КІШІ ЖҮЗДЕР
Жоспар
Кіріспе 3
Үш жүздің құрылуының тарихы мен сипаттамасы
Қорытынды 19
Қолданылған әдебиеттер тізімі: 20
Кіріспе
Қазақ жүздері өмірге қоғамдағы қажеттіліктен келіп,
Соңғы жылдары біржақты идеологияның құрбандығына айналып
Қазақтың қазіргі үш жүзі Шыңғыс хан
Үш жүздің құрылуының тарихы мен сипаттамасы
1. ҰЛЫ ЖҮЗ. Ғалым Н. Мыңжан
Ұлы иозылар (жүздер) — б. д.
Бұрын ұлы иозылар Чилан тауы мен
Қазақтың байырғы аңыз шежірелері мен жазба
Байырғы қазақ шежірелерінің деректері мен тарихи
«Үйсін» деген ат бұрын үйсіндер мекендеген
Қазіргі Манас — сауан аудандарының аралығындағы
Үйсін тарихының ең алғашқы дерегі «Хан
Қазақ халқы сақтардың қауымдасуының нәтижесінде дүниеге
Үйсін мемлекетінің қүрамына кірген негізгі сақ
Хансақтар (Канка, Қаңлы) Геродот тарихқа «царские
Бір айта кететін нәрсе, Сырдарияның әр
Батысқа қоныс аударған Хансақтар Батыс Даласына
Ата қонысы Сырдарияның бойында қалған Хансақ
Үйсін қайтыс болып, Үйсін мемлекетін билеген
Қазақтар шежіресін көп сараптаған Шоқан Уәлиханов
Қаңлы деген атауды «Қаңқа», «Қаңсық арба»
Қаңлылар б. д. VІ ғасырына дейін
Ерте орта ғасырларда Қаңлылар Сырдарияның бойына
Қаңлыдан шыққан тұлғалардың бірі әскербасы, Қазақ
Қаңлылар б. д. басында өздері шыққан
Қазақ Даласын жайлаған Қидандар (қара қытайлар)
ҒҰНДАР (қытайша Хун, арабша Ғұз, түрікше
«Қытаймен бейбіт келісімге қол жеткізген Шығыс
Сырдария бойына келген бір тайпа елдің
Оғыздардың бағы бұл жерде де ашылмады.
«Жығылғанға жұдырық» дегендей, ата жұртынан ажырап,
Сыр бойынан Батысқа қоныс аударған оғыз-қаңлылар
Осылай, бір кездері Шығысты дүр сілкіндірген,
Ұлы жүз, үйсін қазақтары тарихта көптеген
Ғұлама А. Бернштам қазіргі қытайша аталған
2. КІШІ ЖҮЗДЕР. Әртүрлі себептермен Ұлы
Алғаш Орта Азияға б.д.д. 138 —
Кіші жүз қазақтары б.д.д. замандарда да,
Нақты түпнұсқаларда жазылған деректер бойынша қазіргі
Кіші жүз құрамындағы қазіргі ру-тайпалар ежелгі
Тарихи деректерден Алшын, Адай, Беріш, Шекті,
ХІІ — ХШ ғасырларда Қазақстанның Сарыарқа,
Кіші жүз қазақтарының ерекше ержүректігіне тәнті
3. ОРТА ЖҮЗ. Шығыс Даласында қалған
Орта жүзді құраған тайпалар — шамамен
Кейінірек ес жиып, ел болған осы
Орта жүз тайпаларының қалыптасқан уақытын шамалап
Қыпшақтар. Қыпшаққа ұқсас атаулар Қытай жылнамасында
Әбілғазы хан өзінің 1663 жылы жазған
Дегенмен, Әбілғазы ханның Қыпшақтар осыдан 4
Тамыры тереңге кетіп, сақ тайпаларынан бастау
Қазақ Даласына қыпшақтар XІ ғасырда келген.
Арғындар. Саны жағынан қазақ халқының ішіндегі
Ерте ортағасырларда арғындар Шыңғыс ханға дейін
Сарыарқаны ен жайлаған арғындар мал-жаны еселеп
Наймандар. Найман тайпасы туралы тарихи деректер
Наймандар Шыңғыс ханға ашық қарсылық білдіріп,
Наймандардың ханы Күшлік те Шыңғыс ханға
Билікке ұмтылған Күшлік 1212 жылы жасы
Қоңыраттар Монғол ұлысының құрамында болған ежелгі
Қазақ Даласына келген Шыңғыс ханның жауынгерлерінің
Керейлер. Бұл тайпа туралы деректер тарихта
Уақтар. Тарихи деректердегі Оңғыттар осы Уақтар
Арғын тайпасы Сарыарқаны, Уақ пен Керей
Ұлы жүздің бұрынғы Қаңлы жеріне қоныстанғандығына
Қорытынды
Біртұтас қазақтардың арасына жік салып, оны
Сонымен, қазақ деген халық алғаш б.д.д.
1991 жылы Қазақ Даласына азаттық күн
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
Казахи: историко-этнографическое исследование. - Алматы: Казахстан,
Зибер Н.И. Избр. экономические произведения. -
Марков Г.Е. Кочевники Азии. - М.,
Хазанов А.М. Социальная история скифов: основные
Масанов Н.Э. Кочевая цивилизация казахов. -
Турсунбаев А. Переход к оседлости кочевников
1
2
Жүздердің зерттелуі
Әл-Фараби
Қазақ жүздері
ҰЛЫ ЖҮЗ
ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ ҚҰРАМЫНДАҒЫ НЕГІЗГІ РУ-ТАЙПАЛАР
ҚАЗАҚ РУ - ТАЙПАЛАРЫНЫҢ ТАРИХЫН ЗЕРТТЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ - МЕТОДОЛОГИЯЛЫҚ МƏСЕЛЕЛЕРІ
Орта жүзден тараған Қаракесек руының шежіресі
Жүздік құрылым туралы
Қазақстан аумағында этносаяси қауымдастықтың қалыптасуы
Қазақ халқының қалыптасуы мен Қазақ хандығының құрылуы