Еңбекке сұраныс қисығы

ЖОСПАР
КIРIСПЕ 3
I НАРЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКАДАҒЫ ФИРМА ЖӘНЕ ЕҢБЕК НАРЫҒЫ ТЕОРИЯСЫ
1.1 Фирма еңбекке сұранысты қалыптастырушы тұлға ретiнде 5
1.2 Еңбек және еңбек нарығының жалпы түсiнiгi 6
II ЕҢБЕК НАРЫҒЫНДАҒЫ ФИРМАНЫҢ СҰРАНЫС ЖӘНЕ ҰСЫНЫС
2.1 Еңбек арығында фирмалардың сұраныс және ұсыныс қисығының
2.2 Жұмыс күшiне сұранысты анықтағанда масштаб және
III ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЕҢБЕК РЫНОГЫ ЖАҒДАЙЫ
3.1 Еңбек нарығы әлеуметтiк-экономикалық күрделi нарық ретiнде 21
3.2 Қ.Р-ғы еңбек рыногының статистикалық көрiнiсi 24
ҚОРЫТЫНДЫ 28
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 30
КIРIСПЕ
Қазақстан Республикасы XXI күрделi өзгерiстермен аяқ басты. Бұл
Әрбiр елдiң экономикасы халықтың әлеуметтiк жағдайын көтеру
Еңбек рыногы экономикасы еңбек рыногы қалай ұйымдастырылғанын, қызметiн
Бәрiмiзге белгiлi, елiмiз экономикасының егемендiк алғаннан берi жекешелендiру
Фирма пайда табу мақсатында әр түрлi өндiрiс факторларын
Сондықтан мен микроэкономика пәнiнен курстық жұмысымның тақырыбын “Фирма
Еңбек рыногы басқа рыноктар сияқты сұраныс пен ұсыныс
I НАРЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКАДАҒЫ ФИРМА ЖӘНЕ ЕҢБЕК НАРЫҒЫ ТЕОРИЯСЫ
1.1 Фирма еңбекке сұранысты қалыптастырушы тұлға ретiнде
Еңбек рыногы экономикасы еңбек рыногы қалай ұйымдастырылғанын, қызметiн
Бiзге белгiлi экономикада екi мерзiм қарастырылады және осы
Қысқа мерзiмдi кезеңде фирма тек бiр факторды ғана
Фирмалардың рыноктық экономикада қызмет етуiнiң басты мақсаты олар
Жалпы айтқанда ең бастысы фирма көбiнесе еңбек күшiн
1.2 Еңбек және еңбек нарығының жалпы түсiнiгi
Еңбек - өндiрiстiң негiзгi факторы, яғни жұмысшы күшi
Еңбек рыногы пайда болуы және iске кiрiсуi үшiн
Еңбек рыногының субъектiлерi (жалданған еңбеккерлер және олардың кәсiподағы,
Рынок механизмi (жұмыс күшiне деген сұраныс пен ұсыныс,
Субъектiлер қабылдаған экономикалық бағдарламалар, шешiмдер мен заң нормалары;
Жұмыссыздық және оған байланысты әлеуметтiк төлемдер;
Рынок инфрақұрылымы / 2, 6 бет /.
Еңбек рыногының жоғарыда аталған бөлiктерi бiрлесiп жұмыс күшiне
Еңбек рыногының екi түрiн көрсетуге болады:
Бiрiншiсi жұмыс күшiнiң территория жүзiнде жылжуға бейiмделген, яғни
Екiншiсi еңбеккерлердiң фирма iшiнде жылжуына бейiмделген. Бұл рынокты
Әдетте, еңбек рыногының үш моделiн атайды: американдық, жапондық
Американдық моделiне экономиканың бәсекелестiк жағдайы қолдау саясаты, оның
Жапондық моделдiң ерекше бiр сипаты – “өмiр бойына
Шведтiк моделдiң ерекшелiгi мемлекеттiң белсендi түрде жұмыспен қамтамасыз
II ЕҢБЕК НАРЫҒЫНДАҒЫ ФИРМАНЫҢ СҰРАНЫС ЖӘНЕ ҰСЫНЫС
2.1 Еңбек арығында фирмалардың сұраныс және ұсыныс қисығының
Еңбек нарығы басқа нарықтар сияқты сұраныс пен ұсыныс
Нан ұсыныс ұсыныс
бағасы
P
сұраныс
сұраныс
0
Сурет-1 – Нан өндiру мен оның бағасының және
Бәсекелiк фирманың пайдасын максималдау үшiн фирманың нан заводы
Фирма жұмысшыларды жалдағанда ол ең бiрiншi өндiрiлетiн өнiм
/ 4, 394 бет/.
Кесте 1
Бәсекелiк фирманың еңбек күшiн жалдағанда шешiм қабылдауы
Еңбек Өнiм Еңбектiң шектi өнiмдiлiгi Еңбектiң шектi өнiмдiлiгi
(L) (Q) (MPL=DQ/DL) (VMPL=PXMPL) (W) D=VMPL-W
0
1
2
3
4
5
0
100
180
240
280
300 0
100
80
60
40
20 0
1000
800
600
400
200
0
500
500
500
500
500
0
500
300
100
-100
-300
Кестедегi алғашқы екi баған фирманың өнiм өндiру мүмкiндiлiгiн
Өндiрiстiк функциядан көрiп отырғанымыздай, егер фирма бiр ғана
Нан көлемi
300
280
240
180
100
0
Сурет-2 - Өндiрiс ресурстары мен өнiм көлемi байланысының
Кестенiң 3-шi бағаны еңбектiң шектi өнiмдiлiгiн көрсетiп тұр,
Ендi шектi өнiмдiлiктiң құны және еңбекке сұраныс ұғымдарына
Сонымен, фирманың максималды пайдасы еңбектiң шектi өнiмдiлiгi мен
Шектi өнiм
құны
Нарықтық
жалақы
Еңбекке сұраныс қисығы
Жұмысшылар санының Жұмысшылар саны
максималды пайдасы
Сурет-3 – Еңбектiң шектi өнiмдiлiгiнiң құны
Кейбiр жағдайлар - өндiрiс факторлары мен өнiм бағалары
Жұмыс күшi ұсынысының көлемiн анықтауда қиындықтар кездеседi: фирма
Нарықта жеке мешiк кәсiпорындар саны және олардың экономикада
Жұмыс күшiне сұранысты жұмыс бершiлердiң берiлген уақыт мерзiмiнде
Жалақы көтерiлсе, жұмыспен қамту деңгейi өсе ме, әлде
Max Пi (*) = P(yNi) * yNi –
Шектеуi: y i = Fi(Li, Ki),
Мұнда: П – пайда;
YNi – сатылған тауар саны;
P(yNi) – сатылған тауар бағасы;
w i – жұмыс күшiне кеткен шығын;
Li - пайдаланған еңбек саны;
R i – уақыт бiрлiгiнде өндiрiстiң негiзгi құралдарының
Ki - пайдаланған капитал саны;
Ti - өндiрiс процесiне және табыс бөлуiне әсер
y i - өндiрiлген тауарлар саны
Кез-келген бәсекелестiк нарықтағыдай Dm нарығының сұранысы мен Sm
/ 1, 187 бет /.
w Еңбек нарығы w Фирма
Sm
ME, SL
w*
Dm
Lm L
Сурет-4 – Еңбектiң сұранысы мен ұсыны
Аталған нарықта фирма SL еңбек ұсынысының горизанталды қисығымен
Еңбек бiрлiгiн жалға алу нәтижесiнде алынған қосымша табыс
Егер фирманың өзiнiң тауарын немесе қызметiн сататын өнiмнiң
MRPL = p * MPL
Мұнда, р – тепе-теңдiк баға;
MPL – еңбектiң шектi өнiмдiлiгi;
MRPL – қосымша табыс.
Ал егер өнiм нарығы монопольдi болса, яғни аталған
Мұнда, MR – шектiк табыс.
W
ME, SL
W*
MRPL DL
L*
Сурет-5 – Еңбек нарығындағы фирманың тепе-теңдiгi.
Азаймалы қайтарым өндiрiс факторы заңына сәйкес еңбек шығыны
MRPL қисығы L* еңбек бiрлiгiн қолдану көлемiнде SL
Ал L > L* жалданған жағдайда w*
Өнiм нарығында фирма монополист болған жағдайда, оның MRPML
MRPML = MR * MRL < p
Демек, осы фирма-монополист үшiн MRPL шектiк табыс қисығы
/ 1,189 бет /.
Ұзақ мерзiмдi кезеңде фирма еңбек ақысының төмендеуiне қысқа
Еңбек ақы мөлшерi w*1-ден w*2-ге дейiн төмендегенде фирма
E1
W*1
E2
W*2 DLR
MRPL1
L*1 L’ L*2 L
Сурет-6 – Еңбекке ұзақ мерзiмдi сұраныс қисығы
Демек фирманың DLR еңбегiне ұзақ мерзiмдi сұраныс қисығы
2.2 Жұмыс күшiне сұранысты анықтағанда масштаб және
Фирма өндiрiс факторларының бағалары өзгеруiнiң жұмыс күшiне сұранысқа
орын басу эффектiсi (Эо.б.) фирма қымбаттап кеткен факторларды
масштаб эффектiсi (Эм.) дегенiмiз өнiм шығару көлемi өзгеруiнiң
Жалақы өзгергенде масштаб эффектi мен орын басу эффектi
Келесi 7-шi суретте еңбек пен капиталдың шектi ақшалай
Егер еңбек бағасы W1-ге дейiн төмендесе, онда қысқа
Ұзақ мерзiм iшнде факторлар бағаларына W және R
K X
K”
Орын басу Q3
K 0
K0
K1 Q2
Q1
O L LY L’ L” L
W
MRP’
W
W1
LRDL
O L L’ L” L
Сурет-7 – Масштаб эффектiсi мен орын басу эффектiсi
Изокванта дөңес болып келгендiктен, орын басу эффектi жалақы
ОХ даму жолының Y пен С арасында жылжуы
7-суреттегi Е мен F нүктелерi фирманың еңбекке ұзақ
III ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЕҢБЕК РЫНОГЫ ЖАҒДАЙЫ
3.1 Еңбек нарығы әлеуметтiк-экономикалық күрделi нарық ретiнде
Қазақстандағы еңбек рыногы жағдайына келетiн болсақ, әрине бұл
Елдегi экономиканың дағдарысқа ұшырауы, өндiрiс орындарының қысқарып, халықтың
Елiмiз егемендiгiн алғаннан кейiн Қазақстаннның еңбек рыногына жұмыс
елiмiздiң экономикасы құлдырауымен байланысты әлеуметтiк сала да нашарлап,
Фирма мен кәсiпорындар өнiмiнiң бәсеке қабiлеттiлiгiнiң нашар болуына
Алайда осындай келеңсiз жағдайлар орын алғанымен, елiмiз экономикасының
Елiмiздегi жұмыс күшiнiң жылдамдылығы жоғары, Ресеймен салыстырғанда еңбек
Соңғы бiрнеше жыл iшiнде экономиканың тұрақты дамуымен байланысты,
Бәсеке қабiлеттi экономика құру және рыноктық қатынастарды дамыту
Елде жалпы экономиканың тұрақты өсуi, несие және лизингтiк
Сонымен экономикамыздың өсуiмен қатар, еңбек рыногының да дамитындығын
Өндiрiс және қызмет көрсету салаларының дамуы үшiн инвестиция
Жекешелендiрудi одан әрi дамытып, жеке меншiк кәсiпорындарын және
Елдегi еңбек күшi эмиграциясы мен имиграциясын реттеу, оралман
Демографиялық ахуалды түзеу, әлеуметтiк саланы жақсарту шараларын iске
Бiлiм беру саласын реформалау, мамандардың бәсекеқабiлеттiлiгiн арттыру, отандық
Осыларды қорытындылай келе, елiмiздiң еңбек рыногы соңғы бiрнеше
3.2 ҚР-ғы еңбек рыногының статистикалық көрiнiсi
Еңбек рыногындағы басты статистикалық көрсеткiштерге келесi көрсеткiштердi жатқызамыз:
8-шi сурет елiмiздегi жұмыс орнынна негiзгi сұранысты қалыптастырып
Сурет-8 – Шағын бизнестiң өнеркәсiп саласында жұмыс iстейтiндердiң
Суреттен көрiп отырғанымыздай, жалпы шағын бизнесте жұмыс iстейтiндер
Келесi 9-шы суреттен осы өнеркәсiп саласында жұмыс iстейтiндер,
Сурет-9 – Өнеркәсiп саласындағы жұмыс күшi, жалақы және
9-шы суреттен көретiнiмiз, негiзгi капиталға инвестиция көлемi өте
Елiмiзде 2000 жылдан бастап экоонмикалық активтi халықтың саны
Экономикалық активтi халықтың өсу динамикасын келесi 10-шы суреттен
Сурет-10 – Экономикалық активтi халық
2004 жылы экономикалық активтi халық 7,9 млн. адамға
Сондай-ақ экономикалық активтi халықтардың жұмыспен қамтылу дәрежесiн келесi
11-шi суреттен көрiп отырғанымыздай елiмiздiң экономикасының өсуiне байланысты,
Жұмыссыздықтың азаюы елiмiзде қызмет көрсету және өндiрiс салаларының
Сурет-11 – Жұмыспен қамтылған халық
Бүгiнгi күнi, 2004 жылы жұмыссыз адамдардың саны 653,7
Сурет-12 – Елiмiздегi жұмыссыздық деңгейi
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта келгенде, рыноктық экономикада фирмалар мен кәсiпорындардың iс-әрекетi
Сондықтан мен жұмысымның бiрiншi бөлiмiнде фирма мен еңбек
Бiрiншiден, фирма рыноктық экономикада жұмыс күшiне сұранысты қалыптастыратын
Екiншiден, еңбек рыногында жұмыс күшi бiр жағынан сатылады,
Үшiншiден, еңбек рыногының екi түрiн көрсетуге болады:
жұмыс күшiнiң территория жүзiнде жылжуға бейiмделген, яғни жұмыс
еңбеккерлердiң фирма iшiнде жылжуына бейiмделген. Бұл рынокты кейде
Төртiншiден, еңбек рыногының қызмет етуi үшiн жұмыс күшi
Жұмыс күшiне сұранысты зерттеу кезiнде фирманың меншiктiк формасы
Бесiншiден, еңбек рыногының қалыптасуы мен олардың тепе-теңдiгiне бағалы
Қазақстандағы еңбек рыногы жағдайына келетiн болсақ, әрине бұл
Сондықтан мен жұмысымды аяқтай келе, әрбір Қазақстан азаматы
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Мұхамедиев Б.М. Микроэкономика: Оқу құралы. – Алматы:
Жұмамбаев С.К. Еңбек рыногы экономикасы: Оқу
“Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы”: Қазақстан Республикасының 1999 жылғы
Мэнкью Н.Г. Принципы экономикс. – Спб: Питер
Пиндайк Р., Рубинфельд Д. Микроэкономика. – М.:
Хайман Д.Н. Современная микроэкономика: анализ и применение.
Журнал. Экономика и права Казахстана, 2004 г. №
Статистический ежегодник. Алматы. – 2003г.
Статистический ежегодник. Алматы. – 2004г. №5
9
/ 8, 368 бет /
/ 8 /

Ұқсас жұмыстар

Еңбек рыногының жалпы сипаттамасы

Еңбек нарығын қалыптастыру механизмі

Еңбекке сұраныс түсінігі және құрылымы

Жұмысшылар санының Жұмысшылар саны максималды пайдасы

Жалпы макроэкономикалық теңдестік

Жалпы макроэкономика

Классикалық мектеп теориясы. Сэй заңы классикалық дихотомия

Нарықтық қатынастар жүйесінде еңбек нарығы

Сұраныс пен ұсыныс туралы