Мәліметтерді басқару
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 «ЗЕЙНЕТАҚЫ ТӨЛЕУ ЖӨНІНДЕГІ МЕМЛЕКЕТТІК ОРТАЛЫҒЫ» МЕМЛЕКЕТТІК ҚАЗЫНАШЫЛЫҚ КӘСІПОРНЫНА
1.1 «Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік орталық» - әлеуметтік саланың
1.2 Зейнетақы жиналымдарының даму кезеңдері
1.3 Жинақтаушы зейнетақы жиналымының зейнетақымен қамтамасыз етуі
1.4 Жинақтаушы зейнетақы жиналымдарының меншік капиталына келетін табысы
1.5 Зейнетақы жинақтау қорларындағы тәуекелдіктерді басқару жүйесінің қызметіне рейтингтік
2 «ЗЕЙНЕТАҚЫ ЖИНАЛЫМДАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ» ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕСІ
2.1 Ақпараттық жүйелер туралы жалпы түсінік
2.2 Қазіргі заманға сай программалау құралдары және оларды таңдау
2.3 «Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік орталығының зейнетақы жиналымдарын қалыптастыру»
3 «ЗЕЙНЕТАҚЫ ТӨЛЕУ ЖӨНІНДЕГІ МЕМЛЕКЕТТІК ОРТАЛЫҒЫНЫҢ ЗЕЙНЕТАҚЫ ЖИНАЛЫМДАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ»
3.1 Зейнетақы жиналымдарын автоматтандырудың ақпараттық жүйесі
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМША
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі Республикада 1998 жылдың 1 қаңтарынан бастап,
Кеңес Одағының ыдырауымен миллиондаған қарт азаматтарға қанағаттандырарлық деңгейде күн
Зейнетақы жалақы жиналымы сомасынан бекілілген пайыз мөлшерінде аударымдар жүргізу
Осындай социалистік әдіс адамдардың зейнетақыға шыққан уақытқа дейін қаражаттар
Жалпы басқару жүйесінің құлауымен және ТМД елдеріндегі экономикалық дағдарыспен
Дамыған елдердің экономикасында мемлекеттік емес зейнетақы жиналымдары қоғамның экономикалық
Ресейліктер 10 жыл бұрын мемлекеттік емес зейнетақы жиналымдарын (МЗЖ)
Қазіргі таңда МЗЖ қызметі әлеуметтік климатқа оң әсер ететінін
Тақырыптың зерттеу дәрежесі «Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы» Қазақстан
Жинақтаушы зейнетақы жиналымдарынан міндетті зейнетақы жарналарының, ерікті кәсіптік зейнетақы
Кесте бойынша зейнетақы төлемдерінің мөлшерін есептеуді жүзеге асыру әдістемесі
Қосымшаға сәйкес Қазақстан Республикасы Үкіметінің кейбір шешімдерінің күші жойылды
Осы қаулы ресми түрде жарияланған күнінен бастап күшіне енді.
Зерттеудің мақсаттары мен міндеттері Дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты зейнетақы
зейнетақы жүйесінің көшбасшысы болу;
зейнетақы нарығының 25 – 30 пайыздық үлесіне қол жеткізу;
қызмет көрсету деңгейін қазіргі заманғы халықаралық стандарттар талабына сәйкес
Жаңа онжылдықта алға қойған мақсаттарға қол жеткізу үшін жиналым
Қазақстан Республикасының Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен
Зерттеу объектісі дипломдық жұмысты зерттеп, жан – жақты талдау
Мекеме негізінен әлеуметтік сала бойынша, соның ішінде зейнеткерлік жасқа,
Төлем жүргізу мекемеде қалыптасқан орталықтандырылған мәліметтер базасы арқылы алушылардың
Осы жоғарыда аталған әлеуметтік сала Қызылода облысында РМҚК –
Мекеменің басқару құрылымы: директордан, екі директор орынбасарынан, бас бухгалтерден
Сонымен қатар мекемеде іс – құжаттар сақтайтын және нормотивтік
Зерттеу пәні Дипломдық жұмыстың негізгі пәні ЗТМО – ның
Дипломдық жұмыстың теориялық және әдістемелік негізі Зейнетақы жиналымдарын қалыптастырудың
Жұмыстың құрылымы Дипломдық жұмыс кіріспе, үш бөлім, қорытынды, пайдаланылған
1 «ЗЕЙНЕТАҚЫ ТӨЛЕУ ЖӨНІНДЕГІ МЕМЛЕКЕТТІК ОРТАЛЫҒЫ» МЕМЛЕКЕТТІК ҚАЗЫНАШЫЛЫҚ КӘСІПОРНЫНА
1.1 Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік орталық – әлеуметтік саланың
Елімізде зейнетақы формасы «Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы» 1997
Бүгінгі таңда «ЗТМО» РМҚК халықты әлеуметтік қорғауда әбден нығайып,
Ынтымақтастық зейнетақы жүйесінде мемлекеттік бюджет қаражатынан бөлінетін зейнетақыларды, жәрдемақыларды
Жинақтаушы зейнетақы жүйесінде «ЗТМО» РМҚК тұрғындарға әлеуметтік жеке кодтарды
Міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесінде міндетті әлеуметтік аударымдардың есебін жүргізу,
ЗТМО бөлімшелері азаматтарды зейнетақылар мен жәрдемақыларды тағайындау және төлеу
ЗТМО-дағы енгізілген және қолданылатын халыққа қызмет көрсетудің қазіргі
Елімізде зейнетақы реформасы жүргізілген жылдарда тиімді менеджмент, техникалық базаны
Халықаралық еңбек ұйымының мүшесі болып табылатын Қазақстан әлеуметтік қорғау
Әлеуметтік қорғау жүйесінің сапалық көрсеткіштері бірқатар жағдайда экономикалық дамудың
Жұмыс істейтін азаматтардың салық және өзге де аударымдарының есебінен
1998 жылы ТМД елдерінің арасында ең алғаш Қазақстан қатысушылар
2005 жылғы қаңтардан бастап елімізде аударымдардың мөлшері мен жүргізілуінің
2005 жылғы 1 шілдеден бастап зейнеткерлік жасқа толуына байланысты
Қорыта келгенде, қазіргі аңда Қазақстан әлеуметтік қамсыздандырудың үш
Бірінші деңгей Қазақстан Республикасы кепілдік берілген әлеуметтік төлемдерді, яғни
Екінші деңгей еңбек өтіліне және еңбекақысының мөлшеріне байланысты ынтымақтастық
Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік орталықтың облыстық филиалдары мен аудандық
Орталық және халықты зейнетақымен қамтамасыз ету жөніндегі мемлекеттік саясаттың
Зейнетақы, мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы, мемлекеттік арнайы жәржемақыларды, баланың тууы
Зейнетақы және жәржемақыларды тағайындау үшін істер макетін қалыптастыру бойынша
Халыққа әлеуметтік жеке код ( ӘЖК) тағайындау бойынша жұмысты
Облыстық филиалдың шығын сметасын орындау бойынша орталықтандырылған бухгалтерлік есеп
Орталықтың сұрауы бойынша зейнетақы және жәрдемақы төлеудің жағдайы туралы
Зейнетақы жинақтау қорларына, басқа ұйымдар мен жеке тұлғаларға кеңес
Іс жүргізуді ұйымдастыру, оның ішінде азаматтардың зейнетақы және жәрдемақы
Филиалдың мүддесін сот және басқа құқық қорғау органдарында қорғау.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1997 жылғы 4 маусымдағы №926 қаулысымен
Бүгінгі күнде ЗТМО жүйесінде банк, қаржы, әлеуметтік салаларда жұмыс
Бастапқыда зейнетақы төлеуді қамтамасыз ету үшін құрылған ЗТМО бүгінде
Бүгінгі таңда ЗТМО жинақтаушы және ынтымақтастық зейнетақы жүйелерінде, міндетті
Ай сайын ынтымақтастық зейнетақы жүйесінде 5 млн. Артық төлем,
ЗТМО-ның басқа құрылымдармен ақпараттық-қаржылық ағындарды қолдау, әлеуметтік төлемдерді ұйымдастыру,
ЗТМО-ның өңірлік өңірлік бөлімшелері күн сайын әлеуметтік төлемдерді тағайындау,
ЗТМО өз қызметінде үнемі жоғары технологиялық ІТ технологиялар мен
ЗТМО-да ТМД елдері кеңістігіндегі теңдесі жоқ әлеуметтік институтта деректерді
ЗТМО-ның автоматтандырылған ақпараттық жүйесі деректерді электронды дербестендірілген өңдеуді қамтамасыз
Қазіргі таңда ЗТМО міндетті зейнетақы және әлеуметтік аударымдарды мемлекеттік
Республикада зейнетақымен қамсыздандырудың ынтымақтастық және жинақтаушы жүйелері жұмыс істейді.
ЗТМО арқылы жүзеге асырылатын қаржылық ағындардың жалпы көлемі 1998
Еңбек және Халықты Әлеуметтік Қорғау Министрлігі «Зейнетақы Төлеу жөніндегі
Мекеме негізінен әлеуметтік сала бойынша, соның ішінде зейнеткерлік жасқа,
Төлем жүргізу мекемеде қалыптасқан орталықтандырылған мәліметтер базасы арқылы алушылардың
Осы жоғарыда аталған әлеуметтік сала Қызылорда облысында РМҚК
Мекеменің басқару құрылымы: директордан, екі директор орынбасарынан, бас бухгалтерден
Сонымен қатар мекемеде іс – құжаттар сақтайтын және нормотивтік
Мекеме негізінен 6 бөлімнен тұрады: Бухгалтерлік есеп және есеп
Бухгалтерлік есеп және есеп беру бөлімі - ол екі
Құжат түрлеріне, бухгалтерлік есеп, бухгалтерлік ішкі контроль, 1С программасында
Жинақтау және статистика бөлімі - бөлім негізінен зейнетақы және
Құжат түрлері, жергілікті әкімшілік орындарына төленген төлемдер туралы мәлімет,
ӘЖК тағайындау мен жалпы жүйелік қамтамасыз ету бөлімі -
Құжат түрлері, ӘЖК (әлуметтік жеке код), жеке куәлік, СТН
Ұйымдастыру және кадр бөлімі - мекемеге қызметке орналасқан азаматтармен
Құжат түрлері, еңбек кітапшаларына қызметтегі дәрежелеріне сай міндеттерін толтыру,
Қызылорда қаласы бойынша төлем бөлімі - қалыптасып бекітілген іс
Қызылорда қаласы бойынша іс макетін қалыптастыру бөлімі - азаматтардан
Осы зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік орталығының «Жинақтау және статистика»
Сурет 1 - Мекеменің құжат бөлімдері
1.2 Зейнетақы жиналымдарының даму кезеңдері
Нарықтық экономика бірқатар экономикалық реформалаудың соның ішінде елдегі зейнетақы
Бүгінгі күні республикадағы зейнетақының қызмет көрсету нарығын 14 ЖЗҚ
ЖЗҚ қатысушыларымен жүргізілген зейнетақы реформасын жүргізу мерзімінде сандық және
ЖЗЖ (жинақтаушы зейнетақы жүйесі) сапалық нәтижесі болып мыналар табылады:
Біздің елде жыл сайын зейнетақы мөлшерін көтеріп отырады, ал
Егер ЖЗҚ аймақтақ дамуын қарастыратын болсақ, онда аймақтар бойынша
Зейнетақы жарналарын бөліп отыру тұрақты түрде жүргізілмейді. Егер зейнетақы
2003 жылдан бастап МЖЗҚ АҚ өз жағдайын зейнетақы жинақ
Қол жеткізген нәтижелермен қатар, жаңа зейнетақымен қамтамасыз етуге байланысты
Сонымен, зейнетақы жүйесіндегі көптеген параметрлерге өзгерістер енгізуді қажет етеді.
Зейнетақы жүйесіндегі түбегейлі өзгерістер хронологиясы:
1991 жылға дейін – тек қана әлеуметтік сақтандырудың формалды
Кәсіподақтардың зейнетақыны төлеуге қатысуы;
өндіріс рентабельділігі бойынша алынатын жарналардың дифференциясы;
зейнетақы арқылы жұмыссыздықпен жанұяға байланысты кейбір мәселелерді шешу;
зейнетақының көп бөлігі мемлекеттік бюджет дотакциясы есебінен төленеді, яғни
жұмыскер өзін - өзі қамтамасыз ету міндетін мойнына алмайды.
1991 жылы – Қазақстан Республикасы мемлекеттік зейнетақы қорының құрылуы,
1992 жылы – қосымша зейнетақымен қамтамасыз ету институтын құруға
1993 жылы – сақтандыру жарналарының мөлшері көбейтілді.
1994 жылы – Қазақстан Республикасы Үкіметі мен ҚР –
1997 жылы – мемлекеттік емес зейнетақы қорлары жөніндегі (МЗЖҚ)
Әрекет етуші заңға сәйкес мемлекеттік емес зейнетақымен қатмасыз етуді
Парламент – заң шығарушы билік ұйымы – мемлекеттік емес
Президент мемлекеттік емес зейнетақымен қамтамасыз ету саласына біріңғай мемлекеттік
Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі – атқарушы билік
Зейнетақы жүйесінің айналымын реформалау заң актілерінде орындаушының нақты мекен
Үкімет субъектілері қосымша аймақтың әлеуметтік қорғау шараларын бекітуге құқықтары
Өзгерістердің қомақтылығын ескере отырып барлық зейнетақы жүйесінің барлық сегменттерін
Барлық зейнетақы жинақ қоларының қызметтерін лицензиялау;
Жеке зейнетақы институттарының құжаттарындағы өзгерістерді бекіту;
Жинақ қорлардың жойылуын, бірігуін, өзгеруін мақұлдау;
Жинақ қордың жарғылық капиталын жаңа құрылтайшыларға сатуға (немесе беруге)
Жинақ қорының қызметтерін инспекциялау;
Жинақ қорды басқарушы коллегиялық ұйымдардың шақырылуы және жинақ қорларының
Зейнетақы активтерін сақтаушы және оларды басқарушы институттардың қызметтерін тексеруді
Жеке зейнетақы қорларның қызметтерін реттеуші заңның негізгі ережелерін бұзуға
Зейнетақымен қамтамасыз ету қызметтерін немесе сәйкес сөздерді жарнамаларды лицензиясыз
Зейнетақы жинақ қорларының активтерін басқару және сақтау;
Құпия мәліметтерді үшінші тұлғаны құлақтандыру немесе оны теріс мақсаттарда
Қатысушыларға қауіп төндіретін инвестициялық қызметтің ережелерін бұзғандығы үшін;
Жалған мәлімет бергендігі үшін.
Зейнетақы жүйесін реформалау жаңа жинақтаушы қорлар жүйесін құрудың негізі
Зейнетақы жинақ қорлары мекемелерінің процедурасы;
Зейнетақы жинақтарының есебі;
Зейнетақы жинақ қорлары активтерін сақтау;
Зейнетақы жинақ қорларының қаржы құралдарын басқару;
Зейнетақы жинақ қорларының инвестициялық қызметтері және зейнетақы активтерін бағалау;
Жинақ қорларының тұрақтылығын қамтамасыз ету;
Қатысушылардың құқықтарын қорғау;
Зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесін дамыту және салық салу мәселесін
Жинақ қорларды өзгерту, біріктіру және жою.
Жергілікті өзін - өзі басқару ұйымдары және мемлекеттік федералды
Мұнда мәселе мемлекеттік емес зейнетақы мен қамтамасыз ету, яғни
Мемлекеттік бюджеттен қаржыландыру кезінде, жұмыскерлерді ұстауға байланысты шығындар орталықтан
Жинақ қорының меншік құралдары, салымшылар үшін белгілі бір деңгейде
Зейнетақы активтерінің меншік мәселесі маңызды болып табылады. Қазіргі кезде
1.3 Жинақтаушы зейнетақы жиналымының зейнетақымен қамтамасыз етуі
Республикада 1998 жылдың 1 қаңтарынан бастап, Қазақстан Республикасының 1997
- Ортақ жүйеден (зейнетақы төлеу жөніндегі Мемлекеттік орталықтан зейнетақымен
- Жинақтаушы зейнетақы жүйесі (Жинақтаушы зейнетақы жиналымдарынан зейнетақымен қамтамасыздандыру).
Жинақтаушы зейнетақы жүйесінің негізі өздерінің қарттық кезеңдерінің әл–ауқаттылығына жауап
- 1997 жылдың 20 маусымындағы «Қазақстан Республикасындағы зейнетақымен қамтамасыз
- 2001 жылдың 25 наурызындағы «Зейнетақыны тағайындау мен төлеу,
- Міндетті зейнетақы төлемдері есебінен құрылатын зейнетақы жинағынан төленетін
- Кесте бойынша төленетін зейнетақы төлемдерінің мөлшерлік есептерінің әдісі;
- Қазақстан Республикасы зейнетақы жиналымдарының тізімі.
Жинақтаушы зейнетақы жүйесінің негізгі принциптері:
- Зейнетақы жүйелерін мемлекеттік реттеуі;
- Зейнетақы жүйелерін қалыптастыру үшін азаматтарға жинақтаушы зейнетақы жиналымдарын
- Азаматтарға арналған, белгіленген зейнетақының ең кіші мөлшерімен қамтамасыз
- Зейнетақы жинағының құрылуы үшін, жұмысқа қабілетті әрбір азамат
- Азаматтардың зейнетақы жинақтарындағы қаржы салымдарының сақталу тиімділігі;
- Жинақтаушы зейнетақы жиналымдарындағы жинақтарға азаматтардың мұрагерлігіне құқықтарын қамтамасыз
- әр азаматтың қосымша ерікті зейнетақы қамтамасыздығына құқығы;
- азаматтардың зейнетақы жинақтарының қаржы салымдары арқылы экономикаға үлесі.
Жинақтаушы зейнетақы жиналымына бөлу, жұмыспен қамтушы жұмысшының атынан, жұмысшы
Салымшының құқықтары мен міндеттірі, салымшы зейнетақы қамтамасыздығы келісім –
Жинақтаушы зейнетақы жиналымының қызметін жасаудағы мемлекеттік ұйымдарының негізгі қызметі
1.4 Жинақтаушы зейнетақы жиналымдарының меншік капиталына келетін табысы
Жинақтаушы зейнетақы қорының меншік капиталы құрылтайшылар мен акционерлердің жарғылық
Құнды қағаздар нарығында ұйымдастырылған мәмілелерден басқа зейнетақылық активтердің есебінен
Кез келген тәсілмен қарыздар беруге;
Зейнетақылық активтердің құрамына енетін құнды қағаздарды, оларды қайтара сатып
Маржа бойынша кез келген құнды қағаздарды сатып алуға;
Зейнетақылық жинақ қорының (басқарушысының) иелігіне жатпайтын және жинақтық зейнетақы
Кез келген түрдегі кепілдемелер мен кепілдіктерді беруге, зейнетақылық активтермен
Өз мүддесі үшін кез келген тәсілмен зейнетақылық активтерді пайдалануға,
зейнетақылық активтердің инвестициялары бойынша кепілдіктері немесе уәделері бар мәліметті
Меншік капиталдағы жарғылық капиталдың үлесті салмағына жүргізілген талдау құрылтайшылардың
Жинақтаушы зейнетақы қорларындағы қазіргі қаржылық менеджментті сипаттайтын негізгі ерекшеліктерді
Әкімшілік – шаруашылықтық шығындардың өсуімен жүргізілетін менеджмент.
Жинақтаушы зейнетақы қорларының инвестициялық қызметінен келіп түсетін таза табыстың
Салымшыларға қатысты пассивтік қызмет ететін және төмен шығындарды қажет
Жинақтаушы зейнетақы қорының қаржылық жағдайын түзету үшін жинақтаушы зейнетақы
1.5 Зейнетақы жинақтау қорларындағы тәуекелдіктерді басқару жүйесінің қызметіне рейтингтік
Зейнетақы жинақ қорлары Қазақстанның нарықтағы жаңа қаржылық институттары болып
Жинақтық жиналымдар үшін рейтинг жүйесін құру келесі жағдайларға байланысты
Зейнетақы жинақ қорлардың басым көпшілігі орнығып алды және жинақтық
Жинақтардың жиынтық сомасы елеулі түрде ұлғайды, бұл салымшылардың тәуекелдіктерінің
Зейнетақылық жинақ қорлар қызметінің салыстырмалы бағалауын жүргізгенде пайдалануға болатын
Зейнетақылық жинақ қорлар пайдалануы тиіс негізгі экономикалық мәліметке мыналар
Кесте 1 - Зейнетақы жинақтаушы қорының қызметін бағалаудың рейтингтік
№ Коэффициент атауы Формула Нормативі
1 Жарғылық капиталдың (ЖК) меншік капиталға (МК) қатынасының коэффициенті
2 Капиталдың табыстылығы % (ROE) Таза табыстың жарғылық капиталдың
Ірі ЖЗҚ үшін 3%-дан кем емес
3 Активтердік табыстылығы % ROA Таза табыстың жарғылық капиталдың
Ірі ЖЗҚ үшін 2-5 % шегінде
4 Меншік қаражаттары бойынша пайдалылық Таза табыстың шығындарға қатынасы
5 Зейнетақылық активтер бойынша пайдалылық міндеттерге қатынасы Таза зейнетақылық
Ресейге ұқсас рейтингтік орталықты құру ұсынылады. Бастапқы кезеңде Қазақстан
2 «ЗЕЙНЕТАҚЫ ЖИНАЛЫМДАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ» ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕСІ
2.1 Ақпаратық жүйелер туралы жалпы түсінік
Ақпараттық жүйе дегеніміз қойылған мақсатқа жету үшін ақпаратты сақтау,
Кез келген жүйені зерттеу мен құру, ендіру әдістемесінің негізіне
Жалпы жүйелер қарапайым, өте қарапайым, күрделі және өте күрделі
“Жүйе” ұғымына “ақпараттық” сөзінің қосылуы оны құру және
Ақпараттық жүйе нақты экономикалық объект үшін құрылады. Ақпараттық жүйе
Қазіргі уақытта ақпараттық жүйенің әр түрлі тағайындалуында ақпараттық жүйелердің
А
Сурет 2 - Ақпараттық жүйелердегі процестер
Қандай да бір тағайындалуда ақпараттық жүйелердің жұмысын қамтамасыз ететін
Ақпаратты сыртқы және ішкі көздерден ақпараттарды енгізу;
Енгізілген ақпаратты өңдеу және оны қолайлы түрде көрсету;
Пайдаланушы көру үшін ақпараттарды шығару және басқа жүйеге табыстау;
Кері байланыс – бұл енгізілген ақпараттың түзетілімі үшін берілген
Жүйені құру және қолдану үшін ең алдымен компьютерлік технологияның
Кез-келген мекеме үшін ақпараттық жүйесін құру және қолданылу келесі
Ақпараттық жүйенің құрылымы оның атқарылымының тағайындалуы мекеменің алдына қойған
Ақпараттық жүйенің негізі экономикалық-әлеуметтік әдептік принципке сәйкес қолданатын және
Сенімді қазіргі және жүйелендірілген ақпаратты өндіру.
Экономикалық жүйелер динамикалық, ықтималды және өте күрделі жүйелер қатарына
Ақпараттық қамтамасыз етуші бөлік.
Математикалық қамтамасыз етуші бөлік.
Техникалық қамтамасыз етуші бөлік.
Құқықтық қамтамасыз етуші бөлік.
Ұйымдастырушы қамтамасыз етуші бөлік.
Техникалық қамтамасыздандыру ақпараттық жүйе жұмысы үшін арналған техникалық құралдар
Жалпы тұрғыдан алғанда, ақпарат − белгілер мен сигналдар түрінде
Ақпарат ақпарат беру процесінен бөлінбейді, өйткені ақпаратты пайдаланушы мен
Қазіргі уақытта үлкен мекемелерде деректер мен ақпараттарды өңдеу, зиялылық
Ақпараттық жүйелер әр түрлі белгілері бойынша жіктеледі.
Көлемі бойынша жіктелуі:
Жалғыз ақпараттық жүйе тәртіп бойынша дербес компьютерлермен іске асырылады.
Топтық ақпараттық жүйелер жұмысшы топтың мүшелеріне ақпаратты ұжымдық қолдану
Корпоративтік ақпараттық жүйелер жұмысшы топ үшін жүйелердің дамуы болып
Ақпараттық жүйе қандай да бір облыста тапсырма шешімін қабылдау
Ақпараттық жүйенің қолдану ортасы бойынша жіктелуі:
Трансакцияны өңдеу жүйесі оперативтік және пакеттік ақпараттық жүйесі болып
Шешім қабылдау жүйелері - әр түрлі бөліктерде, соның ішінде
Ақпараттық-анықтамалық жүйелер - ол гипертекстілік және құжаттар мен мультимедиаға
Офистік-анықтамалық жүйелер - құжат айнылымын басқару мен іскер
Ақпараттық жүйе құрылымы − бұл қосалқы жүйенің атқарымдылық тағайындалуы
Ақпараттық жүйе ретінде басқарушы әсерлерді жасауға жарамды ақпарат түзейтін
Жүйенің өндірістілігі – белгілі бір ақпарат көлемін аз уақыт
Жүйенің өткізгіштік қабілеттілігі – бір сағатта әріптік сандық шамада
Жүйенің есептегіштік тұрақтылығы – бір сағатта есептеу операцияларының жиынтық
Жүйенің сыйымдылығы – бір бірлік уақыттағы айналымдағы ақпарат көлемі;
Жүйенің сенімділік деңгейі;
Ақпарат бірлігі;
Жүйе құны және оның сатылып кету мерзімі.
Бұл көрсеткіштер негізгі деңгейі келесі факторларға байланысты:
ақпараттық жүйе құрылымы, технологиялық ақпараттың қайта түзілу алгоритм жүйесі;
ақпараттық қайта түсу процесінің ақпараттық сатысы;
басқару циклінің қайталануы.
Ақпараттық жүйе нысан туралы ақпарат жинақтау, тасымалдау, өңдеу, басқарма
Кибернетикадағы ақпараттық жүйелер келесі белгілер бойынша бөлінеді:
элементтердің өзгергіштігіне қарай динамикалық және статистикалық болуы;
элементтер байланысына қарай дитерминантты, нақтылық;
элементтердің күрделілігіне қарай жай, күрделі, өте күрделі.
Ақпараттық жүйелер мына түрде жіктеледі:
техникалық жабдықталу деңгейіне қарай: қол еңбегіне бағытталған автоматтандырылған механизация,
функционалды қызметіне қарай: ақпаратты өңдеу, ақпаратты іздеу, ақпараттық –
технологиялық түйіткілдеріне қарай: ақпараттық іздеу жүйесі, құжаттамалық, картографиялық және
Ақпараттық жүйелер әр түрлі белгілері бойынша жіктеледі:
Масштабы бойынша;
Қолдану ортасы бойынша;
Ұйымдастырылу ортасына байланысты;
Ақпараттық жүйелер масштабы бойынша келесі топтарға бөлінеді
Жалғыз;
Топтық;
Корпоративті;
Жалғыз ақпараттық жүйелер, автономды дербес компьютерде (желі қолданылмайды) жүзеге
Топтық ақпараттық жүйелер, әдетте жергілікті есептеуіш желі базасында құрылады
Корпоративті ақпараттық жүйелер, үлкен компанияларға негізделген, территориялық желілер және
Қазіргі уақытта үлкен мекемелер мен компанияларда деректер мен ақпараттарды
Қазір басшы мен орындаушы өз жұмыс орындарында нақты өндірістік
Яғни, жоғарыда аталған мәселелерді ескере келе, ақпараттың маңыздылығын, оның
Қазіргі уақытта компьютер және басқа да электронды есептеуіш машиналар
2.2 Қазіргі заманға сай программалау құралдары және оларды таңдау
Қазіргі ақпараттық технологиялардың негізгі ойы мәліметтердің орналасуы қолданушылардың қажеттіліктерін
Сондықтан, КМББЖ негізінде клиент – сервер технологиясы бойынша жұмыс
ДМББЖ тілдік және программалық амалдардан тұрып МБ – н
Программалаудың кіші бизнестік сияқты шағын мекемелерде көп қиындық туғызатыны
Delphi ортасы – бұл бағдарламашының жұмысының жоғары сапалығын қамтамасыз
Delphi тілі Object Pascal тіліне негізделген. Тілдің мүмкіншіліктері –
Бұл бағдарламалау тілінің кемшілігі - жасалған бағдарламаның құрамына қажетсіз,
Delphi – дің сыртқы программалау ортасы Windows – тағы
Delphi ортасы басқа арнамаға Single Document Interface (SDI) қарасты
Дизайнер формасы (Form Designer);
Шығатын текстің редакторлық терезесі (Editor Window);
Компоненттер политрасы (Component Palette);
Объектілер инспекторы (Object Inspector);
Анықтама (On – line help).
Форма дизайнері алғашында жалғыз бос терезеден тұрады. Содан кейін
Форма дизайнерінің сол жағында Объектілер инспекторы терезесі орналасқан. Формада
Ең соңғы Delphi ортасының бөлігі – Анықтама.
Программалауға көмектесетін қосымша элементтер бар:
Мәзір (Menu System);
Тез қолжеткізу кнопкалары бар панель (SpeedBar);
Суреттер редакторы (Image Editor).
SpeedBar компонент политрасының сол жағында орналасқан. Көптеген мәзір арқылы
Енгізілген жөндеуші;
Сыртқы жөндеуші (бөлек беріледі);
Командалық жолдың компиляторы;
Win Sight;
Win Specter.
Delphi-дің кілттік ерекшелігі қосымшаны құрастыру үшін тек визуалды компонентті
T Main Menu программаға басты мәзірді орналастыруға мүмкіндік береді.
T Popup Menu қалқып жүретін мәзірді құруға мүмкіндік береді.
T Label экран бетінде текстті бейнелеу үшін қызмет көрсетеді.
T Edit – енгізу үшін стандартты басқару элементі Windows.
T Memo – T Edit басқа форма. Үлкен текстілермен
T Button программаның орындалуы кезінде батырманы басып отырып қандай
Check Box кішкентай терезелермен текст жолын бейнелейді. Терезеде бір
T Radio Button бірнешелердің ішінен тек бір оқиғаны таңдауға
T List Box айналымға келетін тізімді көрсету үшін қажет.
T Combo Box List Box –тың жоғарғы жағында орналасқан
-жүгірту жолағы, объектіні өңдеу кезінде автоматты түрде пайда болады.
-ТGroupBox форма бетіндегі элементтерді біріктіруді ұйымдастырады. Олар GroupBox элементі
-TradioGroup-TGroupBox элементімен аналогті қолданылады, TRadioButton объектілерін жинақтау үшін қолданылады.
-TPanel-TgroupBox элементіне ұқсас басқарушы элемент, декоративті мақсаттарда пайдаланылады. Tpanel
-TBitBtn – Tbutton сияқты элемент, бірақ бір ерекшелігі оның
-TSpeedButton-командаларды орындауды жылдамдататын панел құру үшін керек (SpeedBar).
-TTabSet-горизонтальды закладкалар. Әдетте бұл элемент TNoteBook элементімен бірге
-TNoteBook- көпбеттік диалог құру үшін пайдаланылады. Әр бетте жекелеген
-TTabbedNotebook-көпбеттік диалог, бірақ закладкалар жоғары жақта орналасады.
-TOutline-байланысқан берілгендерді иерархиялық түрде бейнелеу үшін керек. Мыс: директорий
-TStringGrid-текстілік берілгендерді таблица түрінде көру үшін қолданылатын
-TDrawGrid-кез-келген берілгендерді таблиц түрінде көру үшін қолданылады. Таблицаның әр
-TImage-графикалық бейнені формада бейнеле үшін керек. BMP, ICO, WMF
-TShape-формада қарапайым графикалық объектілерді бейнелеу үшін қолданылады, шеңбер, квадрат,
-TBevel- интерфейсті рельфті безендіру үшін қолданылады.
-THeader-таблицаларға арналған өзінің өлшемін өзгерте алатын тақырыпшаларды құру үшін
-TScrollBox-формаға орналастыратын өлшемін өзгерте алатын айналдырмалы объект.
-TTimer-таймер, OnTimer оқиғасы Interval қасиетінде уақыт аралығы арқылы орындалады.
-TPaintBox-сурет салатын орын. Өңдеу оқиғасы арқылы тышқанды қозғалту координаталары
-TFileListBox-арнайыландырылған ListBox, ағымдағы дискінің директивасының құрылымы бейнеленеді. FileList қасиетіде
-TDriveComboBox-ағымдағы дискіні таңдау үшін арнайыландырылған ComboBox. DirList қасиеті көмегімен
-TFilterComboBox-файл атын дискілік түрде бейнелеуге негізделген арнайыландырылған ComboBox.Маскі тізімі
-FileList қасиетінде TfileListBox-ң маскасі бекітіледі.
-TChartFX-іскерлік график. Бұл компонент көмегіменграфиктер мен гистограммалардың барлық түрлерін
Берілген құрылғылар программалауда абстрактілік рөл атқаратын болған соң бөлек
Сыртқы компилятор DCC.EXE деп аталады.
Қандай жоба болса да бір – бірімен байланысқан алты
Жобаның басты файлы PROGECT1.DRP деп аталады.
Программаның бірінші модулі /unit/ басында автоматты түрде пайда болады.
Басты форманың файлы UNIT1.DFM деп аталады, ол басты форманың
PROGECT1.RES файлында автоматты пайда болатын жоба үшін кнопкасы болады.
PROGECT1.OPT деп аталатын файл – жобаның берілгендерімен байланысты орнатуларды
PROGECT1.DSK файлы жұмыс кеңістігінің жағдайы туралы ақпаратты сақтайды.
Егер жобаны басқа атпен сақтаса, RES, OPT және DSK
DCU – компиляцияланған модульдер;
EXE – орындалатын файлдар;
DSM - өте үлкен программаны іске қосу үшін қолданылады.
~PA, ~DP backup Редакторлар файлы.
File пунк мәзірі келесі түрде көрсетіледі:
New Project
Open Project
Save Project
Save Project As
Close Project
---------------------
New Form
New Unit
New Component
Open File
Save File
Save File As
Close File
---------------------
Add File
Remove File
---------------------
Print
---------------------
Exit
---------------------
1 PREV1.DPR
2 PREV2.DPR
Бұл жерде алты бөлім бар. Олар:
Бірінші бөлім жобаны бүтіндей басқару мүмкіндігін береді.
Екінші бөлім жобадағы формаларды, модульдерді, компоненттерді қадағалауға мүмкіндік береді.
Үшінші бөлім жобаға файлды қоса және өшіре алады.
Төртінші баспаға шығаруды басқарады.
Бесінші, Delphi – ден шығу.
Алтыншы бөлім алдында ашылған жобалардың тізімін береді. Керектісін тез
Edit пунк мәзірі
“Undo” және “Redo”деген
командалар бар, олар дұрыс емес әрекет жасалғанда қайтадан қалпына
Menu пунк мәзірі
Search – та программаның орындалу уақытында қателерді тауып беретін
View пунк мәзірін құраушылар:
Project Manager – жоба менеджері.
Project Source – редакторге жобаның басты файлын жүктейді (DPR).
Object Inspector – орнатады, экрандағыны көрсетеді.
Орнатады, көрсетеді. Edit | Align мәзірінде бар.
Browser – программадағы объектілердің иерархиялық көрінісін шақыру, тексттегі идентификатоларды
Watch, Breakpoint және Call Stack – программаның отладкі процедурасымен
Component List – компонент тізімі, компонент политрасындағы альтернатива.
Window List – Delphi ортасында ашылып тұрған терезелер тізімі.
Toggle Form/Unit, Units, Forms – форма немесе модульдер арасындағы
New Edit Window – редактордың қосымша терезесін ашады. Бір
Speed Bar және Component Palette – орнатулар.
Compile пунк мәзірі
Compile пунктінде жобаны компиляциялауға немесе қайта құруға болады. Егер
Run пункт менюі
Программаны іске қосу немесе компиляциялау үшін қолдануға болады.
Options |Project пунк мәзірі
Options жүйелік мәзірдің ең қиын бөлігі. Бұл жобаға және
Project – ағымдағы жобаға әсер ететін орнатуларды таңдау.
Environment – программалау отасының өзгеруі.
Tools – сыртқы программаға шақырруды қоса немесе өшіре алады.
Gallery – форма экспертіне және жоба экспертіне арнамаларды орнатуға
--
Open Library
Install Components
Rebuild Library
Қалған үшеуі Компонент палитрасын конфигурациялауға рұқсат береді.
Borland Delphi мәліметтер базасымен қатар қолданыстағы программа Access 2.0,
Жалпы алғанда мәліметтер базасы дегеніміз – қандай-да бір объект
Мәліметтер базасындағы мәліметтер мәліметтер базасын басқару жүйелері көмегімен өңделіп
МББЖ-мен жұмыс істейтін модельмен берілген, базада сақталатын мәліметтер өзінің
Иерархиялық;
Желілік;
Реляциялық;
Объектіге бағытталған.
Иерархиялық модельде мәліметтер ағаш тәрізді (иерархиялық) құрылымда беріледі. Ол
Желілік модел мәліметтерді еркін граф түрінде көрсетеді. Желілік және
Реляциялық модель өзінің атауын ағылшынның realation – қатыныс терминінен
Реляциялық мәліметтер базасының мүмкіндіктері:
мәліметтерді кесте түрінде сақтайды. Кесте өріс делінетін жолдардан тұрады
- кестелерден деректер жиынын бөліп алуға немесе оларға
әр түрлі кестелерде сақталатын байланысқан жазуларды таңдау үшін кестелердің
Microsoft Access мәліметтер базасын басқару жүйесі жеті түрлі обьектілерді
Кестелер бұл кез - келген мәліметтер базасының негізгі обьектісі
Сұраныс бұл обьекті кестедегі мәліметтерді қолданушыға ыңғайлы түрде шығарып
Жаңадан қолданушылар сұраныстың рөлін аса терең түсінбейді, өйткені сол
Сұраныстың ерекшелігі - олар негізгі кестелердегі мәліметтердің негізінде уақытша
Ең басты кемшіліктері - Реттелген кестелік құрылымдарды жаңарту, яғни
Қалыптар егер сұраныстар мәліметтерді сұрыптау мен анализдеудің арнаулы құралдары
Есептер өзінің қасиеттері мен құрылымы жағынан есептер қалыпқа өте
Беттер мәліметтер базасының осы арнаулы обьектілері тек Microsoft
Макростар мен модульдер бұл категориядағы обьектілер осы МББЖ -
Мәліметтер типтері:
Текстік - өлшемі арқылы кәдімгі мәтіндегі ақпаратты сақтауға арналған
Сандық - есептеу жүргізуге арналған әртүрлі форматтағы сандық мәліметтер;
Мерзімдік - 100-9999 санның аралығындағы уақыт пен мерзімді сипаттайтын
Ақшалық - сандық өріске ұқсас болатын және ақшалық мәліметтерді
Счетчик - автоматты түрде жазбаның реттік нөмірін және өзгермейтін
Логикалық – ақиқат және жалған мәндерді ғана қабылдайды;
OLE объектілік өріс - әртүрлі графиктік бейнелер екілік кодтағы
Мемо өрісі - 65535 символға дейінгі үлкен көлемді мәтінді
Гиперсілтеме - әріптер мен цифрлардан тұратын мәліметтер типтері;
Алмастыру шебері - тұрақты мәндерде немесе басқа кесте мәліметтерден
Мәндері бірдей болатын өрісті бірегей өріс деп аталады. Мысалы,
2.3 «Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік орталығының зейнетақы жиналымдарын қалыптастыру»
Жоғарғы деңгейлі программалау тілдері жарыққа шыға бастағаннан бері көптеген
Процедуралық программалау тілдерінде программаның жұмысы операторларды ретімен орындау бойынша,
«Зейнетақы жиналымдарын қалыптастыру ( Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік орталық
Дипломдық жұмыс Delphi 7 программалау жүйесінде іске асырылған. Delphi-
Delphi жүйесі өте ерте версиялардан бастап мәліметтер қоймасының ең
Мәліметтер базасын басқару жүйесінің әр түрлі құралдары 3 негізгі
- Мәліметерді анықтау;
- Мәліметтерді өңдеу;
- Мәліметтерді басқару;
Осы аталған 3 функционалды мүмкіндіктер толық көлемде Microsoft Access
Мs Access программасындағы әрбір база пәндік облысты сипаттайтын бір
«Penvznos» кестесінің конструктор режимі:
2. «Dengi» кестесінің конструктор режимі:
3. «Region» кестесінің конструктор режимі:
4. «Zaievlenie» кестесінің конструктор режимі:
5. «Penvznos» кестесінің толтырылған түрі:
6. «Dengi» кестесінің толтырылған түрі:
7. «Region» кестесінің толтырылған түрі:
8. «Zaiavlenie» кестесінің толтырылған түрі:
Зейнетақы жиналымдарын қалыптастыру ақпараттық жүйесін жасауда сұраныстар жасадым. Ол
«Sum» сұранысының конструктор режимі:
«Vklad» сұранысының конструктор режимі:
3. «Sum» сұранысының кестелік түрі:
4. «Vklad» сұранысының кестелік түрі:
3 «ЗЕЙНЕТАҚЫ ТӨЛЕУ ЖӨНІНДЕГІ МЕМЛЕКЕТТІК ОРТАЛЫҒЫНЫҢ ЗЕЙНЕТАҚЫ ЖИНАЛЫМДАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ»
3.1 Зейнетақы жиналымдарын автоматтандырудың ақпараттық жүйесі
Дипломдық жұмыс Borland Software Corporation фирмасының “Borland Delphi Enterprise
Құрылған программа зейнетақы жинақ қорына салымшы бір айлық табысының
Программаның жұмыс барысы: программа іске қосылмас бұрын пароль арқылы
Басты терезе көрінісі. Бұл терезеде бас мәзірлер жинақталған
Договор
Заявления
Письмо-потверждения
О программе
Выход
Бұл біздің жұмыс жасайтын басты тереземіз болып табылады. Бұл
Егер де іздеген адам базада болмаса келесі хабарламалар шығады.
Бұл жаңадан келген адамдарды тіркеу терезесі. Программаның ерекшелігі жаңадан
Программаның басты мақсаты салымшыға оның есеп шотында қанша ақша
Өтініште жазылған сұранысқа байланысты салымшының есеп шотындағы жинақ сомасын
Зейнетақы жиналымында қате кетсе немесе есептер дұрыс болмаған жағдайда
«О программе » терезесінде программа туралы мәлімет аламыз.
Выход – программадан шығып кетеді.
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта келгенде, дипломдық жұмыстың мақсаты Қазақстан Республикасы Еңбек және
Мекеме негізінен әлеуметтік сала бойынша, соның ішінде зейнеткерлік жасқа,
Төлем жүргізу мекемеде қалыптасқан орталықтандырылған мәліметтер базасы арқылы алушылардың
Дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты «Халықты әлеуметтік қамтамасыз ету және
«Зейнетақы жиналымдарын қалыптастыру жұмыстарын автоматтандыру (Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік
Дипломдық жұмыстың іске асырылуы Delphi 7 программалау жүйесінде өткізіледі,
«Зейнетақы жиналымдарын қалыптастыру жұмыстарын автоматтандыру» программасы халыққа кең көлемде
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік орталық - әлеуметтік саланың маңызды
Қосымша А
1.1-сурет. Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік орталығының Қызылорда облыстық филиалының
6
Ақпараттық жүйенің аппараттық және программалық бөлігі
Ақпаратты енгізу
Ақпаратты өңдеу
Ақпаратты шығару
Кері байланыс
Мекеме қызметкеркер-лері немесе басқа ақпараттық жүйе
Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік орталық
Қызылорда қаласы бойынша төлем бөлімі
Қызылорда қаласы бойынша төлем бөлімі
Ұйымдастыру және кадр бөлімі
ӘЖК тағайындау мен жалпы жүйелік қамтамасыз ету бөлімі
Бухгалтерлік есеп және есеп беру бөлімі
Жинақтау және статистика бөлімі
Директор
Төлем операциялар бөлімі
Төлем сұрақтары бойынша директордың орынбасары
Зейнетақы мен жәрдемақы төлемдерін тағайындау және төлеу жөніндегі директордың
Бас есепші
Іс-макеттерді қалыптастыру бөлімі
Жалпы жүйені қамтамасыз ету және ӘЖК (СИК) тағайындау бөлімі
Ұйымдастыру және кадр бөлімі
Жинақтау және статистика бөлімі
Қазалы аудандық бөлімі
Байқоңыр қалалық бөлімі
Қармақшы аудандық бөлімі
Арал аудандық бөлімі
Шиелі аудандық бөлімі
Сырдария аудандық бөлімі
Жаңақорған аудандық бөлімі
Жалағаш аудандық бөлімі
Тіршілік қауіпсіздігі сабағындағы ақпараттық технологиялар
Мәліметтер қоры жайлы жалпы мағлұматтар
Мәліметтер базасының теориясы
Адамдарды басқару және топтарды басқару
MS VS NET ортасында интернет қолданбалар құру
«Есік-терезе» құрылыс дүкені деректер қорын құру
Деректер қорын үйлестіру
Access мәліметтер базасымен жұмыс істеу
Деректер базасы
Деректер қоры объектілері