Азаматтық процесстегі біріккен қатысушылық түсінігі, саралануы
Мазмұны
Кіріспе 1
I Азаматтық процестегі тараптар және олардың маңызы 2
1.1 Азаматтық іс жүргізудегі тараптар түсінігі 2
1.2 Азаматтық істегі тараптардың құқықтары мен міндеттері және
II. Азаматтық процесстегі біріккен қатысушылық және олардың
2.1 Азаматтық процесстегі біріккен қатысушылық түсінігі, саралануы
3.1 Тиісті емес жауапкер түсінігі және процестегі рөлі
Қорытынды 31
Қолданылған әдебиеттер 32
Кіріспе
Тұлға азаматтық іске қатыса отырып, нақты анықталған жағдайға
Азаматтық іс жүргізу құқығы ғылымында бұл түсінік толықтай
тарап бұл даулы материалды – құқықтық қатынастың ықтимал
тарап бұл құқық туралы даудың субъектісі;
Негізінен бұл екі анықтама арасында айырмашылық жоқ. Екеуінде
I Азаматтық процестегі тараптар және олардың маңызы
1.1 Азаматтық іс жүргізудегі тараптар түсінігі
Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексінің 44-бабында іске
іс шешіміне заңи қызығушылық таныту;
істе өз атынан және өз мүдделерін қорғау үшін
өз алдына әрекеттер жасау құқығына ие;
сот шешімінің және іс бойынша өндірісті тоқтату туралы
заңмен белгңленген процессуалдық құқықтар мен міндеттерге иеленеді;
Көрсетілген белгілердің ішіндегі заңи қызығушылық таныту ерекше мәнег
Тараптар – бұл субъективтік құқықтары мен міндеттеріне байланысты
қарама-қайшы материалды – құқықтық және процессуалдық қызығушылықтардың
Заңды күшіне енген сот шешімі салдарының толық көлемде
Іс бойынша шығындарын өтеу;
Талап қою бойынша істі қозғаумен байланысты ғана тараптар
Талапкер мен жауапкер – бұл құқықтары туралы дауды
Талапкер – бұл өз мүдделерін қорғау үшін талап
Сотқа талап қою туралы шағымданған тұлға әрдайым талапкер
Жауапкер - өзіне қатысты талап қойылған азамат немесе
Іс жүргізуде тараптар ретінде Қазақстан Республикасының азаматтары мен
Заңда азаматтық іс жүргізуге қатысушылардың нақты тізімі жоқ.
іске өз атынан және өз мүдделерін қорғау үшін
іске өз атынан, бірақ басқа адамдар мүдделерін қорғау
Тараптар яғни талапкер мен жауапкер – азаматтық іс
Талапты өндіру тараптары талапкер мен жауапкер болып
Біріншіден, сотқа өзінің бұзылған не дауласушы құқығын қорғау
Екіншіден, талапкер болып өзге тұлғалардың құқықтары мен заңмен
Бірінші жағдайда істі талапкер бастайды, ал екіншісінде туындаған
Бұл нормаларды салыстыру талапкерді даулы құқығы не сот
Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексінде жауапкердің нақты
Талапкерге қатысты сияқты, жауапкерге қатысты өз презумпциясы әрекет
Тараптардың процессуалдық жағдайы олардың процессуалды құқықтары мен мүдделерінде
Азаматтық процессуалдық заңдылықта тараптар түсінігін бекіту азаматтық сот
талапкер арызы негізделген бе жоқ па;
сотқа шағымданушы тұлға қорғалуын сұрайтын субъективтік құқық иесі
оның құқығы шынымен бұзылды ма, жоқ па;
Талапкер жауапкер ретінде тартуды сұрайтын тұлға құқықты бұзғандығын
Бұл судья істі қозғағанда талаптың және сот отырысында
Тараптардың заңи қызығушылығы материалды құқықтық және процессуалдық болып
Тараптардың заңи қызығушылықтары заңмен қарастырған жағдайда құқықтар мен
істе заңи қызығушылықтың материалдық – құқықтық және процессуалдық
өз құқықтары мен мүдделерін қорғау үшін іс жүргізуге
сот шешімінің заңи күшіне енгенде оларға барлық материалды
іс бойынша сот шығындарын толтыру;
Аталғандар кеңестік азаматтық іс жүргізуде тараптар – бұл
Өз кезегінде М.С Шакарян, «азаматтық істегі тараптар –
Жоғарыда аталғандай М.С Шакарян істегі тараптар түсінігін материалды
Қазіргі кезде азаматтық іс жүргізу құқығы теориясында азаматтық
тараптар бұл - даулы материалды – құқытық қатынастың
тараптар бұл – құқық туралы дауларын сот шешуі
Бұл екі анықтаманы да М.Х Хутыз сынға алған.
М.Х Хутыза бекітілімі жеткіліксіз. Біріншіден, тараптар материалды –
Істегі сәйкес тарап егер сот оның құқығы туралы
Сонымен, М.Х Хутызаның жоғарыда көрсетілген «тараптар» түсінігінің екі
Егер бұл анықтаманы қажетсіз көп сөзден бастасақ, онда
Талап өндірісінде тараптар түсінігі туралы мәселені азаматтық іс
М.С Шакарян тараптар түсінігі ерекше өндіріс істеріне қатысушы
- ерекше өндіріс істері азаматтық сот өндірісінің
- ерекше өндіріс істеріне қатысушы тұлғалар заңмени
- заңда бұл тұлғаларды тарап деп атауға
Бұл жерде дәлелдемелерді нақты деп тану мүмкін емес
Жоғарыда айтылғанның барлығын ескеріп ерекше істер өндірісінде тараптар
1.2 Азаматтық істегі тараптардың құқықтары мен міндеттері және
Тараптардың процессуалдық жағдайы олардың процессуалдық құқықтары мен міндеттерінде
Жалпы процессуалдық құқықтар Азаматтық іс жүргізу кодексінің 30-бабы
іс құжаттарымен танысу құқығы;
іс құжаттарының көшірмесін түсіру;
іс құжаттарын жазба алу;
шығарып тастауға өтініш беру;
дәлелдемелер ұсыну;
дәлелдемелерді зерттеуге қатысу;
іске қатысушы өзге тұлғаларға, куәлар мен сарапшыларға сұрақ
өтініш жасау,
сотқа жазбаша және ауызша түсініктеме беру,
сот өндірісі барысында туындайтын барлық мәселелер бойынша қортындылар
іске қатысушы өзге тұлғалар өтініштеріне, қорытынды мен пікірлеріне
сот шешімі мен анықтамасына шағымдану;
Азаматтық іс жүргізу кодексімен бекітілген өзге процессуалдық құқықтарды
Тараптардың арнайы құқықтары – жалпы процессуалдық құқықтар мен
талаптан бас тарту құқығы;
талап пәнін не негізін өзгерту;
талап көлемін көбейту не азайту;
сонымен қатар жауапкерге тән құқықтар да қарастырылған:
талапты мойындау, не мойындамау құқығы;
қарсы талап қой;
Үшіншілері тараптардың біртұтас әрекеттерімен жүзеге асырылуы мүмкін;
ортақ келісім жасау құқығы.
Бұл диспозитивтік құқықтардың бірі нақты сипатта және тараптар
Талап пәнін, не негізін өзгерту құқығы, талап мөлшерін
Бұл құқықтарды диспозитивтілік қағидасы арқылы қарастырсақ: КСРО Азаматтық
а) жүзеге асыруы істің дамуы мен қозғалуына әсер
- талапкердің талап пәнін немесе негізін өзгерту, талап
- жауапкердің талапты мойындау құқығы;
- тараптардың бейбіт келісім жасау құқығы;
- аппеляциялық, кассациялық шағым беру және тағы басқа;
б) Істі қарауға қатысу құқықтары:
- сот өндірісіне өзі қатысу;
- сот өкілеттілігіне ;
- сот талқылауына түсу;
- айғақтарды зерттеуде қатысу және тағы басқв;
в) Кең мағынада тараптарды сот қорғанысымен қамтамасыз ететін
- шығарып жіберу құқығы;
- сот отырысы хаттамасына ескертулер енгізу құқығы және
Тараптар өздеріне тиесілі құқықтарды адал қолдануы тиіс. Жалған
егер жауапкер талапкерге қарсы талап қойып және сот
Егер бірігіп қатысушылар істі жүргізуді біреуіне тапсырса, онда
В.Н Гапеевтің өз процессуалдық беделін қызығушы тұлғаның таңдау
Енді жаңа заңның Азаматтық іс жүргізу кодексінің баспасында
а) талапкердің талаптан бас тартуы (бұл ерекше өндірісте
б) жауапкердің талапты мойындауы және тараптардың бейбіт
в) Тараптың өзге тарап өз талаптарын немесе қарсылықтарын
г) тараптардың өз құқықтарын өз еркімен қолдану
д) Жауапкер талапты мойындаған және сот оны қабылдаған
Жауапкерге қойылған талапқа қарсы келіспеушілік білдіруге құқық беріледі.
Жауапкердің қарсы талап қоюға құқығы.
Азаматтық іс жүргізу кодексіне сәйкес: « Жауапкер сот
КСРО жоғары сотының пленумы келесіні түсіндірген «талап қоюдың
Бұл анықтама істі одан әрі қарастыру мүмкіндігін туындатпайтындықтан
Жалпы прцессуалдық міндеттерге:
тиесілі құқықтарды адал түрде қолдануға міндетті;
сот отырысында бекітілген тәртіпті сақтау;
төрағалық етушінің бұйрықтарына сөзсіз бағыну;
сотты сыйлау;
өз тұрғылықты орнын өзгерту туралы сотқа хабарлау;
Арнайы процессуалдық міндеттер азаматтық іс жүргізу сатысына және
талап қою арызын жасағанда талапкер оған міндетті мәліметтер
жауапкер мен талапкер өз талаптары мен қарсылықтары ретінде
Тараптар сот отырысына келмеген жағдайда сотқа себептері туралы
Істі қараумен байланысты шығындарды төлеуге міндетті.
Осы құқықтарға толығырақ тоқталсақ:
Тиесілі құқықтарды тараптардың адал қолдану міндеті – іске
Сот отырысында бекітілген тәртіпті ұстану және төрағалық етуші
Жауапкер мен талапкердің негізделген жағдайларын дәлелдеу міндеті.
Дәлелдеудегі тараптар рөлдерін қарастырсақ:
а) Заң тараптарға біржақты дәлелдеу міндетін салады, әр
б) Тараптар мен іске қатысушы өзге тұлғалар дәлелдемелерді
в) Өздігінен Азаматтық іс жүргізу кодексінде тараптардың талаптары
Біріншіден, заң тараптардан сотқа олардың келмей қалған жағдайында
Екіншіден, егер талапкер істе өзі болмаған жағдайда қарай
Үшіншіден, егер жауапкер сот бекіткен мерзімде талапқа жазбаша
Соңғы екі жағдайды сот жауапкердің келмей қалу себептерін,
Төртіншіден, өтетін орны мен уақыты туралы алдын-ала ескерту
Іске қатысушы тұлға мен оның өкілдері міндеттерін орындамағаны,
Бесіншіден, жаңа заң бұрын сотқа жазбаша және заттай
II. Азаматтық процесстегі біріккен қатысушылық және олардың
2.1 Азаматтық процесстегі біріккен қатысушылық түсінігі, саралануы
Азаматтық іс жүргізуге бірнеше талапкерлер мен бірнеше жауапкерлер
Қазақстан Республикасының азаматтық іс жүргізу құқығында біріккен қатысушылық
істегі әр тарапта не тараптардың бірінде бірнеше тұлғалардың
істегі әр біріккен қатысушылардың өз еріктігі (әр талапкер
Бірақ, аталған белгілер біріккен қатысушыларды іске қатысушы өзге
біріккен қатысушылық – бұл әрдайым даулы материалды –
Талапкерлердің талаптарының құқықтары және жауапкерлердің міндеттерінің қойылған талап
Басқа тараптағы біріккен қатысушылар мүдделеріне қарсы бір тарап
Іс жүргізудегі біріккен қатысушылықтың соңғы екі белгісі азаматтық
Талапкер
жауапкер
жауапкер
жауапкер
талапкер
талапкер
талапкер
Жауапкер
Біріккен қатысушылықтың негізгі мақсаты – істегі үнемділікке қол
сот өндірісін жеңілдету және жылдамдату;
сот пен тараптар үшін еңбектерін жеңілдету (айғақ деректерін
сот шығындарын азайту;
Сонымен қатар, бұл жолмен бір-біріне қарсы болатын шешімдердің
Біріншіден, талаптың нақты негізі басым болғанда (егер дау
Екіншіден, талаптың заңды негізібасым болғанда (егер бірнеше тұлға
Үшіншіден, шағым талаптарының пәндері мен негіздері бір тектес
Алғашқы екі жағдайда біріккен қатысушылықты «материалдық », ал
Азаматтық іс жүргізу құқығы ғылымында ғалымдардың пікірлері бөлініп
дау пәні жалпы құқық немесе міндет: жалпы меншік
Шағым талаптары бір негізден туындайды;
Талаптар бір тектес, негізбен мазмұн бойынша басым болмаса
Біріккен қатысушылықтың үшінші негізін бөліп көрсетуге қарсы әдебиетте
1909 жылы Е.А. Нефедьев «талаптарды субъективті түрде біріктіру»
Біріккен қатысушылықты келесі екі белгі бойынша түрлерге бөлуге
қай тарапта тұлғалар көпшілігі орын алуына байланысты белсенді,
Барлық біріккен қатысушылар қатысуынсыз істі қарау не қарамау
3.1 Тиісті емес жауапкер түсінігі және процестегі рөлі
Жоғарыда көрсетілгендей, даулы материалды – құқықтық қатынастың нақты
Революцияға дейінгі әдебиетте жоғарыда келтірілген жағдайға құқықта «легитимация»
Қорытынды
Мемлекетіміздегі саяси және экономикалық саладағы қазіргі өзгерістер
Қолданылған әдебиеттер
Нормативтік құқықтық актілер
Қазақстан Республикасының Конституциясы 30–шы тамыз 1995 жыл.
Қазақстан Республикасының Азаматтық Іс Жүргізу Кодексі 13–ші шілде
Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі 1994 жыл.
Арнайы әдебиеттер
Назарбаев Н.Ә. 2030 Қазақстан 2030, Алматы “Бiлiм” баспасы
Гурвич М.А. Право на иск. М.-Л., 1949 г.
Гурвич М.А. Судебное решение. М., 1976 г.
Гражданский процесс М., 1995 г. Под ред. Шакарян
Добровольский А.А., Иванова С.А. – Основные проблемы исковой
Добровольский А.А., Иванова С.А. – Иски о признании
Кожухов А.Н. Право на судебную защиту исковом
Логино П.В. Понятие иска и исковая форма защиты
Пушкарь Е.Г. Предпосылки право на обращение в
Пушкарь Е.Г. Исковое производство в советском гражданском
Пучинский В.К. Элементы иска в советском гражданском процессе.
Советский гражданский процесс. М., 1996 г. Под ред.
Советский гражданский процесс. М. 1985 г. Под ред.
Учебник гражданский процесса. М., 1996 г. Под
Осокина Г.Л. Право на защиту в исковом судопроизводстве.
1990 г.
III.Судебная практика.
1. Вестник Верховного Суда РК 1999 г.
14
АЗАМАТТЫҚ ПРОЦЕССТЕГІ ТАРАПТАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ МАҢЫЗЫ
Азаматтық процесстегі бірігіп қатысушылық және процесстегі тиісті және тиісті емес тараптар түсінігі
Азаматтық процестегі тараптар түсінігі
Азаматтық іс жүргізудегі тараптар және олардың маңызыдылығы
Азаматтық процестегі тараптар және олардың маңызы
Бандитизм қылмыстық-құқықтық сипаттамасы
Парақорлықтың түсінігі және жалпы сипаттамасы
Қылмысқа қатысушылардың қылмыстық жауаптылығы мен жазасын жеке даралау
БАНДИТИЗМНІҢ ҚЫЛМЫСТЫҚ - ҚҰҚЫҚТЫҚ СИПАТТАМАСЫ
Қылмысқа қатысу нысандары, жауаптылығы және жанасушылық