаржыландыру;
- Ипотекалық займдарды қайта қаржыландыру;
- Тұрғын үй құрылысын аяқтауды қаржыландыру.
БТА жеке тұлғалар үшін мынадай қызмет түрлері мен
— Несиелер
— Салымдар
— Ақша аударымдары
— Төлем карточкалары
— Тұрғындардың төлемі
— Сейфте сақтау
— Шоттармен жургізілетін операциялар
— Валюта айырбастау операциялары
Осылардың ішінен несиелерге толық тоқталсақ. БТА Банкінің тұтынушылық
БТА Банкінің тұтынушылық несиелері – бұл ұзақ уақыт
Қызмет көрсетудің артықшылықтары: [17]
- Қаржыландыру құнының төмендігі. Банк кешенді несиелендірудің әртүрлі
-Пайыздық мөлшерлемелерді төмендету мүмкіндігі. Несие операциялары бойынша мөлшерлемелер
- Несиелендіру мерзімін ұзарту мүмкіндігі. Несие желілері аясында
- Несие алуға берілген өтініштер жедел түрде қаралады.
-Аймақтарды қаржыландыру. Біздің банкіміздің қызметтерін Республиканың барлық облыс
БТА несиелендірудің келесі түрлерін ұсынады: [17]
Ипотекалық несиелендіру
Бұл элитті тұрғын үйге, екінші деңгейлі рыноктан жылжымайтын
Ипотекалық несие беру екі бағдарлама бойынша жүзеге асырылады:
1) Тұрғын үйді сатып алу үшін несиелік бағдарлама
- несие берудің ең жоғарғы сомасы бағаланған жылжымайтын
- несиенің ең ұзақ мерзімі зейнеткерлік жасқа жетпегенге
- несиені мерзімінен бұрын өтегені үшін айыппұл мен
- тұрғылықты мекен – жайына байланыссыз басқа қаладан
2) Тұрғын үйді жөндеуден өикізуге арналған несиелік бағдарлама.
- несиелеу мерзімі – 20 жылға дейін;
- тартымды проценттік қойылым;
- несие берудің ең жоғарғы сомасы бағаланған пәтердің
- несиені мерзімінен бұрын өтегені үшін айыппұл мен
- Банктте ипотекалық несие бойынша қамтамасыз етілуде тұрған
«Любимая» несие желісі.
- несие мерзімі - 12 айдан зейнеткерлік жасқа
- несие берудің ең жоғарғы сомасы - бағаланған
- кепіл ретінде жылжымайтын мүлік бола алады;
- несиені әр ай сайын қайтару екі әдіспен
- несиенің валютасы – тенге, АҚШ доллары;
- өтінішті қарау уақыты – 3 күннен бастап;
- несиені мерзімінен бұрын өтегені үшін айыппұл мен
Автонесиелеу
Алғашқы жарна 20 пайыздан басталады, сондай-ақ, аз мөлшерде
Автосалоннан жаңа автокөлік алу үшін несие беру ерекшеліктері:
- тартымды проценттік қойылым;
- алғашқы жарна 20% бастап;
- несиелеу мерзімі – 3 айдан 7 жылға
- несиенің валютасы – тенге, АҚШ доллары;
- несиені мерзімінен бұрын өтегені үшін айыппұл мен
- кепіл ретінде сатып алынатын автомобиль бола алады;
Ұсталынған автокөлікту сатып алу үшін несие беру ерекшеліктері:
- алғашқы жарна 30% бастап;
- несиелеу мерзімі – 3 айдан 3 жылға
- несиенің валютасы – тенге, АҚШ доллары;
- несиені мерзімінен бұрын өтегені үшін айыппұл мен
- кепіл ретінде сатып алынатын автомобиль бола алады;
- сатып алынатын автомобильдің максималды эксплуатация мерзімі:
- 7 жыл (шығарушы ел Германия, Жапония, Франция,
- 3 жыл (шығарушы ел Оңтүстік Корея, ТМД
Әмбебап Факультеті
«Әмбебап факультет» несие-оқу бағдарламасын ұсынады, «Бакалавр» «Маман» және
Бағдарламаның басты артықшылығы – қарызды рәсімдеу уақытынан 6
- Кредиттік бағдарламаның минималды мерзімі - жоқ;
- Кредиттік бағдарламаның максималды мерзімі – 10 жыл;
- несиені мерзімінен бұрын өтегені үшін айыппұл мен
- Несиенің валютасы – тенге, АҚШ доллары евро;
Жедел желі
БТА Банкі жедел несиелендірудің әр алуан бағдарламаларын ұсынады,
«Экспресс линия» - кредиттеудің бір бағдарламасындағы үш артықшылық.
- бірінші артықшылығы: Несие алушыға 3 айдан 5
- екінші артықшылығы: Экспресс линия» кредиттеу лимиті аясында
- үшінші артықшылығы: кепілзатты ұсыну талап етілмейді.
"Экспресс линия" – клиентке құжаттарды бір рет ресімдеп,
Кредит валютасы: KZT; USD
Экспресс желінің мерзімі: 3 - 60 ай
Қол жетімділік кезеңі: 48 ай
Транштың ең көп мерзімі: 36 ай
Кредиттің ең аз сомасы: 20 000 теңге немесе
Кредиттің ең көп сомасы: 1 000 000 теңге
Сыйақы ставкасы кем дегенде: KZT – жылдық 28%,
Кредитті ұйымдастыру үшін комиссия әрбір транштан ұсталады, кем
Өтінімді қарастыру үшін комиссия: 1000 теңгеден бастап
Тиімді ставка: 33,7%
«Экспресс зарплатная» - бұл кредиттеу бағдарламасы БТА Банкі
Бұл бағдарламаның негізгі артықшылығы - клиенттерді жеңілдікті пайыздық
Заемшы кредиттеу талаптарына сәйкес келген жағдайда.
Кредиттеу «БТА Банкі» АҚ-ның ішкі нормативтік құжаттарына сәйкес
Кредит мерзімі: 3 - 40 ай
Кредиттің ең аз сомасы: 20 000 теңге немесе
Кредиттің ең көп сомасы: 1 000 000 теңге
Сыйақы ставкасы кем дегенде: KZT – жылдық 20%,
Кредитті ұйымдастыру үшін комиссия - Кредит сомасының 8%-ы
Өтінімді қарастыру үшін комиссия - 1000 теңгеден бастап
Тиімді ставка: 35,1%-дан бастап
«Экспресс альтернативная» - бағдарламаның артықшылығы – кредиттеу шарттарын
Кредиттеу бағдарламасының негізгі артықшылығы - кредит бойынша клиентке
Кредит валютасы: KZT; USD
Мерзімі: 3 - 40 ай
Кредиттің ең аз сомасы: 20 000 теңге немесе
Кредиттің ең көп сомасы: 1 000 000 теңге
Сыйақы ставкасы кем дегенде: KZT – жылдық 17%,
Қарыз шотын жүргізу үшін комиссия: Кредиттің бастапқы сомасының
Кредитті ұйымдастыру үшін комиссия: Кредит сомасының 8%-ы (кем
Өтінімді қарастыру үшін комиссия: 1000 теңгеден бастап
Тиімді ставка: 39,5%-дан бастап
- кредит бойынша кепілзатты ұсыну талап етілмейді;
- кредиттің ең көп сомасы – 1 000
- кредиттеу мерзімі 3 айдан 3 жылға дейін
- құжаттардың шағын топтамасы;
- теңге, сондай-ақ АҚШ долларындағы кредиттеу мерзіміне белгіленген
- кредитті мерзімінен бұрын өтеу үшін айыппұлдың жоқ
- кредитті алу жөніндегі өтінімді қысқа мерзім ішінде
- дербес агент арқылы кредит бойынша бастапқы құжаттарды
«Пенсионный» жедел кредиті - кредиттеу бағдарламасы «Қамқор» карточкасы
- бұл бағдарламаның негізгі артықшылығы – зейнеткерге жеңілдікті
Кредит валютасы: KZT
Кредит мерзімі алғаш жүгінген кезінде – 12 ай
Қайта жүгінген кезінде – 24 ай
Ең аз сомасы : 20 000 теңге
Ең көп сомасы: 300 000 теңге
Сыйақы ставкасы: 25%
Займды ұйымдастыру үшін комиссия: 3 000 теңге
Өтінімді қарастыру үшін комиссия: алынбайды
Негізгі талап заемшы «Қамқор» картасының ұстаушы болуы тиіс
Заемшының жасы - әйелдер үшін зейнеткерлік жастан (58
- ерлер үшін зейнеткерлік жастан (63 жастан) 68
Тиімді ставка: 27%-дан жоғары
Кредитті алу үшін сіз жасайтын қадамдар:
- банкке келіп, банк менеджерінен кеңес алу;
- банкке қажетті құжаттарды ұсыну;
- кредитті алу үшін өтініш-сауалнаманы толтыру;
- кредитті беру туралы оң шешімді алған соң,
- кредитті алу.
Өтінімді бастапқы қарастыруға қажетті құжаттар топтамасы:
- жеке куәліктің түпнұсқасы;
- СТТН түпнұсқасы;
- ӘЖК түпнұсқасы;
- үй кітабы немесе мекенжай бюросынан анықтама;
- соңғы 6 (алты) айдағы жеке зейнетақы шотының
Қажетті жағдайда банк қосымша құжаттарды сұрауы мүмкін;
егер заемшы некеде тұрса, онда жұбайының (ерінің) да
"БТА Банкі" АҚ еліміздегі шағын және орта кәсіп
Қазақстанның шағын және орта кәсібіне ұзақ мерзімді несие
Кредит алу үшін заем алушы Банкке:
- Өтініш-сауалнамасын;
- ҚР азаматының жеке куәлігін;
- Салық төлеушінің тіркеу нөмірін (СТН) беру туралы
- Әлеуметтік жеке код (ӘЖК) беру туралы куәлігін;
- Соңғы 12 ай үшін Зейнетақы Қорынан алынған
- Соңғы 6 айдағы кірістері туралы жұмыс орнынан
Қажет болғанда Банк басқа да құжаттарды талап етуге
Енді БТА банкінің несиелік қызметінің ағымдағы жағдайын талдау
2-кесте: БТА банкінің клиенттерге берген несиелері.
30 маусым 2010жыл (аудиттелмеген) млн тг. 2009жыл млн
Коммерциялық несиелер 2.324.530 2.476.199 2.071.991
Шағын және орта бизнес кәсіпорындарына несиелер 176.761 216.445
Жеке тұлғаларға берілген несиелер 262.585 471.537 505.517
Несиенің барлық сомасы 2.763.876 3.164.181 2.834.341
Құнсыздану резерві (2.015.441) (2.123.408) (1.217.278)
Қалғаны 748.435 1.040.773 1.617.063
Дерек көзі: http://www.kase.kz/ru/emitters/show/ Қазақстан қор биржасының ресми сайты
Осы кестеден көріп отырғанымыздай, БТА банк 2009 жылы
3-кесте: Клиенттердің типері бойынша БТА несиелерінің құрылымы:
30 маусым 2010жыл (аудиттелмеген) млн тг. 2009жыл млн
Жеке компаниялар 2.500.000 2.684.843 2.321.272
Жеке тұлғалар 262.585 471.537 505.517
Мемлекеттік ұйымдар 1.071 7.574 7.353
Басқалары 220 227 119
Несиенің барлық сомасы 2.763.876 3.164.181 2.834.341
Дерек көзі: http://www.kase.kz/ru/emitters/show/ Қазақстан қор биржасының ресми сайты
Банктің берген несиелерінің ішінде жеке компанияларға берген несиелердің
4-кесте: БТА Банкінің жеке тұлғаларға берген несиелері:
30 маусым 2010жыл (аудиттелмеген) млн тг. 2009жыл млн
Тұтыну несиелері 87.768 241.759 271.387
Ипотекалық несие 174.817 229.778 234.130
Несиенің барлық сомасы 262.585 471.537 505.517
Дерек көзі: http://www.kase.kz/ru/emitters/show/ Қазақстан қор биржасының ресми сайты
БТА банкінің жеке тұлғаларға берілген несиелерінің ішінде, тұтыну
5-кесте: БТА-да экономика салалары бойынша несиелердің берілуі:
30 маусым 2010жыл (аудиттелмеген) млн тг. % 2009ж.
1 2 3 4 5 6 7
Жылжымайтын мүлікке инвестиция 527,014 19,1 536,224 16,9 435,188
1 2 3 4 5 6 7
Тұрғын үй құрылысы 469,031 17,0 492,138 15,6 415,536
Жеке тұлғалар 262,585 9,5 471,537 14,9 505,517 17,8
Мұнай-газ саласы 353,289 12,8 382,103 12,1 314,970 11,1
Көтерме сауда 333,246 12,1 359,531 11,4 298,573 10,5
Жолдар мен өнеркәсіптік ғимараттардың құрылысы 238,038 8,6 274,311
Ауыл шаруашылығы 142,545 5,2 153,401 4,8 142,819 5,0
Энергетика 68,124 2,4 68,895 2,2 84,266 3,0
Химиялық өнеркәсіп 61,029 2,2 64,452 2,0 62,783 2,2
Бөлшек сауда 40,765 1,5 49,552 1,6 62,116 2,2
Тамақ өнеркісібі 40,863 1,5 41,037 1,3 40,152 1,4
Көлік 36,429 1,3 39,453 1,2 51,087 1,8
Тау-кен өнеркәсібі 34,202 1,2 38,991 1,2 35,580 1,3
Телекоммуникация 31,445 1,1 33,940 1,1 25,244 0,9
Метталлургиялық өнеркәсіп 26,731 1,0 28,534 0,9 25,374 0,9
Қонақ-үй бизнесі 12,560 0,4 16,102 0,5 13,903 0,5
Текстильді және тері өнеркәсібі 11,381 0,4 12,514 0,4
Машина және құрал-жабдық жасау 10,583 0,4 9,136 0,3
Қаржылық қызмет көрсету 1,738 0,1 8,896 0,3 12,968
Резиналық және пластмасстық бұйымдарды жасау 1,439 0,0
Баспа ісі 721 0,0 645 0,0 1059 0,0
НИОКР 457 0,0 584 0,0 818 0,0
Басқалар 59,661 2,2 81,213 2,6 75,928 2,7
Несиелердің жалпы сомасы 2,763,876 100,0 3,164,181 100,0 2,834,341
Дерек көзі: http://www.kase.kz/ru/emitters/show/ Қазақстан қор биржасының ресми сайты
Ал енді БТА банкінің түрлі экономика салалары бойынша
2.3. Несиенің экономикадағы рөлі
Несиенiң рөлiн несиелік қатынастардың жұмыс iстеуiне әкелiп соқтыратын
Жаңа өндiрiс ашумен оларды кеңейту iсiнде де несиенiң
Қазақстанда экокомиканың шикiзаттық бағытынан арылып, жоғары дамыған өңдеу
Несиенiң ақша айналымы саласында да алатын орны айрықша.
бiрiншiден, ақша белгiлерiн дайындау, шығару, есеп жүргiзу мен
екiншiден, несие бос ақша қаржыларын сан рет пайдалана
үшiншiден, айналымның шығындары маусымдық қажеттiлiктерді қосымша қаржылар есебiнен
Экономиканың төмендеп, инфляцияның өрлеген кезiнде мемлекет пайыздық ұтысты
Несиелiк (ипотекалық тұтыну несиесі) арқасында тұрғын‚ үй құрылысы,
Несиенiң көмегiмен басқа мемлекеттермен байланыстар нығайып, әлемдiк экономикага
Сонымен, жекелеген шаруашылықпен айналысушы экономикалық субъектiлердiң өмiр сүруi
Несие саласын мейлiнше тарылтудың да керi әсерi бар,
Несиенiң шектерiн негiздеп анықтау мен сақтаудың сұраныс пен
Несиенiң сандық шегi несиелiк қаржыларды сандық жағынан шектеумен
Несиенiң экономика циклiнің тиiстi кезеңiне байланысты кең көлемдi
3 бөлім. Несие нарығының негізгі мәселелері мен оларды
Халықаралық валюта қорының таратқан мәлімдемесінде: «Қазақстан банктері қайтарылуы
Бас пәтері Вашингтонда орналасқан Халықаралық валюта қорының сайтында
Мемлекет қарамағындағы «Самырұқ-Қазына» ұлттық әл-әуқат қоры өткен жылы
Астана Қазақстанның ұлттық мұнай қорының есебінен қиын ахуалға
Күйрегенге дейін елдегі ең ірі несие мекемесі болған
Бұлардың несие берушілерге қарызының жалпы көлемі 20 миллиард
Қазір мемлекет қарамағындағы БТА Банк, Альянс Банк және
Халықаралық валюта қорының өкілдері қарызды қайта құрылымдау «осы
Осындай ахуалға қарамастан, жұмыс істемейтін несиелер санының «жедел»
Мұндай қатер «төмен деңгейдегі әрі долларландырылған депозит базасы,
Тоқсан күннен астам уақыт бойы жұмыс істемей тұрған
Ал өткен жылы дәл осы аталған қарыз мөлшері
Қазақстан Республикасының Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу
Халықаралық валюта қорының бағалауына қарағанда, Қазақстанның жалпы ішкі
Өндірістің өсуінің жалпы көлемі биылғы жылдың бірінші төрт
«Банк секторының қиыншылықтарын еңсере салысымен, экономика айырбас бағамының
6-кесте: Банк секторының активтері мен шартты міндеттемелері сапасының
Дерек көзі: http://www.afn.kz/attachments/105/261/publish261-116282774, ҚҚА ресми сайты
1-график: Банк секторының активтері мен шартты міндеттемелері сапасының
Дерек көзі: http://www.afn.kz/attachments/105/261/publish261-116282774, ҚҚА ресми сайты
7-кесте: Банк секторының несие портфелі сапасының динамикасы
Дерек көзі: http://www.afn.kz/attachments/105/261/publish261-116282774, ҚҚА ресми сайты
2-график:Екінші деңгейдегі банктердің несие портфелі сапасының динамикасы (7
Дерек көзі: http://www.afn.kz/attachments/105/261/publish261-116282774, ҚҚА ресми сайты
Жіктелуі тиіс активтер мен шартты міндеттемелердің мөлшері жылдың
Екінші деңгейдегі банктердің несие портфелі 520,0 млрд. теңгеге
3-график: Екінші деңгейдегі банктердің несие портфелі бойынша провизиялар
Дерек көзі: http://www.afn.kz/attachments/105/261/publish261-116282774, ҚҚА ресми сайты
Несие портфеліндегі 5-санатты күмəнді жəне үмітсіз заемдардың үлесі
2010 жылы ҚР Ұлттық банкі еліміздің несие нарығына
Сауалнама қорытындысына сәйкес, елімізде несиеге сұраныс артқан. Бұның
ҚР Ұлттық банк сарапшылары зерттеу қорытындысына сүйене отырып,
Қазіргі кезде қайтарылмаған несиелердің жалпы несиелердегі үлесі 30%
Нурбанкітің басшысы Марат Заировтың пікірінше ҚР-ң банктерінің өтімділігін
ҚОРЫТЫНДЫ
Еліміздің экономикасында несиелік жүйенің атқаратын ролі мен орны
Несиелік іс – мемлекеттің, жеке және заңды тұлғалардың
Осы орайда, салымшылардың мүдделерін қорғау, барлық несие жүйесінің
Экономика дамуының сатысына қарамастан, несиенің арқасында қарыз беру
Несиенiң ғылыми-техникалық прогрестi жеделдету қызметi ғылыми-техникалық ұйымдардың қызметін
Қазақстанда экономиканың шикізаттық бағытынан арылып, жоғары дамыған өңдеу
Қорыта айтқанда, халық пеп шаруашылық органдарына қызмет
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:
Мақыш С.Б. Банк ісі. Оқулық, Алматы: Жетіжарғы. 2008ж.
Мақыш С.Б. «Ақша айналысы және несие», Алматы, 2004ж.
Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары. Оқу құралы. 2-шi
Сейітқасымов Ғ. С. «Ақша, Несие, Банк», Алматы «Экономика»,
Хамитов Н.Н. «Банк ісі», Алматы, 2006ж - 216
Көшенова Б. А. Ақша, Несие, Банктер, Валюта қатынастары:
Баймұратов О. «Қазақстан қаржы нарығы», Алматы, 2008ж. –
Мамыров Н.Қ., Тілеужанова М.Ә. «Макроэкономика», Алматы, 2003ж. –
Әубәкіров Я.,Есқалиев М., «Экономика теория негіздері», Алматы, 2004ж.
Мәуленова А.«Экономикалық теория»,Алматы, 2004ж. – 194 б.
Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. «Қаржы», Алматы, 2005ж. –
«Қазақстан Республикасындағы банктер және банктік қызмет туралы» заң
«Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы» Қазақстан
http://www.afn.kz/, ҚҚА ресми сайты
http://www.inform.kz/kaz/article/2291508 , Ұлттық Ақпарат Агенттігінің ресми сайты
http://www.azattyq.org/content/Kazakhstan_press_digest_banks_kerdit/2070807.html Азаттық радиосы сайты
http://bta.kz/ БТА банкінің ресми сайты
www.volnakz.com сайты
БТА банкінің 2009 жыл бойынша аудиттелген қаржылық есебі
БТА банкінің 2010 жылдың 6 айы бойынша бойынша
http://www.kase.kz/ru/emitters/show/BTAS Қазақстан қор биржасының ресми сайты
Мақыш С.Б. Банк ісі. Оқулық, Алматы: Жетіжарғы. 2008
40
Қарызға алушы
Несиеленген құн (несие)
Несие беруші
Несиенің құрылымы
Лизингтік
Тұтынушылық
Коммерсиялық
Тауарлық
Тұтынушылық
Ипотекалық
Мемлекеттік
Банктік
Ақшалай
Аралас
Тауарлық
Ақшалай
Халықаралық
Ұлттық
Несие формасы
ҚР-ның несиелік жүйесі
Банк жүйесі
Эмиссиялық
банктер
Эмиссиялық
емес банктер
Парабанк жүйесі
Қазақстан
Ұлттық банкі
Екінші деңгейлі банктер
Банктік емес мекемелер
Пошта-жинақ жүйесі
Қазпошта
Ломбардтар
Несиелік серіктестіктер
Сақтандыру
қоғамдары
Инвестициялық
компагиялар
Ипотекалық
компаниялар
Жеке тұлғаларды несиелеудің мәні, формалары және жіктелуі
Банктік несиелеу
Несие жүйесінің ұғымы және оның құрылымы
Несие түрлері
Несие жүйесінің құрылымы және оның субъектілері
Несие механизмі
Несиенің формалары мен түрлері
Ақпараттық жүйенің құрылымына қойылатын талаптар
Жеке тұлғаға несие берудің ақпараттық жүйесі
Қазақстанның несие жүйесі және банктердің экономиканы тұрақтандырудағы рөлі