Ақша - несие саясаты құрамындағы инфляциялық таргеттеудің маңызы
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК ҚАЗЫНАЛЫҚ КӘСІПОРЫНЫ
С.АМАНЖОЛОВ АТЫНДАҒЫ ШЫҒЫС - ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ ҚАРЖЫ ФАКУЛЬТЕТІ
Экономикалық ілім кафедрасы
Мемлекеттік және жергілікті басқару мамандығы
ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ
тақырыбы: ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ АҚША – НЕСИЕ САЯСАТЫ: МАЗМҰНЫ,
Ғылыми жетекші
э.ғ.д., профессор
«____»____________2009 ж
Экономикалық ілім
кафедрасының меңгерушісі
э.ғ.д., профессор
«____»____________2009 ж
Орындаған
ГУ- 04 тобы студенті
Норма бақылаушы
«____»____________2009 ж
Өскемен, 2009
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
1 АҚША – НЕСИЕ САЯСАТЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 6
1.1 Мемлекеттің ақша - несие саясаты дамуының бағыттары 6
1.2 Валюталық саясат – экономикада сыртқы тепе-теңдікті қолдаудың құралы
12
1.3 Ақша-несие саясаты құрамындағы инфляциялық таргеттеудің маңызы
29
2 «БАНКЦЕНТРКРЕДИТ» АҚ ҚАЗАҚСТАН БАНК ЖҮЙЕСІНДЕГІ ОРНЫ ЖӘНЕ РОЛІ
34
2.1 «Банк Центр Кредит» АҚ жалпы сипаттамасы 34
2.2 «Банк Центр Кредит» АҚ активтеріне, пассивтеріне, өтімділігіне талдау
39
2.3 «Банк Центр Кредит» АҚ қаржылық жағдайының тұрақтылығына, бухгалтерлік
46
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ АҚША-НЕСИЕ САЯСАТЫН ЖЕТІЛДІРУ 57
ҚОРЫТЫНДЫ 71
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 75
ҚОСЫМША А 78
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Қазақстандағы нарықтық реформалардың ерекшелігі болып ақша-несие саясат
Ақша-несие саясатының өзгеру перспективасы бойынша мәселеге ғалымдар және көптеген
Зерттеудің мақсаты және міндеттері. Диплом жұмысының негізгі мақсаты: Қазақстанның
- ұлттық валютаның айырбас бағамының қалыптасуына және оның тұрақтануына
- сыртқы тепе-теңдікті сақтауда валюталық саясаттың, басқа да экономикалық
- ұлттық валютаның жұмыс істеу тиімділігін арттыруды қамтамасыз ететін
- валюта бағамын реттеуде және тұрақтандыруда макроэкономикалық көрсеткіштерге ықпал
- валюталық тәртіптемені ырықтандыруға Қазақстандағы қаржы нарығының ықпал ету
- экономикалық көрсеткіштерді теңдестіру мақсатында валюталық саясат механизмін жетілдіруге
Зерттеу объектісі ұлттық валюта нарығы дамуының тереңдеуі жағдайында Қазақстанның
Зерттеу пәні ұлттық экономиканы ақша-несиелік реттеу процесінде туындайтын қатынастардың
Зерттеу жұмысының теориялық және әдістемелік негізін ақша-несие нарығының жұмыс
Диплом жұмысының ақпараттық негізі ҚР Президентінің жарлықтары, ҚР Үкіметінің
Зерттелетін проблемалардың әдістемелік мәселелерін негіздеуде және шешуде қазіргі экономикалық
Зерттеудің ғылыми жаңалығы ретінде Қазақстанның ақша-несие саясатын қалыптастыру мен
Зерттеу жұмысы нәтижесінің практикалық маңыздылығы алынған теориялық, әдістемелік, практикалық
Диплом жұмысы құрылымы және көлемі. Диплом жұмысы кіріспеден, үш
1 АҚША – НЕСИЕ САЯСАТЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Мемлекеттің ақша - несие саясаты дамуының бағыттары
Нарықтық экономикалы көптеген елдерде орталық банктер атқарушы органдардан белгілі
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Қазақстан Республикасының орталық банкі болып
1) мемлекеттің ақша - несие саясатын жасау және жүргізу;
2) төлем жүйелерінің қызмет етуін қамтамасыз ету;
3) валюталық реттеу және валюталық бақылау жүргізу;
4) қаржылық жүйенің тұрақтылығын қамтамасыз етуге әсер ету.
Ақша - несие саясаты экономиканы реттеудің мемлекеттік саясатының бағыттарының
Орталық банк ақша - несие егемендігінің белгісі болып табылады.
- экономика, құқық және саясат. Ақша - несие егемендігіне
Осыған байланысты егемендіктің бірнеше құрамдас элементтерін бөліп көрсетуге болады:
- ақшаның монополиялық шығарылымындағы ұлттық үкіметтің артықшылығы;
- әртүрлі реттеушілік шараларды қолдану мүмкіндігі, соның ішінде валюталық
- ақша - несие егемендігінің дискрециялық өкілеттіліктері бар белгісінің
- қалқымалы валюталық курс және сыртқы ақша міндеттемелері мен
Ел ақша - несие егемендігін сақтаған жағдайда қандай тиімділіктер
Ең басты артықшылық экономикалық саясаттың тәуелсіздігі. Орталық банк ақша
Кез –келген ақша биліктері нақты міндет - ақша
- экономикалық өсудің ұзақ мерзімді мақсаттарына және төмен тұрақты
- бәсекеге қабілетті банк жүйесінің, қаржы нарықтарының дамуына көмектеседі;
- төлем жүйесінің тиімді қызмет етуіне көмектеседі;
- үкіметтің қаржылық агенті ретінде әрекет етеді.
Ақша - несие саясаты белгілі бір қағидаларға яғни, орталық
- ақша - несие саясатының нақты номиналдық зәкірін таңдау;
- орталық банктің экономикалық және саяси тәуелсіздігі;
- орталық банктің қоғамға есептілігі;
- ақша - несие саясатының жоғары транспоренттілігі және ашықтылығы.
Елдің бағалық тұрақтылығын сақтау үшін ақша - несие саясатының
Орталық банк ақша - несие саясатын жүргізу барысында аралық
инфляцияны таргеттеу: ақша - несие саясатының аралық мақсаты жоқ,
валюталық бағамның таргеттелуі: аралық мақсат ретінде ұлттық валютаның айырбас
ақшалай таргеттеу аралық мақсат ретінде ақша - несие агрегаттары
номиналды кірісті таргеттеу: аралық мақсат номиналды ЖІӨ өсуі болып
Ақша - несие саясатының ең қарапайым номиналды шектеушісі тұрақты
Ақшалай таргеттеу немесе ақша массасы өсімінің мақсатты бағдарларын бекіту
1999 жылдың маусымында Англия Банкі орталық банктер басқарушыларының Симпозиумын
- алдыңғы екі 10 жылдықпен салыстырғанда 1990 жылдары солай
- көптеген елдер ақша - несие саясатының бірнеше анық
Орталық банктердің 55 % -на жуыға ақша - несие
1990 жылдары ақша - несие саясатының жаңа нақты анық
Ақша - несие саясатының құралдарында басты орын операциялық (тактикалық)
Операциялық мақсаттар ақша - несие саясатының айнымалылар иерархиясының екі
Қазақстанның Ұлттық Банкі ақша - несие саясатын анықтайтын және
- ресми қайта қаржыландыру ставкасы,
- ақша - несие саясатының негізгі операциялары бойынша сыйақы
- минималды резервтік талаптар нормативтері;
- ерекше жағдайларда жекелеген операциялар көлемі мен деңгейі түрлеріне
Ақша - несие саясатын жүзеге асыру мақсатында Қазақстанның Ұлттық
1) заимдар беру;
2) депозиттер қабылдау;
3) валюталық интервенциялар;
4) Қазақстан Ұлттық Банкінің қысқа мерзімді ноталарын шығару;
5) мемлекеттік және басқа да құнды қағаздарды сату және
6) коммерциялық вексельдерді қайта есепке алу;
7) ҚР Ұлттық Банкінің басқармасы шешімімен басқа да операциялар.
1.2 Валюталық саясат – экономикада сыртқы тепе-теңдікті қолдаудың
Валюталық және өзге де экономикалық халықаралық қатынастар аясында жүзеге
Сондықтан да, валюталық саясаттың мақсаты негізінен орнықты экономиканың өсуін,
Валюталық саясаттың нақты міндеттеріне мыналар жатады: валюта жүйесі мен
Мемлекет әзірлеген салық-бюджет, ақша-несие және сыртқы экономикалық саясаттардың негізінде
Валюталық саясатты үкіметпен бірлесе отырып Орталық банк ойластырып, ол
Валюталық саясаттың әдістері, нысандары мен бағыттары елдің валюталық-экономика жағдайына,
Абсолютті дербес ұлттық экономикалық саясат, соның ішінде валюталық, несиелік,
Валюталық саясатты заңды түрде, яғни валюталық құндылықтармен ел ішінде
Валюталық саясатты жүзеге асырудың бір құралы – халықаралық
Аймақтық валюталық реттеу экономикалық біріккен бірлестіктердің мысалы, Европа Одағы
Валюта қатынастарын реттеудің қажеттілігінде, сонымен қатар мемлекеттің араласу дәрежесінде
Валюталық реттеу жайында мейлінше нақты анықтаманы А.В.Емелин берген. Оның
Валюталық реттеуді осылай түсіндіру оның атқарымдық аспектісін анықтайды.
Дегенмен, біздің ойымызша, экономикалық белгісіне қарағанда валюталық реттеу ұлттық
Валюталық қатынастарды реттеудің бірнеше деңгейі жеке кәсіпорын, ең алдымен
Валюталық, несиелік және қаржылық саясат арқылы үйлестіру нысанындағы мемлекетаралық
Серіктес елдер арасындағы сауда-экономикалық, валюта-қаржылық, несиелік өзарақатынастарына, олардың халықаралық
Төлем балансын реттеу тетігі әлем елдері валюта саясатының маңызды
Мемлекет тарапынан сондай реттеу мақсатымен қандай да бір шара
Реттеу тетігі дегеніміз мынадай: ақшаға сұраныс ұлғайса, елде экспорт
Аталған тұжырымдаманың үлкен кемшілігі саналатын валюталық шектеуден толық ада
Мемлекеттің экономикаға араласуын жақтайтын Дж.М.Кейнс төлем балансын реттеудің мейлінше
Валюта бағамының төмендеуі тең жағдайда ұлттық өндірістің тауарларын арзандатады.
Таза экспорт - жиынтық сұранымның бір бөлігі. Ол тепе-теңдікті
Кейнстің тұжырымдамасында тауар және ақша нарығында бірлескен тепе-теңдік ұлттық
IS LM
A B
iE E
D
O
1 сурет IS-LM үлгісінің тепе-теңдігі
IS-LM үлгісіндегі экономикалық тепе-теңдіктің Е нүктесі пайыздың ставкаларын
IS қисық сызығымен салыстырғанда LM қисығы өршімелі. Пайыз ставкасын
Бірлескен тепе-теңдік жағдайынан тиімді сұраныс деген кейнстік тұжырымдаманың маңызды
Тиімді сұраныс – бірлескен тепе-теңдікке сай келетін жиынтық сұранымның
Классикалық тұжырымдамаға сәйкес ақша және тауар нарығы бір-біріне тәуелсіз
Кейнстік үлгіде ақша және тауар нарығы өзара байланысты екендігі
Тепе-теңдіктің негізінде ақша сұранысына кейнстің теориясы жатыр.
Макроэкономикалық субъектілердің дербес шығындарының көлемдерінің өзгеруі салдарынан тауар нарығындағы
Бірлескен тепе-теңдік жағдайындағы Е нүктесіне орналасқан, экономикада үкімет кеңейтілген
∆G
1-МРС мұнда 1-МРС
IS1
LM
IS
Е1
i1
E
i
∆Y
Y
0
Y Y1
2 сурет IS-LM үлгісіндегі бюджет-салық саясаты
Мемлекеттік шығындардың өсуі мультипликативтік нәтижеге қозғау салып, нәтижесінде экономикалық
Орталық банк ақша ұсынымын көбейтті делік, нәтижесінде LM
i LM
E LM1
i
E1
i1
IS
∆Y
Y
0
Y Y1
3 сурет IS-LM үлгісіндегі ақша-несие саясаты
Бағаның өзгеріссіз деңгейі жағдайында ақша массасының өсуі ақша базасының
Алайда, енді мәміленің (тауар нарығында өзгеріс жоқ) бұрынғы көлемі
Бірлескен тепе-теңдіктің кейнстік үлгісінен туындайтын маңызды салдар мынаған саяды:
Кейнсшілер монетарлық саясаттың тиімділігімен әрекетшілдігінің төмен экономика, инвестициялық немесе
Экономика өтімділік тұзағына тап болған жағдайда пайыз ставкасы төмен
Қызықты жағдайдың тағы бірі инвестициялық тұзақпен байланысты. Кейнс үлгісінде
Мүлік нәтижесінің мәні мынадай:
Қоржын (корзина) құрамындағы ақша (касса қалдығы) үлесінің өсімін экономикалық
Бірлескен тепе-теңдік жағдайына баға факторлары да әсер етеді. Олардың
Кейнс нәтижесі Кейнстің алғы шарттарға, Пигу нәтижесі жаңа классикалық
Ұлттық экономиканың шетел секторы субъектілері мен өзара байланысты төлем
Төлем балансы көрсеткіштерін қадағалау және басқару, валюта бағамын реттеу
Экономиканың жағдайына сыртқы факторлардың ықпалын бағалаған кезде импорт пен
Сауда балансы – ұлттық табыстың, капиталдың таза ағыны пайыз
BP = XN + K = [X (r) –
мұнда BP – сауда балансы;
XN – “таза” экспорт (ағымдағы операция шоты);
K – капитал қозғалысының шоты;
XN – валютаның айырбас бағамына тәуелді экспорт (Y);
M – ұлттық табыс деңгейіне тәуелді импорт;
і –пайыздың ішкі ставкасы;
і* – пайыздың әлемдік ставкасы.
Табыстың (Y) молаюы импорттың өсуіне және басқа да тең
Ішкі пайыз ставкасы ұлғайған кезде капиталдың таза жылыстауы азайып,
Сыртқы сектордың тепе-теңдігі BP қисығының ықпалынан көрінеді. Төлем балансының
4 сурет Төлем балансының сызбасы
Сыртқы балансты қалпына келтіру үшін капиталдың таза жылыстауының қысқаруына
IS, LM және ВР функциясына бірлесе талдау жасау
IS BP
і2 LM
8 G E
4
Y
0
160 300 Халықтық табыс
5 сурет IS-LM моделінің ішкі баланс сызбасы
IS және LM қисықтарының қиылысуы ұлттық
Пайыз ставкасын 8% деңгейінде белгілеу және ұлттық табысты 160
Сыртқы баланс ВР өршімелі кестесіне, ішкісі ұлттық экономикадағы (Ү1)
0
6 сурет Ішкі және сыртқы баланс жетістігінің кестесі
Ішкі және сыртқы баланстар суретін ұйғарымды шешімдердің төрт аймағына
Уақыттың кез келген нақты сәтінде экономика IS және LM
IS және LM қисықтарының немесе сыртқы баланстың ВР суретінің
Республикадағы валюта саясатын қалыптастыру проблемалары мен дамытудың теориялық
Мемлекеттің валюталық саясаты салық-бюджет, ақша-несие сыртқы экономикалық саясаттың негізінде
7 сурет Ішкі баланс сызбасы Y
Сонымен қатар, валюталық саясатты жүзеге асырудың құралы валюталық реттеу
Серіктес елдердің арасындағы сауда-экономика, валюта-қаржы және несие қатынастарымен және
Дегенмен, тауар және ақша нарығындағы бірлескен тепе-теңдік ұлттық табыс
Ұлттық табыстың деңгейі, пайыз ставкасы сондай болғанда сыртқы тепе-теңдіктің
Табыстың көбеюі импорттың өсуіне және басқа тең жағдайларда ағымдағы
Іс жүзінде капиталдың жұмылдырылу деңгейі көп жағдайда белгілі елдің
Экономикада монетарлық биліктің ішкі және сыртқы баланстылыққа бір уақытта
1.3 Ақша - несие саясаты құрамындағы инфляциялық таргеттеудің маңызы
Ақша - несие саясатының ілімінде және тәжірибесінде инфляцияны реттеу
Инфляция мәселесіне көптеген отандық және шетелдік ғалым экономистердің еңбектері
1980 жылдардың аяғынан 10 шақты өнеркәсіпті дамыған елдер инфляциялық
Аталған елдердің орталық банктерінің таңдау себебі ақша агрегаттарын таргеттеудің
2002 жылдың басында инфляциялық таргеттеуге 9 өнеркәсіпті дамыған ел,
ТМД мемлекеттерінің ішінде алғаш рет инфляциялық таргеттеуге Қазақстан Республикасы
Инфляциялық таргеттеу елдері ақшалай таргеттеу елдерімен салыстырғанда макроэкономикалық сферада
Банктік несиелеу каналы идеясы алғаш рет 1951 жылы Р.Рузбен
Ақшалай канал 1995 жылы монетаризмнің қазіргі жақтасы А. Мелцермен
Валюталық бағам каналы ашық экономикадағы ақша - несие саясаты
- банк жүйесінің дамымағандығы;
- банк депозиттеріне инвестициялық альтернатива болғанда;
- мықты қаржылық нарықтарда, әсіресе қысқа мерзімді капиталдар нарығында;
- жаңа төлем құралдарының таралуында, соның ішінде электронды ақшалар;
- халықаралық капиталдардың жоғары икемділігі, сонымен қатар қаржылық активтердің
Инфляциялық таргеттеуде трансмиссияның басқа каналдары әрекет етеді: пайыздық мөлшерлеменің
Қорытындылай келе, пайыздық мөлшерлемені ақша - несие саясатының операциялық
экономикада жоғары бәсекелі ашық дамыған қаржылық жүйе қалыптасқанда;
қаржылық міндеттемелер жалпы ішкі өнімнің үлкен үлесін құрағанда;
кәсіпорындар қызметінің кеңеюі көбіне сыртқы инвестициялық көздер есебінен болған
ел нетто – қарызгер позициясын алған кезде (кіріске пайыздық
төлем балансындағы капитал қозғалысы шоты бойынша мәді шектеулер жоқ
Тұтынушылық бағалар индексінің өсімі орташа шамамен 8 пайыздан 2
2 «БАНКЦЕНТРКРЕДИТ» АҚ ҚАЗАҚСТАН БАНК ЖҮЙЕСІНДЕГІ ОРНЫ ЖӘНЕ РОЛІ
2.1 «Банк Центр Кредит» АҚ жалпы сипаттамасы
Банк жүйесі нарықтық экономиканың маңызды және бөлінбес құрылымдарының бірі
«Банк Центр Кредит» АҚ – Қазақстанда қаржы қызметтерінің толық
8 сурет Берілген несиелердің жалпы көлемі (млн. теңге)
Банк бүкіл ел бойынша ірі, орта, шағын компанияларға қысқамерзімді
2008 жылдың 31 желтоқсанына 247,620 млн. теңге немесе 1,965
«Банк Центр Кредит» АҚ – Қазақстан банктері ішінде саудалық
9 сурет Саудалық қаржыландырудағы жалпы көлем көрсеткіштері (млн. теңге)
Қазақстан экономикасын нығайтудағы шағын және орта бизнес секторының
Тек 2008 жылы шағын және орта бизнесті несиелеу өсімі
10 сурет Шағын және орта бизнес үшін несиелер (млн.
Банк активтерінің бөлшек нарықтағы үлесінің өсуі, жеке тұлғаларды несиелеу
«Банк Центр Кредит» АҚ тұрақты түрде кеңейіп икеле жатқан
Банк клиент базасының қажеттіліктерін қанағаттандыру стратегиясына үлкен назар аударады
«Банк Центр Кредит» АҚ ел азаматтарын карточкалық қамтамасыз ету
11 сурет Бөлшек ссудалар (млн. теңге)
2006 жылдың соңынан бері қолма-қол қаражат және қолма-қол қалдық
12 сурет Депозиттер құрылымы
Құнды қағаздар қоржыны едәуір өскен және шамамен 400 пайызға
Стратегияны жүзеге асыру нәтижесінде банк активтері 2007 және 2006
13 сурет Өтімді активтер (млн. теңге)
Банктің негізгі капиталы өсуін жалғастыруда. 2008 жылы 31
14 сурет Меншік капитал (млн. теңге)
2008 жылы банк кірістері 26 пайызға ұлғайып 41,1 млрд.теңгені
Шығындарды жабатын резервке дейінгі таза пайыздық пайда рекордтық
Жыл ішінде қарапайым акциялар ұстаушылардың акционерлік капиталға кірістілігі 24,3
Банк қызметіндегі стратегиялық маңызды элемент несиелеу сапасына бағытталған ұзақмерзімді
2.2 «Банк Центр Кредит» АҚ активтеріне, пассивтеріне, өтімділігіне талдау
Банктің қаржылық – экономикалық жағдайы туралы объективті көрініс алу
Бірінші бөлім активтер және пассивтер, олардың өтімділігі көрсеткіштерінен құралады
Екінші бөлім банк қызметінің тиімділігін бағалау, негізгі көрсеткіштердің өзгерісі
Көрсеткіштер баланс және кірістер мен шығыстар туралы есеп
Банк активтерінің талдауы келесі коэффициенттер негізінде жүргізіледі.
Кірісқұрушы активтердің үлес салмағы келесі формуламен анықталады(2)
К2= кірісті активтер / активтер,
Кірісті активтерге мыналар жатады:
құнды қағаздар;
клиенттерге басқа да талаптар;
капиталға инвестициялар;
займдар және қаржылық жал;
басқа да активтер.
Кірісқұрушы активтердің банк активтері құрамындағы үлес салмағы 90 пайыздан
К2 көрсеткіші К3 көрсеткішімен өзара байланыста
К3 = кірісті активтер / ақылы тартылған қаражаттар,
Ақылы тартылған қаражаттарға мыналар жатады:
банктердің салымдары мен корреспонденттік шоттары;
банктер алдындағы берешек;
шығарылған қарыздық құнды қағаздар;
клиенттердің банк шоттары және салымдары;
басқа да тартылған қаражат.
Бұл коэффициент екі жыл барысында 2006 жылғы 109
К4 коэффициенті банктің агрессивті немесе сақ несие
К4 = ссудалар / міндеттемелер,
К4 коэффициентінің тұрақты көрсеткіші банктің агрессивті саясат жүргізетінін
Келесі коэффициент банктің агрессивті немесе сақ несие саясатын
К5 = банк қарыздары / банк ссудалары,
К5 көрсеткіші банк кредитор екенін және сәйкесінше агрессивті
Банктің жүргізіп отырған несие саясатының тәуекелділігі келесі формуламен есептеледі
К6=ссудалар / капитал,
К6 коэффициентінің мәнін К4 және К5 шамаларымен
1 кесте Банк активтерін талдау
Көрсеткіш Есептеу 2008 жыл 2007 жыл норматив
К2 (а8+а7+а16+а18+а13)/А 0,954 0,948 0,75-0,85
К3 (а8+а7+а16+а18+а13)/
(о3+о5+о7+06+о9) 1,13 1,09 ≥1,0
К4 А13/0 0,785 0,745 >0,7
(агрессивті саясат)
Ақша базасы - Ұлттық банк шығаратын ақша
Қазақстанның ақша - несие саясаты
Инфляциялық таргеттеу және оның Қазақстанда қолданылуы
Қазақстан Республикасындағы инфляциялық жағдай
Инфляция және Қазақстандағы инфляцияға қарсы саясат
Қазақстан Республикасының инфляциялық жағдайы және инфляциялық процесс
Инфляция және ҚР-дағы инфляцияға қарсы саясат
Қазақстан Республикасы ұлттық банкінің ақша-несие саясатын жетілдіру жолдары
Қаржы және инфляция туралы
Қазақстан Республикасының ұлттық банкі туралы мәлімет