Қоймадағы материалдық құндылықтар есебі
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1. МАТЕРИАЛДЫҚ АКТИВТЕРДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ ЖӘНЕ ОНЫҢ СИПАТТАМАСЫ
Қорлар-есеп объектісі ретінде
Материалдық активтердің түсуін және босатылуын құжатпен рәсімдеу
2. «ПЕТРО ҚАЗАҚСТАН ҚҰМКӨЛ РЕСОРСИЗ» АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМЫНДАҒЫ МАТЕРИАЛДЫҚ АКТИВТЕР
2.1 Қоймадағы материалдық құндылықтар есебі
2.2 Бухгалтериядағы материалдық құндылықтар есебі
2.3 «Петро Қазақстан Құмкөл Ресорсиз» акционерлік қоғамында қорларды
2.4 Дайын өнім есебі
3. КӘСІПОРЫНДА МАТЕРИАЛДЫҚ АКТИВТЕРДІ ТИІМДІ ПАЙДАЛАНУДЫ ТАЛДАУ
3.1 Кәсіпорынды материалдық қорлармен қамтамысыз етуді талдау
3.2 «Петро Қазақстан Құмкөл Ресорсиз» акционерлік қоғамында материалдық
3.3 Материалдық қорларды басқаруды жетілдіру жолдары
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазіргі экономикалық жағдайда әрбір ұйымның қызмет
Бухгалтерлік есеп нарықтық экономика жағдайында ұйым жөнінде жан–жақты қамтылған
Орталықтан жоспарланған экономика жағдайында жүзеге асырылған бухгалтерлік есеп жүйесі
Активтер – кәсіпорын қызметі барысында пайдаланылатын және болашақта экономикалық
Материалдық активтер – сыртқы пішіні, заттай нысаны бар, болашақта
Кәсіпорындар мен ұйымдардың қызметі барысында өздерінің өндірген дайын
Олардың өндіріс құралдарынан өзгешелігі еңбек заттары өндірісте пайдаланылған кезде
Ұйымда өткізілуі қиын тауарлы – материалдық қорлардың шамадан тыс
Жақсы және дұрыс ұйымдастырылған есеп материалдардың түгел сақталуына, үнемді
Негізгі материалдар мен шикізаттар өндірілетін өнімнің құрамына кіріп оның
Мұнай - газ компанияларының материалдық активтерін пайдалану тиімділігі мен
Бухгалтерлік есептің жаңа жүйесінде материалдық активтер есебін жүргізуге жаңа
Тақырыптың зерттелу дәрежесі. Бухгалтерлік есеп және аудит саласындағы
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты
Көрсетілген мақсатқа жету үшін зерттеу барысында төмендегідей міндеттер
- кәсіпорында материалдық активтер есебін ұйымдастырудың мәні;
- қорлар есебімен байланысты шаруашылық операциялары мен құжаттарды рәсімдеу
- кәсіпорынның қорларды пайдалану тиімділігі мен материалсыйымдылығына талдау
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі: «Петро Қазақстан Құмкөл Ресорсиз»
“ПетроҚазақстан” – тігінен интеграцияланған мұнай-газ тобы, оның акционерлері “Қытай
«ПетроҚазақстан» компаниялар тобының өндірістік құрылымының негізін «ПетроҚазақстан Құмкөл Ресорсиз»
«ПетроҚазақстан» сондай-ақ Оңтүстік Торғай мұнайлы алабында қызметін жүзеге асыратын
«ПетроҚазақстан» компаниясының бизнесі – мұнайды геологиялық барлау мен өңдеуден
Серіктестік қызметінің негізгі мақсаты пайда алу болып табылады.
Кез келген ұйым үшін бүкіл шаруашылық операцияларын анықтауға, талдауға
Зерттеу пәні. Кәсіпорындағы материалдық активтер есебін ұйымдастыру және
Дипломдық жұмыстың теориялық және әдістемелік негізі. Дипломдық жұмысты
Жүргізілген зерттеу барысында қазақстандық заң актілері мен нормативтік-құқықтық актілері
Дипломдық жұмыстың құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан,
1. МАТЕРИАЛДЫҚ АКТИВТЕРДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ ЖӘНЕ ОНЫҢ СИПАТТАМАСЫ
Қорлар-есеп объектісі ретінде
Тауарлы – материалдық қорлар - өндіріс циклінде қолданылатын еңбек
Тауарларды өндіру мен жеткізу бір қалыптылық жоқ жағдайында үзіліссіз
Жалпы түсінік бойынша, тауарлы-материалдық қорлар мынадай активтер түрінде беріледі:
1. Шикізат қатары, материалдар, сатып алатын жартылай фабрикаттар және
Аяқталмаған өндіріс, жұмыстар, қызметтер орындау;
Ұйымдардың қызметі барысында сатуға арналған дайын өнімдер мен тауарлар
Соған сәйкес тауарлы-материалдық қорлардың келесідей топтарын бөліп көрсететін, олардың
а) Шикізаттар мен материалдар - өнімнің материалдық негізін құрайды.
ә) Сатып алынатын жартылай фабрикаттар - өңдеудің белгілі бір
б) Отын - өндірістегі өзінің тағайындалу және пайдалану жағдайлары
в) Ыдыс және ыдыстық заттар – бұл әртүрлі материалдар
г) Қосалқы бөлшектер - машиналар мен құрал жабдықтардың тозған
д) Өзге де материалдар өзіне аталмыш ұйымда материалдар, отын
е) Басқа жаққа қайта өңдеуге берілген материалдар – бұл
ж) Құрылыс материалдары – құрылыс салушы ұйымдар есепке алынатын,
Осы жоғарыдағы аталғандарды 1- суретте көрсетейік.
Сурет 1. Ұйымдағы қорлардың жіктелуі
Кәсіпорындар мен ұйымдардың қызметі барысында өздерінің өндірген дайын
Олардың өндіріс құралдарынан өзге еңбек заттары өндірісте пайдаланылған кезде
Ұйымдағы материалдық активтер есебінің міндеттері 2-суретте көрсетілген.
Сурет 2. Материалдардың есебін жүргізудің міндеттері
Материалдарды есептеудің негізгі міндеттері:
Дайындалған, келіп түскен және өндіріске немесе сыртқа босатылған материалдарды
Материалдардың қоймада және тасымалдау кезінде түгел сақталуын бақылау.
Материалдық қорлар қалдығының белгіленген мөлшерден артып немесе төмендеп кетпеуін
Материалдарды өндірісте пайдаланған кезде олардың техникалық жолмен анықталғын мөлшерін
Материалдардың өндірісте ұтымды пайдаланылуын бақылау.
Дайындалған материалдардың өзіндік құнын анықтап және олардың жоспарлы есептеу
Жақсы және дұрыс ұйымдастырылған есеп материалдардың түгел сақталуына, үнемді
- Тиісті түрде жабдықталған материалдық-қорларды сақтайтын қойма немесе бөлме
- Материалдар қойманың әр бөлігінде өздерінің түрлері, сорттары, өлшемдері
Кәсіпорындар мен ұйымдардың әкімшілігі материалдарды сақтайтын жерді таразымен, өлшеу
Материалдардың есебін дұрыс және ұтымды ұйымдастыру үшін мыналар керек:
Материалдардың бірыңғай номенклатурасы мен жоспарлы есеп айырысу бағасын белгілеу;
Құжат айналымының дәл жүйесін белгілеу және материалдарды есепке алу
Бірыңғайланған алғашқы есеп құжаттары нысандарының түрлерін белгілеу және олармен
Сонымен қатар материалдарды алдағы уақыттарда пайдалану үшін өндіріске босату
Еңбек заттары біртекті емес. Олардың бір-бірінен өндірісте атқаратын міндеттеріне
шикізат;
негізгі материал;
көмекші материал;
жартылай фабрикат және тағы басқалар болып бөлінеді.
Негізгі материалдар мен шикізаттар өндірілетін өнімнің құрамына кіріп оның
Шикізаттар деп-бұрын азды-көпті еңбек сіңірілген заттарды атайды. Бұлардың құрамына
Негізгі материалдардың қатарына өнімнің өзіндік құнын құрайтын өңдеуші өнеркәсіп
Өндірістік үдерістің бір сатысынан толық өтіп әрі қарай өңдеуді
Көмекші материалдарға - әр түрлі химикаттар мен майлайтын, сүретін
Материалдық қорлардың ішінде бөлек топ болып отындар, ыдыс және
Кез-келген кәсіпорынның өндірістік-шаруашылықтық қызметінде тауарлы-материалдық қорлар маңызды роль атқарады.
Өндірістік запастар мен материалдық құндылықтар еңбек заты болып табылады
Нарықтық экономика жағдайында тауарлы-материалдық қорларды сатып алумен дайындау дайындаудың
Кәсіпорында материалдық есепті ұйымдастыру есептік жұмыстардың күрделі түрінің бірі
Қазіргі кезде кәсіпорындарда материалдарды дайындау мен сатып алу есебін
Кәсіпорын (құрылымдық бөлімшелер) басшылары өндірістік қызметті жүзеге асыра отырып
Тауарлы-материалдық қорларды пайдалануды бақылау мен есебін дұрыс ұйымдастырмау оның
1.2 Материалдық активтердің түсуін және босатылуын құжатпен
Жабдықтаушылардың қоймаларынан тауарлы – материалдық қорларды алуды алушы кәсіпорын
Жабдықтаушылардың қоймаларынан тауарларды алу үшін материалды жауапты тұлғаға сенімхат
Бір қоймаға жататын тауарлы – материалдық қорлар алынған жағдайда
Пайдаланбаған сенімхатты қайтарған кезде оны «Сенімхаттарды есепке алу журналына»
Жабдықтаушылардан сатып алушының қоймасына автотранспортпен
Материалдық қорларды кәсіпорын әртүрлі жағдайда алуы мүмкін: жабдықтаушының қоймасынан;
Тауарлы-материалдық қорларды кірістеуге мына құжаттар негіз болып саналады:
шот- фактура;
тауарлы-транспорттық накладной;
тауарды қабылдап алған материалды жауапты тұлғаның жазған накладнойы мен
кіріс ордері;
материалды қабылдау туралы акті;
материалдық құндылықтардың өндірісте дайындалған және сақталған кезіндегі жетіспеушілігі мен
табиғи шығын нормаларына сәйкес материалдардың жоғалуы туралы актісі;
материалдардың бүлінуі, сынуы, қирауы туралы актісі.
Кіріс ордері. Жабдықтаушылардан немесе тысқары кәсіпорындардан өңдеуден келіп түскен
Материалды қабылдау туралы акті. Жабдықтаушылардың ілеспе құжаттарындағы мәліметтерді
Материалдық құндылықтардың өндірісте дайындалған және сақталған
Бұл құжат материалды қабылдау жөніндегі актіге тіркеледі. Екі
Табиғи шығын нормаларына сәйкес материалдардың жоғалуы туралы актісі. Ұйымның
Материалдардың (тауарлардың) бүлінуі, сынуы, қирауы туралы актісі. Кәсіпорында бүлінудің,
Келіп түсетін материалдық қорлардың есептік құжаттары жабдықтау бөліміне жіберіледі.
Осы құжаттардың деректерін ассортиментке, материалдық қорлардың санына, бағаға, тиеп-жөнелту
Жеткізушінің есеп айырысу құжаттарын төлеуге келісім беруге немесе оларды
Есеп айырысу құжаттарын келіп түсетін жүктерді есепке алудың №1-нысанындағы
Есеп айырысу құжаттарын бухгалтерияға табыс етуге және материалдарды алу
Материалдарды қоймадан алу үшін жеткізушіге немесе көлік ұйымына және
№2А-нысанын материалдық құндылықтарды алуын нөмірленген және тесіп байланған, берілген
№2-нысанындағы сенімхатты қолданған кезде оларды беру және алу туралы
Материалдық құндылықтардың келіп түсуі мыналармен
1. №4-нысанындағы кіріс ордерімен, субъектіге жеткізушілерден немесе тысқары кәсіпорыннан
2. №5-нысанындағы тауар-көлік жүкқұжатын жеткізуші материалдық құндылықтар жеткізушінің қоймасынан
- Оның біріншісі жүкті жіберушіде қалады.
- Екінші данасы материалдық құндылықтарды кіріс ету үшін жүкті
- Үшішші данасы жүкті тасымалдағаны үшін көлік ұйымына шот
3. №7-нысанындағы материалды қабылдау туралы акті жеткізушілердің жолдама құжаттарының
4. Әзірлеу, сақтау және өндіру процесінде материалдық құндылықтардың жетіспеушілігі
Акт қордың сақталуы үшін жауапкершілікті бөлімшенің есебінен шығаруға және
5. Материалдық құндылықтардың табиғи кему нормасы шегіндегі ысырабы туралы
6. Жүк құжатпен рәсімделетіндер:
материалдық құндылықтардың өңдеуден келіп түсуі;
пайдаланылмаған материалдардың қоймаға қайтарылуы;
табыстылықтан материалдардың келіп түсуі.
Материалдардың бөлінуі, сынуы, қирауы туралы актісі. Кәсіпорындарда сынудың, бүлінудің,
№ 1240 09.11.1994 ж және т.б. нормативтік актілерге
Сурет 3. Материалдық қорларды қабылдау және кірістеу құжаттары
Түскен тауарларды қоймада қабылдауды қойма меңгерушісі сапасы және санын
Мұндай тауар қабылдауды құжаттық рәсімдеу тәртібі рационалды болып саналады,
Тауарлы – материалдық қорларды жабдықтаушы жөнелткенде оған келесі құжаттар
Тауарлық, есептік және көліктік.
Тауарлық құжат – деп, жіберілген тауарлар саны мен сапасы,
Есеп айырысу құжаттары – бұл түскен тауарларды түсіргенде
Көліктік - бұл құжаттар тасымалданған жүк көлемін және
теміржол накладнойы – теміржол көлігімен тасымалдайтын тауарлар.
Тауарлы – көліктік накладнойы – автокөліктік тасымалдайтын тасымалдайтын тауарлар
Коносамент – су жолымен тасымалданатын тауарлар;
Авиа накладнойы - әуе жолымен және су жолымен тасымалдайтын
Кәсіпорын қоймасынан материалдар өнімді әзірлеуге және басқа да
Материалдардың шығысы мынадай құжаттар бойынша рәсімделеді:
Лимиттік – жинақтама картасы; материалдарды айырбастауға арналған талап –актісі;
Материалдық қорларды босату кезінде ұйымда төмендегідей құжаттар қолданылады.
Сурет 4. Материалдарды шығыстау құжаттары
Жабдықтаушылар тауарларды босатқан кезде әрбір жіберілген бөлігіне 3 данада
Лимиттік - жинақтама картасы - өнімді дайындауда үздіксіз
Қоймашының лимиттік – жинақтама картасын цех өкілі, ол цехтың
Материалдарды айырбастауға арналған талап– актісі. Бұл құжат қорлардың белгіленген
Материалдарды босатуға арналған талап накладнойы. Босалқыларды субъектінің өз ішіндегі
Ол екі дана да дайындалады. Материалдарды өз кәсіпорынының шаруашылықтарына
Кәсіпорынның аумағынан тыс жерде орналасқан өз шаруашылықтарына немесе басқа
Әрбір кәсіпорын ресурстардың тиімді жұмсалуын қадағалау қажет және олардың
Өндірілетін өнім көлемі мен сапасының жоғары болуы көп жағдайда
Материалдық құндылықтардың өндіріс процесіндегі функционалдық қызметін ескере отырып, олардың
Материалдық құдылықтардың есебін дұрыс жүргізу өндірістің тиімділігін арттыруға, олардың
Кәсіпорынға келіп түскен қорлардың сақталуын қамтамасыз ету, қоймада бұрын
Тауарлы-материалдық қорлардың сақталуын бақылау біріншіден, кәсіпорынға қорлардың жарамсыздығына жол
2. «ПЕТРО ҚАЗАҚСТАН ҚҰМКӨЛ РЕСОРСИЗ» АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМЫНДАҒЫ МАТЕРИАЛДЫҚ АКТИВТЕР
2.1 Қоймадағы материалдық құндылықтар есебі
Қойма есебін жүргізудің шарттары:
- арнаулы жабдықталған қоймалардың болуы немесе материалдарды
- материалдарды секциялар бойынша бөліп орналастыру, ал оларды
- материалдар сақталатын жерлердің қажетті салмақ өлшейтін және
Қоймалардың түрлері:
- айрықша – арнайы номенклатурадағы құндылықтарды сақтау үшін
- әмбебап немесе орталық қоймалар, әртүрлі топтар мен құндылықтардың
- жабық «бір қабатты немесе көп қабатты, жылытылатын және
- арнаулы- сусымалы материалдар үшін бункерлері бар, жанармай мен
Қойма жайлары күзеттің техникалық құралдарымен, өрт сөндіретін автоматты
«Петро Қазақстан Құмкөл Ресорсиз» акционерлік қоғамында материалдар өздері сақталып
Айта кететін жағдай, ай соңында бухгалтерияға ондағы көрсетілген материалдардың
«Петро Қазақстан Құмкөл Ресорсиз» акционерлік қоғамында материалдардың өндірістегі жұмсалуына
Материалдар есебінің жүргізілу тәртібі. Әрбір босатылған материалдың құны бағалау
Қойма есебінің карточкасы
Сурет 5. Материалдар есебін жүргізу тәртібі
«Петро Қазақстан Құмкөл Ресорсиз» акционерлік қоғамында өндірісте материалдардың пайдаланылуына
нормадан ауытқушылықтарды құжатпен рәсімдеу;
партиялар бойынша ашып – санап- өлшеп көру есебі;
түгелдеу (түгелдеу әдісі).
1-әдіс. Бұл әдіс кезінде, яғни материалдардың бір түрін басқасына
2-әдіс. Ашып-санаған материалдардың әр бір партиясы бойынша ауытқуларын анықтау
Ашып-санап-өлшеп көрудің көмегімен нақты дайындалған материалдардың санап нормативтік санымен
3-әдіс. Бұл әдістің мәні мынада: өндіріске босатылған материалдардың саны
«Петро Қазақстан Құмкөл Ресорсиз» акционерлік қоғамында тауарлы-материалдық қорлардың қоймалық
1. Шығыс наклодной бойынша негізгі өндіріске материалдар босатылды, 158
Дебет 8110 «Негізгі өндіріс»
Кредит 1310 «Шикізаттар мен материалдар»
2. Қойманы түгендеу нәтижесінде артық материалдар анықталды, 23 000
Дебет 1310 «Шикізаттар мен материалдар»
Кредит 6280 «Өзге кірістер»
3. Материалдық шығындар негізгі өндіріс шығындарына жатқызылды, 23 000
Дебет 8110 «Негізгі өндіріс»
Кредит 1310 «Шикізаттар мен материалдар»
4. Жабдықтаушылардан мұнай құятын цистерналар қоймаға кірістелді, 1300 000
Дебет 1310/5 «Ыдыс және ыдыс материалдары»
Кредит 3310 «жеткізушілер мен мердігерлердің қысқа мерзімді кредиторлық берешегі»
5. Ыдыс материалдары көмекші өндіріске босатылды, 1 300 000
Дебет 8311 «Көмекші өндіріс»
Кредит 1310/5 «ыдыс және ыдыс материалдары»
6. Мұнай скважиналарына жұмысшыларды вахталық қалашықтан жеткізу үшін 1
Дебет 8110 «Негізгі өндіріс» 150,0 мың теңге
Кредит 1310/4 «Отын» 150,0 мың теңге
2.2 Бухгалтериядағы материалдық құндылықтар есебі
«Петро Қазақстан Құмкөл Ресорсиз» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде қорлар есебі
Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің 23.05.2007 жылғы № 185 бұйрығымен
1310 «Шикізат және материалдар»
1320 «Дайын өнім»
1330 «Тауарлар»
1340 «Аяқталмаған өндіріс»
1350 «Өзге қорлар»
1360 «Қорларды есептен шығару бойынша резерв»
ХҚЕС- на сәйкес 1310 «Шикізаттар мен материалдар» шотына талдамалық
«Петро Қазақстан Құмкөл Ресорсиз» акционерлік қоғамында материалдардың бухгалтериядағы
Айырмашылығы: Қоймадағы карточкаларда сандық есеп қана жүргізілсе, бухгалтериядағы карточкаларда
Бірінші бөлімде кіріске алынған материалдардың жиынтық өзіндік құны жайлы
Екінші бөлімде әрбір қойма мен материалдарға жауапты тұлғалар бойынша
«Петор Қазақстан Құмкөл Ресорсиз» акционерлік қоғамында бухгалтерлік есеп қызметі
Материалдардың келіп түсуі
Материалдардың ішкі қозғалысы
Өндіріске материалдардың босатылуы
Материалдардың сыртқа босатылуы
Материалдардың ұйымға келіп түсуінің есебі үшін 1310 «Шикізаттар мен
Есепте материалдардың келіп түсуін рәсімдеу үшін «материалдардың келір түсуі»
1. «Құжаттар/Материалдар есебі» менюіндегі «Материалдардың келіп түсуі» пункті
2. «Журналдар/ Материалдар есебі» менюіндегі «Материалдардың келіп түсуі» пункті
Материалдардың келіп түсуі бойынша операцияларды рәсімдеу үшін құжатта төмендегідей
- материалдардың қандай қоймаға кірістелетінін көрсету;
- кредиторлық қарыздар есебі жүргізілетін шотты көрсету;
- «Контрагенттер» және «Негізі» деректемелерінде материалдардың кімнен келіп түсетінін
- ҚҚС-ты дұрыс есепке алу үшін «Айналым түрі» және
- егер таңдалған кредиторлық қарыз шоты валюталық болса көрсету.
Құжаттың кестелік бөлігі саны мен бағасы көрсетілген материалдар тізімімен
Құжат бойынша барлық деректемелерді толтырып болған соң, «Жазу» және
Құжаттың қағаз нысанын баспаға шығару үшін «Баспаға шығару» түймесін
«Материалдардың ішкі қозғалысы», «Өндіріске материалдардың босатылуы» және «Материалдардың сыртқа
Құмкөл кенішіндегі мұнайдың құрамында парафиннің үлесі көп болып келеді.
Мұнай бұрғыларындағы асфальттік-смолалық-парафиндік қалдықтар жоғары қысымды қалыптастырып, мұнай құбарларының
Мұнайдың парафинмен толығыу деп аталатын температурада парафин қалдықтары қалыптасады.
Осы құбылыспен күресу мақсатында мұнай өндірісінде Клеар – 2517,
Ал мұнай өндірісіндегі жабдықтардың тот басуын болдырмау үшін Корексит-6350
Қазіргі кезде тек қана мұнай емес, сондай-ақ одан өндірілген
Мұнай өндіруші кәсіпорын
Өндіру Тазалау, газдан тазарту, судан тазарту Мұнайды өңдеуге дайындау
Мұнай
1 2 3 4
Сурет 5. Мұнайдың өндірушіден тұтынушыға дейінгі сатылары
«Петро Қазақстан Құмкөл Ресорсиз» акционерлік қоғамында материалдар есебі 1310
1310/1- «Клеар – 2517 химикалық реагенті»
1310/2 «АН-108р химикалық реагенті»
1310/3 «Корексит-6350 химикалық ингибиторы»
1310/4- «Отын»
1310/5- «Ыдыс және ыдыс материалдары»
1310/6- «Қосалқы бөлшектер»
1310/7- «Басқа жаққа өңдеуге берілген материалдар»
1310/8- «Өзге де материалдар»
«Шикізаттар мен материалдар» шотында өндірілетін өнімнің қүрамына кіріп,
«Сатылып алынған жартылай фабрикаттар» шотында өндіріліп шығарылатын өнімді жинақтау
«Отындар» деп аталатын шотта тасымаддау қүралына пайдаланатын, сондай-ақ өндірістің
«Ыдыс және ыдыстық материалдар» шотында үйымдағы ыдыс және ыдыстық
«Қосалқы бөлшектер» деп аталатын шотта үйымның пайдалануындағы машиналар мен
«Басқадай материалдар» деп аталатын шотта өндіріс қаддықтары, түзетілмейтін өндіріс
«Өқдеуге берілген материалдар» шотында қайта ондсу үшін басқа үйымдарға
1310/1, 1310/2, 1310/3 – қосалқы шоттарында мұнай өндірісі барысында
1. «ШНОС» акционерлік қоғамынан жалпы сомасы 2482,3 мың теңгеге
а) Дебет 1310/1 «Клеар – 2517 химикалық реагенті» 2482,3
Кредит 3310/1 «Жеткізушілер және мердігерлердің қысқа мерзімді кредиторлық берешегі»
ә) Есептелген ҚҚС сомасына
Дебет 1420 «Қосылған құн салығы» 266,0 мың теңге
Кредит 3310/1 «Жеткізушілер және мердігерлердің қысқа мерзімді кредиторлық берешегі»
б) Жеткізушілердің қарызы төленді
Дебет «Жеткізушілер және мердігерлердің қысқа мерзімді кредиторлық берешегі» 2482,3
Кредит 1030 «Ағымдағы банктік шоттағы ақша қаражаты» 2482,3 мың
2. Мұнай бұрғыларының ағымдағы жөндеуі үшін қажетті қосалқы бөлшектер
Дебет 1310/6 «Қосалқы бөлшектер» 3124,8 мың теңге
Кредит 3310/2 «Жеткізушілер және мердігерлердің қысқа мерзімді кредиторлық берешегі»
3. Мұнайды өңдеу үшін Шымкент қаласындағы «ШНОС» АҚ-ң мұнай
Дебет 1310/5 «Ыдыс және ыдыс материалдары»
Кредит 3310/3 «Жеткізушілер және мердігерлердің қысқа мерзімді кредиторлық берешегі»
4. Шикі мұнай одан әрі өңделуі үшін Шымкент қаласындағы
Дебет 1310/7 «Басқа жаққа өңдеуге берілген материалдар» 24852,3 мың
Кредит 1310 «Шикізаттар мен материалдар» 24852,3 мың теңге
5. Жоспарлы түгендеу кезінде артық шыққан «Корексит-6350 химикалық ингибиторы»
Дебет 1310/3 «Корексит-6350 химикалық ингибиторы» 45,2 мың теңге
Кредит 6280 «Өзге кірістер» 45,2 мың теңге
6. Қоймашы А.Б. Махатовтың өз кінәсін мойындауына байланысты қоймадағы
а) кінәлі тұлғаның міндеттемесі көрсетілді
Дебет 1250 «Қызметкерлердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі» 14,1 мың
Кредит 3390 «Өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешек» 14,1 мың
ә) кем шыққан қосалқы бөлшүектер есептен шығарылды
Дебет 3390 «Өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешек» 14,1 мың
Кредит 1310/6 «Қосалқы бөлшектер» 14,1 мың теңге
1340 «Аяқталмаған өндіріс» шотында «Петро Қазақстан Құмкөл Ресорсиз»
Дебет 1340 «Аяқталамаған өндіріс»
Кредит 8110 «Негізгі өндіріс»
Келесі жылдың 1 қаңтарында «аяқталмаған өндіріс» шотындағы қалдық қайтадан
Дебет 8110 «Негізгі өндіріс»
Кредит 1340 «Аяқталмаған өндіріс»
1350 «Өзге де қорлар» шотында қоғамның шаруашылық мақсатында
1350/1 –«Кеңсе материалдары»
1350/2 – «Кеңсені жуу, сүрту, тазалау және т.б. жууышы
1350/3 – «Өзге де шаруашылық материалдары»
Кесте 1
«ПҚҚР» АҚ-ғы «Қорлар» есебі бойынша негізгі шаруашылық операциялары
№ Операция мазмұны
Дебет Кредит Сомасы
1 - «ҚазМұнайГаз» АҚ-нан «Корексит-6350 химикалық ингибиторы» келіп
- ҚҚС сомасына
-Жабдықтаушылардың қарызы ағымдағы шоттан төленді
1310/3
1420
3310
3310
3310
1030
4227000
452892,9
3774107,1
2 Көмекші өндіріске резина-техникалық бұйымдар босатылды
8310
1310
21546
3 «Agip» корпорациясынан мұнай бұрғылары үшін қажетті қосалқы
1310/6
3310
198752
4 Көмекші өндіріске қатты отын жіберілді 8310 1310/4 13422
5 Негізгі өндіріске «АН-108р» химиялық реагенті босатылды 8110 1310/2
6 Құрылтайшы «Торғай петролеум» АҚ-нан жарғылық капиалға салым ретінде
7 Кеңсе материалдары тегін келіп түсті 1350/1
8 Түгендеу кезінде артық қосалық бөлшектер кіріске алынды 1310/6
9 Ақысы төленген сапасын химиялық реагент жеткізушіге қайтарылды
- сату құнына
- ҚҚС сомасына
1280
1280
1310
1420
952105
102011,25
10 Аяқталмаған өндіріс қалдығы негізгі өндіріске аударылды 8110 1340
11 Негізгі өндіріс қалдығы аяқталмаған өндіріске аударылды 1340 8110
12 Кеңсе материалдары есептен шығарылды 7210 1350/1 95214
13 Есеп беретін тұлғалар есебінен материалдар кіріске алынды 1310
Ескертпе - Кесте мәліметтері алғашқы бухгалтерлік құжаттардан алынды
1. Қоғам кеңсе қажеттіліктері үшін қажетті А4
Дебет 1350/1 «Кеңсе материалдары» 18 900 теңге
Кредит 1010 «Кассадағы ақша қаражаты» 18 900 теңге
2. Бухгалтерия қызметі үшін кеңсе материалдары (ақ қағаз, қаламсап,
Дебет 7210 «Әкімшілік шығыстар» 7 500 теңге
Кредит 1350/1 «Кеңсе материалдары» 7 500 теңге
3.Кінәлі тұлға анықталмаған кеңсе материалдарының жетіспеушілі есептен шығарылды
Дебет 7410 «Актвитердің істен шығуымен байланысты шығыстар» 13 200
Кредит 1350/1 «Кеңсе материалдары» 13 200 теңге
1360 «Қорларды есептен шығару бойынша резервтер» шотында қорлардың құнын
«Петро Қазақстан Құмкөл Ресорсиз» акционерлік қоғамында бұл шо бойынша
1361 «Шикізаттар мен материалдар бағасын арзандаты бойынша резерв»
1362 «Дайын өнімнің бағасын арзандату бойынша резерв»
1363 «Өзге де қорлардың бағасын арзандату бойынша резерв»
Қорларды есептен шығару бойынша резервтер шоты бойынша қоғамда төмендегідей
1. Қорлардың бағасын таза сату құнына дейін арзандататын резерв
Дебет 7420 «Активтердің құнсыздануынан түсетін шығыстар»
Кредит 1360 «Қорларды есептен шығару бойынша резервтер»
2. Тұрақты клиентке дайын өнім құнын арзандатумен байланысты резерв
Дебет 1362 «Дайын өнімнің бағасын арзандату бойынша резерв»
Кредит 1320 «Дайын өнім»
«Петро Қазақстан Құмкөл Ресорсиз» акционерлік қоғамындағы «Қорлар» шоты бойынша
Қорларды есептен шығару бойынша құрылған резервтер есепті кезең соңында
2.3 «Петро Қазақстан Құмкөл Ресорсиз» акционерлік қоғамында қорларды
Қазақстан Республикасында осы күнгі қолданылып жүрген ереже бойынша
Жылдық есеп беру (жыл аяғында) алдында маусыммен жұмыс істейтін
Материалдық қорларды міндетті түрде түгендеу материалдарға жауапты адамның ауысуына
Түгендеу–бұл меншіктің сақталуын, материалдық құндылықтардың сапалы күйін, олардың қоймалық
Түгендеу тексерудің көлеміне қарай – толық және жартылай, сипатына
Тауарлы-материалдық құндылықтардың нақты қолда барын тексеруді бастағанға дейін түгендеу
1. тауарлы-материалдық құндылықтар сақталатын қосалқы үй-жайларды, жеке кіріп шығатын
2. барлық салмақ өлшеу приборларының дұрыстығын және оларды таңбалау
3. түгендеу сәтінде кіріс және шығыс құжаттарының инвентарлық тізілімнің
4. түгендеу басталған кезде барлық кіріс және шығыс құжаттарының
Түгендеуді жүргізу сәтінде бухгалтерияда «Қоймалар, учаскелер бойынша тауарлы-материалдық құндылықтардың
Петро Қазақстан Құмкөл Ресорсиз» акционерлік қоғамында түгендеу кезінде түскен
Бұл материалдық қорлар «Түгендеу кезінде келіп түскен тауарлы-материалдық қорлар»
Түгендеу ұзақ уақыт бойы жүргізілген кезде, ерекше жағдайларда және
Төгілгіш және жамылғыш материалдарды шамалау және есептеу негізінде анықтайды.
Тауарлы-материалдық құндылықтардың артықшылығы мен кемшілігінің құнын бағалау мен бірге
Жұмыс түгендеу комиссиясының отырысы хаттамамен рәсімделеді, онда қойма шаруашылығының
Тауарлы-материалдық құндылықтардың бүліну себептері, пайдаланылмайтын және жарамсыздарының қалыптасуының себептері
Петро Қазақстан Құмкөл Ресорсиз» акционерлік қоғамында тауарлы-материалдық қорларға түгендеу
Тауарлы-материалдық құндылықтарды түгендеу кезінде Петро Қазақстан Құмкөл Ресорсиз» акционерлік
Түгендеу тізімі
Акті
Салыстыру ведомосі
Түгендеу басталғаннан бұрын әрбір материалдық жағынан жауапты адамнан қолхат
Есептік деректерден ауытқуы анықталған құндылықтар бойынша «Түгендеу нәтижесі бойынша
Түгендеу нәтижелерін бухгалтерияда мынадай тәртіппен реттейді:
- Артық қалдықтар мен жетіспеушіліктің өзара есебі (зачеты) «Материалдар»
- Артық болып шыққан құндылықтар кірістелуі тиіс және олардың
- Кему нормаларынан тыс жетіспеушілік құндылықтардың бүлінуінен болуы мүмкін
«Петро Қазақстан Құмкөл Ресорсиз» акционерлік қоғамындағы материалдық қорларға жүргізілген
Жүргізілген түгендеу нәтижесінде қоймада артық қосалық бөлшектер кіріске алынды
Дебет 1310/6 «Қосалқы бөлшектер» 28 620 теңге
Кредит 6280 «Өзге кірістер» 28 620 теңге
Қоймадағы қорлардың жетіспеушілігі материалды жауапты тұлға Берікболов А. Монына
- кінәлі тұлғаның міндеттемесі көрсетілді
Дебет 1250 «Қызметкерлердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі»
Кредит 3390 «Өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешек»
- кем шыққан қорлар есептен шығарылды
Дебет 3390 «Өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешек»
Кредит 1310 «Шикізаттар мен материалдар»
Қорлардың жетіспеушілігіне жауапты адамға қойылған талап негізсіз деп танылды:
Дебет 7210 «Әкімшілік шығындар»
Кредит 1250 «Қызметкерлердің қысқа мерзімді дебиторлық қарызы» шотының «Тауарлы-материалдық
Материалдық қорларды ұрлау, олардың жетіспеушілігі, қасақана жою немесе материалдарды
Кәсіпорын басшысының бұйрығымен түгендеу жүргізу оның басталуы және аяқталуы
Түгендеу–бұл барлық материалдардың әрқайсысын біртіндеп санап шығып,одан кейін материалдардың
2010 жылдың 1 шілдесінде Петро Қазақстан Құмкөл Ресорсиз» АҚ-да
Кесте 2
«ПҚҚР» АҚ-ғы бухгалтерлік есеп мәліметтері бойынша баланстағы материалдар тізімі
р/с Материалдардың атауы Өлшем бірлігі Бағасы, теңге Нақты қолда
саны сомасы
1 Мұнай құбырлары, ø 250 мм метр 4580 125
2 Мұнай құбырлары, ø 200 мм метр 3900 150
3 Мұнай құбырлары, ø 150 мм метр 3450 102
4 Мұнай құбырлары, ø 100 мм метр 2800 63
5 Клапан дана 12500 56 700000
6 Муфта дана 1247 40 49880
7 Гайка, ø 25 мм дана 410 32 13120
БАРЛЫҒЫ
Ескертпе - Серіктестік мәліметтері бойынша автордың құрастырғаны
Түгендеу комиссиясы түгендеу нәтижелері бойынша қоймадағы түгенделген барлық материалдық
Кесте 3
Түгендеу нәтижелері бойынша түгендеу ведомосы
р/с Материалдардың атауы Өлшем бірлігі Бағасы, теңге Нақты қолда
саны сомасы
1 Мұнай құбырлары, ø 250 мм метр 4580 118
2 Мұнай құбырлары, ø 200 мм метр 3900 150
3 Мұнай құбырлары, ø 150 мм метр 3450 100
4 Мұнай құбырлары, ø 100 мм метр 2800 63
5 Клапан дана 12500 60 750000
6 Муфта дана 1247 40 49880
7 Гайка, ø 25 мм дана 410 28 11480
БАРЛЫҒЫ
Ескертпе - Серіктестік мәліметтері бойынша автордың құрастырғаны
Түгендеу нәтижелері бойынша салыстырмалы ведомость толтырылып, онда артық немесе
Кесте 4
Салыстырмалы ведомость
р/с Материалдар атауы өлшем бірлігі Бағасы, теңге Есеп мәліметтері
саны сомасы саны сомасы жетіспеушілік артықшылық
саны сомасы саны сомасы
1 Мұнай құбырлары, ø 250 мм метр 4580 125
2 Мұнай құбырлары, ø 200 мм метр 3900 150
3 Мұнай құбырлары, ø 150 мм метр 3450 102
4 Мұнай құбырлары, ø 100 мм метр 2800 63
5 Клапан дана 12500 56 700000 56 700000 -
6 Муфта дана 1247 40 49880 42 49880
2 2494
7 Гайка, ø 2 мм дана 410 32 13120
Ескертпе - Серіктестік мәліметтері бойынша автордың құрастырғаны
«Петро Қазақстан Құмкөл Ресорсиз» акционерлік қоғамындағы жоспардан тыс түгендеу
Түгендеу мәліметтері бойынша серіктестікте зерттеу жүргізіліп, кем шыққан заттардың
1. Жалпы құны 40600 (32060+6900+1640) теңге болатын материалдар
Дебет 1250 «Қызметкерлердің қысқа мерзімді дебиторлық қарызы»
Кредит 1310 «Шикізаттар мен материалдар» 40600 теңге
2. Артық материалдар ұйымның кірісіне жатқызылды:
Дебет 1310 «Шикізаттар мен материалдар»
Кредит 6280 «Өзге кірістер» 2494 теңге
Материалдарға жауапты адам материалдардың өзара алмасып кетуінен артық немесе
Кәсіпорындағы материалдық қорларды түгендеу нәтижесі бухгалтерлік есепте түгендеудің біткен
Ұйымдағы қорлар есебі 2 ХҚЕС «Қорлар» стандартына сәйкес
Материалдық қорлар бухгалтерлік есепте мына әдістер негізінде бағаланады [13,
Арнайы сәйкестірілген есептеу әдісі.
Орташа өзіндік құнын есептеу әдісі.
ФИФО әдісі.
1. Арнайы сәйкестірілген есептеу әдісі әдетте бірімен-бірін алмастыруға болмайтын
2. Орташа өзіндік құнын есептеу әдісі бойынша кәсіпорынға кіріске
3. ФИФО есептен шығарылған материалдық қорларды олардың алғашқы кезекте
«Петро Қазақстан Құмкөл Ресорсиз» акционерлік қоғамында тауарлы-материалдық қорларды бағалаудың
Кесте 5
Материалдырдың қоймаға келіп түсу графигі
Материалдардың келіп түсу мерзімі 1 дананың бағасы
(метр) Сатып алу саны Жалпы сомасы
03.01.10 450 120 54000
14.01.10 445 150 66750
05.02.10 448 80 35840
24.02.10 449 320 143680
06.03.10 451 250 112750
12.03.10 453 200 90600
21.03.10 455 120 54600
БАРЛЫҒЫ
1240 558220
Ескертпе - Серіктестік мәліметтері бойынша автордың құрастырғаны
Бірінші тоқсанда барлығы 845 метр сым желілері өндіріске пайдаланылған.
а) өндіріске жұмсалған материалдардың құны: 845*450,2 = 380419
ә) қоймадағы қалдық материалдардың құны: 395* 450,2 = 177829
Қаржылық есептілікте қорларды бағалау олардың өзіндік құнына негізделген. Алайда,
ТМҚ-дың өзiндiк құны мен сатып өткізудің таза құнының ең
1 тәсiл. Баптық әдiс. ТМҚ-дың әрбiр атауы бойынша баланстық
2 тәсiл. Негiзгi тауар топтары бойынша, яғни әрбiр тауар
3 тәсiл. Босалқылардың жалпы деңгейi бойынша анықтау тәсiлi. Барлық
2.4 Дайын өнім есебі
Дайын өнім- өндірістік үрдістің соңғы нәтижесі [14, 35 б].
Өнімді сату арқылы ұйым шаруашылық айналымын аяқтап, бюджет, банк,
Ұйымдарды дайын өнім есебін жүргізуге, оларды уақытында жіберіп және
- дайын өнімді шығаруды, құндылықтардың жағдайын және олардың қоймада
- жіберілген өнімнің құжаттарын уақытында және дұрыс рәсімдеу, сатып
- әкімшілік басқару аппаратының жұмысын бағалап отыру үшін, сатылған
- сатылған өнімнің есебін жүргізіп, оған кеткен нақты шығындарды
Бұл мақсаттарды орындау үшін, ұйым тұрақты, қалыпты жағдайда жұмыс
Дайын өнім өндіруді ұйым бухгалтериясы тұрақты түрде бақылап отыруға
Дайын өнім шығару туралы құжаттар бухгалтерияға күнделікті келіп тұрады,
Өндірілген дайын өнімге қарап ұйым қызметінің қорытындысын бағалауға болады.
Есеп жүргізудің журнал-ордерлік формасына сай, шығарылған өнімнің нақты өзіндік
Қоймадағы дайын өнімнің есебі оперативті-бухгалтерлік тәсіл бойынша жүргізіледі, яғни
Бухгалтер күн сайын қойма есебін қабылдап отыруға тиісті. Қойма
Қойма есебінің карточкасының негізінде, материалды жауапты тұлға ай сайын
Дайын өнімді босату үшін бұйрық-жүкқұжаты жасалады, онда екі құжат
Материалды жауапты тұлға (қоймашы) әрбір бұйрық бойынша өнімдерді
Құжатқа қызмет бөлімінің бастығы, қоймашы және экспедитор қол қояды.
Дайын өнімнің өткізілгенін көрсету үшін бухгалтерия келісім шарттың орындалғанын
«Петро Қазақстан Құмкөл Ресорсиз» акционерлік қоғамында барлық технологиялар сақтала
Толық технологиялық процестен өткен, яғни судан, газдан, парафин және
- шикізаттар мен материалдық шығындар
- еңбекақы шығындары
- еңбекақыдан ұсталатын ұсталымдар бойынша шығындар
- үстеме шығындар
3. КӘСІПОРЫНДА МАТЕРИАЛДЫҚ АКТИВТЕРДІ ТИІМДІ ПАЙДАЛАНУДЫ ТАЛДАУ
3.1 Кәсіпорынды материалдық қорлармен қамтамысыз етуді талдау
Өндіріс процесінде өнім өндіру және қызмет көрсету үшін қажетті
Шығарылатын өнімнің және атқарылатын жұмыстың өзіндік құнының жартысынан артығы
Өнім өндірісін ұйымдастырудың қажетті шарты ретінде оны материалдық ресурстармен
- қалыпты технологиялық процесті қамтамасыз ету үшін өндіріс процесінде
сатып алынатын комплектіленуші бұйымдар мен жартылай фабрикаттар;
сыртқы косіпорындармен орындалатын өндірістік сипаттағы жұмыстар мен қызметтер;
табиғи шикізат (материалдық-шикізат базасының
сырттан сатып алынатын отынның барлық түрлері;
- сатып алынатын энергияның барлық түрлері
Жалпы алғанда, "материалдық шығындар" элементі бойынша бейнеленетін материалдық ресурстар
Материалдык ресурстарды үнемді және рационалды пайдалану варианттарын іздестіру талдаудың
Материалдык ресурстарды талдаудың негізгі кезендері:
материалдық ресурстарды пайдалану тиімділігін бағалау;
материалдық шығындар шамасына материалдық ресурстарды пайдалану тиімділігінің әсерін бағалау;
кәсіпорынның материалдық ресурстармен қамтамасыз
материалдық-техникалық ресурстардың жұмсалу (шығындалу) нормасының негізделуін талдау;
материалдық ресурстарға оптималды қажеттілікті негіздеу.
Материалдық ресурстарды талдау үшін ақпарат көздері ретінде материалдық ресурстарды
Мерзім аяғына запастардың қүралуына материалдық ресурстар қажеттілігі 3 бағада
қоймалық аудандарға қажеттілікті анықтау үшін қажетті натуралдық
айналым құралдарына қажеттілікті
жабдықтау графигінің орындалуын
Запастармен кәсіпорынның қамтамасыз етілуі, күндермен келесі формула бойынша есептеледі:
(1)
мұндағы Здн — шикізат пен материалдардың запастары, күндер;
Змі — натуралдық пен құндық көрсеткіштердегі і-ші түрлі материалдық
Р — натуралдық пен қүндық көрсеткіштердегі і-ші
Материалдың орташа күндік шығыны талданушы мерзімдегі і-ші түрлі материалдық
Материалдық ресурстармен қамтамасыз етілуін талдау процесінде келесі көрсеткіштер анықталады:
материалдық ресурстарға қажеттілікті
жабдықтаулар ырғақтылығы және
тауарлық запастармен нақты
материалдық ресурстармен қамтамасыз етудің жеткіліксіздігіне байланысты өндіріс көлемінің төмендеуі.
Материалдық ресурстарға қажеттіліктің олармен жабдықтау бойынша келісім-шарттармен қамтамасыз етілу
- жоспар бойынша қамтамасыз ету коэффициенті
жасалған келісім - шарттар бойынша сомасы/ жоспарлы
- нақты қамтамасыз ету коэффициені
нақты жабдықталған материалдық ресурстар құны/жоспарлы
Келтірілген коэффициенттерді талдау материалдардың әрбір түрі бойынша жүргізіледі.
Жабдықтаушылардан алынған материалдар мөлшері, олардың стандарттарға, техникалық жағдайларға, келісім-шарт
Шикізат пен материалдардың ырғақсыз жабдықтаулары жабдық түрлерін, жүмыс уақытының
Кәсіпорынның шикізат пен материалдарға қажеттілігін талдаудың қорытынды кезеңінде өнімнің
ресурстардың кем болып жабдықталуы;
материалдардың өте төмен сапасы;
материалдарға бағалар өзгерісі;
жабдықтаулар графигінің бүзылуынан түрулар.
«Петро Қазақстан Құмкөл Ресорсиз» акционерлік қоғамында тауарлы-материалдық қорлардың 2008-2010
Кесте мәліметтері бойынша кәсіпорындағы материалдық ресурстардың құрамы мен құрылымына
Кесте 6
Тауарлы-материалдық қорлардың құрамы мен құрылымдық өзгерісін талдау
Материалдар 2008 жыл 2009 жыл 2010 жыл Өзгерісі,
2010 жылды
2009 жылмен
салыстырғанда
(+ , -)
мың
теңге Үлесі % мың
теңге Үлесі % мың
теңге Үлесі %
Шикізат, материалдар 28140 44,7 18000 49,9 27180 39,6 +9180
Жартылай фабрикаттар 3891,76 6,2 2972,65 8,3 3115 4,5 +142,35
Отын 2254,96 3,6 2071,5 5,7 1980,7 2,9 -90,8
Ыдыстық материалдар 1368,4 2,2 1397,7 3,8 1281,5 1,8 +483,8
Қосалқы бөлшектер 515,12 0,8 600,0 1,7 500 0,8 -100
Өзге де материалдар 1230,43 1,9 1900 5,3 2071 3,0
Құрылыс материалдары 25558,99 40,6 9126,57 25,3 32442,8 47,3
Барлығы 62959,66 100,0 36068,42 100,0 68571 100,0 +32502,58
Ескертпе – 1С:Бухгалтерия бағдарламасындағы қорлардың номенклатуралық тізімі негзінде автордың
Кәсіпорында тауарлы-материалдық құндылықтардың көлемі ай сайын өзгеріп отыруы
«Петро Қазақстан Құмкөл Ресорсиз» акционерлік қоғамында жүзден астам материалдық
Кесте 7
Негізгі материалдық қорлардың тамыз және қыркүйек айларындағы
Материалдар Тамыз айы Қыркүйе айы Жалпы құнының өзгерісі
(+,-)
Бір
бірліктің
бағасы,
теңге Көлемі Сомасы
теңге Бір
бірліктің
бағасы,
теңге Көлемі Сомасы
теңге
1. Мұнай құбыры, метр 1000 30 30000 1000 8
2. Битум, кг 60,0 350 21000 60 174 10440
3. Электр сымдары, метр 650 5 3250 730
4. Цистерна, дана 250 15 3750 250 15 3750
5. Цемент, т 12000 6 72000 9000 2
6. 3т контейнер, дана 10000 1 10000 10000 1
7. Газ плитасы, дана 6000 1 6000 6000 1
8. Икланга, м 420 75 31500 420 75 31500
9. 3т сыйымдылық, дана 6000 1 6000 6000 1
10. 8мм арматур, м³ 850 250 212500 850 250
11.220 В дәнекерлеу аппараты 55000 1 55000 55000 1
12. Металлочерепица 2500 18 45000 2500 20 50000 +5000
Ескертпе - Тауарлар қозғалысы туралы есебі мәліметтері негізінде автордың
Қыркүйек айын тамыз айымен салыстырғанда кейбір материалдардың пайдалану мөлшерінің
3.2 «Петро Қазақстан Құмкөл Ресорсиз» акционерлік қоғамында материалдық
Қазіргі бәсекелестік экономика жағдайында кез-келген өндірістер қалыпты жұмыс жасай
Материалдық ресурстардың пайдалану тиімділігін жоғарылату өнім
Кесте 8
Тікелей шығындар бойынша материал сыйымдылығын талдау
Көрсеткіштер Белгі
ленуі 2009
жыл 2010
жыл Ауытқуы
(+;-)
Өндірілген өнім көлемі, мың теңге N 349467 232924,5 -116542,5
2.Тікелей материалдық шығындар,
теңге
теңге
Мт 36068,42 68571 +32502,58
3. Материал сыйымдылығы, теңге Мст 0,103 0,294 +0,191
4.Өнімнің нақты жылдардағы көлемінен өткен жылдағы өзіндік құн негізінен
5.Материаддық ресурстарға
төмендеуі (-) ;
жоғарылауы (+) АРМ - +15601,23 -
б.Өнімнің баға өзгерісі:
төмендеуі (-) ;
жоғарылауы (+) АРо - 16901,34 -
Ескертпе - Тауарлар қозғалысы туралы есебі мен бухгалтерлік баланс
Зерттеу жүргізіп отырған кәсіпорында 2009 жыл бойынша материал сыйымдылығы
(4)
тенге
2010 жыл бойынша материал сыйымдылығы мынаған тең
(5)
тенге
Материал сыйымдылығының жалпы өзгерісі соңғы екі жыл бойынша былай
тенге
Өнімнің материал сыйымдылығы өзгерісіне келесі факторлар әсер етеді:
1) салыстырмалы бағалардағы
2) 2010 жылды 2009 жылмен салыстырғанда өнім өндірісі көлемінің
3) материал сыйымдылығы өзгерісіне жекелеген факторлардың әсерінің нәтижесі келесі
Кесте 9
Тікелей материалдық шыгындар бойынша материалсыйымдылығы өзгерісі факторларының құрылымы
Фактор
Әсер ету нәтижесі, тиын (теңге) Факторлар құрылымы, %
І.Өнім құрылымының өзгерісі +13,9 72,7
2.Жекелеген бұйымдардың материалдық шығындарының (үлестік материалсыйымдылығы) деңгейінің
3. Материалдық ресурстарға бағалар өзгерісі + 7,2 37,7
4.Өнімнің бағаларының өзгерісі - 2,3 -12,0
Жиыны + 19,1 100
Ескертпе - Автордың есебі
9- кестеде есептелген нәтижелерді тізбектік ауыстыру әдісімен
1.Бірінші жағдайда өнім кұрылымы өзгерісінің әсері есептеледі.
теңге (6)
мұндағы : нақты өнім шығысы мен ассортименті
Тікелей матриалдық шығындар бойынша материал сыйымдылығына өнім құрылымының өзгерісінің
теңге (7)
Алынған нәтиже өнім шығысында анағұрлым жоғары
2. Жекелеген бұйымдар бойынша материалдық шығындар деңгейінің өзгерісі
(8)
Мұндағы: 2007 жылы қабылданған нақты бағалардағы материал
теңге
теңге
яғни кәсіпорында жекелеген бүйымдарға материалдық шығындар деңгейі ұлғайғанын көрсетеді.
3. Материал сыйымдылығына материалдар бағаларының әсерін есептеу үшін келесі
(9)
Мұндағы 2007 жылы қабылданған өнімге нақты бағлардағы
теңге
теңге
Нәтижелі көрсеткішке өнімнің
теңге
Материал сыйымдылығы тауарлар бағалары өсуі есебінен төмендеді.
9- кестеде келтірілген есептеулер нәтижелері көрсетіп отырғандай, өнімнің материал
Материалдық шығындардың талдау нәтижелері өнімді дайындауға шикізат пен материалдьіқ
7-кесте мәліметтері бойынша кәсіпорынның меншікті айналым капиталы ұзақ мерзімді
Кесте 10
Тауарлы-материалдық қорларды қалыптастырудың негізгі көздерін талдау
Көрсеткіштер жылдар Өзгерісі,
2010/2009 жылмен
салыстырған-да (+,-)
2008 жыл 2009 жыл 2010 жыл
1 Меншікті капитал, мың теңге 39120,3 41581,8 42704,5 +1122,7
2.Ұзақ мерзімді активтер, мың тг 70241,1 76151,1 81704,1 +5553,0
3.Меншікті айналым капиталы, мың теңге -2831,95 -7968,87 -9428
4.Ұзақ мерзімді міндеттемелер, мың теңге 21857,85 39689,28 35203
5.Тауарлы-материалдық қорларды меншікті және ұзақ мерзімді міндеттемелер, мың тг.
19025,9
31720,41
25775
-5445,41
6.Қысқа мерзімді қарыздар, мың теңге 57397,08 23107,14 71015 +47907,86
7.ТМҚ-ң негізгі қалыптасу көздері, мың теңге 76422,98 54827,55 96790
8.Тауарлы-материалдық қорлар, мың теңге 62959,66 36068,42 68571 +32502,58
9.Меншікті айналым капиталының артық (+) не жетісеушілігі (-), мың
-65791,61
-44037,29
-77999
-33961,71
10.ТМҚ-ң меншікті және ұзақ мерзімді қалыптасу көздерінің артық (+)
-43933,76
-4348,01
-42796
-38447,99
11.ТМҚ-ң негізгі қалыптасу көздерінің жалпы мөлшері артық (+) не
Ескертпе - Бухгалтерлік баланс мәліметтері
Кәсіпорын үшін ағымдық активтердің айналымдылығының нақты көлемін алдыңғы жылдармен
Кесте 11
Тауарлы-материалдық қорлардың айналымдылығын талдау
Көрсеткіштер 2008 жыл 2009 жыл 2010 жыл Өзгерісі,
2010/2009 жылмен салыстырғанда
(+;-)
Өнімді (қызмет, жұмыс) сатудан түскен табыс, мың теңге
Қорлар, мың теңге 5874,1 6236,1 6173,5 -62,6
Айналымдылық коэффициенті 4,04 9,68 3,39 -6,29
Айналыс ұзақтылығы, күн 89,19 37,16 105,98 +68,82
Жүктелу коэффициенті 0,25 0,11 0,29 +0,18
Ескертпе - Кәсіпорынның бухгалтерлік балансы негізінде автордың есептегені
Кесте мәліметтері бойынша кәсіпорынның ағымдық активтері, соның ішінде тауарлы-материалдық
3.3 Материалдық қорларды басқаруды жетілдіру жолдары
Техникалық-экономикалық есептеулер көмегімен өнім бірлігінің өндіріске жұмсалған материалдық ресурстардың
Кәсіпорында материалдық ресурстардың сапалылық есебіне, жабдықтау жоспарының экономикалық негіздемесіне,
Материалдық ресурстарды пайдалану тиімділігін бағалау экономикалық қызмет тәжірибесінде көрсеткіштер
Жалпылама көрсеткіштерге: өнімнің материалдық сыйымдылығы, материалқайтарымдылығы; өнімнің өзіндік құнындағы
Жеке көрсеткіштерге: материаддық ресурстардың жекелеген элементтердің тұтыну тиімділігінің сипаттамалары
Өнімнің материал сыйымдылығы материалдық шығындардың өндірілген өнім қүнына қатынасы
(10)
мүндағы: М — материалдық шығындар;
N - өнім
Материал қайтарымдылығы — материал сыйымдылығына кері көрсеткіш, ол түтынылған
(11)
Өнімнің өзіндік қүнындағы материалдық шығындардың үлес салмағы — материалдық
(12)
мұндағы, С - өнімнің толық өзіндік құны.
Материалдық ресурстардың пайдалану коэффициенті - бұл нақты материалдық шығындар
(13)
Егер пайдалану коэффициенті 1-ден жоғары болса, онда бүл материалдардың
Экономикалық әдебиетте факторлық жүйелердің әртүрлі типтеріне негізделген жалпылама көрсеткіштерді
Материалдық ресурстарды пайдаланудың анағұрлым объективті бағасын материалсыйымдылығы көрсеткіші береді.
Кесте 12
Материал сыйымдылық көрсеткішке жекелеген көрсеткіштердің әсерін бағалау
Көрсеткіштер Жылдар Өзгерісі,
2010/2009 жылмен салыстырғанда (+;-)
2008 2009 2010
Өткізілген өнім (қызмет, жұмыс) түскен табыс, мың тг 102451,2
Материалдық шығындар, мың теңге, оның ішінде: 62959,66 36068,42 68571
- материал, шикізат 28140 18000 27180 +9180
- жартылай фабрикат 3891,76 2972,65 3115 +142,35
- отын 2254,96 2071,5 1980,7 -90,8
- ыдыстық материалдар 1368,4 1397,7 1281,5 +483,8
- құрылыс материалдары 25558,99 9126,57 32442,8 +23316,23
- қосалқы бөлшектер 515,12 600,0 500,0 -100
- өзге де материалдар 1230,43 1900 2071,0 +171,0
Материал сыйымдылығы, оның ішінде: 0,61 0,23 0,58 +0,35
- материал, шикізат 0,28 0,11 0,23 +0,12
- жартылай фабрикат 0,04 0,02 0,03 0,01
- отын 0,02 0,005 0,008 +0,003
- ыдыстық материалдар 0,01 0,004 0,005 +0,001
- құрылыс материалдары 0,22 0,003 0,14 +0,11
- қосалқы бөлшектер 0,004 0,001 0,002 +0,001
- өзге де материалдар 0,01 0,005 0,009 +0,004
Ескертпе - Автордың есебі
Кесте мәліметтері бойынша 2010 жылды 2009 жылмен салыстырғанда өнімнің
Кәсіпорында өндірілген өнім және көрсетілген қызметтерге материалдық шығын деңгейін
Кесте 13
Материалдық ресурстарды тиімді пайдалану көрсеткіштері
Көрсеткіштер
2008 жыл
2009 жыл
2010 жыл
Өзгерісі,
2010/2007 жылмен салыстыр ғанда (+,-)
1. Өнімді (жұмыс, қызмет) сатудан түскен табыс, мың теңге
2. Тауарлы материалдық құндылықтар, мың теңге 62959,66 36068,42 68571
3.Өнімнің материал сыйымдылығы 0,61 0,23 0,58 +0,35
4. Материалқайтарымы 1,63 4,35 1,71 -2,64
5. Өнімнің өзіндік құнындағы материалдық шығынның үлесі, % 51,2
Ескертпе - Автордың есебі
Материалдық ресурстарды тиімді пайдалану бұл, біріншіден, өндіріске келген материалдардың
Кесте мәліметтері бойынша «Петро Қазақстан Құмкөл Ресорсиз» акционерлік қоғамында
ҚОРЫТЫНДЫ
Кәсіпорындар мен ұйымдардың қызметі барысында өздерінің өндірген дайын
Олардың өндіріс құралдарынан өзгешелігі еңбек заттары өндірісте пайдаланылған кезде
Жақсы және дұрыс ұйымдастырылған есеп материалдардың түгел сақталуына, үнемді
Негізгі материалдар мен шикізаттар өндірілетін өнімнің құрамына кіріп оның
Серіктестіктің жалпы жылдық қаржылық есеп беру қорытындылары төмендегідей:
2009 жылды 2008 жылмен салыстырғанда өнімді өткізуден түскен табыс
Кәсіпорынның еңбек ететін жұмысшы персоналының саны 2008 жылы 1078
«Петро Қазақстан құмкөл Ресорсиз» акционерлік қоғамында тауарлы-материалдық қорлардың 2008-2010
Материалдық ресурстардың пайдалану тиімділігін жоғарылату өнім
Тауарлы-материалдық қорлардың қалыптасу көздерінің жалпы мөлшері жылдан-жылға артқаны байқалады
Тауарлы-материалдық қорлар баяу өткізілетін активтер қатарына жатады. 2010 жылды
Жүргізілген зерттеу негізінде мынадай ұсыныстар жасауға болады:
Негізгі өндірісте пайдаланылатын материалдарды (АН-108Р, Клеар-2517, Корексит -6350 химиялық
Өндірісте пайдаланылатын материалды сатып алатын тұрақты серіктестермен жұмыс жасау
Әрбір шаруашылық жылында жасалған есеп саясатын ұйымның өндірістік
Материалдық активтерге түгендеу жүргізуді, соның ішінде сұйық материалдарға жиі-жиі
Ұйым қызметін тиімді ұйымдастырып, жұмыстың тоқтап қалуына жол бермеуі
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Назарова В. Л. Шаруашылық жүргізуші субьектілердегі бухгалтерлік есеп: Оқулық/
Основы бухгалтерского учета и новая корреспонденция счетов. Учебное пособие.
Радостовец В.К., Ғабдуллин Т.Ғ., Радостовец В.В., Шмидт О.И./ Ұйымдағы
Радостовец В.К, Радостовец В.В, Шмидт О.И. Бухгалтерский учет на
Тасмағамбетов Т.А, Абленов Д.О. Бизнестегі есеп пен талдау/Оқу құралы.-Алматы:Дәуір,2002.-416б.
Баймұханова С.Б. Бухгалтерлік есеп: Оқулық.- Алматы: ИздатМаркет, 2005.-312бет.
Толпаков Ж.С. Бухгалтерский учет: Учебник для вузов.-Караганда,2004.-983 с.
Бухгалтерский учет в банках. Международные стандарты учета и финансовой
Камышанов П.И., Камышанов А.П., Камышанова Л.И. Бухгалтерский учет и
Кондраков Н.П. Бухгалтерский учет: Учебное пособие. –М.: ИНФРА-М, 1997.-345
Кеулімжаев Қ.К., З.Н. Әжібаева, Н.А. / Қаржылық есеп: оқу
Дүйсенбаев К.Ш., Э.Т.Төлегенов, Ж.Г.Жұмағалиева Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау /Оқу
Савицкая Г.В. Анализ хозяйственной дятельности предприятий: Учебник/ Мн., 2002.-687
Артеменко В.Г., Беллендир М.В. Финансовый анализ: Учебное пособие.- М.:
Экономический анализ хозяйственной деятельности. Под.ред. Шеремет А.Д.- М.: «Экономика»,1998.-373
Хотинская Г.И. Финансовый менеджмент.-М.: «Дело и сервис»,2006.-248 с.
Андреев В.Д. Практический аудит/ Справочное пособие/ М, Экономика,1994.-169 с.
Абленов Д.О.Аудит:теория и практика /Учебник/ Алматы: Экономика, 2005.-
Дюсембаев К.Ш., С.К.Егембердиева, З.К.Дюсембаева Аудит и анализ финансовой отчетности
Дюсембаев К. Ш. Теория аудита.- Алматы: Экономика,
Ержанов М. С Теория и практика аудита
Қаржылық есеп берудің халықаралық стандарттары –Алматы: Раритет,2003-672с
Международные стандарты финансовой отчетности 2001 .Бишкек. 2001.-1040с.
Экономика педприятия: Учебник для вузов / В.Я.Горфинкель, Е.М.Купряков, В.П.Прасолова
Артеменко В.Г., Белленир М.В. Финансовый анализ. – М.:
Издательство «ДИС», НГАЭиУ, 2001.
ҚР 26 желтоқсан 1995 жылғы № 2732 «Бухгалтерлік есеп
ҚР 20.11.1998 жылғы №304-1 «Аудиторлық қызмет туралы» Заңы
ҚР ҚМ «Есептілікті дайындау және ұсынудың тұжырымдамалық негіздемесін бекіту
Типовой план счетов бухгалтерского учета, утвержденный приказом МФ РК
Ержанов М.С., Ержанова А.М. Основы бухгалтерского учета и новая
2000-2011 жылғы кезеңдік басылымдар:
Налогоплательщик
Бизнес-класс
Бухгалтерский учет и аудит
71
Шикізаттар мен материалдар жіктемесі
Шикізаттар мен материалдар
Сатып алынатын жартылай фабрикаттар
Отын
Ыдыс және ыдыстық заттар
Қосалқы бөлшектер
Өзге де материалдар
Басқа жаққа қайта өңдеуге берілген материалдар
Құрылыс материалдары
Материалдардың өндірісте ұтымды пайдаланылуын бақылау
Материалдар құнын әр объектінің шығынына қосу
Материалдарды есептеудің негізгі міндеттері
Қорларды уақытында есептеп, кіріске алу немесе есептен шығару
Материалдар дың қоймада және тасымалдау кезінде түгел сақталуын бақылау
Материалдық қорлар қалдығының белгіленген мөлшерден артып немесе төмендеп кетпеуін
Материалдарды өндірісте пайдаланған кезде тұтыну мөлшерінің қорын анықтау
Материалдарды қабылдау туралы акт
Жетіспеушіліктер мен жоғалтулар туралы акт
Шот фактура
Кіріс ордері
Қорларды кірістеуге арналған құжаттар
Материалдарды шығыстау құжаттары
Лимиттік – жинақтама картасы
материалдарды айырбастауға арналған талап –актісі
материалдарды босатуға арналған талап накладнойы
накладной
Қоймадан босату құжаттары
Материалдардың алынғаны жөнінде ескерту
Алынды
Жазу
Шот фактураның мәліметтері бойынша бағалау
Айналым ведомосының мәліметтері бойынша бағалау
Алынды (дебет)
Жазу
Үстеме шығындар шоттары
Жазу
Тапсырыс шоттары
Жазу
Қоймадағы материалдық қор есебі
Материалдарды қабылдау туралы акті
Тауарлы-материалдық қорларды бағалау
Тауарлы-материалдық құндылықтардың ішкі аудиті және талдау
Материалдық құндылықтардың қоймадағы есебі
Мемлекеттің сыртқы сауда жағдайының теориялық негіздері
Тауар- материалдық қорлар есебі
Ұйымдардың қоймаларында тауарлы-материалдық қорлардың есебі
Тауарлы материалдық қорлар есебі
Түскен материалдарды алуды тексеру