Ипотекалық несиені алу шарты
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ……………………………………………………………………...........5
1 тұрғын халықтың әлеуметтік жағдайын арттырудағы ипотекалық несие мен
1.1 Ипотекалық несиелеудiң мәнi мен маңызы.......................................................7
1.2 Тұрғын үй құрылыстық жинақ жүйесі арқылы алынатын тұрғын
2 ипотекалық және тұрғын үй несиесі нарығының қазіргі кездегі
2.1 Қазақстандағы тұрғын үй несиесі рыногының жалпы жағдайын талдау
2.2 Екінші деңгейлі банктердің тұрғын үй несиесін берудегі тәжірибесін
3 Қазақстан республикасында ипотекалық және тұрғын үй несиесінің өзекті
3.1 Қазақстанда тұрғын үй құрылысын қаржыландырудағы ипотекалық несие мен
3.2 Ипотекалық несие беру мен құрылыстық жинақ жүйесiн қаржыландырудағы
қорытынды……………………………………..…………………………......38
қолданылған әдебиеттер тізімі...................…………..…………….40
КІРІСПЕ
Соңғы жылдары ел экономикасында, жалпы алғанда және қаржы секторында
Еуропа Одағы мен АҚШ-тың Қазақстан экономикасын нарықтық экономика деп
Қаржы институттары одан әрі нығайды. Заңнаманы жетілдіру және банктердің,
Құрылыстық жинақ жүйесiн енгiзу тұрғын үй проблемасын шешуге елеулi
Құрылыстық жинақ жүйесiн дамытумен қатар ипотекалық несие беру жүйесiн
Жұмысты жазу барысында қарастырылып отырған мәселелер, атап айтқанда:
ұзақ мерзiмдi несие беру жүйесiн ұйымдастырудың, сондай-ақ осы салаға
жылжымайтын мүлiктi кепiлге қойған халыққа несие беруге банктердiң қатысуын
ипотека пулдарымен қамтамасыз етiлген ипотекалық облигацияларды шығару жолымен банктердiң
1 тұрғын халықтың әлеуметтік жағдайын арттырудағы ипотекалық несие мен
Ипотекалық несиелеудiң мәнi мен маңызы
Әлемде қабылданған тұрғын үй құрылысын ұзақ мерзiмдi қаржыландырудың негiзгi
Құрылыстық жинақ жүйесiн дамытумен қатар ипотекалық несие беру жүйесiн
Ипотека ұғымы әлемдiк қаржы жүйесiне Ежелгi Грециядан келген. Оны
Солонның мирасқоры – Драконт жеке меншiкке және оның қозғалатын
Бiздiң дәуiрiмiзге дейiнгi 594 ж. Солон өзiнiң әйгiлi реформаларын
Ипотекалық жүйенiң басты мақсаты- жылжымайтын мүлiкке деген құқықты белгiлеу
Әлемдiк тәжiрибеде кеңiнен қолданылатын, алайда бiздiң тәжiрибемiзде бiрқатар тежеушi
Бiрiншiден, ипотекалық несие- бұл қатаң түрде анықталған, кепiлге берiлетiн
Екiншiден, ипотекалық несиелердiң басым бөлiгiнiң көздеген мақсаты болады. Олар
Ипотека- өндiрiстiк емес және материалды өндiрiсiтiң дамуына қаржы ресурстарын
Ипотека дағдарысты жоюға екi жол арқылы ықпал етедi. Бiрiншiден,
Екiншiден, ипотекалық несиелеудiң дамуы экономикалық дағдарыстан туындайтын әлеуметтiк тұрақсыздыққа
Ипотекалық несие беру жүйесiн қалыптастырудың басты мақсаты- жылжымайтын мүлiкке
Қазiргi кезде елiмiзде тұрғын үйдi ипотекаға алу үлкен қызығушылық
Ипотекалық несие беру барысындассуда ұзақ мерзiмге берiледi, дәлiрек айтатын
Ипотекалық несиенiң негiзгi қатысушыларына мыналар жатады:
Қарыз алушылар - қарыз алуға өз өтiнiшiн бiлдiрген, несие
Несие берушiлер - қарыз алушының несиелiк қабiлетiн бағалау негiзiнде
Тұрғын үй сатушылар - өз меншiгiндегi тұрғын үйдi немесе
Бағалау агеттiктерi - ипотека кезiнде кепiл құралы болып
Екiншi реттегi ипотекалық нарықтың операторлары- бұл бiрiншi реттiк несие
Инвесторлар – екiншi реттiк ипотекалық нарықтың операторларынан бағалы қағаздарды
Үкiмет – бiрiншi және екiншi реттiк ипотекалық нарықтарды бақылайды,
Бiрiншi реттiк нарық қарыз алушы мен банктiң бiрлесе әрекет
Ипотеканы экономикалық жүйенiң элементi ретiнде қарастыратын болсақ, онда оның
жылжымайтын мүлiк кепiлi өндiрiстi дамыту үшiн қажеттi қаржы ресурстарын
мүлiктiк құқықты қамтмасыз етудiң құралы;
бағалы қағаздар рыногын қалыптастыратын көмекшi құралы.
Экономикалық қатынастардағы ипотека- бұл жылжымайтын мүлiк объектiлерiне қосымша қаржы
Ендiгi жерде ипотекалық несиенiң қызметтерi мен басқа несиенiң түлерiнiң
Ипотекалық несиенiң атқаратын қызметтерi мыналар:
материалдық өндiрiс саласына инвестиция тартудың қаржылық механизмi;
қарызды қайтаруды қамтамасыз етудiң құралы;
жылжымайтын мүлiктi бөлу және оны қайта айналдыруды ынталандыру құралы;
ипотекалық бағалы қағаздарды шығаруды қамтамасыз етудiң құралы.
Ипотекалық несиенi несиенiң басқа да көптеген түрлерiнен
кепiлмен қамтамасыз етудiң мiндеттiлiгi, яғни қарыз алушы өзiнiң мiндеттемесiн
несие беру мерзiмiнiң басқа д несие түрлерiне қарағандағы
ипотекалық несиелердiң мақсатты сипаты.
Ипотекалық несие бойынша тәукел деңгейiнiң салыстырмалы түрде алғандағы төмендiгi.
ипотекалық несиенiң берiлетiн сомасы сатып алынғалы отырған тұрғын үйдiң
ипотекалық несие бойынша төленетiн негiзгi қарыз сомасы мен сыйақының
Аталған нормативтер ипотекалық несие берушiнiң тәуекл деңгейiн едәуiр төмендетуге
Ипотекалық несие берудi дамытудың басты мақсатының өзi – орташа
азаматтардың төлем қабiлетi бар сұранысын арттыру мен тұрғын халықтың
құрылыс кешенiн дамытуды қамтмасыз ету.
Ипотекалық бизнестiң дамуы экономиканың
нақты секторының дамуына оң әсерiн тигiзедi. Ипотека жаңадан салынған
Сонымен, жоғарыда аталынған себептердiң барлығы да ипотеканы дамытудың объективтi
1.2 Тұрғын үй құрылыстық жинақ жүйесі арқылы алынатын тұрғын
Қазiргi кезде ипотекалық несиелердi коммерциялық банктер бередi. Ипотекалық несие
Несиеге тұрғын үй сатып алу тұрғын үй проблемасын шешушi
Ұзақ мерзiмдi ипотекалық несие берудiң мақсаты – азаматтардың жеке
Бұл жүйенi құру:
тұрғын үй саласына халықтың жинағы және бюджеттен тыс
тұрғын үй рыногын жандандыруға мүмкiндiк туғызады.
Қалыптасу үстiндегi отандық ипотекалық несие беру жүйесi:
Қазақстан заңдарының базасына және экономикалық жағдайларына бейiмдi болуға;
даму сипатында болуға;
азаматтардың, банктердiң, инвесторлардың, зейнетақы қорларының, сақтандыру компанияларының және тағы
халықтың төлем қабiлетiнiң шектеулiлiгiн, инфляция деңгейiнiң салыстырмалы жоғарылылығын, қаржы
Қазақстан экономикасында ұзақ мерзiмдi ипотекалық несие беру жүйесiнiң қалыптасуы
заңнамалық және нормативтiк базаны жетiлдiру, ипотекалық несие берудiң қосымша
ипотекалық несие беру жөнiндегi қызметтердi жүзеге асыруға үмiткер екiншi
екiншi деңгейлi банктердiң ипотекалық облигацияларды шығару тәртiбiн белгiлеу;
зейнетақы активтерiн басқару жөнiндегi компаниялардың жинақтаушы зейнетақы активтерiнiң есебiнен
ипотекалық несие алушы азаматтарды, қарыз берушiлер мен инвесторларды
қарыз алушыларды қарыз берушiлердiң заңсыз әрекеттерiнен де, әрi бұрын
әрi жеке, әрi мүлiктiк сақтандыру рыногын дамытуды көздейдi.
Қазiргi кездегi банктердiң тәжiрибесiнде жиi кездесiп отырған тұрғын үйге
ұзақ мерзiмдi ипотекалық несие инфляция деңгейiне қарай индекстелiп, теңгемен
тұрғын үйге ұзақ мерзiмдi ипотекалық несие алынған несиелердi қайтаруға
несие бұл орайда кепiлдiң нысанасы болып табылатын сатып алынатын
қарыз алушы өзiнiң жеке қаражаты есебiнен қарыз берушiге сатып
сыйақының (мүдденiң) мөлшер нарықтық мөлшерге сай болуы керек, бұл
негiзгi қарыздың сомасы мен ол бойынша төленетiн сыйақы (мүдде)
Ұзақ мерзiмдi несие төлемдiлiк,жеделдiлiк, қайтарымдылық шарттарымен, сондай-ақ несие қаражаттарын
Ипотекалық несие алудың стандартты рәсiмi мынадай негiзгi қызметтерден тұрады:
Қарыз алушының алдын ала саралауы (қарыз берушi туралы ақпарат,
Қарыз берушiнiң ипотекалық несиелердiң өтелу ықтималдылығын бағалауы (қарыз алушы
Тұрғын үйдi – ипотека нысанасын оның нарықтық құнын анықтау
Ипотека нысанасын, қарыз алушының өмiрiн және еңбекке қабiлеттiгiн, сондай-ақ
Қарыз алушылар мен тұрғын үйдi сатушылардың арасында пәтердi сатып
Ипотекалық несие берген кезде несие тәуекелiн болдырмау мақсатында (несиенi
қарыз берушiлердi кепiлге берiлген мүлiктен айыппұл өндiрiп алуды және
Қазақстан Республикасының азаматтық iс жүргiзу заңдарына сәйкес бұйрықты iс
ипотекалық несиелердiң андеррайтингтiк тетiгiн iске қосу, сол арқылы оның
ипотекалық несие беру мен оларға қызмет көрсетудiң сенiмдi рәсiмдерiн
Қазiргi кезде ипотекалық несиенiң негiзгi стандарттары, оларға қолданылатын талаптар,
Несие валютасы - Ұлттық теңге; Пайыздық мөлшерлеме - 10%
Несие алуға берілетін өтінішті қарағаны үшін комиссия 5000
Банктің Несие алуға берілетін комитеті аралық тұрғын үй
Банктерде тұрғын үй алуға берілетін несие шарттары бойынша кеңес
Кесте 1 - Қазақстан Республикасының екінші деңгейлі банктеріндегі тұрғын
1. Несие алуға берілетін өтініш
2. Банктік заем алуға арналған сауалнамасы
3. Өтініш берушінің жеке куәлігінің (паспортының)көшірмесі
4. Салық төлеушікуәлігінің көшірмесі (РНН)
5. Ұйымрастағанеңбеккітапшасыныңнемесе еңбек шартының (келісім-шартының )көшірмесі
6. Соңғы он екі айдағы еңбекақысы туралы ұйым басшысының
7. Уәкілетті тұлғаның қолы қойылған немесе зейнетақы қорыныңмөрі басылған
8. Кәмелеттік жасқа толмаған отбасы мүшелерінің туу туралыкуәлігініңкөшірмесі
9. Бірге тұратын кәмелеттік жасқа толған отбасы мүшелерінің жекекуәліктерініңкөшірмелері
10. Қамқорлық және қорғаныш жасау органдарының кәмелеттік жасқатолмаған отбасы
11. Тұрғын үйдің меншік иесі болыптабылатын кепіл зат беруші
12. Некеге тұру туралы (не ажырасу туралы) куәлік немесе
13. Кепілдікмүлікке құқығын белгілейтінқұжаттары
14. Уәкілетті органның кепілдік мүлікті бағалауактісі
15. Уәкілеттіорганберген және мөрменрасталған ғ 3 нысандағы клиенттің отбасы
16. Клиенттебасқа банктердің алдындазаемдарбойынша ағымдағы, оның ішінде кепілдікміндеттемелері болған
17. Коммуналдық төлемдер, телефон байланысы қызметі және мүлікпен жер
18. Жылжымайтын мүліктіңсақтандырылғанынжәне жасы 50-ден асқанклиенттер бойынша жеке сақтандыруды
2. Пайыздық мөлшерлемесі ауытқымалы ипотекалық несие тұрғын үй бағасының
Несие валютасы - Ұлттық теңге; Несие сомасы - 600
Кесте 2 - Нарықтық бағдарлама шегінде берілетін ипотекалық несиені
Несие шартына қол қоюға дейін қажетті құжаттар:
1 Арнайы пішіндегі қарыз алушы қол қойған өтініш-сұрақнама
2 Қарыз алушы /ортақ қарыз алушы дің жеке куәлігі
3 Салық төлеушісінің тіркеу нөмірі жайлы куәлік (көшірме)
4 Неке туралы куәлік (немесе некенің бұзылуы туралы куәлік)
5 Қарыз алушы (ортақ қарыз алушы дің) негізгі
6 Қарыз алушы дің (ортақ қарыз алушы ) жұмыс
7 Нотариустың растауымен күйеуінің (әйелінің), кәмелетке толған отбасы
8 Ипотеканың затына құқық беретін құжаттар, оған қоса:
- сатып алу-сату келісім-шарты, үйдің немесе пәтердің техникалық паспорты
- кадастрлы нөмірі бар (жеке үй салу бойынша) жер
- Жекеменшік мүлік және онымен жүргізетін іс-әрекетке құқықтың мемлекеттік
- Жылжымайтын мүлікті бағалау актісі;
- Құқықтық кадастр тіркеу қағазынан көшірмемен бірге №2 ақпараттық
Егерде қарыз алушы заңды тұлға болмай, кәсіпкер
1 Жылдық жалпы табыс жайлы салық комитетінің анықтамасы
2 Кәсіпкердің мемлекеттік тіркеу туралы куәлігі және патент көшірмесі
Кепілгер бар жағдайда ұсынуға қажетті қосымша құжаттар:
1 Жеке тұлғаның немесе заңды тұлғаның кепілгер болуы, банкпен
2 Кепілгердің жеке куәлігінің көшірмесі
3 Егер кепілгер жеке тұлға болса, онда оның жалақысы
4 Егер кепілгер заңды тұлға болған жағдайда - нотариустың
Тұрғын үйді салуға арналған ипотекалық несиелер келесі шарттар бойынша
Несие сомасы – 600 000 теңгеден 50 000 000
Несие мерзімі – 3 жылдан 20 жылға дейін;
Кепілзат ретінде қарыз алушы дің немесе үшінші жақтың (затқа
Құрылысқа лицензиясы бар адаммен жасалған сәулеттік жобаға мердігерлік;
Тұрғын үйді салуға ипотекалық несие алу үшін А.Қ.Ж. сақтандырған
Тұрғын үйді жөндеуге арналған ипотекалық несиелер келесі шарттар бойынша
Несие сомасы – 600 000 теңгеден 10 000 000
Несиенің көлемі – кепілзаттың нарықтық бағасынан 50% дейін;
Кепілзат ретінде қарыз алушы дің немесе үшінші жақтың (затқа
Жүргізілген жұмыстың кестесі мен бағасы, жұмысты тапсыру жайлы ақт,
Тұрғын үйді салуға ипотекалық несие алу үшін қарыздың жалпы
Жөндеу жұмыстары бітісімен қарыз алушы дің қаражатынан жылжымайтын мүлік
Ипотекалық несиені алу шарттары:
Коммерциялық жылжымайтын мүлікті сатып алуға арналған несие жеке тұлғаларға,
Ипотекалық несие бойынша пайыздық мөлшерлеме бірқалыпты немесе ауытқымалы бола
Несие мерзімі: пайыздық мөлшерлеме бірқалыпты болған жағдайда 37 айдан
Коммерциялық жылжымайтын мүлікті сатып алуға арналған ипотекалық несие келесі
Ипотекалық несие мөлшері - 2 000 000 теңгеден жоғары.
Ипотекалық несиені алу шарттары:
Коммерциялық жылжымайтын мүлікті сатып алуға арналған несие жеке тұлғаларға,
Ипотекалық несие бойынша пайыздық мөлшерлеме бірқалыпты немесе ауытқымалы бола
Несие мерзімі: пайыздық мөлшерлеме бірқалыпты болған жағдайда 37 айдан
Коммерциялық жылжымайтын мүлікті сатып алуға арналған ипотекалық несие келесі
Ипотекалық несие мөлшері - 2 000 000 теңгеден жоғары.
Ипотекалық несиені алу шарты:
Бастапқы жарнаның ең аз мөлшері – 10%;
Несие мерзімі – 37-ден 240 айға дейін;
Несие мөлшері – 600 мың теңгеден жоғары;
Пайыздық мөлшерлемесі бірқалыпты;
Міндетті түрде жеке бас пен мүлікті сақтандыру;
Қарызды бөлшектеп немесе толығымен кезектен тыс өтеу несие берілгеннен
Соңында, тұрғын үйді сатып алуға және жөндеуге арналған ипотекалық
1) сыйақы мөлшерлемелерінің төмендігі;
2) несие мерзімінің ұзақтығы;
3) несиені теңгемен алу мүмкіндігі;
4) аннуитенттік төлемдердің қарызгер бюджетіне ауыртпалық етпейтіндігі;
5) несиені мерзімінен бұрын төлеу мүмкіндігі;
6) бастапқы жарнаның аздығы.
Ипотека көмегімен үй жағдайын жақсартқысы келетін азаматтардың жиі
Өз кірістері мен шығындарын жоспарлау мәселесі өте күрделі мәселе
Тұрғын үй құрылысы жинақ ақшасы жүйесі – тұрғын үй
Салымшының сатып алатын тұрғын үйіне «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс
Тұрғын үй құрылысы жинақ ақшасы жүйесі тұрғын үй құрылысы
«Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ мамандандырылған қаржы
«Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ заемдарының негізгі
Ұтымды жақтары:
1. Тұрғын үй құрылысы жинақ ақшасы жүйесі – қаражатты
2. Тұрғын үй құрылысы жинақ ақшасы аз мөлшерде тұрақты
3. Тұрғын үй құрылысы жинақ ақшасының салымшыларына тұрғын үй
Тұрғын үй құрылысы жинақ ақшасы жүйесі – тұрғын үй
Салымшының сатып алатын тұрғын үйіне «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс
Тұрғын үй құрылысы жинақ ақшасы жүйесі тұрғын үй құрылысы
«Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ мамандандырылған қаржы
«Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ заемдарының негізгі
Ұтымды жақтары:
1. Тұрғын үй құрылысы жинақ ақшасы жүйесі – қаражатты
2. Тұрғын үй құрылысы жинақ ақшасы аз мөлшерде тұрақты
3. Тұрғын үй құрылысы жинақ ақшасының салымшыларына тұрғын үй
«Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ бүгінгі таңда
Тұрғын үй құрылысы жинақ ақшасы жүйесі – бұл тұрғын
Қазақстан Республикасының аумағында тұрғын үй жағдайын жақсарту жөніндегі іс-шаралар
1) тұрғын үйді сатып алу, оның ішінде тұрғын үй
2) тұрғын үйді салу, жөндеу және жаңарту (құрылыс материалдарын,
«Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ жинақтаудың мынадай
«Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ-ның бекітілген тарифтік
Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ мынадай тарифтік
Тұрғын үй құрылысы жинақ ақшасына салымдар бойынша сыйақы есептеумен
Мұндайда, егер тұрғын үй құрылысы жинақ ақшасына салынған салым
Тұрғын үй құрылысы жинақ ақшасына тартылатын салымдар бойынша «Қазақстанның
«Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ-на тұрғын үй
Тұрғын үй заемдарынан басқа Банк тұрғын үй жағдайын жақсарту
Аралық тұрғын үй заемы бойынша сыйақы ставкасы белгіленген немесе
«Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ-ның әрбір Салымшысы
2 Тұрғын үй несиесі нарығының қазіргі
кездегі тәжірибесін талдау
2.1 Қазақстандағы тұрғын үй несиесі рыногының жалпы жағдайын талдау
«Қазақстан Ипотекалық Компаниясы» АҚ Арнайы бағдарламасы 2004 жылы қабылданған
Балалары бар жас отбасылар;
Мемлекет бюджетінің тарапынан қаржыландырылатын мемлекеттік ұйымдар қызметкерлері;
Әлеуметтік саладағы мемлекеттік кәсіпорындарының қызметкерлері.
2006 жылдың бірінші жартысында мемлекеттік бағдарлама аясында
1. Оңтүстік-Қазақстан;
2. Шығыс-Қазақстан;
3. Қостанай;
4. Алматы;
5. Ақтөбе;
6. Атырау;
7. Солтүстік-Қазақстан;
8. Жамбыл.
Оған қоса, Мемлекеттік бағдарлама шеңберіндегі тұрғын үйдің көп адамға
Халықтың тұрғын үйге сұранымы көпшiлiк жағдайда демографиялық көрсеткiштермен айқындалады,
1997 жылы бас қаланы Алматыдан Астанаға көшiру сұранымға,
Егер облыс орталықтарындағы жағдайды қарайтын болсақ, онда мынадай
Егер Қазақстандағы тұрғын үй жағдайына сапалық көрсеткiштермен қарайтын болсақ,
Соңғы жылдардағы тұрғын үй проблемасының өткiрлiгi белгiлi деңгейде миграциялық
Қазақстанда экономикалық қайта құрудың басынан бастап өзiнiң маңыздылығына қарамастан
Тұрғын үйге деген сұраныс қолайлы қалыптасқан жалғыз орталықтарға Алматы
Халықтың басым бөлiгiнiң жинақтары төмен болып келгенiмен, соңғы үш
Тұрғын үй нарығындағы ұсынысқа келетiн болсақ, онда республика аумағы
Статистикалық деректер бiзге келесi үрдiстi айқын көрсетедi. Ол, мемлекеттiк
Қазiргi таңда тұрғын үйдiң алғашқы нарығындағы бағалар қайталама нарықтағы
Құрылыс саласындағы инвестициялықт белсендiлiктiң төмендеуi жағдайында ұзақ мерзiмдi ипотекалық
Кесте 3 - Жеке секторға берілген несиелер
Қазақстан (01.10.06)
Жеке секторға несиелер (ЖІӨ-ге %-бен)* 54,1
Жеке секторға несиелердің өсуі (%-бен өзгеріс)** 51
Жылжымайтын мүлікпен байланысты несиелер (%-бен үлесі)*** 33,6
«Жарамсыз» заемдар (%-бен үлесі)**** 2
Қор нарығын капиталдандыру (ЖІӨ-ге %-бен) 59,9
Экономикаға несиелердің ЖІӨ-ге қатынасы
** 2006 жыл басынан бері жиынтық несие портфелінің ұлғаюы,
**** Үмітсіз заемдар үлесі
Қазақстандағы тұрғын үй проблемасын шешуде халықтың өздерiнiң қаржыларын қатыстыратын
Тұрғын үйдiң еркiн нарығы тәжiрибе жүзiнде болмаған, халықты ұзақ
ҚРҰБ, ҚҚА берген мәліметтеріне көңіл аударатын болсақ, онда
2.2 Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй несиесі нарығының қазіргі жағдайы
Халықты несиелеудің ұлғаюы банктердің несие портфелін əртараптандыру дəрежесіне
Кесте 4 - Жеке тұлғаларға берілген несиелер
01.01.2003 01.01.2004 01.01.2005 01.01.2006 01.10.2006
Жеке тұлғаларға несиелер 48,0 122,1 304,7 671,6 1 246,2
нақты жалақы индексі 110,9 107,0 114,6 112,0 111,8
Сурет 1- Жеке тұлғаларға берілген несиелер
Халыққа қызмет көрсету технологияларын жетілдіру жəне жеке тұлғаларға арналған
Жеке тұлғаларды несиелеудің өсуімен қатар оларды шетел валютасымен
Сурет - 2 Жеке тұлғалардың несиелерінің
Тұрғын үйге халықтың нақты сұранысы ипотекалық несиелер беру көлемінің
Сурет - 3 Қайталама нарықтағы тұрғын
Кесте 4 - Кепіл құнының 60%-ынан аспайтын ипотекалық тұрғын
01.10.2006ж.
млрд. теңге пайызбен
Заемдар, барлығы, 4 629,80 100
Ипотекалық тұрғын үй заемдары, оның ішінде: 344,4 7,43
кепіл құнының 60%-ынан аспайтын ипотекалық тұрғын үй заемдары 8,8
*ипотекалық тұрғын үй заемдарының жалпы сомасындағы үлесі
Дерек көзі: ҚҚА, ҚРСА
Пайдалануға берілетін тұрғын үй көлемінің ұлғаюына қарамастан жылжымайтын мүлікке
Кесте 5 - 2001-2006 ж.ж. аралығында жеке тұлғаларға берілген
01.01.01 01.01.02 01.01.03 01.01.04 01.01.05 01.01.06 01.10.06
Жеке тұлғаларға берілген тұтыну несиелері, млрд. теңге (сол жақтағы
ЕДБ-нің несие портфеліндегі үлесі, %-бен (оң жақтағы шкала) 2,5
Сурет 4- 2001-2006 ж.ж. аралығында жеке
Тұтыну мақсатына берілген, əлемдік практикада неғұрлым тəуекелді болып бағаланатын
Кесте 6 - Тұтыну несиелеріне қатысты банктердің несиелік портфелінің
01.01.01 01.01.02 01.01.03 01.01.04 01.01.05 01.01.06 01.10.06
Стандартты 81,3 84,8 86,8 89,6 86 83,4 72,8
Күмәнді 17,1 13,5 12,2 9,1 12,7 15,5 25,5
Үмітсіз 1,6 1,6 1 1,3 1,3 1,1 1,8
Дерек көзі: ҚҚА
Сурет 5 - Тұтыну несиелеріне
Өз кезегінде, қолма-қол жасалмайтын есеп айырысулар жүйесінің дамуы жəне
2.3 Банк секторындағы несиелік тəуекел
Заемдардың жартысынан астамы шетел валютасында беріледі, олардың төрттен үшін
Бақыланып отырған ұзақ кезең ішінде ұлттық валютаның нығаюы шетел
Екінші деңгейдегі банктердің кредиттеуінің қарқындап өсуі шетел валютасында берілген
Кредиттеудің жалпы өсуі аясында шетел валютасындағы заемдардың үлес салмағының
Кесте 7 - Шетел валютасындағы несиелеу көлемі
01.01.01 01.01.02 01.01.03 01.01.04 01.01.05 01.01.06 01.01.07
Несие портфеліндегі шетел валютасындағы заемдардың үлесі (оң жақтағы шкала)
Шетел валютасындағы заемдардың жалпы сомасындағы резиденттерге шетел валютасымен берілген
KZT/USD ресми айырбастау бағамы (сол жақтағы шкала) 145 150,6
Көрсеткіштердің мұндай динамикасы тəуекелдерді екінші деңгейдегі банктердің бірдей қабылдағанын
Дерек көзі: ҚҚА, ҚРҰБ
Сурет 6- Шетел валютасындағы несиелеу көлемі
Отандық банктердің ТМД елдеріне экспансиясы 2003-2005 жылдары резидент еместерге
Резидент еместерге берілген заемдар Ресей Федерациясында (40 %) шоғырландырылған,
Қазақстандық банктердің сыртқы нарықтардағы экспансиясы ішкі нарықтағы төмен пайыздық
Кесте 8- Жиынтық активтердегі резидент еместерге қойылатын талаптар
01.01.0 01.01.02 01.01.03 01.01.04 01.01.05 01.01.06 01.01.07 01.01.07
23,1 10,5 10,2 18 17,6 18,5 26,5 20,8
Дерек көзі: ҚҚА
Сурет 7- Жиынтық активтердегі резидент еместерге қойылатын талаптар
Бұл ретте қазақстандық екінші деңгейдегі банктер қызметінің Ресейде кеңейгені
Кесте 9 - Елдер бойынша резидент еместерге берілген
Ресей Федерациясы 40,7
Виргин аралдары (Брит.) 17,9
Кайман араладары (Брит.) 8,0
Кипр 6,2
Ұлыбритания және Солтүстік Ирландия Біріккен Королдігі 5,1
Түркия 4,7
Америка Құрама штаттары 3,6
Басқалары 13,7
Дерек көзі: ҚҚА
Сурет 8- Елдер бойынша резидент еместерге берілген заемдар
Несие портфелі экономиканың салалары бойынша шоғырлану көрсеткіштеріне сəйкес «қалыпты»
Несие портфелін əртараптандырудың банк секторының экономикадағы құрылымдық өзгерістерге бейімделуін
Кесте 10- Заемдардың шоғырлануы (Херфиндаль-Хиршман индексі)
Күні
Индексі
01.01.2004 барлығы 1 592
шетел валютасымен 1 464
01.01.2005 барлығы 1 404
шетел валютасымен 1 252
01.01.2006 барлығы 1 431
шетел валютасымен 1 245
01.01.2007 барлығы 1 466
шетел валютасымен 1 375
Дерек көзі: ҚҚА
Экономиканың негізгі, кредиттелетін секторларының көпшілігі бойынша «күмəнді» жəне «үмітсіз»
Кесте 11 - Жіктелген заемдар құрылымы
Экономиканың салалары
бойынша жіктеулер Стандартты Күмәнді Үмітсіз Жиынтығы
01.01.06 01.10.06 01.01.06 01.10.06 01.01.06 01.01.07
Сауда 54,3 60,4 44,2 37,1 1,5 2,5 100
Өнеркәсіп 60,9 57,8 37,2 40,2 1,9 2,1 100
Ауыл шаруашылығы 38,5 50 57,7 47,7 3,8 2,3 100
Құрылыс 38,1 43,3 59 54,3 2,9 2,4 100
Көлік 57,8 60,4 40,2 30 2 9,6 100
Байланыс 82,9 69,9 17,1 29,3 0 0,8 100
Басқалары 65,7 61,9 32 36,7 2,3 1,4 100
Тұтастай алғанда экономика бойынша 58,2 59,2 39,5 38,8 2,3
Дерек көзі: ҚҚА
Минералдық ресурстарға арналған баға тербелістерінің кредиттік тəуекел деңгейіне ықпалы
Экономиканың жоғары өсу қарқыны корпоративтік клиенттер тарапынан кредиттерге сұраныстың
Банк жүйесіндегі несие берешегінің жалпы құрылымында соңғы уақытта өнеркəсіп
Үмітсіз кредиттер үлесінің неғұрлым жоғары көрсеткіші көлік секторына берілген
Сонымен қатар, банк секторы сауда кəсіпорындарына берілген кредиттер бойынша
28 Индекс секторлардың мынадай топтарға бірігуі ескеріле отырып есептелді:
Жылжымайтын мүлікті кепілге берумен кредиттеу көлемі банк жүйесіндегі жиынтық
Кесте 12 - ЕДБ-дің несие портфеліндегі жылжымайтын мүлік
01.01.01 01.01.02 01.01.03 01.01.04 01.01.05 01.01.06 01.01.07
20,6 19,5 23,1 21,1 24,4 26,4 33,6
Сурет 9- Несие портфеліндегі "жұмыс істемейтін" несиелерді
Несие портфелі сапасының төмендеуі жəне банк жүйесі тұрақтылығының төмендеуі
Тəуекелдің төменгі деңгейі іскерлік белсенділіктің жəне экономикалық өсу қарқынының
Экономикада кредиттердің елеулі ұлғаюы байқалғанда 2005 жыл бойынша жүргізілген
Кесте 13 - Несие портфеліндегі "жұмыс істемейтін" несиелерді
Қазақстан 2,0
Филиппин 13,5
Малайзия 15,5
Корея 16,0
Индонезия 17,0
Тайланд 19,0
* Оңтүстік Шығыс Азия бойынша деректер - дағдарыс алдындағы
Дерек көзі: ҚҚА, ХВҚ
Сурет 10- Несие портфеліндегі "жұмыс істемейтін" несиелерді ң үлесі*
Экономиканың корпоративтік секторымен байланысты 2006 жылғы кредиттік тəуекелдері
Кесте 14 - Экономиканың корпоративтік секторымен байланысты 2006
Салалар
ROE,% (2005) ROE өзгеруі 05/04 Левередж (2005) Банктердің несиелерін
Стандартты Күмәнды Үмітсіз
Сауда 17,11 -32,86 10,07 54,30 44,20 1,50 29% 16%
Өнеркәсіп 62,80 12,39 1,11 60,90 37,40 1,90 11% 10%
Ауыл шаруашылығы -10,76 -9,09 2,49 38,50 57,60 3,80 10%
Құрылыс 11,44 -25,96 6,65 38,10 59,00 2,90 8% 10%
Көлік 4,24 -4,85 0,73 57,80 40,20 2,00 4% 3%
Байланыс 43,25 -36,49 0,71 82,80 17,10 0,00 0% 0%
Басқалары 30,12 10,99 2,17 65,70 31,90 2,30 37% 33%
Жиынтығы 39,46 5,91 1,74 57,46 40,31 2,24 100% 75%
Дерек көзі: ҚРҰБ, ҚҚ А, ҚРСА
Егер осы уақытқа дейін осы сектордың кəсіпорны, ауыл шаруашылығын
Банктік қаржыландыру жəне ірі əрі орта кəсіпорындардың рентабельділігі деңгейін
3 Қазақстан республикасында ипотекалық және тұрғын үй несиесінің өзекті
3.1 Қазақстанда тұрғын үй құрылысы және жылжымайтын мүлік рыногын
Бізде тұрғын үй бағдарламасы іске асырылып жатқанына көп уақыт
Ұлттық банктiң берген мәлiметтерiне жүгiнсек, Қазақстанда бүгiнгi таңда 1,5
Қазақстандағы ипотекалық несиелеудiң өткен жылдардағы тәжiрибесi өкiнiшке орай, оң
Аталып отырған жоба жалпы алғанда Қазақстан экономикасындағы перспективалы жоба
Жұмыстың екiншi бөлiмiнде жасалған талдаулар көрсетiп отырғандай, отандық ипотекалық
Сыртқы орта экономикалық өсудiң серпiнiне және құқықтық базаның қалыптасуына
Ипотекалық банктердегi пассивтi операцияларының 50 %-ға жуығы ұзақ мерзiмдi
Екiншi деңгейлi коммерциялық банктер ипотекалық қызметтi жүзеге асыру үшiн,
Ипотекалық банк қызметiн атқарғысы келетiн ЕДБ қойылатын талаптарды анықтағанда,
а) банктiң ипотекалық операцияларды жүргiзуi үшiн арнайы лицензиясы болуы
б) ипотекалық қызметпен айналысатын банктiң халықаралық стандарттарға өтетеiн банктер
в) банк мiндеттi түрде Ұлттық банк белгiлеген пруденциалдық нормативтер
г) банк қызметi соңғы екi жыл iшiнде шығынсыз болуы
д) банктiң ағымдық жылдағы қаржы есебiн Ұлттық банк бекiткен
Аталған проблеманың екiншi блогы – бұл банктiң iшкi қызмет
қарыз алушының бiлiктiлiк дәрежесi;
қарыз алушы туралы мәлiметтердi жинау және тексеру;
ипотекалық тұрғын үй алуға өтiнiш-анкетасын толтыру;
ипотекалық тұрғын үй несиесiн өтеу ықтималдылығын бағалау;
ипотекалық тұрғын үй несиесiн беру туралы шешiм қабылдау;
несиелiк келiсiм-шарт жасау;
ипотекалық тұрғын үй несиесiне қызмет көрсету.
Ипотекалық тұрғын үй несиесiн ұсынудың мерзiмi 3 жылдан төмен
Ипотекалық тұрғын үй несиесiн берудегi маңызды мәселе – ол
қарыз алушының төлем қабiлеттiлiн бағалау;
потенциалды қарыз алушының банктегi несие алу тарихы негiзiнде несиенi
кепiл құқығын растайтын құжаттарды тексеру;
жылжымайтын мүлiктiң жағдайын зерттеу және бағасын тексеру;
несие алушының жұмыс орнынан алынатын мәлiметтер.
Қазақстан Республикасында ипотекалық несиелеу процесiнiң кеңiнен қанат жайып кетуi
3.2 Ипотекалық несие беру мен құрылыстық жинақ жүйесiн қаржыландырудағы
Әлемнiң көптеген елдерiнде тұрғын үйдi несиеге алу тұрғындардың тұрғын
Ең басты мәселесiнiң бiрi болып ипотеалық несие беру мен
Ипотекалық тұрғын үй несиелердiрудiң бүтiн тиiмдi әрекет етушi ипотекалық
Мұндай институтқа акционерлiк қоғам үлгiсiндегi ипотекалық компаниялар жатады. Оның
Қызметтiң алғашқы кезеңiнде бұл компания резервтiк және айналым капиталының
Несиелiк ұйымдардың ұзақ мерзiмдi ресурстарды тартудың үлгiсi:
қарыз берушiлердiң ипотекалық облигациялар шығаруы және оларды қаржы нарығына
ұжымдық инвестиция жүйесi арқылы қарыз берушiлiрдiң қайта қаржылануы;
ипотекалық несиелердiң қайталама нарығының операторлары арқылы қарыз берушiлердiң қайта
Нарықтың дамуына байланысты несие ресурстарын тартудың басқа да үлгiлерi
банктер мен басқа да қаржы мекемелерi, қорлар беретiн несие
инстиутуционалды және басқа да инвесторлар арасында екiншi деңгейдегi банктердiң
мақсатты облигациялық қарыздарды орналастыру қаржылары есебiнен;
қайталама нарықта қаржы құралы болып табылатын кепiлге қойылған мүлiктi
Тұрғын үй саласын қаржыландырудың барлық механизмдерi мен жүйелерi инвестициялық
Жоғарыда бiз Қазақстанда 2006-2007 жылдарда iске асырылуға тиiс “Тұрғын
көптеген тұрғындардың тұрғын үймен қамтамасыздық жағдайын жақсарту;
жыл сайын тұрғын үйдi iске қосу нәтижесiнде республикалық тұрғын
тұрғын үй қорының пайдалану мерзiмi мен қолайлылығын арттыру;
азаматтардың өмiр сүру қауiпсiздiгiн арттыру;
елдi мекендердiң сәулеттiк келбетiн ажарландыру;
республика азаматтары мен жылжымайтын мүлiк нарығындағы жағдайды тұрақтандыру;
құрылыс саласын дамыту;
жаңа жұмыс орындарын құру;
Қорыта келе, қазiргi кезде Қазақстанда ипотекалық несие беру жүйесiн
Қазақстанның қазiргi кездегi ипотекалық жүйесiне қажеттi инфрақұрылымның элементтерi:
жылжымайтын мүлiктi мiндеттi түрде тiркеудiң жүйесi;
жылжымайтын мүлiктi бағалайтын арнайы мамандандырылған мекемелердiң болуы;
ипотекалық несие механизмiн реттейтiн және бақылайтын мемлекеттiк мекемелердiң болуы;
арнайы мамандандырылған ипотекалық банктер;
коммерциялық банктер;
банктiк емес қаржы –несие институттары;
сақтандыру компаниялары.
ипотекалық несие механизмiн реттейтiн және бақылайтын мемлекеттiк мекемелердiң болуы;
арнайы мамандандырылған ипотекалық банктер;
коммерциялық банктер;
банктiк емес қаржы –несие институттары, сақтандыру компаниялары.
Осы іс-шаралар сондай-ақ қаржылық қызмет көрсетудің банктік емес нарығын
Нарықтық экономикаға өтудегі банк жүйесiн реформалау қажетiлiгi Қазақстаннның эволюциялық
Құрылыстық жинақ жүйесiн енгiзу тұрғын үй проблемасын шешуге елеулi
ҚОРЫТЫНДЫ
Нарықтық экономикаға өтудегі банк жүйесiн реформалау қажетiлiгi Қазақстаннның эволюциялық
Құрылыстық жинақ жүйесiн енгiзу тұрғын үй проблемасын шешуге елеулi
Нарықтың дамуына байланысты несие ресурстарын тартудың басқа да үлгiлерi
банктер мен басқа да қаржы мекемелерi, қорлар беретiн несие
инстиутуционалды және басқа да инвесторлар арасында екiншi деңгейдегi банктердiң
мақсатты облигациялық қарыздарды орналастыру қаржылары есебiнен;
қайталама нарықта қаржы құралы болып табылатын кепiлге қойылған мүлiктi
Тұрғын үй саласын қаржыландырудың барлық механизмдерi мен жүйелерi инвестициялық
Жоғарыда бiз Қазақстанда 2006-2007 жылдарда iске асырылуға тиiс “Тұрғын
көптеген тұрғындардың тұрғын үймен қамтамасыздық жағдайын жақсарту;
жыл сайын тұрғын үйдi iске қосу нәтижесiнде республикалық тұрғын
тұрғын үй қорының пайдалану мерзiмi мен қолайлылығын арттыру;
азаматтардың өмiр сүру қауiпсiздiгiн арттыру;
елдi мекендердiң сәулеттiк келбетiн ажарландыру;
республика азаматтары мен жылжымайтын мүлiк нарығындағы жағдайды тұрақтандыру;
құрылыс саласын дамыту;
жаңа жұмыс орындарын құру;
Қорыта келе, қазiргi кезде Қазақстанда ипотекалық несие беру жүйесiн
Қазақстанның қазiргi кездегi ипотекалық жүйесiне қажеттi инфрақұрылымның элементтерi:
жылжымайтын мүлiктi мiндеттi түрде тiркеудiң жүйесi;
жылжымайтын мүлiктi бағалайтын арнайы мамандандырылған мекемелердiң болуы;
ипотекалық несие механизмiн реттейтiн және бақылайтын мемлекеттiк мекемелердiң болуы;
арнайы мамандандырылған ипотекалық банктер;
коммерциялық банктер;
банктiк емес қаржы –несие институттары;
сақтандыру компаниялары.
ипотекалық несие механизмiн реттейтiн және бақылайтын мемлекеттiк мекемелердiң болуы;
арнайы мамандандырылған ипотекалық банктер;
коммерциялық банктер;
банктiк емес қаржы –несие институттары, сақтандыру компаниялары.
Қолданылған әдебитеттер тізімі
Н.А. Назарбаев “Концепция внешней политики требует адаптации к современным
Концепция развития финансового сектора Республики Казахстан на 2007 –
www.nationalbank.kz
www.alb.kz
www.kkb.kz
www.kisi.kz http://www.afk.kz/kaz/
www.stat.kz
www.strategy.kz
www.afn.kz
http://www.buhgalter.kz/kaz/print.php?id=1098267422&archive =
http://www.kmc.kz/modules/content/item.php?itemid=33
http://www.minfin.kz/structure/data/sp_2006_09_kz.pdfhttp://www.minfin.kz/structure/data/sp_2006_09_kz.pdf
http://www.minplan.kz/common/counter.cfm?id=79
http://www.halykbank.kz/
Лаврушин О.И. Банковские операции- М.: Инфро,1998
Банковский портфель – 1. Книга банкира. Книга клиента. Книга
Банковский портфель – 1. Книга менеджера. Книга банковского финансиста.
Лаврушин О.И. Банковское дело– М.: БиБНКЦ,1998
Колесникова В.И, Кроливецкая Л..П. Банковское дело– М.: Финансы и
Белоглазова Г.Н. Коммерческие банки в условиях формирования рынка- Л.:
Белугин М.И. Сберегательное дело. Есептiк-несие техникумдарына арналған оқулық -
Бор М.З., Пятелко В.В. Стратегическое управление банковской деятельностью.-М.: Приор,1998
ОҚО ұлттық банк филиалының дайындаған статистикалық мәлiметтерi, 2003,2004,2005,2006.
“ТұранӘлемБанк” АҚ жылдық есеп беруі, 2006 ж.
“Қазақстан қаржыгерлерінің V1 конгресі”, Астана қ.,2006 ж.
Қазақстан Республикасындағы ипотекалық несиелеудің дамуын талдау
Ипотекалық несие тәуекелдігі
Ипотекалық несиелеу және оны ұйымдастыру-құқықтық негіздері
Ипотекалық несиенің теориялық негіздері. ҚР-ғы екінші деңгейлі банктердің ипотекалық несиелеу қызметіне талдау
Ипотекалық несиелеудIң теориялық негIздерI
Нарық жағдайындағы ипотекалық несиелендіру
Несие нарығы
Ипотекалық несиелеудің қазіргі жағдайы және дамыту мәселелері
Қазақстан Республикасында ипотекалық несиелеудің қазіргі жағдайы және даму үрдісі
ҚР-ғы екінші деңгейлі банктердің ипотекалық несиелеу қызметіне талдау