Қылмыстық процестегі айыптаудың түрлері
Қылмыстық процестегі айыптау
ЖОСПАР
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1-тарау. Қылмыстық процестегі айыптаудың жалпы сипаттамасы.
1.1.Қылмыстық процестегі айыптаудың түсінігі мен мәні.
1.2. Айыптау ең маңызды процессуалдық функциялардың бірі ретінде: оның
2-тарау. Айыптаудың құрамдас бөліктері.
2.1. Айыптаудың құрамдас бөліктері: түсінігі мен маңызы.
Айыптаудың тұжырымдамасы — қылмыстық процестегі
айыптаудың құрамдас бөлігі ретінде.
2.3. Қылмысты саралау қылмыстық процестегі айыптаудың құрамдас бөлігі ретінде.
3-тарау. Қылмыстық процестегі айыптаудың түрлері.
Жеке айыптау істері бойынша өндірістің ерекшеліктері.
Мемлекеттік айыптаудың ұғымы және мәні.
4-тарау. Мемлекеттік айыптау — іс жүргізушілік функция ретінде.
4.1. Мемлекеттік айыптаудың субьектісі, оның іс жүргізушілік жағдайы.
3.3. Мемлекеттік айыптауды жүзеге асыру.
3.4. Айыптау сөзі.
5-тарау. Прокурордың мемлекеттік айыптаудан бас тартуы.
5.1. Айыптаудан бас тарту ұғымының түсінігі мен маңызы.
5.2. Айыптаудан бас тартудың құқықтық салдары.
ІІІ. Қорытынды бөлім.
ІV. Қолданылған әдебиеттер тізімі.
КІРІСПЕ
Кез келген мемлекеттің нақты шағы мен болашағы оның Ата
Осылайша, Қазақстан Республикасы Конституциясының 1-бабының 1-тармағында “Қазақстан Ресбупликасы өзін
Ал қылмыстық процестің заңдылық принципіне сәйкес сот, прокурор, тергеуші,
Бұл органдар өз алдына аталған міндетті орындау барысында әр
Ең алдымен, айыптаудың қоғамдық, әлеуметтік маңызы зор, өйткені ол
Қылмыстық процестегі айыптаудың әлеуметтік маңызынан басқа, ол қылмыстық және
Айыптаудың тұжырымдамасында, ең алдымен, сөгіс (соттау) көрініс табады. Кінәлі
Аталған жағдайларды ресми түрде тұжырымдамасақ, айыпталушы жасаған қоғамға қауіпті
Айыптауды көрініс тапқан қылмыстық жауаптылықтың элементі ретіндегі сөгіс (соттау)
Айыптаудың тәрбиелеуші әсері, ең алдымен, кінәға тағылған фактілерді заңды,
Айыптаудың тұжырымдамасында көрініс тапқан сөгіс дербес мәнге ие бола
Сотталған адам жазаны өтегеннен кейін немесе ол тағайындалған мерзімге
ҚР Қылмыстық кодексінің 13-бабына сәйкес соттылық екі жағдаймен байланысты.
Жазалаудың негізі ғана емес, сонымен бірге қылмыспен келтірілген материалдық
Бұдан басқа айыптаудың іс жүргізушілік маңызы да бар. Ол
Жоғарыда айтылғанды растау үшін айыптаудың қылмыстық процестің міндеттерімен, қағидаларымен,
Егер қылмыстық процестің айыптауға қатысты қағидаларын талдасақ, онда олардың
Айыптау іс жүргізушілік функцияларын, ең алдымен, айыптау, қорғау және
Осылайша, қылмыстық процестегі айыптаудың міндеттері туралы мәселе қылмыстық іс
1 тарау. Қылмыстық процестегі айыптаудың жалпы сипаттамасы.
1.1. Қылмыстық процестегі айыптаудың түсінігі мен мәні
Айыптау - ең көне және маңызды процессуалдық құбылыстардың
Сол себепті қылмыстық сот өндірісінің теориясы мен тәжірибесі үшін
“Айыптау” ұғымының логикалық мәні, ең алдымен, белгілі бір әрекетті
Ал қылмыстық сот өндірісінде қоғамға қарсы әрекет ретінде
Процессуалдық әдебиеттерде бұл анықтама процессуалдық мағынадағы айыптау немесе айыптау
Айыптау процессуалдық функция және қылмыстық – процессуалдық қызметтің бір
Ал материалдық – құқықтық мағынадағы айыптау дегеніміз қылмыстық жауаптылықтың,
Айыптау қылмыстың барлық міндетті белгілерін, ҚР Қылмыстық кодексінің
Мүмкін осы себептен де шығар, көптеген процессуалист ғалымдар материалдық
Дегенмен, менің ойымша, мұндай анықтама толық еместен бұрын,
Айыптауды материалдық – құқықтық және процессуалдық – құқықтық
1927 жылы Н.Н. Полянский айыптауды “қылмыстық талап” деп танып,
Кейін 1960 жылы Н.Н. Полянский айыптауды материалдық –
М.С. Строгович те, Н.Н. Полянскийдің
Алдын ала тергеу сатысында материалдық – құқықтық мағынадағы айыптау
Көріп отырғанымыздай, М.С. Строгович 1927 жылы Н.Н. Полянский
Аталған еңбектерде “материалдық – құқықтық мағынадағы айыптау” ұғымы
Менің ойымша, қазіргі кезде айыптау ретінде нақты бір тұлғаның
Әрине, қылмыстық – құқықтық және қылмыстық – процессуалдық
Осылайша, айыптауды материалдық – құқықтық мағынада бөліп қарастырудың
Бұл жағдай Н.Н. Полянскийдің кейінгі жылдары шыққан еңбектерінде байқалады.
Бұл көзқарасты автордың жоғарыда келтірілген пікірмен салыстырсақ, оның
Ал М.А. Чельцовтың пікірі бойынша “процессуалдық – құқықтық мағынадағы
Бұл пікірді Ф.Н. Фаткуллин, А.Л.Ривлин, С.А. Альперт деген
Кейін М. А. Чельцов “процессуалдық – құқықтық мағынадағы
Осылайша, “процессуалдық мағынадағы айыптау” ұғымын қолданған, оған түсінік берген
Арнайы әдебиеттерде айыптауды материалдық – құқықтық және
Мысалы, М.С.Строгович өзінің кейінгі еңбектерінде қылмыстық процестегі айыптаудың
Біріншісі- “қылмыстық қудалау” деп аталған қылмыстық –
Екіншісі – сотқа тарап ретінде қатысатын айыптаушының қызметі.
‡шіншісі – айыптау пәні, айыптау мазмұны, дәлірек айтсақ,
Төртіншісі – айыптау тарабы, сотқа қатысқан айыптаушының
Ал П.С. Элькиндтің айтуынша, “әдебиеттерде айыптаудың алуан түрлі
Ал П.М. Давыдов айыптауды “анықтау органы,
айыптау айыпталушының кінәсіне тағылған қылмыстың мән – жайларын сипаттайтын
мұндай пайымдау ақиқатты, дәлелденген болып, заңның өзге де
айыптаудың мақсаты болып жазалау мен соттаудың негізі бола
Ал кейбір процессуалист - ғалымдар
Жоғарыда келтірілген көптеген авторлардың пікірлерін зерделесек, онда қылмыстық
Сол себепті мұндай келеңсіз жағдайлардың алдын алу үшін қылмыстық
Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 7 бабының
Қылмыстық процессуалдық заң қылмыстық ізге түсу органдарына прокурорды (мемлекеттік
Көріп отырғанымыздай, қолданылып жүрген заңнамада “қылмыстық
Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 37 бабының
қылмыс оқиғасының болмауы;
2) әрекетте қылмыс құрамының болмауы;
егер ол жасаған әрекет үшін жаза қолдануды жойса, рақымшылық
мерзімнің ескіруіне байланысты;
қылмыстық ізге түсу жеке және жеке – жариялы түрде
жеке айыптаушының айыптаудан бас тартуы;
өзі туралы белгілі бір айыптау бойынша
белгілі бір айыптау бойынша қылмыстық ізге түсу органының
қылмыстық іс қозғау оған медициналық сипаттағы
10)әрекет жасаған кезде заңға сәйкес қылмыстық жауаптылық
жүктеу мүмкін болатын жасқа толмаған адамға
11) іс бойынша іс жүргізу қайтыс болған
12) Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің ережелеріне байланысты
Осы аталған мән – жайларды байқаған сот
Сондай – ақ, қолданылып жүрген қылмыстық процессуалдық заңнамада
Айыптауды жүзеге асырмауға мүмкіндік беретін мән
Қылмыстық іс қысқартылғанға дейін айыпталушыға немесе сезіктіге
Қылмыстық істің қысқартылғандығы туралы, сондай – ақ жәбірленушіге хабарлануы
Айыптау маңызды процессуалдық функциялардың
бірі ретінде: оның пайда болу сәті мен маңызы.
Материалдық – құқықтық және процессуалдық –
Жоғарыда айтылған мән – жайларды ескерсек, бұл функция
Қылмыстық – процессуалдық әдебиеттерде айыптау функциясының пайда болу
Мен мұндай пікірмен келісе алмаймын. Себебі, сотқа дейін жиналған
“Қылмыстық – процессуалдық қызмет 3 негізгі қылмыстық
Дегенмен, менің ойымша, қылмыстық процестің сотқа дейінгі сатыларда
Осыған қарамастан, қылмыстық – процессуалдық әдебиеттерде тергеушінің айыптау
Бұл аргументке қарсы В.М. Савицкий мынадай пікір айтады:
Сондай - ақ, алдын ала тергеуде жүзеге асырылатын
Бұл нормалар алдын ала тергеуде айыптаусыз қорғаудың болмайтынын
Сонымен бірге, айыпталушы мен оның қорғаушысының әрекеттері қорғаудың
Қойылған сұраққа бір - ақ жауап болуы мүмкін:
Алайда тергеуші айыптау функциясын жүзеге асырғанымен, бұл функция оның
Автордың пікірінше, айыптаудың "теріс" жағы тек қана айыптаудан қорғанудан
Осылайша, айыптау мен қорғау сияқты екі қарама -
2 тарау. Айыптаудың құрамдас бөлiктерi.
2.1. Айыптаудың құрамдас бөлiктерi: түсiнiгi мен маңызы.
Бiрiншi тарауда айыптаудың ұғымын қарастырғанда, бiз ол қандай бөлiктерге
Жоғарыда айыптауды маңызды ғана емес, сонымен бiрге күрделi құбылыс
Айыптауды бөлiктерге бөлудiң тек қана теориялық ғана емес, сонымен
Құжаттарда нақты, толық көрiнiс тапқан қылмыстық және қылмыстық процесуалдық
Айыптаудың бөлiктерiн анықтау оның жiктелуiне жағдай жасайды. Ал бұл,
Қылмыстық процестегi айыптауды бөлiктерге бөлудiң маңызы зор болғанымен, қылмыстық-
Осылайша, Ф.Н. Фаткуллин айыптаудың құрылымдық бөлiктерiн “элементтер” деп атап,
Автор көптеген арнаулы әдебиеттер мен нақты бiр қылмыстық
айыптаудың нақты фабуласы;
оның заңи тұжырымдамасы;
қылмыстың саралануы;
Айыптаудың негiзгi фабуласы — ол айыпталушы жасады деп айып
Айыптаудың нақты фабуласының өзi келесi кезеңдерден тұрады:
I. Айыпталушының жасаған қылмыстық әрекетi;
Қарапайым айыптау кезiнде ол жалғыз әрекет немесе әрекетсiздiктен тұрады.
II. Қылмыстық қол сұғушылықтың пәнi, әдiсi, орны мен уақыты
Бұл мән-жайлар кез келген қылмыс бойынша маңызды болғанымен, әрдайым
III. Нақты бiр қылмыстық әрекеттi айыпталушының жасау фактiсi;
IV. Қылмыстық жауапты тұлғалардың өзiнiң iс-әрекетiне немесе әрекетсiздiгiне психикалық
Аталған екi жағдай айыпталушының нақты фабуласының мiндеттi элементтерi болып
Кiнә қылмыс құрамының субъективтiк жағына енгенiмен, ол объективтiк фактiлерде
V. Жауаптылықты ауырлататын мән-жайлар, айыпталушының өткен өмiрiнен кейбiр фактiлер
Бұл аталған мән-жайлардың қылмыстық әрекеттi анықтауда маңызы болмаса және
Сондай-ақ айыптаудың нақты фабуласына кейде жауаптылықты жеңiлдететiн кейбiр мән-жайлар
Қылмыстық - процесуалдық әдебиеттерде “айыптаудың нақты фабуласы” деген терминдi
Айыптаудың заңи тұжырымдамасына анықтама бергенде, Ф.Н.Фаткуллин былай дейдi: “айыптаудың
Автордың пiкiрiнше, айыптаудың заңи тұжырымдамасының айрықша белгiлерi заңның өзiнде
Дегенмен, мен мұндай пiкiрмен келiсе алмаймын. Өйткенi, мәнi жағынан
Сол себептi, менiң ойымша, айыптаудың екi құрамдас бөлiгi болу
Әдебиеттерде, сондай-ақ, “айыптаудың құрамдас бөлiгi ретiнде одан туындайтын әр
Айыптаудың бөлiгi ретiнде белгiлi бiр дербес, жазбаша немесе ауызша
Ал айыптау көрiнiс тапқан ешбiр құжатта жоғарыда аталған талап
Осыған байланысты заңда ешбiр норма көзделмеген. Талап - ол
Ал кейбiр ғалымдар айыптаудың дербес бөлiгi ретiнде қылмыстың субъектiсiн,
Бұл көзқарасқа, менiң ойымша дұрыс және негiздi Ф.Н.Фаткуллин қарсы
2.2. Айыптаудың тұжырымдамасы — қылмыстық процестегi
айыптаудың құрамдас бөлiгi ретiнде.
Қазiр қолданылып жүрген қылмыстық iс жүргiзу заңнамасында қылмыстық процестегi
Дегенмен, “айыптау тұжырымдамасы” деген сөз тiркесi ҚР Жоғарғы Сотының
Сол себептi, менiң ойымша, қылмыстық процестегi айыптаудың құрамдас бөлiгiн
Айыптаудың тұжырымдамасының мазмұны нақты бiр қылмыстың белгiлерi көрiнiс тапқан
Ал айыптаудың тұжырымдамасының құрылымы дегенiмiз ол аталған элементтердiң айыптау
Айыптаудың тұжырымдамасының мазмұны мен құрылымын дұрыс түсiнудiң теориялық және
Айыптау тұжырымдамасының мазмұны мен құрылымы теория жағынан неғұрлым түпкiлiктi
Айыптаудың тұжырымдамасының мазмұны тергелiп жатқан қылмыстың мазмұнымен тiкелей байланыста
Айыптау тұжырымдамасының мазмұнын ашу айыптауды өзгерту, сондай-ақ айыпталушы ретiнде
Айыптаудың тұжырымдамасын құрайтын бiрқатар элементтердi, жағдаяттарды анықтау үкiм және
Айыптаудың тұжырымдамасы ол көрiнiс табуы мiндеттi барлық құжаттарда өзiнiң
Осылайша, ҚР Қылмыстық iс жүргiзу кодексiнiң 207 бабының 1
1. оның жасалған уақыты мен орны; қайлыны кiм жасаған;
2. айыпталушы айыпталып отырған қылмыстың оның жасалған уақыты, орны
3. аталған қылмыс үшін жауаптылық көзейтiн қылмыстық заң (бап,
Бұл жерде қылмыстың, оның iшiнде оның жасалған уақыты, орны
Осылайша, ҚР Қылмыстық iс жүргiзу Кодексiнiң 278 бабына сәйкес
“Тұжырымдау — ол қылмыс белгiлерi мен құрамына қатысты ашылған,
Айыптаудың тұжырымдамасының мазмұнын зерттеу кезiнде тұжырымдауда нақты бiр қылмыс
Жоғарыда аталған мән-жайларды қорыта келгенде, айыптаудың тұжырымдамасы нақты бiр
элементтер жүйесiнен тұруы қажет екендiгi анық. Бұл элементтердi қылмыс
Олар, өз алдына, қылмыс құрамы белгiлерiнiң бөлiнуiне байланысты мiндеттi
Айыптау тұжырымдамасының мiндеттi элементтерi болып мыналар табылады:
айыпталушының аты-жөнi, тегi және әкесiнiң атын көрсету;
оның қылмыстық заңда көзделген нысандардың бiреуiнде көрiнiс тапқан кiнәсi;
жасалған әрекеттi қылмыстық заңда көзделгендей сипаттау;
қылмыс жасаудың жерi, уақыты, тәсiлi және жағдайы;
қылмыстың тiкелей объектiсi.
Айыптау тұжырымдамасының факультативтi элементтерi болып мыналар табылады:
айыпталушының жасы, есi дұрыстығы;
арнайы субъект туралы мәлiметтер;
қылмыстың қайталануы;
соттылығы;
аса қауiптi рецидив;
қылмыстық жауаптылықты жеңiлдететiн және ауырлататын мән-жайлар;
қылмыс жасаудың құралдары;
қылмыстың зардаптары;
әрекет пен зардап арасындағы себептi байланыс.
Осылайша, ҚР-ның қылмыстық процесiнде бастапқы айыптау алдын ала тергеу
Айыптау адамды айыптаушы ретiнде жауапқа тарту туралы қаулысында тұжырымдалады.
Айыптауды тұжырымдау үшін қылмыстың тиiстi құрамы қалыптасатын фактiлердiң барлығы
Айыптауды тұжырымдау негiзiнде осы нақты қылмыс құрамының саралаушы белгiлерiне
2.3. Қылмысты саралау қылмыстық процестегi
айыптаудың құрамдас бөлiгi ретiнде.
Қылмыстық процестегi айыптаудың “айыптаудың тұжырымдамасы” деген құрамдас бөлiгiн қарастырғанда,
Жоғарыда айтылып кеткендей, айыпталушы ретiнде жауапқа тарту туралы қаулыда
Iс жүргiзушiлiк құжаттарда айыптаудың тұжырымдамасы мен қылмыстың саралануын бiр-бiрiнен
Ал ҚР Қылмыстық iс жүргiзу кодексiнiң 380 бабына сәйкес
сотталушының тегi, аты және әкесiнiң аты;
сотталушының қылмысты жасауға кiнәлi деп тану туралы шешiм;
сотталушы кiнәлi деп танылған қылмыстық заң (бабы, бөлiгi, тармағы);
жасағанына кiнәлi деп танылған әрбiр қылмысы үшін сотталушыға тағайындалған
шартты түрде сотталған кезде сынақ мерзiмнiң ұзақтығы мен сотталушыға
сотталушыны құрметтi, әскери, арнайы немесе өзге атағынан, сыныптық шенiнен,
егер үкiм қабылдағанға дейiн сотталушы ұсталса және оған қамау,
мәжбүрлi емдеудi қолдану және сотталушыға қорғаншылық белгiлеу туралы шешiм;
үкiм заңды күшіне енгенге дейiн сотталушыға қатысты бұлтартпау шаралары
Егер сотталушыға қылмыстық заңның бiрнеше бабы (баптың бөлiктерi, тармақтары)
Көрiп отырғанымыздай, аталған iс жүргiзушiлiк құжаттарда айыптаудың тұжырымдамасы мен
Логикалық тұрғыдан қарағанда, қылмыстың барлық белгiлерiн анықтау және оларды
Қылмыстық процестегi айыптаудың құрамдас бөлiгi ретiнде қылмысты саралаудың тәжiрибелiк
Қылмыстық заң өзiнiң зерделенген түрінде мемлекеттiң саясатын, қылмыстылықпен күресуде
мен оны жасағаны үшін ықпал ету шараларын бекiту арқылы
Ал қылмыстық заңның Ерекше бөлiмiнде қоғамға қауiптi әрекеттерге саяси
Кез келген қылмыстық iсте қылмысты дұрыс саралау, ең алдымен,
Жасалған әрекеттi құқықтық бағалаудың қажеттiлiгiмен қылмыстық iс бойынша барлық
Қылмысты саралауға айыпталушының бүгiнi мен ертеңi байланысты болып келедi.
Қылмыстық құқық теориясында қылмысты саралау “жасалған әрекеттiң нақты белгiлерi
Қылмысты саралау құқықты қолданудың жалпы ұғымындағы бiр сатысы ғана
1) iстiң нақты мән-жайларын анықтау,
2) құқық нормасын таңдау және талдау;
3) құқықты қолдану актiсiнде көрiнiс тапқан iстiң шешiмi;”. Бұл
қолданылуға жататын заң нормасын таңдау;
норманың шындылығын және заңи әрекет етуiн тексеру;
нормалар көрiнiс тапқан актi мәтiнiнiң дұрыстығын тексеру;
норманың мәнiн түсіну.
Осылайша, құқықты қолданудың түсінiгiн талқылап, қылмысты саралаудың ұғымын анықтап
Олар:
құқықтық норманы таңдау;
бұл норманы iс жүргiзушiлiк құжатта бекiту;
Аталған екi кезең ешқашан ажырамайды, өйткенi қылмыстың белгiлерi қылмыстық
Логикалық тұрғыдан қарағанда, қылмыстық процестегi айыптаудың құрамдас бөлiгi ретiндегi
Айыптау тұжырымдамасының өзiнде сәйкес норманың диспозициясында көзделген нақты мән-жайлар
Бұл жерде саралау процесi мен саралау нәтижесi деген екi
Қылмысты саралау — динамикалық процесс. Саралаудың бұл белгiсi қылмыстық
Қылмысты саралау процесi қылмыстық iстi қозғаудан, яғни бұл әрекеттiң
Әрекеттiң құқықтық бағалануы, тұтас айыптау секiлдi, ресми болып табылады.
Жоғарыда кең мағынадағы саралау динамикалық процесс деп анықталған едi.
Осылайша, қылмыстық процестегi айыптаудың құрамдас бөлiктерiн бiр-бiрiнен нақты ажыратудың
3 тарау. Қылмыстық процестегi айыптаудың түрлерi.
3.1. Жеке айыптау iстерi бойынша өндiрiстiң ерекшелiктерi.
Айыптаудың мәнiн толығырақ түсіну үшін және қылмыстық сот өндiрiсiнiң
Қылмыстық iс жүргiзушiлiк құқықтың теориясын зерделесек, онда оның тарихында
Осылайша, айыптауды қадағалау органы ретiнде прокурор қолдаған кезде, онда
Айыптауды жекелеген түрлерге бөлудiң тағы бiр критерийi бар.
Қылмыстық iс жүргiзу заңында айыптаудың үш түрі көзделген:
айыптауды жеке түрде жүзеге асыру (ҚІЖК 33-бап);
айыптауды жеке-жариялы түрде жүзеге асыру (ҚІЖК 34-бап);
айыптауды жариялы түрде жүзеге асыру (ҚІЖК 32-бабының 4-бөлiгi).
Мұндай түрлерге бөлу жасалған қылмыстың сипаты мен ауырлығының белгiлерiне
Жеке түрде жүзеге асырылатын айыптау жәбiрленушiнiң өтiнiшi бойынша ғана
Аталған құрамдарды қылмыстық iзге түсу жеке түрде жүзеге асырылатын
Жоғарыда аталған қылмыстар белгiлерiнiң байқалуы, егер жасалған әрекет дәрменсiз
Жеке-жария түрде жүзеге асырылатын айыптауды Қылмыстық кодексте көзделген
Жеке және жеке-жариялы айыптау iстерi бойынша қылмыстық iзге түсудi
Прокурор жеке-жариялы айыптау iсi бойынша және жәбiрленушiнiң шағымы болмаған
егер әрекет дәрменсiз немесе не басқа да себептер бойынша
егер әрекет басқа адамдардың, қоғамның немесе мемлекеттiң елеулi мүдделерiн
Коммерциялық және өзге ұйымдардағы қызмет мүдделерiне қарсы қылмыстар бойынша
Осы қылмыстар бойынша қылмыстық iзге түсудiң ерекшелiктерi бар:
қылмыстық iс жүргiзу заңында, жеке айыптау iстерi бойынша орын
коммерциялық және мемлекеттiк кәсiпорын болып табылмайтын өзге ұйымдардағы қызмет
Айыптау процедурасынан iстердiң осы санаты бойынша үзiндiлер коммерциялық және
Жариялы жүзеге асырылатын айыптау жеке және жеке-жариялы айыптау көзделгенiнен
Айыптаудың барлық түрлері үшін ҚР ҚІЖК 36-бабында мынадай жалпы
қылмыстық iзге түсу органы қылмыстың белгiлерiн тапқан әрбiр жағдайда
а) қылмыс оқиғасын белгiлеу шараларын қолдануға;
ә) қылмыс дәлелденген жағдайда кiнәлi адамды айыптаушы ретiнде тартуға;
б) әдiл жаза қамтамасыз ету үшін заңда белгiленген шараларды
в) тағылған айыпты әшкерелеу негiздемелерi бойынша тоқтатуға негiздер бар
айыптау органы жәбiрленушiге сот әдiлдiгiне қол жеткiзуiн қамтамасыз етуге
а) жәбiрленушiнiң құқық субъектiлiгiнiң танылуы жөнiндегi оның құқығының жүзеге
ә) адамның жәбiрленушi деп танылуы үшін құқық негiздемелерiнiң бар
б) жәбiрленушiге оның құқықтары мен мiндеттерiн түсіндiру, жәбiрленушiнiң өз
в) жәбiрленушiнiң қылмыспен келтiрiлген зиянды өтеу жөнiндегi талаптарының орындалуы
г) қылмыспен келтiрiлген зиянды өтеудiң заңда белгiленген шараларын қолдану;
д) айыптау органдарының өз өкiлеттiктерiн қандай да болсын органдар
қылмыстық iс бойынша объективтi зерттеу жүргiзуге кедергi келтiру мақсатында
қылмыстық iзге түсу органының заңды талаптарын барлық мемлекеттiк органдардың,
3.2. Мемлекеттiк айыптаудың ұғымы және мәнi.
Жоғарыда айтылып кеткендей, қылмыстық iс жүргiзушiлiк қызмет айыптау, қорғау
Тергеушi қызметiнiң айыптау жағы мен прокурордың соттағы қызметiнiң ара
прокурор тергеушiмен iс жүргiзушiлiк қатынастарға алдын ала тергеу аяқталғанда
В.М. Савицкийдiң пiкiрiнше, “мұндай басқару өзiнiң мәнi бойынша прокурордың
Айыптау қорытындысын бекiткен прокурор сотта қозғаған айыптауды қолдағанымен, оны
Тергеудiң үстiнен осындай iс жүргiзушiлiк басшылық жасағандықтан, прокурорға тергеушiнiң
Осылайша, мемлекеттiк айыптау дегенiмiз сот талқысының ерекше жағдайларында жүзеге
Алайда айыптау сотқа түскенде айыптау қорытындысында тұжырымдалған тезис өзгермегеннiң
Негiзгi қылмыстық-iс жүргiзушiлiк функциялардың жүйесiнде айыптау және, ең алдымен,
Мемлекеттiк айыптаудың субъектiсi болып тек қана прокурор (аудандық прокурор,
Мемлекеттiк айыптаудың субъектiсi жөнiнде сұрақты шешу мынадай жағдайға байланысты
прокурорлық жүйенiң белгiлi бiр буынының құрамына енетiн прокурорлық қадағалаудың
Қазақстан Республикасының “Прокуратура туралы” Заңының 46-бабына сәйкес айыптауды сотқа
оқиға болған жердi қарауға қатысуға, сараптама тағайындауға, сондай-ақ қылмыстық
қылмыстық iс қозғайды немесе қылмыстық iс қозғауға рұқсат беруден
анықтама немес алдын ала тергеу жүргiзу үшін тиiстi органға
заңда көзделген жағдайларда тергеу, анықтама, сондай-ақ жедел-iздестiру қызметiн жүзеге
жекелеген тергеу әрекеттерi бойынша iс жүргiзуге қатысады;
қол сұғуға болмайтын құқыққа ие адамды қылмыстық жауапкершiлiкке тартуға
iстi сотқа жiбередi.
Прокурор iстi сотқа жiберген кезде қылмыстық iзге түсу функциясы
Мемлекеттiк айыптаушы ретiнде процеске қатысатын прокурордың көмекшiсi туралы айту
Ал сотта жағдай мүлдем басқаша. Мұнда прокурордың көмекшiсi iс
Мемлекеттiк айыпталушының құқықтық қабiлеттiлiгiн аудандық прокурордан жоғары кез келген
4 тарау. Мемлекеттiк айыптау iс жүргiзушiлiк функция ретiнде.
Мемлекеттiк айыптаудың субьектiсi, оның iс жүргiзушiлiк жағдайы.
Прокурордың сот талқысы сатысындағы iс жүргiзушiлiк жағдайы қылмыстық процестiң
Жарыспалылық принципiне негiзделiп құрылған процесте айыптау мен қорғау коррелятивтi
Аталған белгiлердiң екеуi де мемлекеттiк айыпталушының қызметiнде нақты көрiнiс
Прокурорда iс жүргiзушiлiк мүдденi пайда болуы оның айыптау қорытындысында
ҚР Конституциясының 83-бабының 1-тармағына сәйкес заңдардың дұрыс орындалуын қадағалау
Ал сотта айыптау болғандықтан, мiндеттi түрде қорғау функциясы пайда
Қылмыстық-iс жүргiзушiлiк әдебиеттерде “заңдылықты қадағалайтын органның өкiлi ретiнде прокурордың
Прокурорды тарап ретiнде тануға қарсы ол оның бiр жақты
Теорияда прокурор сот талқысында тек айыптаушы ғана емес, сонымен
Алайда мұндай пiкiрмен келiсуге болмайды. Өйткенi, егер проукрор бiр
4.2. Мемлекеттiк айыптауды жүзеге асыру
Сотта iстi талқылауға қатысатын прокурордың iс жүргiзушiлiк функциясының мазмұны
Сот талқысында айыптауды дәлелдеу өзге iс жүргiзушiлiк нысандарда болғанымен
Алайда, сотта айыптауды дәлелдеудi тек қана “логикалық дәлелдеу” деп
Бұл жерде дәлелдемелiк құқықтың ерекше санаты болып табылатын дәлелдеу
ҚР ҚІЖК 373 б. 3 т. сәйкес айыптау үкімi
М.А. Чельцовтың пiкiрiнше, “дәлелдеудi, соның iшiнде кiнәлiлiктi дәлелдеу мiндетiн
Сот айыптау үкімiн шығаруда да айыптаушы болмайды. Сот кiнә
Айыптауды дәлелдеу мiндетi айыптаушыға жүктелген деген ереже кiнәсiздiк презумпциясы
Айыптауды дәлелдеуге қатысты негiзгi қорытындылар былай тұжырымдала алады:
сот, прокурор, тергеушi және анықтама жүргiзушi адам iстiң барлық
мемлекеттiк органдармен жүзеге асырылатын дәлелдеу олар орындайтын процессулдық функциялардың
сот талқысында айыптауды дәлелдеу мiндетi прокурорға - мемлекеттiк
сот айыптауды дәлелдейдi, сотталушыны айыптамайды; оның мiндетi-шығарылған үкімнiң ақиқаттығын
айыпталушы өзiнiң кiнәсiздiгiн дәлелдеуге мiндеттi емес, оған ешқашан да
ҚР ҚІЖК 317 б. 6 т. сәйкес айыптауды қолдай
Дәлелдемелерге негiзделу үшін, олардың бiреуiн алып тастап, екiншiсiн пайдалану
Егер прокурордың нәтижелерi дәлелдемелерге негiзделмесе немесе оларға қайшы келсе,
Iшкi сенiм бойынша дәлелдемердi бағалау қағидасы прокурор сотта дұрыс
Объективтiлiктi, сот тергеуiне белсендi қатысуда талап ету, iстiң барлық
Сот тергеуi барысында объективтi ақиқат анықталуы қажет. Оған жету
4.3. Айыптау сөзi
Сотта қылмыстық iстi талқылауға прокурордың қатысуы айыптау сөзiмен аяқталады.
Айыптау сөзi судьялардың iшкi сенiмдерiнiң тұжырымдалуына, заңды және негiзделген
Айыптау сөзiнiң сапасы, сендiру дәрежесi прокурордың бiлiктiлiгi мен тәжiрибесiне,
Айыптау сөзiн қалай құрастыру қажет, ол қандай элементтерден тұруы
Кез келген айыптау сөзi мiндеттi түрде мынадай элементтерден тұруы
осы iстiң қоғамдық-саяси бағалау;
iстiң нақты мән-жайларын айыптауда және сот тергеуiмен бекiтiлгендей айту;
сотпен зерттелген дәлелдемелердi және сотталушының қылмыс жасауына әсер еткен
қылмыс құрамын заң тұрғысынан талдау;
сотталушының жеке тұлғасын сипаттау;
азаматтық талап қойылған болса, онда оның мәнi бойынша прокурордың
прокурордың ойынша сотталушыға тағайындалуға тиiс (негiзгi және қосымша) жазалау
қорытынды.
Айыптау сөзiнiң осы аталған бөлiктерi бiр-бiрiмен логикалық байланыста болуы
Дәлелдемелердi талдау мен бағалау сөздiң негiзгi бөлiгi болып табылады.
Қылмыс құрамын заң тұрғысынан талдай отырып, мемлекеттiк айыптаушы анық
Сотталушының жеке тұлғасын сипаттау кезiнде прокурор оның моральдық бейнесiн
Мемлекеттiк айыптаушы, сондай-ақ, жазалау шарасы туралы өзiнiң пiкiрiн айтуға
Прокурордың жазалау шарасы туралы мәселенi шешудi соттың қарауына қалдыруына
Айыптау сөзiнiң қорытынды бөлiгi барлық жағдайларда мiндеттi болып табылмайды.
Жария, соның iшiнде сот сөзiне даярлану әдiстемесi жөнiнде көне
Осылайша белгiлi оратор Цицерон былай деген: “Қаламсап — ең
Ал А.Ф. Кони сөздi жазуға қарсы шыққан. Оның айтуынша,
Көрiп отырғанымыздай, бұл мәселелеге байланысты бiрыңғай пiкiр қалыптаспаған. Тәжiрибеде
Сонымен, айыптау сөзiн айтуға қалай даярлану керек?
Жоғарыда айтылып кеткендей, прокурордың сот талқысына қатысуы iстi толық
Iстi зерттеу барысында сөздiң жекелеген фрагменттерiн даярлай бастауды М.П.
Осылайша, сот тергеуi барысында мемлекеттiк айыптаушы өзiнiң айыптау сөзiне
Бұл мемлекеттiк айыптаушыны өзiнiң айыптау сөзiнде қандай дәлелдемелердi және
ҚР ҚІЖК 364 бабының 6 тармағына сәйкес сот
Айыптау сөздерiнiң үлкен кемшiлiгi болып қылмысты дұрыс емес саралау
Бiрқатар қателiктердi мемлекеттiк айыптаушылар айыптау сөздерiнде жазалау шарасы туралы
Айыптау сөзiнiң мазмұны бастапқы мәнге ие болғанымен, оның нысаны
ҚАЗАҚ ГУМАНИТАРЛЫҚ ЗАҢ УНИВЕРСИТЕТІ
Факультет Әділет және сот төрелігі органдары
Мамандық заңгер
Кафедра қылмыстық іс жүргізу
Диплом жұмысын орындау үшін
Т А П С Ы Р М А
Студент Сабазбекова
Жұмыстың тақырыбы “Қылмыстық процестегі айыптау”
ҚазГЗУ-ң №____ “____”_________20___ж. бұйрығымен бекітілді
Аяқталған жұмысты өткізудің мерзімі
Жұмысқа қатысты мәліметтер Қылмыстық процестегі айыптаудың
Диплом жұмысында қаралатын сұрақтардың және диплом жұмысының қысқаша мазмұны:
А) Қылмыстық процестегі айыптау маңызды іс жүргізушілік функция ретінде.
Ә) Қылмыстық процестегі айыптаудың түрлері.
Б) Мемлекеттік айыптау - қылмыстық процестегі айыптау фунциясының бір
¦сынылатын негізгі әдебиеттер: 1) Зинатуллин З.З. Общие проблемы обвинения
2) Строгович М.С. Избранные труды.Т.1. Проблемы общей теории права.
3) Сулейменова Г.Ж. Предание суду как самостоятельная стадия уголовного
4)Громов Н.А., Николайчик В.В., Соловьев В.В. Предъявление, изменение, дополнение
Диплом жұмысының тарауларына қатысты кеңестер
Тарау Кеңесші, кафедра
1. Қылмыстық процестегі айыптаудың жалпы сипаттамасы. з.ғ.к. Ерешев Е.Е.
2. Айыптаудың құрамдас бөліктері. з.ғ.к. Ерешев Е.Е.
3. Қылмыстық процестегі айыптаудың түрлері. з.ғ.к. Ерешев Е.Е.
4. Мемлекеттік айыптау іс жүргізушілік функция ретінде. з.ғ.к. Ерешев
5. Прокурордың мемлекеттік айыптаудан бас тартуы. з.ғ.к. Ерешев Е.Е.
Тапсырманың берілген күні
Кафедра меңгерушісі____________________________ (аты-жөні)
қолы
Жұмыстың жетекшісі___________________________ (аты-жөні)
қолы
Студент тапсырманы орындауына алды_____________ (аты-жөні)
қолы
В.М.Блинов. Содержание и изменение обвинения на предварительном
П.М. Давыдов. Обвинение в советском уголовном процессе, Свердловск, 1966.
Ф.Н. Фаткуллин. Обвинение и судебный приговор, Казань, 1966- 34
Ф.Н.Фаткуллин . Атал№ан е»бегi- 41 бет
Н.П.Тутышкин. Обвинительная деятельность в советском суде, канд.дисс. ,Свердловск,
Ф.Н.Фаткуллин, З.З. Зиннатуллин, Я.С. Аврах. Обвинение и защита по
.
Қылмыстық процестегі айыптаудың түрлері
Қылмыстық процестегі айыптау
Қазақстан Республикасы қылмыстық іс жүргізуіндегі үкім және оның түрлері
Қылмыстық процесс
Тараптардың процессуалдық тең құқықтылығы
ПРОКУРОРДЫҢ АЙЫПТАУДЫ ҚОЛДАУЫ
Сотта прокурордың мемлекеттік айыптауды қолдауы
Қылмыстық процестегі ақтау
Басты сот талқылауын тағайындау
Адамды айыпталушы ретінде жауапқа тарту