Орталық банктердің қызметінің шетелдік тәжірибелері
Қазақстан республикасы
білім және ғылым министірлігі
кафедра: «Банк ісі»
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
_______ «Ақша, несие, банктер»________________пәні бойынша
Тақырыбы : __ Орталық банктің ақша – несие
Курстық жұмыстың
бағасы
/калы, аты –жөні тобы /
______________
/бағасы, уақыты /
Комиссия Жетекшісі
/калы, аты –жөні /
______________
/калы, аты –жөні /
_ _____________
/калы, аты –жөні /
М. О. ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАІІ МЕМЛЕКЕ ТТІК
УНИВЕРСИТЕТІ
Кафедра: Бапк ісі
«БЕКІТЕМІН»
Кафсдра меңгерушісі :
.
«
КУРСТЫҚ ЖҮМЫСҚА ТАПСЫРМА
Ақша, несие, банктер
Студент тобы
Курстық жұмыстың тақырыбы Орталық банктің ақша
.
Курстық жүмысқа бастапқы берілетін мәліметтер
.
№ Жүмыс бөлімдерінің аталуы Орындалу мерзімі Жалпы колемі
Кіріспе
4
1 ҰЛТТЫҚ БАНК – ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ОРТАЛЫҚ БАНКІ
6-15
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ БАНКІНІҢ АҚША-НЕСИЕ САЯСАТЫН
16-50
Әдебиеттер: 1 ҚР банк және банк қызметі туралы
3 Тимоти У Кох упровление банком
4 ҚР Ұлттық банкінің статистикалық бюлетен 1996
Тапсырмасын берілген күні
Курстық жүмысты қорғау уақьіты
Жүмыстың жетекшісі
(қызметі, аты/ жөні қолы)
Тапсырма қабылданған
/аты-жөні, студенттің қолы/ МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ................................................................................................................
I ҰЛТТЫҚ БАНК – ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ
1.1 Ұлттық Банктің мақсаты, міндеті және
1.2 Ұлттық Банктің негізгі қызметтері және
1.3 Орталық банктердің қызметінің шетелдік
II ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ БАНКІНІҢ АҚША-НЕСИЕ
2.1 Қазақстан Республикасының экономика жағдайын және даму динамикасын
2.2 Ұлттық Банктің ақша-несие саясатын жүргізудің негізгі көрсеткіштерін
2.3 Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің ақша-несие
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.....................................................
КІРІСПЕ
Банктік жүйе – нарықтық экономиканың ең маңызды және
Банктер нарықтық экономикаға басты қаржылық делдалдар болып табылады.
Банктік жүйесінің мақсаты мен міндеттері негізінен экономиканы
Экономиканы басқару процесінде банктер негізінен басқарудың экономикалық қатынастары
2006 жылдың сәуір айында Елбасы елдің қаржылық жағдайын
Былтырғы жыл қаржылық сектордың, елміздің ең үдемелі дамыған
Елбасы Қазақстан Республиксының Үкіметіне және Ұлттық Банкке
Елдің экономикалық өсуін қамтамасыз ету үшін Ұлттық Банк
2010ж. Қазақстан Республикасы өзінің жалпы ішкі өнімін
Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуы, экономиканы мемлекеттік қаржылық
Бюджеттік, салықтық, кедендік және ақша-несиелік тетіктер арқылы мемлекет
Қазақстан Республиксының жетістігі Ұлттық Банктің қызметінің нәтижесі болып
Ұлттық Банктің қызметін талдау мынадай макроэкономикалық көрсеткіштер арқылы
Қазақстан Республиксының банк жүйесі, қаржы жүйесі көптеген қиын
Ұлттық Банктік Қазақстан Республикасының экономикасына тигізетін әсерін зерттеу
I ҰЛТТЫҚ БАНК – ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ
ОРТАЛЫҚ БАНКІ
1.1 Ұлттық Банктің мақсаты, міндеті және
Қазақстан Республиксының екі деңгейлі банк жүйесі бар.
Қазақстан Республиксының Ұлттық Банкі басқа елдердің орталық банктерімен,
Қазақстанның Ұлттық Банкі Қазақстан Республиксының Президентіне есеп береді,
Ұлттық Банктің негізгі мақсаты Қазақстан Республиксында бағалардың тұрақтылығын
мемлекеттік ақша-несие саясатын әзірлеу және жүргізу;
төлем жүйелерінің жұмыс істеуін қамтамасыз ету;
валюталық реттеуді және валюталық бақылауды жүзеге
қаржы жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз етуге ықпал ету.
Сонымен бірге, Ұлттық Банк:
айналыстағы ақша массасының көлемін реттеу арқылы бағалы
банктер үшін соңғы сатыдағы кредитор болып табылады;
банктің, қаржы кеңесшісінің, Үкімет агентінің функциясын жүзеге асырады;
төлем жүйесінің үздіксіз жұмыс істеуін ұйымдастырады;
Қазақстан Респібликсының заңдарына сәйкес өзге де функцияларды, өкілеттіктерді
2004 жылдан бастап Еуроодақ стандарттарына және шарттарының Ұлттық
Банктің айырбастау бағамы бойынша бағдарлардан бағалардың тұрақтылығын
Қазақстан Республиксы Президентінің 2003 жылғы 31 желтоқсанындағы Жарлығымен
Ұлттық Банктің құрылымына мыналар кіреді:
- 10 департаменттен, 140 жеке басқармадан және 1
- 16 аумақтық филиал және Алматы қаласындағы бір
- Ұлттық Банктің Ресей Федерациясындағы өкілдігі;
- 5 есеп беретін ұйым.
- «Қазақстан Республиксы Ұлттық Банкінің Қазақстан банкаралық
- «Қазақстан Республиксы Ұлттық Банкінің Банктік сервис бюросы»
- «Қазақстан Республиксы Ұлттық Банкінің Қазақстан теңге сарайы»
- «Қазақстан Республиксы Ұлттық Банкінің Банкнот фабрикасы» шаруашылық
- «Қазақстан Республиксы Ұлттық Банкінің қызметін қамтамасыз ету
Ұлттық Банк:
- «Қазақстанның салымдарға кепілдік беру қоры»;
- «Сақтандыру төлемдеріне кепілдік беру қоры»;
- «Қазақстанның Актуарлық орталығы»;
- «Қазақстанның ипотекалық кредиттерге кепілдік беру қоры» акционерлік
- «МЖЗҚ» жинақтаушы зейнетақы қоры» акционерлік қоғамы акционерлерінің
Ұлттық Банкінің басқару құрылымы мен қызметін ұйымдастырудың
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің басқару құрылымы
Ескерту: Ақша, несие, банктер: оқулық/Жалпы редакциясын басқарған Ғ.С.Сейітқасымов.
Сурет 1
Ұлттық Банкінің ең жоғарғы
басқарылатын басқарма болып табылады. Басқарма 9 адамнан тұрады.
Басқарма мәжілісі қажет кездерде немесе айына бір
Ұлттық Банк төрағасы Қазақстан Республиксының Президентінің ұсынуымен
Ұлттық Банк төрағасы Ұлттық Банк атынан және сенімхатсыз
Ұлттық Банк төрағасы басқарманы, директорлар кеңесінің қызметін
Ұлттық Банкінің жедел басқару органы – Директорлар кеңесі,
Директорлар кеңесі, «Қазақстан Республиксының Ұлттық Банкі туралы»
Ұлттық Банк өзінің негізгі қызметтерін жергілікті өзінің облыстық
1.2 Ұлттық Банктің негізгі қызметтері және операциялары
Қазақстан Республиксының Ұлттық Банкі –Үкіметтің бас банкирі, қаржы
Қазақстан Ұлттық Банкi басқа елдердiң орталық банктерiмен және
Қазақстан Ұлттық Банкi өз мiндеттерiн орындау кезiнде пайда
Коммерциялық және басқа да несиелік мекемелер өз клиенттеріне
Ұлттық Банк «банктердің банкі» қызметін атқару үшін:
- коммерциялық банктердің резервтерін сақтайды;
- коммерциялық банктерге қысқа мерзімді қажеттіліктеріне байланысты қысқа
- жалпы ұлттық ауқымда қолма-қолсыз есеп айырысуларды жүзеге
- банктердің қызметіне қадағалау және бақылау жүргізеді.
Қазақстанның Ұлттық банкi:
- Қазақстан Республикасының мемлекеттiк ақша-несие саясатын жүргiзедi, банкноттар
Қазақстан Ұлттық Банкi эмиссия жасайтын бағалы қағаздар мемлекеттiк
- Қазақстан Республикасының Үкiметiмен келiсiм бойынша Қазақстан Республикасы
- банктерге, сондай-ақ Қазақстан Ұлттық Банкi Басқармасының
Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Басқармасы белгiлейтiн тәртiппен және шартпен
- банк операцияларының мынадай түрлерiн жүргізу тәртібін
- Қазақстан Республикасының заң актілерiнде белгіленген жағдайларда қаржы
- қаржы нарығындағы сыйақының нарықтық ставкаларына ықпал
- Қазақстан Республикасында ақша төлемдерi мен аударымдарын жүзеге
- банк операцияларын жүзеге асырған кезде электрондық
- Қазақстан Республикасында валюталық реттеу мен валюталық бақылауды
- қызметiнiң бiрден-бiр түрi шетел валютасымен айырбас
- банк операцияларының жекелеген түрлерiн жүзеге асыратын ұйымдарға:
- Қазақстан Ұлттық Банкінің лицензиясы негiзiнде инкассациялау жөнiндегi
- қызметiнiң бiрден-бiр түрi шетел валютасымен айырбас
- банк қызметi, ақша төлемдерi мен аударымдары, заң
- барлық қаржы ұйымдары орындауға мiндеттi бухгалтерлiк есепкe
- операцияларды автоматтандыру жүйелеріне қойылатын талаптарды барлық қаржы
- арнайы қаржы компанияларының орындауы үшін міндетті бухгалтерлік
- бухгалтерлiк есепке алу және қаржылыќ есептiлiк жүйелерiн
- уәкілетті мемлекеттік органның құзыретіне кіретін мәселелер
- уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша барлық қаржы
- валюталық реттеу мен бақылау мәселелерi бойынша
- банктердiң және банк операцияларының жекелеген түрлерiн жүзеге
- Қазақстан Республикасы Үкіметінің келiсiмi бойынша, ақша
- Қазақстан Ұлттық Банкi өзiне жүктелген функцияларды жүзеге
- қолма-қол банкноттар мен тиындарды есепке алу, сақтау,
- Қазақстан Республикасы банктерiнiң жиынтық балансы мен өз
- елдің есептiк төлем балансын, халықаралық инвестициялық
1.3 Орталық банктердің қызметінің шетелдік тәжірибелері
Неміс федералдық банкі (Дойче Бундесбанк) 1957 жылы 26
Кеңес – ақша-несие саясатының қалыптасуына жауапты негізгі орган
Директорат – жоғары атқарушы орган. Ол кеңестің шешімдерін
Жер орталық банктері – Неміс федералдық банкінің жергілікті
Ағылшын банкі – дүние жүзіндегі көне және беделді
Одан бөлек, банктер кассалық активтер коэффициентін касса және
1971 жылдан кейін коэффициенттер алынып тасталынды. Қарыздар
Коммерциялық банктер үшін резервтік активтер коэффициенті қысқа мерзімді
Ағылшын банкі екі департаментке бөлінген – эмиссиялық және
Жапон банкі 1882 жылы құрылған. Қазіргі Жапон банкі
АҚЩ-тың федералдық резервтік жүйесі өзінің мәні жағынан
Федералдық резервтік жүйе өзінің құрылымы мен басқару қағидалары
Федералдық резервтік жүйе үш деңгейлі жұмыс органдарынан тұрады
Барлық ақша және банк жүйелерінің өзегі - федералдық
Басқарушылар Кеңесі ақша-несие саясатының негізгі мәселелерін шешеді және
олар орталық банктер болып саналады;
квази-қоғамдық банктер болып есептелінеді;
«банктердің банкісі».
АҚШ аумағы 12 федералдық резервтік банктерге бөлінген. Осылар
арқылы Басқару кеңесінің негізгі саясаттары жүзеге асырылады.
Бұл банктер квази қоғамдық банктер болып табылады, яғни
Федералдық резервтік банктер – «банктердің банкі», өйткені олар
Федералдық резервтік жүйенің жұмысына АНФК маңызды роль атқарады.
Жеке коммерциялық банктермен күнделікті оперативтік байланысты 9 директордан
II ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ БАНКІНІҢ АҚША-НЕСИЕ
2.1 Қазақстан Республикасының экономика жағдайын және даму
Қазақстан Республикасы қаржы секторының негізі бірнеше рет
Банктер барлығы дерлік қатысушылары болып табылатын
Қазақстан соңғы жылдары экономиканың дамуында біршама прогресске қол
Осы кезеңде әлемнің барлық халықаралық рейтингтік ірі
Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы Қазақстанға 4-ші деңгейдегі
Біз мемлекеттік тәуелсіздіктің 14
Қазақстан Республикасында болған өзгерістерді қорытындыласақ, мына жетістіктерге
Біздің еліміз әлемдік темір
Қазақстан көмір өндіретін ел
Біздің республиканың міндетіне үлкен
ЖІӨ несиелік қатынасы, 2003 жыл,
Ескерту: ЕЦБ,АФН РК.
Сурет 2
Біздің өнеркәсіп жоғары
Кесте 1.
Қазақстанның КСРО экономикасындағы үлесі
Көрсеткіштер 1990 жыл
КСРО Қазақстан КСРО–дағы Қазақстан үлесі (%)
Жалпы ұлттық өнім, млрд. руб.
1000 46,4 4,6
Жалпы қоғамдық өнім, млрд. руб.
1631,6 76,7 4,7
Өндірілген ұлттық табыс, млрд. руб.
700,6 33,4 4,8
Өнеркәсіп өнімі, млрд. руб.*
918,0 87,0 9,5
* 1982 жылдың салыстырмалы бағаларымен
Ауыл шаруашылығына экстенсивтік және
Қорытындысында қазіргі сәтте жан
Инвестициялық тартымдылықтың осындай жоғары
ТМД елдерінде жан басына
нетто – ағыны
Ескерту: ЕЦБ,АФН РК.
Сурет 3
Алғашқы кезде шетелдік инвестицияларды тарту
Кесте 2
Әлемде, елдер тобы бойынша
Өңір/ Ел 1996 1997 1998 1999 2000
Бүкіл әлем 100 116,4 144,1 181,1 327,5
Дамыған елдер 100 106,9 130,3 229,7 402,7
Дамушы елдер 100 136,5 170,7 173,4 207,3
Орталық Азия 100 156,5 232,3 182,1 151,7
Қазақстан 100 170,1 214,1 125,3 188,2 282,6 463,1
Ресей 100 127,9 241,3 137,0 164,1 134,6 122,5
Ескерту: ЕЦБ,АФН РК
Қазіргі кезде Қазақстанда әлемдегі
Соңғы 30 жылдың ішінде
1985 – 2003 ( 1985 - 100% )
Ескерту: Состояние финансово-денежной системы страны/О.Рогова // Экономист. –
Сурет 4
Шынындада, Қазақстан мұнайының арқасында
Бүгінгі таңда мемлекеттік бюджеттінің
Тікелей инвестиция қара және
Ұлттық Банк – заңды төлем құралын, яғни банкноталарды
Эмиссия – бұл мемлекетпен банкноталардың, монеталардың, бағалы қағаздардың
Қолма-қол ақша түріндегі эмиссия – айналысқа банкноталар меен
Депозиттік банктердің эмиссиясын реттеу Ұлттық Банктін ақша базасы
Ақша базасы – бұл Ұлттық Банк шығаратын ақшалары.
Ол ақша-несие саясатының құралдарын пайдаланумен іске асады. Бұл
1993 жылдың қарашасында теңгенін айналысқа шығарылуы біздің жас
Ақша мен экономиканың өзара байланысы өте тығыз, олар
Елдің экономикалық жағдайы, сол елдің экономикалық кеңістіктегі интеграциясы
1991 жылы Қазақстан нарықтық қайта құруды жүзеге асыра
1993 жылы 3 қарашада Президенттің Жарлығымен құрылған
Тарихи күн қарсаңында Қазақстан Республикасының Президенті теледидар арқылы
Теңге ресми түрде 1993 жылы 15 қарашада енгізілді.
1993 жылдың сәуірінде «Қазақстан Республиксасының Ұлттық Банкі туралы»,
Ұлттық валюта енгізілгеннен кейін алғашқы екі жыл
Ең әуелгі теңгеге байланысты бүкіл инфрақұрылымды қайтадан
Теңгенің экономикалық өсімге тікелей қызмет жасауын қамтамасыз ету
Бұдан кейінгі жылдары теңгенің АҚШ долларына қатынасы бойынша
Ұлттық валютаның тұрақтылығы белгілі бір мерзімдегі оның
Қазақстан макроэкономикалық тепе-теңдікті қамтамасыз ететін монетарлық факторлардың арқасында
Президенттік басқару институты осындай нәтижелерге жетудің бірден-бір тиімді
Бірақ монетарлы емес факторлар әлі де өзекті мәселелерге
Теңгенің тарихын белгілі бір кезеңдерге бөлсек, 1993-1996 жылдар
1997-1999 жылдары экономиканы тұрақтандыруғы қол жеткізілді және банк
Экономиканы реформалауды жалғастыру нәтижесінде ІЖӨ-нің 2,7 пайызға
Сондықтан Ұлттық Банк алдағы уақытта Қазақстанның БСҰ-ға күруін
Бүгінгі күндері біздегі банк жүйесі ТМД-дағы ең жедел
Елімізде дамыған несиелік және депозиттік нарықтар бар. Резиденттердің
Бұлардың бәрі теңгенің тұрақты валютаға айналғанын айқын дәлелі.
Қаржы секторының барлық бөліктерінде құрылымдық реформа жүзеге асырылды.
Банк несиелеріне балама несиелеу де дамып келе жатыр.
Сондай-ақ 2000 жылы іске қосылған вексельдік қайта қаржыландыру
Қазіргі уақытта құрылып отырған несиелеудің үш
Қаржылық қызмет көрсетуді аймақтық қамтуды кеңейтуге сондай-ақ пошта-жинақ
Халықтың әлеуметтік проблемаларын шешу үшін Қазақстанда 2001 жылдан
Ең қысқа мерзімде құрылған және 1998 жылдан жұмыс
Бұл – экономикалық белсенді халықтың 80 пайызы.
Қазіргі уақытта жинақтаушы зейнетақы қорлары ірі институттық
Ақиқаты сол, Қазақстанның қаржы жүйесі ТМД-ның басқа елдермен
Ел экономикысының стратегиялық даму көрсеткіштеріне болжам жасала
Қазіргі нарығының ең дамыған сегменті мемлекеттік бағалы
Сақтандыру нарығы дамып келе жатыр, дегенмен оның деңгейі
Қаржы нарығының инфрақұрылымына мыналар кіреді: төлем жүйелері, Қазақастан
Қазақстанның төлем жүйеінің негізі – банкаралық бөлшек төлемдер
2.2. Ұлттық Банктің ақша-несие саясатын жүргізудің
Қазақстанның Ұлттық Банкі бағалардың тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатында
- ресми қайта қаржыландыру ставкасын;
- ақша-несие саясатының негізгі операциялары бойынша сыйақы ставкаларының
- ең аз міндетті резервтердің нормативтерін;
- ерекше жағдайларда операциялардың жекелеген түрлерінің деңгейінде
Ақша-несие саясатын iске асыру мақсатында Қазақстан Ұлттық Банкi
мынадай операция түрлерiн жүзеге асырады:
1)қарыздар беру;
2) депозиттер қабылдау;
3) валюталық интервенциялар;
4) Қазақстан Ұлттық Банкiнiң қысқа мерзiмдi ноталарын шығару;
5)мемлекеттiк және басқа да бағалы қағаздарды
6)коммерциялық вексельдердi қайта есепке алу;
7)Қазақстан Ұлттық Банкi Басқармасының шешiмi бойынша басқа да
Қазақтан Ұлттық Банкi жүзеге асырылатын ақша-несие саясаты шеңберiнде
Пайыздық саясат ақша-несие саясатының құралдарының бірі болып
Теңгені айналысқа енгізгеннен кейінгі пайыздық саясаттың негізгі мақсаты
Қазақстандағы жоғары қарқынды инфляцияға қарсы күресте пайдалануға мүмкіндік
2005 жылда айналымға жіберілген қолма-қол ақшаның көлемі 2004
Алдындағы жылдардың серпінінде көрсетілгендей, ақпан айында қолма-қол ақшаға
2005 жылдың Маусым айында банк кассаларына қайтарылған қолма-қол
Түсімдер көлемінің өсуі 2004 жылдағымен салыстырғанда, мыналардан құралған:
- шетел валютасын сатудан – 3151 млн.теңгеге (28
- жеке тұлғалардың депозиттерінен – 758,2 млн.теңге (1,5есе);
- басқа да түсімдер (соның ішінде: есепті қолма-қол
Бюджеттік ұйымдар қызметкерлерінің жалақасының өсуі мен жеке
Тауарларды, көрсетілген қызметтерді мен жұмыстарды сатудан түскен 93,5
Ақша-несие саясаты мен қатысушыларға экономикалық талдау жүргізу мақсатында
Кесте 3
Мониторингке қатысушы кәсіпорындардың салалық құрылымы
Саланың аталуы 2005ж. 1 тоқсан 2005ж. 2 тоқсан
Кәсіп
орындар
дың саны Жалпы көлемдегі үлесі Кәсіп
орындар
дың саны Жалпы көлемдегі үлесі Кәсіп
орындардың саны Жалпы көлемдегі үлесі
1 2 3 4 5 6 7
Ауыл шаруашылығы, аңшылық және орман шаруашылығы 3 4,9
Өндіру өнеркәсібі 2 3,3 2 3,2 2 3,1
Кесте 3 жалғасы
1 2 3 4 5 6 7
Өндеу өнеркәсібі 38 62,3 36 57,1 37 57,8
Элекр энергиясын, газ бен су өндіру және тарқату
Құрылыс 6 9,8 7 11,1 7 10,9
Сауда: автомобиль және үй шаруашылығы бұйымдарын жөндеу
Көлік және байланыс 3 4,9 3 4,8 3
Жылжымайтын мүлікпен операциялар, жалдау кәсіпорындарға көрсетілетін қызметтер
Барлығы, іріктеу бойынша 61 100 63 100
Ескерту: «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі» ММ ОҚФ 2005
Кестеде 3 көрсетілгендей, бүгінгі күнде мониторингіге қатысушы кәсіпорындардың
Іріктеу көрнектілі деңгейі мынадай:
- 2005ж. 1-тоқсан -саны 61, мониторингіге қатысушылардың өнімін
- 2005ж. 2-тоқсан -саны 63, мониторингіге қатысушылардың
- 2005ж. 3-тоқсан -саны 64, мониторингіге қатысушылардың өнімін
2005 жылдағы инфляцияның ерекшелігі, оның басқа «құрамдас бөліктермен»
Кесте 4
Азық-түлік тауарлары мен қызметтерінің бағалар индексінің өзгеруі процентпен,
Тауарлар мен қызметтер Азық-түлік тауарлары Азық-түлік тауарларынан басқа
Алдыңғы айға қарсы Алд.жылғы желтоқсанға қарсы Алдыңғы
Желтоқсан 2004ж 0,8 4,8 1,3 4,2 -0,2 5,7
Желтоқсан 2005ж 1,3 7,4 1,6 7,2 1,0 5,7
Ескерту: «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі» ММ ОҚФ 2005
«Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі» ММ ОҚ филиал жүргізіп
мерзімділік, әсіресе көкөністерге, себебі, жемістердің сұранысқа ие стандарты
ЖЖМ-нің бағаларының ауытқуы барлық тауарлардың бағасының, оның өндірілген
Тауарлар мен қызметтерді өндіру және еңбек өнімділігі
Банктердің агрессивтік несие саясаты: өңірдегі несие беру қарқынының
Соңғы жылдары Қазақстанның қаржы секторы тұрақты дамуда.
2005 жылғы алдын ала бағалау бойынша өткен жылдың
Қазақстан Республикасының Статистика агенттігінің деректері бойынша 2005 жылы
2005 жылы 2004 жылмен салыстырғанда халықтың ақшалай
2005 жылы инфляция 7,5% жетті (2004 жылғы желтоқсанға
2005 жылы азық-түлік тауарлары – 8,1%, азық-түлікке
Кесте 5
Қазақстандағы инфляция 1993—2005 жж.
( % желтоқсан 2005ж.)
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000
Тұтыну бағасы 2265 1258 160 129 111
Өнеркәсіптік өнімдерге өндірушілердің бағасы 1424
Ескерту: ЕЦБ,АФН РК
Бірқатар факторлар, оның ішінде экономикалық белсенділіктің артуы 2005
2005 жылы мемлекеттік бюджет шығыстарының өсуі жалғасты. Егер
2005 жылы халық кірістерінің өсуінен туындаған инфляциялық күтулер
2005 жылы өнеркәсіп өнімін өндіруші кәсіпорындардың бағалары (2004
Тұтыну бағаларының қалыптасуына кірістердің ұлғаюы мен экономикалық белсенділіктің
Ақшаға сұраныстың өсуі ақша агрегаттарының кеңеюіне себеп
Ақша массасының кеңею қарқындарымен салыстырғанда номиналды ЖІӨ өсуінің
2005 жылы айналыстағы қолма-қол ақша 8,6% өсіп,
Ішкі валюта нарығында сұраныстың ұсыныстан шамалы ғана асып
Ақша-несие саясатының инфляцияға әсерін күшейту үшін ақша-несие саясатының
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің баға тұрақтылығына жету жөніндегі
Банктерге берілетін несиенің көлемін реттеу үшін, банктің өз
1993 жылы 1 қаңтарда енгізілген «Қазақстан Республиксының коммерциялық,
Бантердің міндетті резерв нормативінің көбеюі, 1994 жылдың бірінші
Банк резервтерінің шамадан тыс өсуіне байланысты резервтік
Ұлттық Банк орташа айлық қалдыққа байланысты пайызды банктің
1995 жылдың басында жалпы банктер арасында баламалы резервтерден
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей міндетті резервтер деңгейінің тыс
АҚШ-та міндетті резервтер сомасы банктің категориясына, депозиттің мөлшеріне,
2005 жылы артық өтімділік деңгейін төмендету үшін ақша-несие
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің таза халықаралық резервтері 2005
Ұлттық Банкінің валюталық нарықтағы интервенциясы жалпы ақша-несие саясатының
Қазақстан Ұлттық Банкi:
а) Қазақстан Республикасында шет ел валютасының және шет
б) резиденттердiң және резидент еместердiң Қазақстан Республикасында валюталық
в) валюталық құндылықтарды Қазақстан Республикасына әкелу және Қазақстан
г) Қазақстан Республикасының валюталық заңдарына сәйкес валюталық операцияларды,
д) Қазақстан Ұлттық Банкiнiң басқармасы айқындайтын тiзбеге сәйкес
е) алтын-валюта активтерiн құрайды және солармен операциялар жасайды;
ж) мемлекеттiк органдармен келiсiм бойынша олардың құзыретiне сәйкес
и) банктер мен өзге тұлғалардың Қазақстан Республикасының банктiк
к) халықаралық есеп айырысуды ұйымдастырады, шет елдермен қаржы
Валюталық режимді ырықтандыру эконмиканың даму ерекшеліктері, сондай-ақ ішкі
«Валюталық реттеу және валюталық бақылау туралы» Заңның қолданысқа
Ұлттық банктің лицензиясы негізінде бұрын жүзеге асырылған шетелге
Бұл ретте мынадай операциялар хабарлама режимінде ғана жүзеге
Бұрын шетелдерде шетелдік банктерде шоттар ашу үшін лицензия
Тұтастай алғанда бірқатар операциялар үшін лицензия алу үшін
2007 жылдан бастап валюталық операцияларды лицензиялау толық жойылады.
Бағамдық ауытқуларға қарамастан, қолма-қол шетел валютасы нарығы
Кесте 6
2005 жылдағы қолма-қол шетел валютасы нарығындағы операцияларға мынадай
Сатып алу көлемі Сату көлемі айналым, жиынтығы
2004ж. 2005ж Өсу/
төмендеу 2004ж. 2005ж Өсу/
төмендеу 2004ж. 2005ж.
АҚШ доллары 60075 61499 +2,4% 186437 400238
Евро 2421 2967 +22,5% 13700 16432 -19,9% 16121
Рес .рублі 29738 27975 +5,9% 61185 172512 +181,9%
Ескерту: «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі» ММ ОҚФ 2005
Кестеде берілген деректерден валютаның барлық түрлеріне, әсіресе америкалық
Қолма-қол шетел валютасы нарығына жүргізілген талдау нәтижесінде әлемдік
ақпараттық, түрлі жағдайлар туралы көпшілік ой қалыптастыруға психологиялық
еркін алып-сатарлық капиталдың ұлғаюы және оның қозғалысқа келтіруші
шекаралас Өзбекстанмен саяси және экономикалық қарым-қатынас.
Бекітілген Инспекциялау жоспарына сәйкес, Ұлттық Банктің ОҚФ қызметкерлері
Айырбастау операциясын жүргізуі талаптарын сақтау мәселесі бойынша 11
Тексеру қорытындылары бойынша есепті жылдың ішінде 4 айырбастау
2005 жылдың ішінде Ұлттық Банктің ОҚФ аяқталған операциялар
Ұлттық Банктің ашық нарықтағы операциялары екінші нарықта ақша
Орталық банк бағалы қағаздарды сатып алған кезде коммерциялық
Ұлттық Банк ашық нарықта бағалы қағаздармен операциялар жүргізу
Аукционды белгілі бір тәртіппен бір күнде жүргізеді, бұл
Бұнын бәрін Орталық банк айтылған операция арқылы коммерциялық
Орталық банк ашық нарықта операцияларын мұқтаждық пайда болуына
1995 жылдың ортасынан бастап, Ұлттық Банк өзінің жеке
Ақша саясатының құралы ретінде Ұлттық Банкіге ашық нарықта
Ақша массасын шұғыл түрде реттеудің басты құралына ақша
Қысқа мерзімді ноталар эмиссиясының көлемі 3,5 есе ұлғайған
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің екінші деңгейдегі банктерден депозиттерді
2.3. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің
Қазақстан Республикасының Үкiметi мен Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінiң
Қазақстан Республикасының Үкiметi мен Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкi
2006 жылы экономикалық және әлеуметтiк саясатты жүргiзу мынадай
- макроэкономикалық тұрақтылықты қамтамасыз ету;
- инновациялық экономика құру және шикiзат
- шағын және орта бизнестi дамыту үшiн жағдайлар
-аграрлық өндiрiстi дамыту;
- халықтың әл-ауқатын одан әрi жақсарту;
қоршаған ортаны қорғау.
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкiнiң экономикалық саясатының басты мiндетi
2006 жылы жалпы iшкi өнiмнiң нақты өсуi 8,3%-ды
Инфляциялық процестердi реттеу шеңберiнде Қазақстан Республикасының Үкiметi мен
Инфляциялық процестердi реттеу Қазақстан Республикасында инфляциялық процестердi реттеу
Қазақстан Республикасының Үкiметi мен Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң
- негiзiнен еңбек өнiмдiлiгiн арттыру есебiнен елде экономикалық
- халықтың нақты кiрiсiнiң өсуiмен салыстырғанда еңбек өнiмдiлiгiнiң
- монополист-кәсiпорындардың өз тауарлары мен қызметтерiне бағалардың өсуiнiң
- елдiң iшкi нарықтарында, атап айтқанда, мұнай өнiмдерi,
- мемлекеттік бюджет тапшылығының белгiленген деңгейiн сақтауға;
- инфляция бойынша белгiленген өлшемдермен және экономиканың өсуiмен
Мұнай өнiмдерi, астық сияқты стратегиялық маңызы бар тауарлар
Қазақстан Республикасының Үкiметi баға жөнiнде сөз байласудың жолын
Бұдан басқа, Қазақстан Республикасының Үкiметi табиғи монополиялар субъектiлерiнiң
Ақша-несие саясаты шеңберiнде Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң негiзгi
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкi ақшалай ұсыныс мөлшерiне банк
Сақталып отырған жоғары инфляциялық қысым 2005 жылы басталған
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкi ақша-несие саясатының операциялары бойынша
Қайта қаржыландырудың ресми ставкасының реттеушi мүмкiндiктерiн күшейту үшiн
Ақша-несие саясатының инфляциялық процестерге ықпал етуiн күшейту үшiн
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкi "бiрыңғай ставка" саясатын жетiлдiрудi
Қысқа мерзiмдi ноталар шығару қысқа мерзiмдi құралдар бойынша
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкi оларды өтеу мерзiмiне қарамастан,
Елдегi макроэкономикалық тұрақтылықты сақтау, экономиканың қаржы секторын тұрақты
Өтiмдiлiктi шектеу жөнiнде көзделген шараларды ескере отырып, ақша
Сақталып отырған жоғары өтiмдiлiк жағдайларында инфляцияны реттеу жөнiндегi
Қазақстандық капиталды шетелдiк нарықтарға неғұрлым белсендi экспансиялау мақсатында
Қаржы нарығын одан әрi дамыту Қазақстан Республикасының қаржы
Қазақстан Республикасының Yкiметi мен Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң
- мұнай мен газ өндiрудiң оңтайлы қарқынын айқындауға;
ақша агрегаттарының өсуiн бақылауды күшейтуге, пайыздық ставкаларды өзгерту
- екiншi деңгейдегi банктердiң сыртқы қарыз алуының
- неғұрлым ұстамды, мемлекеттiк бюджет
- Қазақстан Республикасының Ұлттық қорында
- валюталық шектеулердiң бiртiндеп
Сыртқы қарыз алудың өсу себептерi мен ықтимал келеңсiз
Қазақстан Республикасында валюталық режимдi ырықтандырудың 2005 - 2007
Валюталық режимдi одан әрi ырықтандыру да қазақстандық капиталды
"Экономиканың қызып кетуiнiң" алдын алу жөнiндегi шараларды уақтылы
Қаржы секторын одан әрi дамыту мақсатында бағалы қағаздар
- инвестициялау үшiн бағалы қағаздарды шығару үшiн
- ұжымдық инвестициялау нысандарын
- бағалы қағаздар нарығындағы институционалдық инфрақұрылымды
Сондай-ақ, Қазақстан Республикасының жинақтаушы зейнетақы жүйесiн дамытудың 2005
Сақтандыру нарығының дамытудың 2004 - 2006 жылдарға арналған
Республикалық бюджеттiң әлемдiк бағалар конъюнктурасына тәуелдiлiгiн азайту, экономиканы
2006 жылғы 1 шiлдеден бастап Ұлттық қор жинақтарын
Тиісінше инфляциялық таргеттеу қағидаттарына көшу жөніндегі жұмыс жалғастырылады.
Негізгі макроэкономикалық көрсеткіштердің болжамы 2006 жылы іске
2006-2008 жылдарға арналған ақша-несие саясатын әзірлеу кезінде Қазақстан
Қарастырылып отырған сценарийлік нұсқаларда экономикалық өсудің жоғары қарқыны,
Соңғы жылдардың тәжірибесі сыртқы қарыз алу көлемдерінің ақша-несие
Есептеу кезінде Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының жұмыс істеу
Болжамдарды дайындау кезінде Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі әзірлеген
Мұнайға қалыпты бағалар сценарийі 2006-2008 жылдары «Брент» сортты
Мұнайға жоғары бағалар сценарийі алдағы үш жылдық
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің ақша-несие саясатының негізгі
Кесте 7
Ақша-несие саясатының 2006 - 2008 жылдарға арналған негізгі
(мұнайға қалыпты бағалар сценарийі)
кезең аяғында
2005 2006 2007 2008
Инфляция (орташа алғанда кезең ішінде), % 7,6 5,7-7,3
Қайта қаржыландыру ставкасы, % 8,0 8,0 7,5 7,5
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің жалпы алтынвалюта резервтері,
өзгеруі %-бен -23,8 37,7 15,4 11,7
Ақша базасы, млрд. теңге 663 939 1184 1416
өзгеруі %-бен 14,7 41,7 26,1 19,6
Ақша массасы, млрд. теңге 2065 2789 3561 4413
өзгеруі %-бен 25,2 35,0 27,7 23,9
Резиденттердің депозиттері, млрд. теңге 1654 2228 2830 3525
өзгеруі %-бен 30,1 34,7 27,0 24,6
Банктердің экономикаға кредиттері, млрд. теңге 2592 3676 4782
өзгеруі %-бен 74,7 41,8 30,1 26,1
Ескерту: Ұлттық Банктің интернеттегі сайты www.nationalbank.kz
Екі сценарийдің ішінде Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі мұнайға
Осыған байланысты Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі бірқатар шараларды,
Мұнайға жоғары бағалар сценарийі іске асырылған жағдайда ақша-несие
Ақша-несие саясаты саласында Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі ақша нарығындағы ахуалға және
Қаржы нарығындағы сыйақы ставкаларын реттеудің, сондай-ақ банктердің артық
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің сыйақының нарықтық ставкаларына әсерін
Тәуекелдерді басқару жүйесін жетілдіру шеңберінде қайтарылуына Қазақстанның
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің ақша-несие саясатының трансмиссиялық тетігінің
Артық өтімділік проблемасының өткірлігін төмендету үшін Қазақстан
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі валюта бағамының қысқа
Қаржылық емес корпорациялар секторының даму үрдістерін және бағыттарын,
Инфляцияны ұстау жөніндегі шаралар Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі
Валюталық реттеу және валюталық бақылау саласында Қазақстанда
Төлем жүйелері саласында төлем жүйелерінің тиімділігін және қауіпсіздігін
Қолма-қол ақша айналысы саласында 2006 жылы Қазақстан
Қаржы жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз етуге ықпал ету шеңберіндеҚазақстан
Халықаралық қаржылық ұйымдармен (Халықаралық Валюта Қоры, Дүниежүзілік Банк,
Интеграциялық бірлестіктер шеңберінде Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі жалпы
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына жолдауы 2
Қазақстан Республикасының Конститутциясы
Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі
«Банк және банк қызмет» туралы
ҚР Заңы ««Қазақстан Республиксының Қаржы нарығын және
«Ұлттық банк туралы» Қазақстан
Ақша, несие, банктер: Оқулық / Жалпы редакциясын
Семь задач для финансистов: Тезисы выступлений на IV
О неотложных мерах по стабилизации денежной системы: указ
Проблемы экономического роста денежно-кредитной политики в Казахстане/ А.Умралиева
Об объединении денежной системы Республики Казахстан с денежной
Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына жолдауы
О взаимодействии денежно-кредитной, налоговой и бюджетной политики /
О роли денежно-кредитной политики в предотвращении финансового кризиса
Теңгеге тұрақтылық жарасады/ Қ.Ильясоа // Егемен Қазақстан.
Роль денежно-кредитной политики в оздоровлении экономики/ Ж.Кулекеев //
Критические замечания по фундаментальным вопросам денежной политики/ С.Глазьев
Денежно-кредитная политика/ Н.Литвинова // АльПари. - 1999. -
Төраға
Төрағаның орынбасары
Басқарма
Директорлар кеңесі
Ұлттық Банкінің орталық аппараты
Ұлттық банкінің тәуелсіз бөлімшелері
Мемлекеттік сақтау орыны
Банкноттық фабрика
Бағалы қағаздар фабрикасы
Приборлық бақылаудың мемлекеттік инспекциясы
Қазақстандық банкаралық есеп айырысу Орталығы
Банкаралық және қаржылық телекоммуникациялар Орталығы
Банктік сервистік бюро; т.б.
Облыстық (аумақтық) басқарламалар
Департаменттер, дербес басқармалар және бөлімдер
Орталық банктің ақша – несие саясаты
БАТЫС ЕЛДЕРІНІҢ ОРТАЛЫҚ БАНКТЕРІ
Шағын кәсіпкерлікті қолдау қоры АҚ-ның кәсіпкерлік фирмаларды несиелеу механизмдерін жетілдірудің негізгі бағыттары
Қазақстан Республикасы ұлттық банкінің ақша-несие саясатын жетілдіру жолдары
Шағын және орта бизнесті несиелеу туралы
Менеджментгің басты ерекшелігі банк жүйесі шеңберіне банктік процедураларды ұйымдастырудың және экономикалық процестерді басқарудың бірегей технологиясын дамыту
Шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту
Қазақстандағы шағын және орта бизнес субъектілерін несиелеу: дамуы мен жетілдіру жолдары
Банктің есеп айрысу-кассалық операциялары
Несиелік қаблетті бағалау