Жобаны іске асыру
Мазмұны
Кіріспе
1 Жобалық талдау түсінігінің теориялық аспектілері
1.1 Жобалық талдаудың маңызы мен мақсаты
1.2 Жобалық талдаудың түрлері
1.3 Жобалық талдаудың қағидалары
2 Қазақстан Республикасындағы даму институттарының инвестициялық жобаларын талдау
Жобалық талдаудың концептуалды негіздерін бағалау
«Қазақстан Даму Банкі» АҚ-ның инвестициялық жобаларын талдау
2.3 «Қазақстан инвестициялық қоры» АҚ-ның инвестициялық жобаларын сипаттау
3 Қазақстан экономикасындағы инновациялық-инвестициялық жобалардың жүзеге асырылуы
3.1 Инновациялық-инвестициялық жобалардың мәні мен маңызы
3.2 Инновациялық-инвестициялық жобалардың даму перспективасы
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Инвестициялық жоба - халықаралық тәжірибеде кәсіпорынның даму жоспары бизнес-жоспар
Жобаны жүзеге асыру алдында оның білікті сараптамасы – жобаның
Жобаны іске асыру - бұл кезең бизнес- идеяның дамуынан
Жобалық талдаудың ақша ағынын модельдеу, жобаны оның өмірлік циклі
Болашақ инвестициялық жобаның бизнес идеясы тұжырымдалғаннан кейін, кәсіпорын сол
Курстық жұмытың тақырыбы: «Жобалық талдау, оның мазмұны мен міндеттері».
Курстық жұмыстың мақсаты: жобалық талдаудың концептуалды негіздерін ғылыми теориялық
Осыдан келіп, курстық жұмыстың негізгі міндеттері туындайды:
Жобалық талдауды маркетингтік тұрғыдан қарастыру;
Жобалық талдаудың техникалық қырларын анықтау;
Жобаның қаржылық талдауын және экономикалык талдауын айқындау;
Жобаның институцноналдық талдау жолдарын көрсету
Жобаны тәуекелді талдау арқылы сараптау.
Курстық жұмыс қысқартылған сөздер, кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланған
Бірінші бөлімде, жобалық талдаудың түсінігі: мақсаттары, міндеттері, түрлері және
Екінші бөлімде, Қазақстан Республикасындағы даму институттары, оның ішінде «Қазақстан
Үшінші бөлімде, Қазақстан экономикасындағы инновациялық-инвестициялық жобалардың жүзеге асырылуы мен
Жобаның көптүрлілігіне қарамастан, оларды талдау әдетте кейбір жалпы сызбаға
Жоба бастапқы қалпымен қабылданбауы қажет. Сонымен қатар жобаның түрі,
1 Жобалық талдау түсінігінің теориялық аспектілері
1.1 Жобалық талдаудың маңызы мен мақсаты
Жобалық талдау инвестициялық жобаны алдын ала дайындау кезеңінде жүзеге
Жобалық талдау – бұл жобаға жұмасалатын шығындарды, осы жоба
Жобалық талдаудың міндеттері:
іске асырылған жобаның іс жүзінде кедергі болар шектеулерін және
жоба бойынша жұмасалатын қажетті ресурстардың көлемін анықтау және оларды
жобаны іске асырудан түскен табыстарды бағалау және оны инвесторлар
Жалпы алғанда жобалық талдаудың бірінші міндеті инвестициялық жобаның іске
Жобалық талдаудың мақсаты – инвестициялық ресурстарды пайдаланудың балама тәсілдері
ЖҚ = П – Ш,
мұнда, П – пайда (табыс);
Ш – шығындар.
Инвестициялық жоба пайдасы мен оған жұмсалатын шығын құрамы әр
Инвестициялық жобаны талдаудың екі көзқарасы бар:
макрокөзқарас;
микрокөзқарас.
Макрокөзқараста қарастырылып отырған жобаның жалпы мүмкін болатын нәтижелерін талдаудың
Салалық талдауда осы жобаға қатысты салаларды, аймақтық талдауда инвестициялық
Микрокөзқарас бойынша инвестициялық жобаны талдау инвестордың жоба туралы ойын
Жобаларды әдет бойынша тактикалық және стратегиялық деп ажыратады. Соңғысының
Отандық тәжірибеде жоба түсінігі жаңа түсінік емес. Бұрынғы уақытта
Кәсіпорынның нақты бір жобаға қатысты инвестициялық іскерлігінің
1.Жобаның тұжырымдалуы.Бұл кезеңде кәсіпорын жетекшілерінің жоғары құрамы кәсіпорынның
2.Жобаны дайындау. Жобаның бизнес- идеясы
3.Жобаны сараптау. Жобаны жүзеге асыру алдында оның білікті сараптамасы
Егер жоба негізінен стратегиялық инвестор есебінен қаржыландырылатын
өз ақша құралдарының көмегімен іске асыруды жоспарласа,
4.Жобаны іске асыру. Бұл кезең бизнес- идеяның дамуынан
5.Нәтижелерді бағалау. Бұл жобаның соңында, сондай-ақ жобаны орындау
Жобалық талдау тәжірибесі жобаларды әзірлеу тәжірибесін
1.Тұрақты масштабтағы бизнестің табиғи жалғасуы
2.Ағымдағы өндірістік шығындарды азайту мақсатында
3.Өнім шығаруды арттыру және қызмет көрсету нарығын
4.Жаңа өнім шығару мақсатында кәсіпорынды кеңеуту.
5.Экологиялық жүгі бар жобалар. Инвестициялық жобалау барысында
6.Шешім қабылдаудағы маңыздылығы аса жоғары емес жобалардың
Болашақ инвестициялық жобаның бизнес идеясы тұжырымдалғаннан кейін,
жағдайын талдау керек. Талдаудың осы түрі инвестициялық жобаны әзірлеу
саланың пісіп – жетілуі;
кәсіпорынның бәсекеге жарамдылығы.
Саланың пісіп-жетілуін оны даму жағдайының төрт түрінің біреуіне
Кәсіпорынның пісіп- жетілу критерийі мен бәсекелік қабілетін
Жобаны талдаудың алдан ала кезеңінің соңғы нәтижесі көрсетілген
Талдаудың алдын ала кезеңі уақыт бойынша
стратегиялық инвестормен ары қарай қатынас жасау барысында
егер кәсіпорынның басқарушылары талдауға назар аудармаса,
Жобаның көптүрлігіне қарамастан, оларды талдау әдетте кейбір
Қағида бойынша, маркетингтік талдаудың мәні екі қарапайым
1.Жобаны іске асыру нәтижесі болып табылатын өнімді
2.Бұдан біз инвестициялық жобаны ақтауға жеткілікті көлемде
Соңғы жылдардың статистикалық мәліметтері бойынша, үшінші әлем
Маркетингтік талдаудың базалық сұрақтары мынандай:
1.Жоба қандай нарыққа фокусталған? Халықаралық нарық па немесе
2.Жоба халықаралық нарық пен ішкі нарық
3.Егер жоба халықаралық нарыққа бағытталған болса, онда оның мақсаты
4.Егер жоба ішкі нарыққа фокусталған болса, онда
5.Егер жоба мемлекеттің саясатымен сәйкес келмейтін болса, онда
Инвестициялық жобаны техникалық талдау міндетіне мыналар жатады:
1.жоба мақсаттарының көзқарастарына неғұрлым сәйкес келетін
2.жергілікті жағдайларды талдау, оның ішінде шикізатқа, энергияға, жұмыс күшіне
3.жобаның іске асуы мен жоспарлаудың потенциалды мүмкіндіктерін тексеру.
Техникалық талдауды, әдетте, кәсіпорынның жеке сарапшылар тобы арнайы
Инвестициялық жобаның қаржылық талдау бөлімінде көлемді және
1.Кәсіпорын қызметінің соңғы 3 жыл ішіндегі қаржылық жағдайына
талдау жасау.
2.Инвестициялық жобаны дайындау кезеңіндегі кәсіпорынның қаржылық жағдайына
3.Негізгі өнім өндірісінің залалсыздығына талдау жасау.
4.Инвестициялық жобаны жүзеге асыру барысындағы пайда мен
5.Инвестициялық жобаның тиімділік бағасы.
Кәсіпорынның бұдан бұрынғы қызметі мен ағымдағы жағдайына
Жобаның қаржы бөлімінің неғұрлым жауапкершілігі мол бөлігі оның
жоба бойынша кәсіпорынның инвестициялық қажеттіліктерін анықтау;
инвестициялық қажеттіліктердің қайнар көздерін белгілеу;
инвестициялық жобаны іске асыру үшін тартылған капиталдың құнын
жобаның іске асуы есебінен түсетін пайда мен ақша ағымдарын
жоба көрсеткіштерінің тиімділігінің бағасы.
1.2 Жобалық талдаудың түрлері
Инвестициялық жобаны талдау қарастырылатын жобаның артықшылықтары мен кемшіліктерін жан-жақты
Жобалық талдаудың түрлері:
Техникалық талдау;
Коммерциялық талдау;
Институционалдық талдау;
Әлеуметтік талдау;
Қоршаған ортаны қорғау немесе экологиялық талдау;
Қардылық талдау;
Экономикалық талдау.
Техникалық талдау – бұл инвестициялық жобаға қолданылатын ең тиімді
Техникалық талдаудың негізгі мақсаты осы инвестициялық жобаға ең тиімді
Техникалық талдау келесідей міндеттемелерді шешуге көмектеседі:
техникалық – технологиялық нұсқауларын анықтау;
орналасқан жерін таңдау;
жобаның көлемін анықтау;
жобаның жүзеге асыру мерзімін және оның кезеңдерін анықтау;
шикізат көздерінің, жұмыс күшінің және басқа да ресурстардың қол
өнімінің нарық сыйымдылығын анықтау;
ескергендегі кездейсоқ жоспарланған жобаның шығындарын болжау;
жобаның графигін анықтау.
Жобаға техникалық талдауды жүргізу барысында жобаның сметасы мен бюджеті
Техникалық талдауда инвестициялық жобаның техникалық-экономикалық нұсқалары зерттеледі, жобаның дұрыс
Коммерциялық талдау өнімді өткізумен байланысты. Бұл талдаудың мақсаты жоба
Коммерциялық талдау жүргізу үдерісінде осы инвестициялық обьектіні аяқтап, іске
Коммерциялық талдауда өнімді өткізу нарығымен байланысты шығарылатын өнімнің сапасы
Коммерциялық талдауды маркетингтік зерттеулер жұмысымен байланыстыруға болады. Коммерциялық талдауды
маркетингтік қызметке байланысты;
ресурстарды алу көздері мен шартарына байланысты;
өндіріс пен өткізу жағдайына байланысты.
Коммерциялық талдау келесідей мәселелерді шешуге көмектеседі:
жаңа баға белгілеу кезінде жобаның жүзеге асырылуы;
ұсынылған жобаның нарық сыйымдылығында қандай да бір бөлігін қамтамасыз
жалпы шығармашылық жолдарды нарыққа өткізу деңгейі,
тауардың отандық немесе экспортқа арналуы;
нарыққа тауарды өткізу үшін маркетингтік шаралардың өткізілуі;
әлемдік нарықта тауардың бәсекеге қабілеттігі деңгейінің болуы.
Институционалдық талдаудың мақсаты – бұдл жобаны жүзеге асыру және
Сондай-ақ, менеджменттің инвестициялық саласындағы әдістері, моноторинг және бағалау
Міндеттері:
әрекет ететін заңнамаға сәйкес жоба қатысушыларының міндеттерін анықтау;
материалдық-техникалық база, қаржылық жағдай, біліктілікті жоғарлату, құрылым бойынша жоба
қоршаған орта, жалақы, баға, мемлекетті қолдау, сыртқы экономикалық байланысқа
талдау үдерісінде анықталан жоба қатысушаларының әлсіз жақтарын жою және
жобаның тиімділігіне әсер ететін ұйымдастырушылық факторларды жетілдіру бойынша ұсыныстарды
Институционалдық талдау инвестициялық жобада жүзеге асырылатын жағдайларды, яғни құқықтық,
Әлеуметтік талдау – жобаның қосымша жұмыс орындарын құруға, жұмыскерлердің
Әлеуметтік талдаудың мақсаты – бұл жоба жоспарының нұсқауларын, оны
Әлеуметтік талдаудың шешетін мәселелері:
жобаға қатысты елдің халықаралық, әлеуметтік, мәдени және деморграфиялық сипаты;
жобаны жасауда сол елдің әдет-ғұрпының және дәстүрінің ескерілуі;
іске асыру барысында жергілікті халықтың мүдделерінің ескерілуі.
Әлеуметтік талдаудың стандарттық әдісі мен процедураларының жоқтығынан бұл жобаның
Жоба бойынша әлеуметтік нәтижелер келесідей болуы мүмкін:
аймақтық жұмыс орындары сапасының өсуі;
жұмысшылардың тұрғылықты жағдайының жақсаруы;
жұмысшылардың еңбек шарттарының өзгеруі;
өндірістік кадрлар құрылымының өзгеруі;
халықтың және қызметкерлердің денсаулық деңгейінің жақсаруы.
Экологиялық талдауда – экологияға залал тигізу туралы сараптамаға баға
Экологиялық талдаудың мақсаты – инвестициялық жобаның өмірлік кезеңдерінде жобаның
Экономикалық талдау кезінде тек қана пайда мен шығындар қарастырылып
Экономикалық талдаудың мақсаты – нарықтық мәмілелерде көрініс табатын экономикалық
Экономикалық талдаудың міндеті – жобаның іске асырылуымен байланысты шығындар
Қаржылық талдау – экономикалық талдаудың жалғасы ретінде қаржылық ақпараттарды
Қаржылық талдауың міндеттері:
кәсіпорындардың ағымдағы және болашатағы қаржылық жағдайларына баға беру;
қаржылық ресурстармен қамтамасыз ету тұрғысынан алғанда кәсіпорындардың мүлкін болатын
қол жеткізуге болатын қаражат көздерін анықтау отырып, оларды жұмылдыру
капитал нарығындағы кәсіпорынның жалпы жағдайына болжау жасау.
Қаржылық талдаудың негізгі мақсаты – инвестициялық жобаны іске асыру
Қаржылық және экономикалық талдау – инвестиция тиімділігінің көрсеткіштерінтұтас экономика
1.3 Жобалық талдаудың қағидалары
Жобалық талдаудың ақша ағынын модельдеу, жобаны оның өмірлік циклі
Ақша ағынын модельдеу дегеніміз – жоба бойынша әр түрлі
Ақша ағынын модельдеу есеп беру кезеңіндегі ақша ағынынның барлық
Ақша ағындарының көрсеткіштері бойынша инвестициялар тиімділігін бағалау әдістері жобаның
осы қадамда ақша түсімдерінің бірдей өлшемде ағылып келуі (немесе
осы қадамда бірдей төлемдердің қайтуы;
қаржының ағып келуі мен қайтуы арасындағы бірдей айырманың сальдосы
Уақыт факторын ескеру жобаның парметрлер қозғалысын және оның экономикалық
Жобаны талдаудың екі қағидасын біріктіріп қарастырайық. Инфляцияның және тәуекелдің
ішкі наықтағы теңгенің жалпы индексі;
теңгенің валюталық курсын болжау;
сыртқы инфляцияны болжау;
ресурсқа және өнімге (энергия ресурстары, сатериалдар, құрал-жабдықтар, транспорттық тасымалдар,
салық мөлшерлемесін, кедендік баж жиынын, орталық банктің қайта қаржыландыру
«Жобамен» және «жобасыз» салыстыру. Инвестициялық жобаның тиімділік бағасы «жобаға
Кесте 1 - Инновациялық жобалардың тиімділігін салыстыру
Қызмет түрі Ақша түсімі Ақша қаражаттарының түсімі
Өндірістік Тауарды сатудан түскен табыс
Ғимараттардың амортизациясы
Құрал-жабдықтардың амортизация Шикізат материалдарын сатып алу шығындары
Еңбекақы
Салық
Инвестициялық Кәсіпорындардың акцияларын сатудан түскен табыс Несиелік орларды сатып
Айналым қорларымен байланысты шығындар
Қаржылық Несиені алу
Акцияларды сатудан түскен табыс
Облигацияларды сатудан түскен табыс Облигация немесе несие бойынша пайыздарды
Облигация немесе несие бойынша пайыздарды өтеу
Акция бойынша дивиденд төлеу
Мұндай инвестициялық жобаны қабылдауды жоспарлайды, сондай-ақ жобаны қабылдау немесе
Кесте 2
Жиынтық табыс Жиынтық шығындар Таза пайда
Жобамен 90 млн 60млн 30млн
Жобасыз 60млн 50млн 10млн
Өзгерісі 30млн 10млн 20млн
Жоғарыда анықталғандай, жобаны іске асыру туралы шешім қабылдағанда шығындардың
Жобалық талдаудың уақыт, инфляция, тәуекел факторларының қағидалары «кеңістіктегі құн»
Жобалық талдаудың негізгі мақсаты жобаның тиімділігін бағалау болып табылады.
Жобалық талдаудың барлық бағыттары мен қағидалары негізінде инвестициялық жобаның
Қойылған мақсатқа жету үшін жобалық талдаудың
1.Іске асырылатын жобалардың іс жүзінде кедергі болар
2.Жоба бойынша жұмсалатын қажетті ресурстардың көлемін анықтау
3.Жобаның және оны іске асырылу жолдарының
4.Жобаны іске асырудан түсетін табыстарды бағалау
Жобалық талдаудың міндеттеріне инвестициялық жобаның іске
бағалау және оптимизациялау жатады.
Кез келген инвестициялық
саладағы мамандардың қатысуы талап етіледі. Ондай мамандарға
Инвестициялық жобаны талдау қаралатын жобаның артықшылықтары мен
жобаны экономикалық талдау,
жобаны техникалық талдау;
жобаны коммерциялық талдау;
жобаны ұйымдастырушылық талдау;
жобаны әлеуметтік талдау;
жобаны экологиялық талдау;
жобаны қаржылық талдау.
Ал, жобаның соңғы бағасы бірнеше жылдар аралығында
Қаржыландыру үшін инвестициялық жобалардың тиімділігіне баға
Коммерциялық тиімділікті есептеуге капиталдан түсетін пайда деңгейіне деген
2 Қазақстан Республикасындағы даму институттарының инвестициялық жобаларын талдау
Жобалық талдаудың концептуалды негіздерін бағалау
Инвестициялық жобаны талдау қарастырылатын жобаның артықшылықтары мен кемшіліктерін жан-жақты
Жобаны маркетингтік талдау
Маркетингтік талдауда да, тұтынушыпар мен бәсекелестерді талдау болуы қажет.
Маркетингтік талдау сұранысты алдын ала болжауды қамтиды. Инвестициялық жобаны
Инвестициялық жобалаудың барлық маркетингтік аспектілерін қарастырудың мүмкін еместігін түсіне
Нарықты зерттеу мақсаты - тұтынушылардың сұранымын анықтау, маркетинг бойынша
Потенциалды сатып алушы кім? Өнімді сатып алу себептері қандай?
Нарықты құрылымдық зерттеуді мемлекеттік немесе жеке кәсіпорындардың, жергілікті, ұлттық
Техникалық талдау
Инвестициялық жобаны техникалық талдау міндетіне мыналар жатады:
жоба мақсаттарының көзқарастарына неғұрлым сәйкес келетін технологияларды анықтау;
жергілікті жағдайларды талдау, оның ішінде шикізатқа, энергияға, жұмыс күшіне
жобаның іске асуы мен жоспарлаудың потенциалды мүмкіндіктерін тексеру.
Техникалық талдауды, әдетте, кәсіпорынның жеке сарапшылар тобы арнайы мамандарды
технология өзін алдын ала жақсы жағынан көрсетуі тиіс, яғни
технология импорттық қондырғылар мен шикізаттарға бағытталмауы керек.
Егер өз технологиясын қолдану мүмкін болмаса, онда төмендегі схемалардың
шетел фирмасымен бірлескен кәсіпорын – бөлшектеп инвестицияландыру және барлық
технологиялық «ноу-хауды» іске асыратын жаңа қондырғыны сатып алу;
«Turn-kеу» - қондырғы сатып алу, зауыт салу, технологиялық процесті
«Рrоduct-in-hand» - «turn-kеу» + кәсіпорынның қажетті дайын өнім шығарғанға
өндіріс үшін лицензиялар сатып алу;
шетелдік технолог тарапынан техникалық көмек. Технология таңдау
Альтернативті технологиялардың ішінен таңдаудың негізгі факторлары технологияны қолдануының келесі
Сәйкес масштабтарда таңдалған технологияларды бұрынғы бойынша қолдану (нақты бір
Шикізатқа қол жеткізушілік (потенциалды жабдықтаушылардың саны қанша,
Коммуникациялар мен коммуналды қызметтер.
Технологияларды сатып отырған ұйымның патенті мен лицензиясы бар екендігіне
Ең болмағанда технологияны сатушының өндіріспен серіктесе жүруі.
Технологияның жергілікті жағдайларына бейімделуі (температура, ылғалдылық, т.с.с.).
Жүктемелік фактор (пайыз түрінде номиналды қуаттылықтан жобаның жағдайларымен) және
Экология мен қауіпсіздік.
Капиталдық және өндірістік шығындары.
Кесте 3 - Ең үздік техникалық шешімді таңдау үлгісі
Сәттіліктің негізгі факторлары Фактордың мөлшері Бәсекелестері
A B C D
Бұрынғы қолдану 3 6 3 2 0
Шикізаттың жетімділігі 5 3 4 6 9
Коммуникациялар мен коммуналды қызметтер 2 5 3 2 6
Патенті мен лицензиясының болуы 1 0 0 10
Технологияның жергілікті жағдайларына бейімделуі 2 7 5 4 7
Ауырлық факторы 7 4 6 8
3-кестеде көпбаламалы таңдаудың үлгісі келтірілген, онда әр фактор он
Жалпыланған критерий мына формула бойынша есептеледі:
G ω= ω1 G1 + ω2 G2+...+ ωn Gn
мұндағы ω – жеке критерийдің салмағы, Gk – жеке
Критерийдің жоғарғы мәніне ие техникалық жоба ең жақсысы болып
Қаржылық талдау
Инвестициялық жобаның бұл бөлімінің көлемді және еңбек сыйымдылығы жоғары.
Кәсіпорын қызметінің соңғы 3 (дұрысы 5 жыл) жыл ішіндегі
қаржылық жағдайына талдау жасау.
Инвестициялық жобаны дайындау кезеңіндегі кәсіпорынның қаржылық
жағдайына талдау жасау.
Негізгі өнім өндірісінің залалсыздығына талдау жасау.
Инвестициялық жобаны жүзеге асыру барысындағы пайда мен
ақша ағымдарын болжамдау.
Инвестициялық жобаның тиімділік бағасы.
Кәсіпорынның бұдан бұрынғы қызметі
Қаржылық бөлімде кәсіпорынның өткен жылдардағы негізгі қаржылық есебін беру
Шығынсыздықты талдау негізгі өнімдерді шығару мен өткізудің өзіндік құн
Жобаның қаржы бөлімінің неғұрлым жауапкершілігі мол бөлігі оның инвестициялық
жоба бойынша кэсіпорынның инвестициялық қажеттіліктерін анықтау;
инвестициялық қажеттіліктердің
инвестициялық жобаны іске асыру үшін тартылған капиталдың құнын бағалау;
жобаның іске асуы есебінен түсетін пайда мен ақша ағымдарын
жоба көрсеткіштерінің тиімділігінің бағасы.
Жобаның іске асу мерзімінде оның өтелімділігін бағалау мәселесі әдістемелік
Экономикалык талдау
Экономикалық талдау жобаның мемлекеттік байлығын ұлғайтуға әсер етуін бағалаудан
Экономикалық талдау міндеті қойылымының
компанияға шикізатты арзан бағамен мемлекеттік ұйым сатсын;
импортталатын қосалқы элементтерді де
кәсіпорын өзінің жұмысшыларына еңбек ақысын мемлекеттік стандартының деңгейінде төлесін;
нәтижесінде кәсіпорын тауарларды мемлекеттік кәсіпорындарға шетелдің еркін нарығындағы бағадан
Міндет – мемлекеттің осындай жобаны іске асырудан табатын пайдасын
комианияға шикізат пен қосалқы бөлшектерді нарықтық бағамен сату, жұмысшыларға
ұқсас тауарларды шетелден сатып алу.
Осылайша, экономикалық талдау процесіңде бұл жобаның іске асуының нәтижесінде
Егер жобаның қаржылық үлесі белгілі болса да, экономикалық үлес
1 қадам. Мақсаттарды таңдап, оларды өлшейді. Мысалы:
Мемлекеттің мақсаттары
Қатты валютаның ағылуы 0,30
Қатты валютаның үнемделуі
Жергілікті нарықта өнімнің көбеюі 0,15
Халықтың жұмыспен қамтылуын қамтамасыз ету 0,20
Аумақтарды дамыту 0,15
Барлығы 1,00
2 қадам. Альтернативті жобалардың әрқайсысына әр мақсатқа жету үшін
G0 = 0,3 • ω1 + 0,2 •
3 қадам. Үздік вариантты таңдауы жалпыланған критерийдің максимум критерийі
Экономикалық тиімділік дайын өнім мен ресурстардың мүмкін болатын сатып
Экономикалық тиімділікті бағалаудың іріленген процедурасы мынадай түрге ие:
қаржылық талдаудың қорытындысын ұсыну;
экономикалық талдау тұрғысынан
қаржылық мәндерді экономикалық мәндерге ауыстыру (олар сыртқы
ресурстарды қолдану және өнімдер
ішкі төлемдер бойынша барлық есептеулерді шығарып тастау (өйткені олар
жыл сайынғы экономикалық құралдар ағымын инвестицияның бастапқы көлемімен салыстыру
Институцноналдық талдау
Институционалдық талдау инвестициялық жобаның ұйымдастырушылық, құқықтық, саяси және әкімшілік
Ішкі факторларды бағалау әдетте келесі нұсқау бойынша жүреді.
Өндірістік менеджмент мүмкіндігін талдау. Менеджменттің нашар болуы кез келген,
Еңбек ресурстарын талдау. Жобаны іске асыру үшін тартылатын еңбек
Ұйымдастырушылық құрылымын талдау. Инвестициялық жобаның осы бөлімі неғұрлым қиын,
Сыртқы факторларды талдағанда негізгі басымдылықтар келесі аспектімен шарттасылған.
Мемлекеттік саясат, мұнда нақтырақ талдау үшін келесі позициялар бөлінеді:
тауарлар мен шикізатты импорттау және
шетелдік инвесторлар үшін
экспорттау мүмкіндіктері;
еңбек туралы заңдар;
қаржылық және банктік реттеудің негізгі ережелері;
бұл позициялар батыстық стратегиялық инвесторлардың тартылуын керек ететін жобалар
Мемлекеттің мақұлдауы. Берілген факторды мемлекеттің экономикалық масштабтарының маңызды міндеттерін
Тәуекелді талдау
Тәуекелді талдаудың мәні мынада. Жіберілген сапасына тәуелсіз болашақтың
Жобаны іске асыру процесінде келесі элементтер өзгеріске ұшырауға бейім:
Кейде тәуекелді талдау процесінде төмендегі нұсқау бойынша жүргізілуі мүмкін
Инвестициялық жобаның неғұрлым белгісіз параметрлерін таңдайды.
Әр параметрдің шектік мәні үшін жоба тиімділігіне талдау жүргізеді.
Инвестициялық жобада үш сценарий ұсынылады:
базалық;
белсендігі неғұрлым төмен;
белсендігі неғұрлым жоғары (міндетті түрде емес).
«Қазақстан Даму Банкі» АҚ-ның инвестициялық жобаларын талдау
«Қазақстан Даму Банкі» АҚ (бұдан әрі – Банк) –
Банктің миссиясы – Қазақстанның бәсекелесе алатын шикізаттық емес экономика
Банктің мәртебесі – Қазақстан экономикасының шикізатсыз секторын қаржыландыратын ҚР
Банктің міндеттері:
Экономикаға тікелей инвестициялар тарту
ҚДБ-нің несие рейтингтерi: «ұзын» және «арзан» ақшаларды тарту;
Сенімді серіктес: сапалы сараптама және әкімшілік қолдау;
Елеулі тәжірибесі: мемлекеттiк бағдарламалардың агенті.
Экономиканың басым секторларының жобаларын қаржыландыру;
Елеулі экономикалық әсер ететін жобаларына назар аудару;
ҮИИДБ шеңберiнде Үкіметпен мақұлданған жобаларын қаржыландыру.
Басым салалардағы ірі жобаларды жүзеге асыру: энергетика, көлік, металлургия,
Қазақстанның даму банкінің несиелік құралдары
Инвестициялық жобаларға арналған қарыздар: 5-тен 20 жылға дейін, ең
Қаржылық лизинг: 3-тен 20 жылға дейін, ең төменгі сомасы
Жобалық қаржыландыру;
Кепілдерді беру;
Мемлекеттік жобаларға агенттік қызмет көрсету.
Банктің негізгі міндеттерінің бірі экономиканы диверсификациялауға, оның шикізаттық бағытталуынан
Банк қызмет еткен күннен бастап Банктің 996,8 млн. АҚШ
2010 жылғы 1 қаңтарда Банктің қызмет етуінің басынан бастап
Индустриалдық-инновациялық даму стратегиясын іске асыру кезеңінде мақұлданған 38 инвестициялық
15 жоба экспортқа бағытталған жоба категориясына жатады;
7 жоба өндірістік және көлік инфрақұрылымын дамытуға бағытталған; -
5 жоба Қазақстан Республикасында 2005-2007 жылдарға арналған Мемлекеттік тұрғын
4 жоба Каспий теңізінің қазақстандық секторын игерудің мемлекеттік бағдарламасы
1 жоба Банктің сыртқы нарықтарға шығуына бағытталған.
Қазақстан аумағының кешенді дамуы және олардың Индустриалдық-инновациялық даму стратегиясының
Банктің облыстар бойынша несиелеу көлемінің біркелкі болмауының объективті себептері
Сондықтан, Банктің Солтүстік Қазақстан облысындағы мәнді жобаларды қаржыландыруы маңызды,
Осылайша, өндірістерді нақ осы облыстарда құра отырып, Банк аймақтық
Көлік және байланыс
Еліміздің индустриалдық-инновациялық даму стратегиясында өнеркәсіптің және экономиканың басқа салаларының
Көлік саласындағы басты міндет көлік инфрақұрылымы дамудың шектеуші факторына
Банк инвестицияларының едәуір бөлігі (18%) көлік және байланыс саласына
Мысалдардың бірі ретінде солтүстік бағыттағы Ақтау Теңіз Халықаралық Сауда
Бұдан басқа іске асырылған "Түпқараған шығанағында теңіз операцияларын қолдау
Екінші кезеңде теңіз операцияларын қолдау флотын салу және оған
Бұдан басқа, Банк ең шапшаң дамитын және болашағы бар
• Электр энергиясын, газ бен суды өндіру және тарату
Өткізілетін реформаларды қолдау және салаларды онан ары дамыту үшін
Электр энергиясын өндіру және тарату бойынша ең капитал сыйымды
Банк Еуропа Қайта Құру және Даму Банкімен бірлесіп, Қазақстанның
Қазақстанның оңтүстігіндегі электр энергиясының тапшылығын ескере отырып, Банк "Южполиметалл"
Қазақстанның оңтүстік өңіріндегі электр энергиясының тапшылығы мәселесін шешетін тағы
• Өңдеу өнеркәсібі
Өңдеу өнеркәсібін қаржыландыру үлесі Банктің қаржыландыруға мақұлдаған барлық жобалар
Тоқыма және тігін өнеркәсібі
Елде құрылып жатқан тоқыма кластерін инвестициялауды Банк бірқатар мақта
Сөйтіп, Банктің қатысуымен "Ютекс" АҚ толық өндірістік циклды құрумен
"Меланж" АҚ (Шымкент қ.) "Мақта маталарын шығару бойынша тігін
Оңтүстік Қазақстан облысындағы мақтаны терең өңдеудің технологиялық тізбегін аяқтау
Банк, Қазақстанға Rieter (Швейцария) және LTG фирмасының (салқындату жүйелері)
Бұдан басқа, "Нимэкс-Текстиль" АҚ жібек маталары комбинатында тоқыма өнеркәсібін
Басқа металдық емес минералдық өнімдерді шығару
Банк құрылыс индустриясының қажетті жоғары сапалы құрылыс материалдарын шығаратын
Оларға Астана қаласындағы ұялық бетоннан үй құрылысы бұйымдарын шығару
Осы инвестициялық жобаларды іске асыру отандық құрылыс индустриясының бәсекеге
Банк биылғы жылы бірталай ірі инвестициялық жобалардың бірін мақұлдады,
Инвестициялық жобаның мақсаты Қазақстан Республикасында әлемдік стандарттарға сәйкес келетін
Стратегиялық инвестор ретінде Pilkington plc, Ұлыбритания компаниясы таңдалды. "Pilkington"
Индустриалдық-инновациялық даму стратегиясын жүзеге асыру тарапынан "Silicium Kazakhstan" ЖШС
- әлемдік стандарттарға сай келетін экспортқа бағытталған қазақстандық өнімнің
- Қазақстанда өнім өндірісінің толық технологиялық тізбегін құруға жәрдемдесу
Сонымен қатар 2009 жылы Банк "Казақцемент" ЖШС жобасын мақұлдады,
• Химия өнеркәсібі
Банк осы салада "Казхимволокно" ЖШС жобасын мақұлдады, оның мақсаты
Сонымен қатар Банк "Биохим" өндірістік кешенін құру жобасын қаржыландырады,
• Машиналарды және жабдықты шығару
Дизель қозғалтқыштарының өндірісін қалпына келтіру "Агромашхолдинг" ААҚ жобасы (Қостанай
"Южполиметалл өнеркәсіп корпорациясы" "Бағыт ауыстырудың реновациясы және жасалуы" АҚ
Тамақ өнеркәсібі
Банктың тамақ өнеркәсібіндегі жаңа жоғары технологиялық өндірістерді қаржыландыру мысалы
Инвестициялық жобалардың тамақ өнеркәсібінде жүзеге асуы бәсекеге қабілетті тауарлы
• Целлюлоза-қағаз өнеркәсібі және баспа ісі
Банк бәсекеге қабілетті салалар үшін Қазақстанда бұрын болмаған немесе
Бұл салада "Іле қатырма-қағаз комбинаты" АҚ, қатырма-қағаз өнімін шығару
• Металлургия өнеркәсібі және дайын металл бұйымдарын шығару
Банк металлургия саласының инвестициялық несиелеуін жүзеге асырады, ол Қазақстандағы
Осылайша Банк Павлодар қаласында құрышты үздіксіз құйып, кейін ыстық
• Кокс, мұнай өнімдерінің өндірісі
Қазақстанның шикізаттық емес салаларының дамуы үшін елде өндірілетін көмірсутекті
• Электр, электрондық және оптикалық жабдықты шығару
Банк Қазақстанда экспортқа бағытталған және әлемдік нарықта жоғары бәсекеге
Осы тәрізді жобалардың мысалы "Казэнергокабель" АҚ, телефон желілерін, жылу
Банк сонымен бірге Ақтөбе қаласында рентген аппараттар өндірісін модернизациялау
• Ауыл шаруашылығы
Банк ауыл шаруашылығы саласының дамуына айрықша көңіл бөледі, оның
Бұл салада Банк мысал үшін Ақмола, Қостанай, Солтүстік-Қазақстан облыстарының
• Банктің таяу шетел нарықтарына шығуы шегіндегі жобалары
ИИДС шегінде Банктің республика аумағынан шығуы қарастырылған. Банк инвестициялық
Атап айтқанда, биылғы жылы "Газ терминалының Керчь қаласындағы құрылысы,
2.3 «Қазақстан инвестициялық қоры» АҚ-ның инвестициялық жобаларын зерттеу
«Қазақстанның инвестициялық қоры» АҚ Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы
Бүгінгі күні Қордың жалғыз акционері «Самұрық-Қазына» Ұлттық әл-ауқат қоры»
Қордың мақсаты – перспективалы ұйымдардың жобаларына инвестицияларды жүзеге асыру
Мақсатты іске асырудың негізгі құралы инвестицияланатын компанияның акционерлік капиталына
Қордың міндеттері:
1. Шикізаттар мен материалдарды тереңдетілген қайта өңдеуді жүргізетін, жаңа
2. Қордың инвестициялық жобаларды тең қаржыландыруы (ұйымдардың жарғылық капиталдарына
3. Отандық және шетелдік ұйымдардың арасындағы аралас өндірістерді дамытушы,
Қазіргі кезде Қордың инвестициялық портфелінде қызметтің неғұрлым басым бағыттарындағы
Қор құрылған кезден бастап (2003 жылғы 30 мамыр) 2011
01.01.11 ж. жағдай бойынша Қордың портфелі жалпы құны -
Қордың инвестициялауының негізгі салалық бағыттары болып табылатындар:
құрылыс материалдарын өндіру;
металлургия;
машина жасау;
орман ағашын өңдеу өнеркәсібі;
ауыл шаруашылығын өнімдерін қайта өңдеу;
химия, мұнай химиясы, фармацевтика.
2011 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша іске асырылатын жобалар
Еден жабындарының ПВХ өндірістері
Инвестицияланатын компания: «Eurasiaflor» АҚ
Жобаның мәні: Қарағанды қаласындағы «Казстройполимер» АТАҚ базасында іске қосуды
Жобаны іске асыру мерзімі: инвестициялар басталған кезден бастап 5
Жобадан шығу: 2008-2010 жж.
Жобаны іске асыру аймағы: Қарағанды қаласы
Жобаның құны: 1 110 млн. теңге
ҚИҚ қатысуы: 414 млн. теңге (37%)
Шідерті рудалық емес материалдар комбинатында өндірісті қалпына келтіру және
Инвестицияланатын компания: «SMS Engeneering» АҚ
Жобаның мәні: Бар өндірісті қалпына келтіру, қосымша жабдықтар сатып
Жобаны іске асыру мерзімі: Қаржыландырудың басталуы – ақпан 2006
Жұмыс істеп тұрған желіні жаңғырту – мамыр 2006 ж..
Жаңа желіні іске қосу – қазан 2006 ж..
Жобалық қуаттылыққа шығу – 2009 ж..
Қордың жобадан шығуы – мерзімінен бұрын шығу.
Жобаны іске асыру аймағы: Павлодар облысы, Екібастұз қаласы, Шідерті
Жобаның құны: 2 214 млн. теңге
ҚИҚ қатысуы: 696 млн. теңге (28.45%)
Озық технологияларды пайдалану жолымен Қазақстандағы алғашқы балық шаруашылығы компанияларының
Инвестицияланатын компания: «White Fish of Kazakhstan» АҚ
Жобаның мәні: Биоресурстарды ұтымды пайдалану үшін Қазақстанда алғашқы балық
Жобаны іске асыру мерзімі: Іске асырудың жалпы мерзімі: 6
Жобадан шығу: 2012 жыл
Жобаны іске асыру аймағы: Алматы облысы, Еңбекшіқазақ ауданы
Жобаның құны: 3 600 млн. теңге
ҚИҚ қатысуы: 1 005 млн. теңге, (42,34%)
Ақтөбе қаласында темірбетонды бұйымдар зауытын ұяшықты бетон өндірісін ұйымдастырумен
Инвестицияланатын компания: «АқтөбеҚұрылысИндустрия» АҚ
Жобаның мәні: Қазақстан Республикасында құрылыс материалдарын сұраныстарды қанағаттандыру үшін
Жобаны іске асыру мерзімі: Іске асырудың жалпы мерзімі: 10
Жобадан шығу: 2011-2015 жылдар
Жобаны іске асыру аймағы: Ақтөбе облысы, Ақтөбе қаласы
Жобаның құны: 4 038 млн. теңге
ҚИҚ қатысуы: 700,0 млн. теңге, (48,01%)
«Шар-Өскемен станциясы» жаңа т/ж желісінің құрылысын салу және пайдалану
Инвестицияланатын компания: «Досжан темір жолы (ДТЖ)» АҚ
Жобаның мәні: Мемлекеттік шекараны екі рет кесіп өтуді және
Жобаны іске асыру мерзімі: Кезеңдер:
1-ші кезең: 2005- 2008 жылдың соңы – құрылысын салу;
2-ші кезең: 2009-2028 – пайдалану және салынған қаражаттарды қайтару
Жобадан шығу: 2028 жыл
Жобаны іске асыру аймағы: Шығыс Қазақстан облысы
Жобаның құны: 24 480 млн. теңге
ҚИҚ қатысуы: 5 805 млн.теңге (48,94 %)
ШҚО-да балық өңдеу жөніндегі зауытты жаңғырту және кеңейту
Инвестицияланатын компания: «Зайсан Балық Өнімі» АҚ
Жобаның мәні: Шығыс Қазақстан облысында балық өңдейтін зауыттардың жабдықтарын
Жобаны іске асыру мерзімі: Іске асырудың жалпы мерзімі: 5
Жобадан шығу: желтоқсан, 2008 жыл
Жобаны іске асыру аймағы: Шығыс Қазақстан облысы
Жобаның құны: 318 млн. теңге
ҚИҚ қатысуы: 111 млн. теңге (35%)
Әк және силикат кірпіш өндіру көлемін кеңейту және БҚО-да
Инвестицияланатын компания: "Батыс Қазақстан құрылыс материалдары корпорациясы" АҚ
Жобаның мәні: Әк және силикат кірпіш өндіру көлемін ұлғайту,
Жобаны іске асыру мерзімі: Іске асырудың жалпы мерзімі: 6
Жобадан шығу: 2009-2011 жылдар
Жобаны іске асыру аймағы: Батыс Қазақстан облысы, Орал қаласы
Жобаның құны: 2 558 млн. теңге
ҚИҚ қатысуы: 866 млн. теңге (33,9%)
ЕХМЗ сирек металдардың төртінші бөлінісін жасау
Инвестицияланатын компания: «Ертіс Химия-Металлургия Зауыты» АҚ
Жобаның мәні: Тауар өнімдерінің номенклатурасын кеңейту және жоғары технологиялардың
Жобаны іске асыру мерзімі: Іске асырудың жалпы мерзімі: 10
Жобадан шығу: 7-ші жылы (2012 ж.)
Жобаны іске асыру аймағы: Шығыс Қазақстан облысы, Шемонайха ауданы,
Жобаның құны: 1 555 млн. теңге
ҚИҚ қатысуы: 693 млн. теңге (44,6%)
Арнаулы кокс өндіру және электрлі және жылу энергиясын шығару
Инвестицияланатын компания: «Қазақстан Инвест Көмір» АҚ
Жобаның мәні: Арнаулы кокс өндіру және электрлі және жылу
Жобаны іске асыру мерзімі: Іске асырудың жалпы мерзімі: 5
Кезеңдер:
1-ші кезең: 2,5 жыл (құрылыс)
2-ші кезең: 2,5 жыл (жобадан шығу)
Жобадан шығу: 2009 жыл
Жобаны іске асыру аймағы: Қарағанды облысы
Жобаның құны: 1 170 млн.теңге
ҚИҚ қатысуы: 555,44 млн. теңге (49%)
Табиғи және өнеркәсіптік объектілердің аэроғарыштық мониторингі
Инвестицияланатын компания: «КАЗГЕОКОСМОС» АҚ
Жобаның мәні: Табиғи және өнеркәсіптік объектілердің аэроғарыштық мониторингі
Жобаны іске асыру мерзімі: инвестициялар жүзеге асырылған кезден бастап
Жобадан шығу: 2007-2013 жж.
Жобаны іске асыру аймағы: Алматы қаласы
Жобаның құны: 660 млн. теңге
ҚИҚ қатысуы: 466 млн. теңге (42,4%)
3 Қазақстан экономикасындағы инновациялық-инвестициялық жобалардың жүзеге асырылуы
3.1 Инновациялық-инвестициялық жобалардың мәні мен маңызы
Инновациялық жоба дегеніміз бұл ғылыми зерттеу, тәжірибелік конструкторлық, өндірістік,
Инновациялық жобаның негізгі элементтері:
жобаның негізгі мәнін сипаттайтын мақсаттар мен міндеттер;
инновациялық мәселені шешу бойынша және қойылған мақсаттарды жүзеге асыру
жобалық шаралардың орындалуын үйрену;
жобаның негізгі көрсеткіштері (жеке тапсырмалар, тақырыпшалар, кезеңдер, шаралар және
Инновациялық жоба міндеттері:
ғылыми техникалық дамудың нақты міндеттерді шешу жолдарын қарастыру;
инновацияларды басқаруда жобаның ғылыми техникалық дамудың сандық нақты мақсат
инновацияны қалыптастыру, меңгеру, өндіру және тұтыну үдерістерін үздіксіз басқару;
жоба мақсатын жүзеге асыруының тиімді бағыттарын анықтау;
инновациялық жобаларды жүзеге асыруға қажетті ресурстарының теңдігін қамтамасыз ету.
Инновациялық жоба оның қатысушылары арқылы жүзеге асады. Жоба түріне
Жабдықтаушы – жобаны материалдық техникалық қамтамасыз ететін ұйымдар. Орындаушылар
Жоба басшысы жоба басшылығын жүзеге асыратын және жобаны жүзеге
Ғылыми техникалық даму мақсаттарының көптігі және оның міндеттері инновациялық
Инновациялық жобаның 3 аспектісін бөліп көрсетуге болады:
инновациялық қызмет кезеңдері бойынша;
қалыптастыру және жүзеге асыру үдерісі бойынша;
ұйымдастыру элементі бойынша.
Инновациялық жоба нарыққа еңгізілген жаңа өнім немесе жетілген өсімдіктердің,
Сурет 3. Инновациялық жобаның жіктелуі
Инновациялық жоба келесі кезеңдердң қамтиды:
инновациялық идеяның қалыптасуы инновациялы идеяның пайда болу және жобаның
жобаны жасақтау жобаның негізгі мақсатына шешімдерді іздеу және
жобаның жүзеге асырылуы жоба бойынша алға қойылған мақсаттарға сәйкес
жобаның аяқталуы соңғы нәтижеге қол жеткізіп, келісім шартта тоқтату
Инновациялық жобаны басқару бұл мақсаттардың, ұйымдық құрылымның анықталумен,
1. Инновациялық жобаларды жасақтау
2. Инновациялық жобалардың жүзеге асуын басқару
1-ші кезеңінде жобаның басқару мақсаты және күтілетін нәтиже анықталады,
Инновациялық жобаны басқару принциптері:
селективті басқару принципі ғылым мен техниканың даму бағыттары бойынша
соңғы нәтижеге қол жеткізу үшін мақсатқа бейімделу принципі инновациялық
жобаларды басқару циклының түгендеу принципі жоба элементтерінің жүйе
инновациялық үдерістердің үдерісінің кезеңділік және жобалар басқару үдерісінің принциптері:
басқарушылық шешімді жасақтаудағы көп варианттылық принципы. Инновациялық үдерістер белгісіздік
жүйелілік принципі (ұйымдастырушылық экономикалық, заң, әкімшілікті, технологиялық және т.б.)
кешенділік принципі – жобаның кез-келген бөлімшесі бойынша іс әрекеті
қамтамасыз ету принципі жобада қаралған барлық шаралар қажетті ресустармен,
Жобаны басқаруда жоспарлау үрдісі жобаны жүзеге асыру бастамасы болып
Сурет 4. Инновациясының жобасы жоспарлау түрлері
Суреттен көріп отырғанымыздай кезең бойынша ұзақ мерзімді, орта мерзімді
Өнімді- тақырыптық жоспар ресурстар, орындаушылар мен орындау мерзімі бойынша
Көлемді календарлық жоспары жұмыстың басталу және аяқталу уақытын және
Технико-экономикалық немесе ресурстық жоспары инновациялық жобаның ресурспен қамтамасыз
Инновациялық жоба бюджеті бұл сандық көрсеткіштермен сипатталатын және шығынды
календарлық жоспар жұмыстарының жалпы құны есептеледі;
әрбір кезеңге есептелген шығындар көлемі календарлық жоспар бойынша
жұмыстың әрбір түріне байланысты уақыт бойынша шығындардың бөлінуі жүзеге
Жобаны қаржыландырудың 4 жолы бар:
акционерлік қаржыландыру- ақша құралдарын және технологияларды салу;
мемлекеттік қаржыландыру - тура субсидиялау жолымен инвестициялық бағдарлама шеңберіне
лизингтік қаржыландыру- жобалау обьектісіне немесе оның белгілі бір бөлігіне
ұзақ мерзімді қаржыландыру банктік несие арқылы жүзеге асырылады.
Бәсекелік жағдайда инновациялық жобаның бизнес жоспары оның жүзеге асырылу
Инновациялық жоба концепциясы негізгі мақсаттарды қалыптастырады, оның тиімділігін анықтайды.
инновациялық идеяның қалыптасуы және жоба мақсатын анықтау;
жоба идеясын маркетингтік зерттеу;
жоба құрылымы;
тәуекелділікті және белгісіздікті таңдау;
жобаны жүзеге асыру вариантын таңдау.
Халықаралық тәжірибеде кәсіпорының даму жоспары бизнес-жоспар ретінде көрсетіледі, ол
Жобаларды әдет бойынша тактикалық және стратегиялық деп ажыратады. Соңғысының
Отандық тәжірибеде жоба түсінігі жаңа түсінік емес. Бұрынғы уақытта
Кәсіпорынның нақты бір жобаға қатысты инвестициялық іскерлігінің
кезеңдерге ие.
1.Жобаның тұжырымдалуы.Бұл кезеңде кәсіпорын жетекшілерінің жоғары құрамы кәсіпорынның
2.Жобаны дайындау. Жобаның бизнес- идеясы
3.Жобаны сараптау. Жобаны жүзеге асыру алдында оның білікті сараптамасы
жұмсауды қалауы мүмкін. Егер кәсіпорын инвестициялық жобаны негізінен
өз ақша құралдарының көмегімен іске асыруды жоспарласа,
4.Жобаны іске асыру. Бұл кезең бизнес- идеяның дамуынан
5.Нәтижелерді бағалау. Бұл жобаның соңында, сондай-ақ жобаны орындау
Жобалық талдау тәжірибесі жобаларды әзірлеу тәжірибесін
1.Тұрақты масштабтағы бизнестің табиғи жалғасуы
2.Ағымдағы өндірістік шығындарды азайту мақсатында
қондырғыларды ауыстыру. Осындай жобалардың мақсаты – жұмыс істеп жатқан
азырақ болады. Жобалардың осы түрі әрбір жекелеген жобаны
3.Өнім шығаруды арттыру және қызмет көрсету нарығын
4.Жаңа өнім шығару мақсатында кәсіпорынды кеңеуту.
5.Экологиялық жүгі бар жобалар. Инвестициялық жобалау барысында
6.Шешім қабылдаудағы маңыздылығы аса жоғары емес жобалардың
Болашақ инвестициялық жобаның бизнес идеясы тұжырымдалғаннан кейін,
жағдайын талдау керек. Талдаудың осы түрі инвестициялық жобаны әзірлеу
саланың пісіп – жетілуі;
кәсіпорынның бәсекеге жарамдылығы.
Саланың пісіп-жетілуін оны даму жағдайының төрт түрінің біреуіне
Кәсіпорынның пісіп- жетілу критерийі мен бәсекелік қабілетін
Жобаны талдаудың алдан ала кезеңінің соңғы нәтижесі көрсетілген
Талдаудың алдын ала кезеңі уақыт бойынша
және алдын ала кезеңінде жасалатын қорытындылар
стратегиялық инвестормен ары қарай қатынас жасау барысында
егер кәсіпорынның басқарушылары талдауға назар аудармаса,
Жобаның көптүрлігіне қарамастан, оларды талдау әдетте кейбір
Қағида бойынша, маркетингтік талдаудың мәні екі қарапайым
1.Жобаны іске асыру нәтижесі болып табылатын өнімді
2.Бұдан біз инвестициялық жобаны ақтауға жеткілікті көлемде
Соңғы жылдардың статистикалық мәліметтері бойынша, үшінші әлем
Маркетингтік талдаудың базалық сұрақтары мынандай:
1.Жоба қандай нарыққа фокусталған? Халықаралық нарық па немесе
2.Жоба халықаралық нарық пен ішкі нарық
3.Егер жоба халықаралық нарыққа бағытталған болса, онда оның мақсаты
4.Егер жоба ішкі нарыққа фокусталған болса, онда
5.Егер жоба мемлекеттің саясатымен сәйкес келмейтін болса, онда
Инвестициялық жобаны техникалық талдау міндетіне мыналар жатады:
1.жоба мақсаттарының көзқарастарына неғұрлым сәйкес келетін
2.жергілікті жағдайларды талдау, оның ішінде шикізатқа, энергияға, жұмыс күшіне
3.жобаның іске асуы мен жоспарлаудың потенциалды мүмкіндіктерін тексеру.
Техникалық талдауды, әдетте, кәсіпорынның жеке сарапшылар тобы арнайы
Инвестициялық жобаның қаржылық талдау бөлімінде көлемді және
1.Кәсіпорын қызметінің соңғы 3 жыл ішіндегі қаржылық жағдайына
талдау жасау.
2.Инвестициялық жобаны дайындау кезеңіндегі кәсіпорынның қаржылық жағдайына
3.Негізгі өнім өндірісінің залалсыздығына талдау жасау.
4.Инвестициялық жобаны жүзеге асыру барысындағы пайда мен
5.Инвестициялық жобаның тиімділік бағасы.
Кәсіпорынның бұдан бұрынғы қызметі мен ағымдағы жағдайына
басқару тиімділігін, несие қабілеттілігін, өтемпаздығын көрсететін негізгі қаржылық
Шығынсыздықты талдау негізгі өнімдерді шығару мен өткізудің өзіндік
Жобаның қаржы бөлімінің неғұрлым жауапкершілігі мол бөлігі оның
жоба бойынша кәсіпорынның инвестициялық қажеттіліктерін анықтау;
инвестициялық қажеттіліктердің қайнар көздерін белгілеу;
инвестициялық жобаны іске асыру үшін тартылған капиталдың құнын
жобаның іске асуы есебінен түсетін пайда мен ақша ағымдарын
жоба көрсеткіштерінің тиімділігінің бағасы.
Инновациялық-инвестициялық жобалардың даму перспективасы
Қазақстанның Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымына төрағалық етуі –
Осыған орай экономиканы жаңғырту және халықты жұмыспен қамту стратегиясы
Ұстіміздегі жылдың басты міндеті 2010-2014 жылдарға арналған индустриалды-инновациялық даму
Елбасы Қазақстан халқына арналған биылғы Жолдауында «Индустриялық даму –
Жалпы инвестициялық жобалар анықтамасына тоқталып өтетін болсақ, инвестициялық жобалау
Қазіргі кезде Қзақстанда жүзеге асырылып жатқан инвестициялық процесс әлеуметтік-экономикалық
Сонымен, елімізде жүргізіліп жатқан инвестициялық процесті экономикалық пайда кіргізіп,
Пайда табу. Түскен пайданың өзі екі аспектіні қамтиды:
экономикалық, яғни инвесторлар пайда тауып оны қайта өндіріске жұмсайды;
реинвестициялау және әлеуметтік, тапқан пайданың белгілі бір бөлігі инвестордың
Жоғрыда көрсетілген пайданың негізінде жұмыскерлерде пайда тауып, соның негізінде
Пайдадан түскен салық пен өтелімдер мынадай мақсаттарға жұмсалады:
Міндетті медициналық қамсыздандыру қорына;
Мемлекеттік зейнетақы қорына;
Аймақтық бюджетке;
Республикалық бюджетке.
Өнеркәсіптік әлеуметтік даму қорын құру.
Индустрияландыр кртасының жобаларымен танысатын болсақ, елдің экономикасын дамыту бағытын
2010 жылы аймақтарды іске қосылған Қазақстанның индустриялық карта жобаларына
Осы жобалардың іске асуына 800миллиардқа жуық теңге жұмсалды, 24
Индустриялдық жобалардың тұсаукесер рәсімінде «Бейнеу-Бозой-Қызылорда-Шымкент» магистральды газ құбырының құрылысы
Газ құбырының ұзындығы 1,5 мың шақырым. Газ құбыры іске
Қазақстанның индустрияландыру Картасына енгізу үшін Қызылорда облысы бойынша жалпы
Қазіргі таңда 10 жобаның жалпы сомасы 950,0 млн.теңге құрайтын
«Тасбұлақ» ЖШС-гінің қуаттылығы жылына 1,3млн.тонна құрайтын қиыршықтас шығаратын өндірісі
«УАД» ЖШС-нің «Битум шығару зауытының құрылысы»жобасы бүгінгі таңда толығымен
Қалған 8 жоба бойынша жұмыс жүргізілуде, атап өтсек олар:
«РЗА» АҚ-ның «Тауарлы сүт фермасының құрылысы» инвестициялық жобасы.
«Қазгермұнай» АҚ-ның «Газды тиімді пайдалану кешенінің 2-ші кезегінің құрылысы»
«ПетроҚазақстанҚұмкөлРесорсиз» АҚ-ы Компаниясының «Құмкөл газотурбиналық стансасында қуаттылығы 25 мВТ-ы
«БИС» ЖШС-нің «Мұнай қалдықтарын және көмірсутекті шикізатты қайта өңдеу
«УАД» ЖШС-нің «Қиыршық тас зауыты» инвестициялық жобасы.
«УАД» ЖШС-нің «Асфальт шығару зауыты» инвестициялық жобасы.
«Шалқия Неруд» Компаниясы» ЖШС-нің «Жоғары сапалы қиыршықтас өндірісін ұйымдастыру»
«Шапағат сүт» ЖШС-нің «Аусымына 30тн.нан өнімдерін шығаратын нан зауыты»
Қазақтанның индустрияландыру картасына жалпы сомасы 8 триллион құрайтын 294
Бүгінде қазақ елі атқарып датқан жұмыстарға бүкіл әлем, солардың
Алдағы кезеңде индустрияландыру саясаты индустриялық-инновациялық процестердің жеделдетушісі болатын «дәстүрлі
Жүргізілген зерттеулер нәтижесінде мемлекеттің күш жігері экономиканың мынадай басым
дәстүрлі: мұнай-газ секторы, тау-кен металлургия кешені, шикізат өндірістерін кеәннен
жер қойнауы пайдаланушылар, ұлттық компаниялар және мемлекет сұранысына негізделген:
шикізаттық сектормен байланыстырылмаған және экспортқа басым бағдарланған өндірістер: агроөнеркәсіптік
келесі 15-20 жылда әлемдік экономикада үстем рөлге ие болатын
Қазақстанның «EXPO-2017» дүниежүзілік көрмесін өткізу
«ЭКСПО көрмесі – жаһандық ауқымдағы оқиға. Ол маңыздылығы жағынан
Қазақстан соңғы жылдары орнықты
Ұлттық инновациялық қордың мұрагері Технологиялық
Технологиялық инновациялық бизнеске қаржы салып отырған
Осылайша, отандық инноваторлар алдыңғы
Технологиялық даму жөніндегі ұлттық агенттік
Агенттіктің ірі венчурлық жобаларға инвестор
Бірінші тетік - индустриялық-инновациялық субъектілерге
Ал екінші тетік - 9 бағыт бойынша (агроөнеркәсіптік
2012 жылы мемлекет инновациялық
Мемлекет әсіресе инновациялық жобаларды
Осы және басқа
Қазақстанның ресурстары да, мүмкіндіктері де, оның ішінде қаржылай
Мәлім етілгендей, инвестициялар Fastlane Ventures компаниясының ресейлік интернет-нарықтағы
- Интернет қазір – ресейлік сектордың ең перспективалық
Қалай болғанда да, бұл Қазақстанның миллиондаған
Жаңа бағыттардың бірі «жасыл инновацияларға» ұстанған бағыт
Аталған бағыттағы инновациялық ұсыныстар алдағы жылдары
«Болашақтың энергиясына» көшуге мүдделілік идеясын елдің өзі көрсете білуі
Қорытынды
Қорыта келгенде, жобалық бөлім жобаларды талдауды анықтаушылық мәнге
Елімізде индустриалды-инновациялық саясатты ойдағыдай жүзеге асыру барысындағы негізгі күшті
Қазақстан Республикасының индустриялды-инновациялық саясатының басты мақсаты – өнеркәсіпті тұтастай,
Жалпы, индустриялды-инновациялық саясаттың көбіне даму институттардың қолдауымен жүзеге асатындығын
Қазақстандық қоғамның алдында 2020 жылға дейінгі дамудың Стартегиялық жоспарының
Қарқынды индустрияландыру мен инновациялық дамудың Мемлекеттік бағдарламасы және елді
Инвестициясының жалпы көлемі 6,5 триллион теңгені құрайтын 162 жобаны
Сонымен елдің индустриялды-инновациялық өсуін қамтамасыз ету, сонымен бірге өркендеп
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
«Инвестициялар туралы» Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 қаңтардағы №373-II
«Қаржы лизингі туралы» Қазақстан Республикасының 05.07.2000ж. №78-II Заңы
«Инвестициялық қорлар туралы» Қазақстан Республикасының 7 шілде 2004 жылғы
«Қазақстан Даму банкі туралы» Қазақстан Республикасының 25 сәуір 2001
«Инновациялық қызметтi мемлекеттiк қолдау туралы» Қазақстан Республикасының 2006 жылғы
2010-2014 жылдарға арналған Үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасы;
«Жаңа онжылдық – жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстанның жаңа
Қазақстан Республикасы Президентінің «Дағдарыстан жаңару мен дамуға» атты Қазақстан
«Қазақстан Республикасы экономикасының бәсекеге қабілеттілігі мен экспорттық мүмкіндіктерін сапалы
Қазақстан Республикасының индустриалдық-инновациялық дамуының 2003-2015 жылдарға арналған стратегиясы. ҚР
«Қазақстан Даму Банкі» АҚ-ның 2010 жылдық есебі;
«Қазақстан Инвестициялық Қоры» АҚ-ның 2010 жылдық есебі;
Омарова А.К. Инвестицияны қаржыландыру және несиелеу: Оқулық –
Асилова А.С. Инвестицияны қаржыландыру және несиелеу: Оқулық –
Қадерова Н.Н., Макенова А.А., Әбуова Ж.М. Инвестицияларды қаржыландыру және
Әлжанова Н.Ш. Инвестициялық жобалау: Оқу құралы. – Алматы. 2007ж
Мейірбеков А.Қ., Әлімбетов Қ.Ә. Кәсіпорын экономикасы. – Алматы: экономика,
Әмірқанов Ә., Тұрғұлова А.К. Қаржы менеджменті.Оқу құралы. – Алматы:
Дүйсенбаев К.Ш., Төлегенов Э.т., Жұмағалиева Ж.Г. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын
Жүнісова Б.Т. «Қазақстан экономикасындағы инновациялық-инвестициялық жобалардың жүзеге асырылуы», Банки
Тулеубаева М.К. ҚР-ң инвестициялық қызметінің талдауы. //Хабаршы-Вестник, №5 2009
Бохаев Д. Инвестициялық жобалардың тиімділігін бағалау әдістері //Экономика негіздері,
Бохаев Д. Инвестицияның тиімділігін бағалаудың қарапайым әдістері. // Қаржы-қаражат,
Кучкаров К. Қазақстан Республикасындағы инвестициялық жобаларға тартылған инвестициялардың құрылымы.
Қалдияров Д.А. Инвестициялық жобалар мен инновация тиімділігін бағалау әдістемемлері
Бохаев Д. «Инвестицияның тиімділігін бағалаудың қарапайым әдістері» Қаржы-қаражат, №5
Әмірқанов Ә., Тұрғұлова А.К. Қаржы менеджменті.Оқу құралы. – Алматы:2002.
Мейірбеков А.Қ., Әлімбетов Қ.Ә. Кәсіпорын экономикасы. – Алматы: экономика,
Дүйсенбаев К.Ш., Төлегенов Э.т., Жұмағалиева Ж.Г. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын
Байсартов Э. «Роль государства в инвестиционной сфере» Қаржы-қаражат,№6
Супугалиева Г.И. «Банк аясындағы инвестициялау» Хабаршы-Вестник,№3 2004. – 26-29
Тулеубаева М.К. ҚР-ң инвестициялық қызметінің талдауы. Хабаршы-Вестник, №5 2004
Бохаев Д. «Инвестициялық жобалардың тиімділігін бағалау әдістері» Экономика негіздері,
Әлжанова Н.Ш. Инвестициялық жобалау. – Алматы: «Қазақ университеті», 2006.
Бағдарлама «Инвестицияларды қаржыландыру және несиелеу» Экономика негіздері,№6, 2006. –
www.google.kz
www.yandex.kz
www.kdb.kz
www.ifik.kz
www.kase.kz
www.rambler.kz
Қосымша №1
Сурет 1. - Қарастыруға түскен жобалардың жылдар бойынша динамикасы.
Дерек көзі: www.kdb.kz
Қосымша №2
Сурет 2. – Инвестициялық жобалардың аймақтық құрылымы.
Дерек көзі: www.kdb.kz
Сурет 3. – Инвестициялық жобалардың салалық құрылымы.
Дерек көзі: www.kdb.kz
Қысқартылған сөздер тізімі
ҚДБ – Қазақстан Даму Банкі;
АҚ – Акционерлік қоғам;
ААҚ – Ашық акционерлік қоғам;
ҮИИДБ – Үдемелі индустриялдық-инновациялық даму бағдарламасы;
ЖШС – Жауапкершілігі шектеулі серіктестік;
ҚИҚ – Қазақстан инвестициялық қоры;
ДТЖ – Досжан темір жолы;
ЕХМЗ – Ертіс Химия-Металлургия Зауыты;
СКГ – сұйытылған көмірсутек газы;
АҚШ – Америка Құрама Штаты;
ҚР – Қазақстан Республикасы
3
Жобаны іске асыру
Жобаның қаржылық талдауын және экономикалык талдауын айқындау
Жобаны сараптамалық бағалау
Инвестициялық жоба мәні, мақсаты жүзеге асыру ерекшеліктерін айқындау
Самұрық-Қазына ұлттық әл-ауқат қоры туралы
Жобаны басқару процестері
Инвестициялық жобаны бағалау
Инвестициялық жобалаудың теориялық және ғылыми-практикалық проблемаларын және оның Қазақстан экономикасының экономикалық өсуі жағдайындағы ролін зерттеп, соның негізінде инвестициялық жобалаудың басқару тиімділігін жетілдіруге байланысты ұсыныстар жасау
Бизнес жобаның тиімділігін бағалау
Инвестициялық жоба объектілері