Ұзақ мерзімді активтер
Мазмұны:
Кіріспе.................................................................................................3
1 БУХГАЛТЕРЛІК БАЛАНС ТУРАЛЫ ТҮСІНІК ЖӘНЕ ОНЫҢ
ҚҰРЫЛЫМЫ, ТҮРЛЕРІ, ӨЗГЕРІСІ................................................5
1.1. Бухгалтерлік баланс туралы түсінік және оның түрлері.........9
1.2. Шаруашылық операцияларына сәйкес баланс баптарының
өзгеріске ұшырауы.............................................................................15
2 ШАРУАШЫЛЫҚ ОПЕРАЦИЯЛАРЫНЫҢ ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ
ОЛАРДЫҢ БУХГАЛТЕРЛІК БАЛАНСҚА ӘСЕРІ........................17
2.1 ХҚЕС – бойынша баланс құрылымы оның баптарының
мазмұны...........................................................................................19
2.2 ҚБЕС – нан 2 ҰҚЕС өту кезеңдері...........................................26
ҚОРЫТЫНДЫ.................................................................................30
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.....................................32
Кіріспе
Халықаралық қаржылық есеп стандартына көшуіне байланысты Қазақстандық кәсіпорындарға
2006 жылдың 1-қаңтарынан бастап Қазақстан Республикасының кәсіпорындары қаржылық
Ең алғаш ХІХ-ғасырдың басында Италияның ғалымы Эмануэль Пизани
ХҚЕС-бойынша бугалтерлік баланстың актив бөлімінде қысқа мерзімді активтер
Осы курстық жұмысым,екі бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер
Бірінші бөлімінде ХҚЕС-бойынша бугалтерлік баланс турулы түсінік және
Ал екінші бөлімінде ХҚЕС-бойынша бугалтерлік баланстың шаруашылық операцияларының
Бұл курстық жұмысымның негізгі мақсаты – экономика мен
Бұл курстық жұмысымның міндеті – нарықтық қатынастар мен
Бұл курстық жұмыстың өзектілігі – бухгалтерлік балансатың ХҚЕС-ның
1.Халықаралық стандарттар негізінде Қазақстан бухгалтерлік есеп жүйесін жетілдіру
-Ұйымдар активі =меншікті капитал + міндеттемелер теңдеуі әрқашанда
-Табыстар =жұмсалған ресурстар сомасы + еңбекақы шығындары +
-Бөлінбеген табыс = дивиденттер + мақсаттық қорлар құру
-Операциялық қызметтен түскен ақша түсімі + инвестициялық қызметтен
Халықаралық бухгалтерлік есеп стандарттары қаржылық есептің негізін құраушы
«Стандарт» терминін ресми түрде ең бірінші рет қаржылық
Дей тұрғанмен кейбір елдер үшін стандарттар мазмұны ұсыныс
Стандарттар қаржылық қорытынды есеп жасау ережелерін гармониялық экономикалық
Қазіргі кезеңдегі ХҚЕС мыналардан құралады:
Тұжырымдамалық концепциядан;
40 – тан аса қолданбалы стандарттардан;
25 – тен аса қосымша түсіндірулерден.
Тұжырымдама жөніндегі ұғым стандарт құжатына жатпайды. Мұнда қаржылық
Халықаралық бухгалтерлік есеп стандарттарында бухгалтерлік есепке тән барлық
ХҚЕС талаптарына сай қандай жерлерде болмасын орындалған ұқсас
Әрбір жекелеген стандарт терминалогиялық тәртіпті, тәсілдер мен әдістерді,
Кәсіпорынды қаржылық басқаруда бұл уақыттық шектеулігінде ғана емес,
Бухгалтерлік баланс түрлері. Ұйымның құрылуын, қаржылық жағдайдын, үздіксіз
Кіріспе баланс ұйымдар мен фирмалар т.б. заңды тұлғалардың
Аралық баланс белгілі бір тапсырмаға байланысты, айға, күнге,
Жойылуға байланысты баланс. Ұйым банкротқа ұшырап, өзқызметін тоқтатқан
Заңды тұлға болып танылған ұйымдардың барлығы да бухгалтерлік
1.1.Бухгалтерлік есептің негізгі және басты міндетінің, атқаратын қызметі
актив = меншікті капитал + міндеттеме
Бұл теңдікті кейбір шет елдерде келесі түрде көрсетеді:
актив – міндеттеме = меншікті капитал
Әдетте кәсіпорынныңт бухгалтерлік балансы есеп беретін уақытқа қарай
Бухгалтерлік баланс төзінің жасалу уақытында (мерзіміне) және қолданылу
актив = меншікті капитал
Бұл теңдік егер кәсіпорын құрылуы барысында ешқандай жеке
Ұйымның бухгалтерлік балансы ілгеріде айтылғандай белгілі бір уақытқа,
Кәсіпорынның жойылу балансы осы ұйым өз қызметін тоқтатар
Бухгалтерлік баланс деп – ақшалай өлшеммен өлшенетін капитал
Нәтижесінде активтердің жалпы сомасы алынған міндеттемелер мен меншікті
Көптеген тұлғалар өздерінің бухгалтерлік балансын әрбір кезеңдерге қарай
Осы жерде ұйымдар өзінің активті қаражаттарын толықтырып, бұларды
4) сыртқы сипаты; 5) белгілі бір мерзім; 6)
7) кәсіпорындар (ұйымдар) деген сияқты элементтер қатысады. «Баланс»
Үлгі – баланс мәліметтерін пайдаланушылардың талабына сай, кәсіпорынның
Пайдаланушылардың мүддесі. Баланс көрсеткіштеріндегі сомаларды оқып отырып, әрбір
Бұдан баланстың теңдігі – активтер мен пассивтер сомаларының
Сонымен қатар, ұйым басшылары мен қожайындары таза пайдамен
Сыртқы сипаты. Баланс көрсеткіштерін тігінен және көлденеңінен оқып
Балансқа көлденең жазылған көрсеткіштер есеп объектілерінің өзара байланысын
Белгілі бір мерзім. Әдетте бухгалтерлік баланс айдың, тоқсанның
Қаржы жағдайы. Ұйымдардың қаржы жағдайы қойылған мақсаттарға қарай
Құнсыздануға (инфляцияға) байланысты ұйымның активтері көбейіп кеткен жағдайда
1.2.Кез келген кәсіпорынның мақсаты – пайда табу
Бірінші түріне жатқызылатын шаруашылық операциялары бухгалтерлік баланстың тек
Мысалы, кәсіпорынның банктегі есеп айырысу шотынан жұмысшы –
Бұл жағдайда есеп айырысу ошоты бабындағы сома
Екінші түріне жатқызылатын шаруашылық операциялары бухгалтерлік баланстың тек
Мысалы, ұйым өзінің жабдықтаушы-мердігерлердің алдындағы 700 (жеті жүз)
Бұл уақытта кәсіпорынның бухгалтерлік балансындағы жабдықтаушы-мердігерлермен есеп айырысу
Үшінші түріне жатқызылатын операциялардың жоғарыда аталған екі түрден
Мысалы, жабдықтаушы – мердігерлерден кәсіпорынға 200 (екі жүз)
Баланс баптарының сомасына әсер ететін шаруашылық операцияларының төртінші
Мысалы, кәсіпорынның есеп айырысу шотынан бюджетке қосылған құнға
Осыған байланысты есеп айырысу шотындағы ақшалар және бюджетпен
Міне осы жоғарыда қарастырылған мысалдардан көріп отырғанымыздай кәсіпорындағы
2.Шаруашылық операцияларының түрлері және олардың бухгалтерлік балансқа әсері.
Кәсіпорында жүзеген асқан әрбір шаруашылық операциясы не мүліктің
Кәсіпорында жасалатын шаруашылық операциялары бухгалтерлік баланстың активі мен
Екінші түрдегі операциялар кәсіпорын мүлкінің қалыптасу көздерін өзгертеді,
Аталған шаруашылық операциясы баланстың: «Негізгі құралдар» және «Басқа
Бұл шаруашылық операциясын орындау «Негізгі құралдар» бабын
Баланс валютасы активі бойынша да, пассиві бойынша да
Төртінші түрдегі операциялар мүліктің мөлшері мен оның
2.1 Жоғарыда аталып өткендей, экономикалық мағынасы бойынша біртектес
Төменде халықаралық қаржы есебі стандартына сәйкес құрылған «КЕGOC»
№ 1-кесте
«КЕGOC» ААҚ 2003 жылғы бухгалтерлік балансы
Активтер Есепті кезең басы Есепті кезең соңы
1 2 3
Ұзақ мерзімді активтер
Материалды емес активтердің бастапқы құны
гудвилл
патенттер
тауарлар белгілері ж.б.
Материалды емес активтер амортизациясы
Материалды емес активтердің қалдық құны
Негізгі құралдардың бастапқы құны:
жер
ғимараттар мен қондырғылар
машиналар мен жабдықтар
транспорттық құралдар
басқа негізгі құралдар
аяқталмаған құрылыс
Жинақталған тозуы
Негізгі құралдардың қалдық құны:
жер
ғимараттар мен қондырғылар
машиналар мен жабдықтар
транспорттық құралдар
басқа негізгі құралдар
аяқталмаған құрылыс
Инвестициялар:
Еншілес ұйымдарға салынған инвестициялар
Тәуелді ұйымдарға салынған
инвестициялар
Басқа инвестициялар
Ұзақ мерзімді инвестициялар
Дебиторлық берешектер:
алуға арналған шоттар
алынған вексельдер
жұмыскерлердің ж.б. адамдардың берешегі
басқа дебиторлық берешектер
алдағы кезеңдердің шығындары
1 бөлім жиыны
ағымдағы активтер
Тауарлы-материалды қорлар:
материалдар
аяқталмаған өндіріс
тауарлар
Болашақ мерзім шығындары
Дебиторлық берешек:
алынған аванстар
алуға арналған шоттар
алынған вексельдер
негізгі шаруашылық серіктеспен еншілес
серіктес ұйым арасындағы ішкі топ
операциялар бойынша берешек
жұмыскерлердің ж.б. адамдардың берешегі
басқа дебиторлық берешектер
Ақша қаражаттары
бөлім жиыны
Барлық активтер
Капитал және резервтер
Жарғылық капитал
Төленбеген капитал
Акция бойынша премия (қосымша төленген капитал)
Қайта бағалау сомасы (қосымша төленбеген капитал)
Резервтік капитал
Бөлінбеген табыс (жабылмаған зиян)
Оның ішінде:
есепті жылғы
ІІІ бөлім жиыны
ІV Ұзақ мерзімді міндеттеме
Зайымдар
Оның ішінде:
кепілдемелік займдар
кепілдемесіз займдар
негізгі шаруашылық серіктеспен еншілес серіктес
ұйымдардың бір-біріне займы
Мерзімі асқан салықтар
V бөлім жиыны
V Қысқа мерзімді міндеттемелер
Қысқа мерзімді займдар мен овердрафт
Кридиторлық берешек
төлеуге арналған шоттар мен вексельдер
алынған аванстар
салықтар бойынша берешек
басқа кредиторлық қарыз
есептелген төленуге тиісті шығындар
болашақ мерзім кірісі
басқалар
V бөлім жиыны
Барлық капитал мен міндеттемелер
168175
-87433
80743
86177836
488654
4359151
77051170
1382740
340412
2555709
-18632098
67545738
488654
3839122
59450530
983353
228370
400927
400927
68027408
2120538
2058541
61997
8825
2485736
1101166
1241083
134663
3048295
7654569
75681976
13456
-4495814
71006608
2994911
2994911
2994911
50410
1312933
1035265
277668
43056
274058
65975
208083
1680457
75681976
171249
-95747
75502
90935902
488654
4492023
77760799
1410899
350367
6433159
-20551200
70384701
488654
3893996
58404830
939200
224863
358603
358603
70818807
2147947
2094307
53640
4162
2785614
2059358
1395468
12536
314090
4686093
10169655
81438462
135456
-2691336
1804479
72938027
6153464
6153464
706965
6860429
74
1271994
994785
277208
32661
335278
64204
73021
178053
1640006
81438462
1 – бөлім. Бұл бөлімде ұзақ мерзімді активтер
Материалдық емес активтер – бұл бап бойынша ұзақ
Негізгі құралдар – бұл материалдық салада, сондай-ақ өндірістен
Мұнда мынындай баптар ашылуға тиіс:
А) жер;
Ә) үйлер мен ғимараттар;
Б) машиналар мен жабдықтар;
В) жіктемесіне сәйкес негізгі құралдардың басқа да түрлері;
Г) жинақталған тозу;
Д) аяталмаған күрделі құрылыс;
Бұған қоса түсіндірме жазуларда ұзақ мерзімді жалға алынған
Инвестициялар – кәсіпорынның табысты активтеріне (бағалы қағаздар, акциялар,
Мұнада мынадай баптар ашылады:
а) еншілес серіктестерге берілген инвестициялар;
ә) тәуелді заңды ұйымдарға берілетін инвестициялар;
б) ағымдағы құнды көрсететін өзге де инвестициялар, бұл
2 – бөлім. Ағымдағы активтер.
Өңдеу және сату мерзімдеріне қарамастан тауарлы-материалдық қорлар (шикізат
Алдағы кезең шығындарға – есепті күннен бастап бір
Ақша қаражаттары. Пайдаланылуына шек қойылған ақша қаражаттарынан
Шектеулер бір жыл ішінде алынып тасталса,олар ағымдағы активтерге
Қысқа мерзімді қаржы инвестициялары – мерзімі біржылға дейін.
Дебиторлық берешек – есепті күннен бастап бір жыл
Мұнада мынадай баптар ашылуы тиіс:
а) аванстық төлемдер;
ә) алуға арналған шоттар мен вексельдер;
б) еншілес серіктестіктердің дебиторлық берешегі;
в) лауазымды тұлғалардың дебиторлық берешегі;
г) өзге де дебиторлық берешектер.
Сомасы бір жыл ішінде алынбаса, дебиторлық берешек ағымдағы
3– бөлім Меншікті капитал иен резервтер
Баланстың пассивінің меншікті капиталының бірінші бөлімінде меншікті
капитал туралы ақпарат ашылып көрсетіледі.
Жарғылық капитал – кәсіпорынның құрылтай құжаттарына сәйкес оның
меншік иелерінің (қатысушыларының, құрылтайшыларының) салымдары есебінен құралған жарғылық
Түсіндірме жазуларда есепті кезеңде жарғылық капиталда болған өзгерістер
Акционерлік қоғамдарда мынадай ақпараттар ашылып көрсетілуге тиіс:
а) мәлімделген, шығарылған және айналымда жүрген (мәлімделген,
жазылатын және төленген капитал) акциялардың саны мен сомасы;
ә) төленбеген капитал;
б) акцияның номиналдық және ағымдағы құны;
в) оларға ие адамдардың құқы, дивидендттерді бөлу мен
төлеудің шарттары;
г) ерекшеленген акциялар бойынша төленбеген дивиденттер;
д) өтемі төленіп алынған меншікті акциялар (алынып қойылған
е) болашақта шығаруға мәлімделген акциялар.
Өзге меншікті капитал:
а) номинал құнынан артық төленген капитал;
ә) негізгі құралдар мен қаржы инвестициясын қайта бағалау
Резервтік капитал. Бұл бап бойынша кәсіпорында қалыптасқан резервтік
Бөлінбеген кіріс (жабылмаған зиян).
– бөлім. Шығарылған капитал.
– бөлім. Ұзақ мерзімді міндеттемелер.
Ұзақ мерзімді міндеттемелерді ашып көрсеткен кезде, бір жылдың
а) қамтамасыз етілген несиелер;
ә) қамтамасыз етілмеген несиелер;
б) еншілес серіктестіктер ұсынған несиелер;
в) төлемі кейінге қалдырылған салықтар.
Түсіндірме жазбада проценттік ставканы, несиені өтеудің, мерзімін өтеудің
– бөлім. Ағымдағы міндеттемелер.
Ағымдағы міндеттемелерді ашып көрсеткен кезде, кредиторлардың талабы бойынша
а) қысқа мерзімді несиелер немесе овердрафт;
ә) салықтар бойынша берешек;
б) төлеуге арналған дивидендтер;
в) еншілес серіктестіктерге берешек;
г) акционерлік қоғамның лауазымды тұлғаларына берешек;
д) өзге кредиторлық берешек.
Төлеуге есептелген шығындар – болжанбаған жағдайлар бойынша есептелген
Алдағы кезеңдердің табыстары – бұл бапта есепті жылы
2.2. Бухгалтерлік есептің ҚБЕС-нан 2-ҰҚЕС-на өтуін нормативтік реттеу.
2-Халықаралық қаржылық есептік стандарттарына (ХҚЕС) қарағанда, Ұлттық қаржылық
Егер 2-ҰҚЕС-ның 36-бөлімін есептемегенде, уәкілетті орган өзінің бұйрығымен
Қазақстан Республикасы Қаржы министірлігінің сайтына ресми орналастырылған және
2-ҰҚЕС-на өту мәселелері ХҚЕС-на өту мәселелеріне ұқсас, оның
Трансформация – бір нәрсенің түрінің, нысанының, маңызды қасиеттерінің
ҚБЕС-нан 2-ҰҚЕС-на өту кезеңдері
ҚБЕС-нан 2-ҰҚЕС-на трансформация бойынша барлық іс-әрекеттерді қадамдық нұсқаулық
1-қадам
«Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы» ҚР Заңын
Бухгалтерлік есепті жүргізу және қаржылық есептілікті жасау туралы
2-қадам
Егер компания 1-қадамды орындау нәтижесінде ол 2-ҰҚЕС-ның талаптарын
Егер жүргізілген тестінің нәтижелері бойынша ірі кәсіпкерлік субъектісі
3-қадам
Егер компания 2-ҰҚЕС-ын қолдану керек деп шешкен болса,
а) экономикалық шешімдер қабылдаған кезде пайдаланушылардың қажеттіліктері үшін
б) қаржылық есептер үшін сенімді:
▪ субектінің қаржылық жағдайы, қызметінің қаржылық нәтижелері мен
ақша қаражатының қозғалысы дұрыс ұсынылады;
▪ операциялардың, өзге оқиғалар мен талаптардың заңдық нысанын
емес, олдардың экономикалық мазмұнын көрсетеді;
▪ онда екіжақтылық болмайтындай, бейтарап болып табылады;
▪ консервативті болып табылады; және
▪ барлық маңызды қатынастары толық болып табылады.
Мынандай тжағдайлар кездеседі, мысалы, 74-параграфта 2-ҰҚЕС өзінің есеп
а) 2- ҰҚЕС-дағы ережелер негізінде; не
б) өзінің барлық қаржы құралдарын есепке алу үшін
Осылайша, 2-ҰҚЕС-ын қолданушы субъект сонымен бір уақытта 39-ХҚЕС
Осы ұсынылып отырған 2-ҰҚЕС-ын таңдау 2-ҰҚЕС-ы мен ХҚЕС-ның
Осы қадамның нәтижесінде қалыптастырылған және бекітілген есеп саясаты
4-қадам
Трансформация процесін бастамастан бұрын, бухгалтер жұмыс көлемін өлшеп
Бұл трансформацияны өз қызметкерлерінің күшімен жасауға бола ма
Бухгалтер осы шешімді қабылдайтын болғаннан кейін ғана трансформацияға
1. 2-ҰҚЕС-ның танылуы талап етілетін барлық активтерді немесе
міндеттемелерді тану.
2. Егер 2-ҰҚЕС мұндай тануға рұқсат бермесе, баптарды
міндеттемелер ретінде танымау.
3. 2-ҰҚЕС-на сәйкес активтің, міндеттеменің немесе капиталдың құрамдас
4. 2-ҰҚЕС-ын танылатын барлық активтер мен міндеттемелерді шамалаған
Мұндайда трансформация процесінің өзі 2-ҰҚЕС-на көшу күнінде (яғни
5-қадам
Егер трансформацияны өз бетінше жүзеге асыру жөнінде шешім
Осы жұмысты жүргізген кезде 2-ҰҚЕС-ы 36-тарауының талаптарына ескеру
▪ қаржы активтері мен қаржылық міндеттемелердің танылуын тоқтату;
▪ хеджирлеуді есепке алуды;
▪ есептік бағалауларды; және
▪ сатуға арналған ретінде және қызметін тоқтатқан ретінде
Бұдан басқа, компаниялар қаржылық есептер үшін 2-ҰҚЕС-на
▪ Бизнесті біріктіру.
▪ Әділ құн немесе өзіндік құн ретінде қайта
▪ Бір валютадан екіншісіне аударудан жинақталған айырмашылықтар.
▪ Аралас қаржы құралдары.
▪ Акцияларға негізделген төлемдердің операциялары.
▪ Пайдаға жиналған салық.
2-ҰҚЕС-ын қолданудың салалары.
2-ҰҚЕС –на өтудің барлық аспектілерін қарастыру мен қамту
▪ 2-ҰҚЕС-ын қолданудың оңды жағы;
▪ 2-ҰҚЕС-ын қолданатын ұйымдардың ХҚЕС-на өтуге барынша дайын
▪ 2-ҰҚЕС шағын және орта бизнес үшін басқа
Қорытынды:
ХҚЕС-бойынша бугалтерлік баланс. Ең бірінші ХҚЕС-қа көшуіне байлаысты
Енді баланс сөзіне келіп тоқталатын болсам ең
Бугалтерлік баланс түрлері: 3-ке бөлінеді
1 Кіріспе баланс-несиелендірушілердің салымшыларының қаражаттарын кіріске алып, жарғылық
2 Аралық баланс-белгілі бір тапсырмаға байланысты, айға, күнге,
3 Жойылуға байланысты баланс. Ұйым банкротқа ұшырап, өз
Баланстың активі мен пассивінің көрсеткіші яғни жолы бугалтерлік
Баланс баптарының өзгеру сипатына қарай, нақтылы орын алған
Осы мысалдардың түпкі қорытындысы-шаруашылық операцияларын тудыратын екі жақтылық
Қолданылған әдебиеттер:
«Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері» Қ.К. Кеулімжаев
Н.А. Құдайбергенов;
2. «Бухгалтерлік есеп» С.Б. Баймұханова;
3. «Бұхгалтер бюлитені » 2007 жыл қазан
4. «Бұхгалтерлік есеп» Әбдіманапов;
5. «Бухгалтерлік есеп негіздері» Н.А. Назарова;
6. «Егемен Қазақстан » 2006 жыл.
7. «Кәсіпорынға бухгалтерлік есеп» В.К. Радостовец, Т.Ғ. Ғабдулин,
В.В. Родостовец, О.И. Шмит.
8. «Шаруашылық жүргізуші субъектідегі бухгалтерлік есеп» Н.Қ.
Мамыров Алматы 2005 Экономика.
9. «Қаржы оқу құралы» Қ.Қ. Илиясов, С. Құлпыбаев
10. «Ақша несие банк» Оқулық жалпы редакциясын басқарған
Сейітқасымов Алматы 2001;
3
Ұзақ мерзімді активтер
Қысқа мерзімді активтер
Ұзақ мерзімді активтердің құрамы
Компания активтерінің құрамы мен құрылымын оңтайландыру
Бухгалтерлік баланстың теориялық негіздерін зерттеу
Кәсіпорынның ұзақ мерзімді активтерін пайдалану тиімділігін бағалау
Кәсіпорынға сипаттама және онда ұзақ мерзімді активтер есебінің жағдайы
Қысқа мерзімді активтер. Қысқа мерзімді міндеттемелер
Кәсіпорынның ұзақ мерзімді активтерін пайдалану тиімділігін бағалау. Кәсіпорын мүлкінің жалпы құнындағы үлесі
БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП СЧЕТТАРЫН КЛАССИФИКАЦИЯЛАУ ЖӘНЕ БҰЛАРДЫҢ ЖОСПАРЫ