Банктің қарыз есебі

Мазмұны
Кіріспе 3
1 «Цесна-Астық» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің техника-экономикалық жағдайының сипаттамасы 6
1,1 Компанияның техника-экономикалық көрсеткіштері 6
1.2 «Цесна-Астық» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің есеп саясаты 10
2 Компаниядағы қарыз капиталының есебі мен аудиті 18
2.1 Қарыз капиталы есебінің теориялық негіздері 18
2,2 Компаниядағы дебиторлық және кредиторлық борыштар есебін ұйымдастыру 22
2,3 Компаниядағы қарыз капиталы есебінің аудиті 35
2,4 Компанияның қаржылық жағдайын талдау 46
Қорытынды 63
Қолданған әдебиеттер тізімі 65
Кіріспе
Бүгінгі таңда Қазақстанның нарықтық экономикаға өту жағдайында компанияның қарыз
Бухгалтерлік есеп кәсіпкерлік субъектілер қызметінің қаржылық ақпараттарын белгілі бір
Кез келген кәсіпкерлік субъектілері өз иелігінің түрлеріне қарамастан, меншігіндегі
Қазіргі уақытта компаниялардың дамуына байланысты, бухгалтерлік ақпараттың басқару
Жалпы бухгалтерлік есеп компанияда мынадай қызметтер атқарады:
● болашақта пайдалану үшін ұйымда болып жатқан операцияларды тіркеп
● ұйымның қаржылық-ақпараттық мәліметін өңдейді, сондай-ақ керек уақытына дейін
● қаржылық-ақпараттық мәліметті пайдаланушыларға уақтылы ақпарат беріп отырады, ал
Бухгалтерлік есеп компаниялар мен ұйымдардың пайдаланушыларға берілетін қаржылық-ақпараттық мәліметінің
Нарықтық экономика кезінде, шаруашылық субъектілерінің арасында, есептесудің бірнеше түрлері
Еліміздің экономикасында нарықтық қатынасқа көшу барысында ғылыми, білім мен
Аудиторлық қызмет дегеніміз аудиторлық ұйымдар мен аудиторлардың аудит жүргізу
Аудит - қаржы құжаттарын, олардың дұрыстығын, толықтығын және Қазақстан
Таңдап алынған дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты – компаниядағы қарыз
Бұл мақсатты жүзеге асыру үшін, келесі мәселелерді шешу қажет:
- компанияның негізгі көрсеткіштерін талдау барысында, оның техника-экономикалық жағдайын
- «Цесна-Астық» ЖШС-нің есеп саясатын зерделеу барысында, оның есептеу
- қарыздар бойынша операциялардың есебі мен аудитін зерттеу нәтижесінде,
- «Цесна-Астық» ЖШС-нің көрсеткіштерін қолдана отырып, кредиторлық қарыздарды талдау.
Талдау объектісі ретінде «Цесна-Астық» ЖШС алынды. Жұмыстың теориялық бөлімі
Жұмыс барысында ҚР-ның заң актілері және ұн өнімін дайындау
Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі негізгі бөлімдерден, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер
Бірінші бөлімде «Цесна-Астық» ЖШС-нің есебін ұйымдастыру ерекшеліктеріне, техника-экономикалық көрсеткіштеріне,
Екінші бөлімде компанияның қарыздар бойынша операцияларының есебі мен аудитін,
1 «Цесна-Астық» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің техника-экономикалық жағдайының сипаттамасы
1,1 Компанияның техника-экономикалық көрсеткіштері
«Цесна-Астық» компаниясы 1999 жылдан бастап аталған цехты
Серіктестік қызметінің негізгі мақсаты астық өнімдерін (ұн, нан, макарон
«Цесна-Астық» ЖШС-тің алдына қойған негізгі міндеті: жоғары табыс табу.
Ұйымның заңды мәртебесі:
- Қазақстан Республикасының Әділет Министрлігінің органдарымен мемлекеттік кезінен бастап
- ұйымның жарғысы және қатысушылардың жалпы жиналысының шешімдерінің ҚР-ның
- «Цесна-Астық» ЖШС - коммерциялық ұйым болып табылады,
- Қазақстан Республикасының аумағында және одан тыс жерлерде филиалдар
- міндеттемелері бойынша өзіне тиесілі ҚР-ның қолданыстағы заңнамасына сәйкес
Қазақстанның қайта өңдеу кәсіпорындарының жандануына қажетті материалдарды өндіретін кәсіпорындар
Бұл компанияның нарықта аталған өнімді шығаруға байланысты бәсекелестіктері бар.
«Цесна-Астық» ЖШС-нің орналасқан жері: Қазақстан Республикасы, Астана қаласы, Ақжол
Компанияның негізгі қызметі болып: ұн өнімін, ұннан даярланған
Компанияның мүлігін негізгі және айналым капиталдар құрамы құрайды.
Бұл компания қазіргі кезде Қазақстан нарығында беделді орын алады
Компанияда өнімді өткізу бөлімі бар. Оның ең негізгі бөлігі
Өнімді өткізу үшін, өнімнің бағасы оның өзіндік құнына, биржа
Ақша қаражаттарын өндірістің тиімділігіне және дайын өнімді дұрыс өткізу
Дайын өнімді сатқаннан түскен пайда, ақша қаражаттарының ішкі қайнар
Ұн өнімдерінің бәсеке қабілеті мәселесін шешу арқылы, бөлу саясатын
Тікелей шығындар, олар өнімнің өзіндік құнына тікелей кіретін өнімнің
1.1-кесте. Өнім өндірісіне кететін тікелей шығындардың сомасына әсер ететін
№ Материалдар Жылдар Ауытқулар
2008 2009 +/-
1 2 3 4 5
Ұн өнімдерінің барлық түрі бойынша
Жалпы өнім өндірісі 2 117 524,6
Шикізат 30 790 730 29 787 620 1 003
Электр энергиясы 795 945 793 853 2 092
Қораптама 9 996 385 9 845 298 151 087
Ескерту: Кесте «Цесна-Астық» ЖШС-нің өнім өндірісіне кететін тікелей материалдық
Көріп тұрғанымыздай өнім өндірісіне тікелей әсер ететін факторлардың ең
1.2-кесте. «Цесна-Астық» ЖШС-нің техника–экономикалық көрсеткіштері
№ Көрсеткіштер Өлшем
Бірлігі Жылдары Ауытқулар
2008 2009 +/- %
1 2 3 4 5 6 7
1 Өнімді өткізуден түскен түсім мың. тг. 250633,0 362648,0
2 Өткізілген өнімнің өзіндік құны мың. тг. 184222,0 288364,0
3 Жиынтық табыс мың. тг. 66411,0 74284,0 7873,0 11,9
4 Кезең шығындары мың. тг. 47033,0 51316,0 4283,0 9,1
5 Негізгі қызметтін түскен түсім мың. тг. 19378,0 22968,0
6 Қосымша қызметтен түскен түсім мың. тг. 6012,0 9602,0
7 Таза табыс мың. тг. 22561,0 22488,0 -73,0 -0,3
8 Өндіріс рентабельділігі % 0,19 0,22 0,03 15,78
9 Жұмысшылардың еңбек өнімділігі % 487,61 475,81 - 1,02
"1.2-кестенің жалғасы"
1 2 3 4 5 6 7
10 Жұмысшылырдың саны Адам 514 552 38 7,4
11 Өндірістегі негізгі құралдардың орт. жылдық құны. Адам 231687,0
12 Қор сиымдылығы Тенге 0,93 0,66 -0,27 -29
13 Қор қайтарымдылығы тенге 1,07 1,5 0,43 40,2
14 Қормен қарулану
454,9 436,2 -18,7 -4,1
15 Айналым кофициенті
0,83 1,15 0,32 38,0
16 Айналыс кофициенті
2,57 2,93 0,36 14,0
Ескерту: Кесте «Цесна-Астық» ЖШС-нің техника-экономикалық көрсеткіштері негізінде автормен құрылған.
Өнімді өткізуден түскен түсім: әрине өнімді өткізу ол компанияның
Өткізілген өнімнің өзіндік құны: бұл компания жұмысшының қалай
Жиынтық табыс: жиынтық табыстың соммасы 2008 жылы 2009 жылмен
Таза табыс: бұл көрсеткішті есептеу үшін: таза табыс соммасына,
Өндіріс рентабельділігі: осы көрсеткіш кәсіпорын өндірісіннің эффектілігін есептеуде қолданылатын
Жұмысшылардың еңбек өнімділігі: өндіріс қызметінің нәтижелігін көрсететін маңызды көрсеткіш.
Өндірістегі негізгі құралдардың орташа жылдық құны: бұл көрсеткіш кәсіпорынның
1.2 «Цесна-Астық» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің есеп саясаты
Кез келген кәсіпкерлік субъектілер қызметінің бухгалтерлік есебін ұйымдастыру есеп
Есеп саясатын жасаудың мақсаты – есеп объектлерінде қолданылатын әдістердің
Компанияның стратегиялық және тактикалық мақсатына қарай жасалған есеп саясаты
«Цесна-Астық» ЖШС-тің есеп саясаты бухгалтерлік есептің дұрыс ұйымдастырылуына және
Есеп саясатына байланысты бухгалтерлік есеп жүргізудің әдістеріне активтер сомасын
Кәсіпорын дербестікке ие болуына қарай Халықаралық бухгалтерлік есеп
Кәсіпорында жасалып қабылданған есеп саясаты жоғарыда айтылған және стандартта
Есеп саясатын қалыптастырудың түпкі мақсаты - кәсіпорынның жыл сайын
Есеп саясаты бекітілген бухгалтерлік есеп Бас шоттар жоспары негізінде,
Есеп саясатын жасау кәсіпорынның бас бухгалтерінің атқаратын негізгі міндетінің
Есеп саясатын қалыптастыру, есеп жүргізу тәжірибесінде дұрыс қолдану үшін
Кәсіпорынның есеп саясатының негізгі міндеттері:
● есеп процедуралары арасындағы нақтылы және орындалмай қалған фактілер
● нәтижелік көрсеткіштерге есеп өрісінде қолданылған әр түрлі әдістердің
● қаржылық қорытынды есеп сенімділігін арттыру үшін қолданылатын маңызды
● синтетикалық және аналитикалық шоттар тізімін жасау, тауарлы-материалды құндылықтарды
«Цесна-Астық» ЖШС-тің бухгалтерлік есебі кәсіпорынның директорымен 1999 жылдың 1-ші
«Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы» ҚР-ның заңы, №234-ІІІ,
Бухгалтерлік есептің ұлттық стандарттарымен;
Бухгалтерлік есеп стандарттарына жасалған методикалық нұсқаулар;
- Қазақстан Республикасының Қаржы Министрлігімен бекітілген 22 желтоқсан 2005
«Цесна-Астық» ЖШС-і 15 сәуір 1999 жылы Астана қаласының
Қоғамның жарғысы қатысушыларының Жалпы Жиналысының енгізген толықтырулары мен өзгертулермен
Қоғам Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша заңды тұлға болып табылады.
Фирманың Жарғысы бойынша негізгі міндеті пайда табу болып табылады.
Есеп саясаты өзімен қаржылық, салық және статистикалық есепті дайындау
Есеп саясаты келесі адресаттарға арналған:
- меншік иесіне – қалаған мерзімінде қалаған көлемде қатысушылардың
- тіркелген жеріне сәйкес салық инспекциясына – бекітілген көлемде
- тіркелген жері бойынша Халық статистикалық агенттігіне -
«Цесна-Астық» ЖШС-тің басшысы бухгалтерлік есепті ұйымдастыруға жауап береді. Бухгалтерлік
Есеп жүргізудің ұйымдастыру саясатын анықтау мен қаржылық есепті қалыптастыру
● бас бухгалтер басқаратын құрылымдық бөлімше есебінде бухгалтерлік есеп
● штат кестесіне бас бухгалтердің лауазымын енгізеді;
● оған келісімшарт негізінде, бухгалтерлік есеп пен қаржылық қорытынды
● бухгалтерлік жұмысты жеке өзі жүргізе алады.
Бухгалтерлік есепте мәліметтерді жинау, тіркеу, өңдеу үшін келесі тәсілдерді
«Цесна-Астық» ЖШС-те күнделікті орындалып отыратын барлық операциялар міндетті түрде
Жалпы кәсіпорындағы атқарылып жатқан жұмыстың, орындалған тапсырманың үздіксіз, белгілі
Бухгалтерлік құжат – кәсіпорындағы шаруашылық операциялардың орындалғанын растайтын немесе
Кәсіпорында жүргізілетін шаруашылық құбылыстарының әр түрлі болу себебінен бастапқы
Міндетті деректемеге жататындар:
● құжаттың аты, нысанының коды;
● құжаттың толтырылған уақыты (күні, айы және жылы);
● құжатты толтырған заңды немесе жеке тұлғаның аты-жөні;
● шаруашылық операциясының мазмұны;
● шаруашылық операцияның өлшемі (натуралдық немесе ақшалай);
● шаруашылық операцияның жүргізілуіне және соған сәйкес құжаттарды толтыруға
● жауапты атқарушының қолы.
Бастапқы құжатардың мәліметтерін белгілі бір жүйемен жинақтап толықтыру үшін
Бухгалтерлік регистрлерді мынадай топтарға сараптауға болады:
● пайдалану мақсаты бойынша;
● сыртқы түріне қарай;
● тіркелетін мәліметтердің көлеміне қарай;
● құрылысы бойынша.
Пайдалану бойынша регистрлер мынадай бірнеше түрге бөлінеді:
хронологиялық есеп регистрлері;
жүйелік есеп регистрлері.
Хронологиялық есеп регистрлеріне құжаттар келіп түсу тәртібі бойынша
Жүйелік регистрлер мәліметтерді есеп объектілер мен экономикалық мәніне
Сыртқы түріне қарай – олар есеп кітабы, карточкалар және
Тіркелетін мәліметтердің көлеміне байланысты регистрлер синтетикалық және аналитикалық есеп
Синтетикалық есеп регистрлерін шаруашылық операциялар жалпы қорытылған күйінде тіркеледі.
Аналитикалық есеп регистрлерінде, керісінше әр операция жөніндегі мәліметтер толық
Құрылысы бойынша есеп регистрлері әр түрлі: екі жақты, біржақты,
Бухгалтерлік есепке тән көрсеткіштер жинақтау және жіктеу шоттары бойынша
Кәсіпорын басшылары мен есеп көрсеткіштерін сыртқы пайдаланушылар шаруашылық процесі
Тиімді және сапалы жасалған есеп регистрлары немесе есеп жүргізудің
● шаруашылық процесі жөніндегі қажетті ақпараттар алу;
● бухгалтерияға тапсырылған бастапқы құжаттарды топтастыру мен тіркеу;
●бастапқы құжаттарды дайындау мен оларды өңдеу, содан соң есеп
● есеп мәліметтерін жинақтау мен тіркеу жұмысындағы қателерді болдырмау
● басқару шешімін қабылдауға әсер етуші ақпараттар қорын сақтау.
Бухгалтерлік есеп үлгісінің маңызы мен іске асырылуы кәсіпорындардың типіне,
Бухгалтерлік есеп үлгісі төмендегідей элементтерден тұрады:
● жазу типтері;
● жазудың сабақтастығы (хронологиялық және жүйелеп жазу);
● есеп ақпараттарын жинақтау;
● жазулардың толықтығы (тек қана орындалған немесе орындалатын шаруашылық
Қазіргі заманда бухгалтерлік есеп жүйесіне компьютерлік технологияның кеңінен енгізілуіне
Ендігі жерде бухгалтерлік есеп немесе есеп жүргізудің үлгі регистрлерін
● Мемориалды - ордерлі үлгі. Бухгалтерлік есептің мемориалды-ордерлі үлгісі
Сонымен қатар, синтетикалық жинақтау шоттардағы мәліметтерді жіктеп, жетілдіру мақсатында
Сонымен мемориалды-ордерлі есеп үлгісі бойынша жүргізілетін есеп регистрлары сыртқы
Бұл үлгінің ең маңызды бағыты – кез келген шаруашылық
● Журнал-ордерлі үлгі. Жүйелеп жазу регистрларының негізінде құрылған журнал-ордерлі
Журнал-ордерлі үлгі бойынша жүргізілетін бухгалтерлік есепте айналым ведомосы жасалынбайды.
Бұл үлгіде синтетикалық шоттардың айналым ведомоссы көрсетілмеген. Журнал-ордерлі үлгінің
Көптеген операциялар сомасын жинақтау және топтастыру, бұларды шоттар
Журнал-ордерлі үлгі бойынша есеп регистрларының міндеті арнайы жасалып, есеп
Журналдар бойынша осылайша жинақталған сомалар Бас кітапқа түсіріледі. Бас
Кәсіпорындар бухгалтериясында жүргізілетін Бас кітаптың, журнал-ордерлердің, жинақтау мен топтастыру
Мемориалды-ордерлі есеп жүргізу жүйесіне қарағанда журнал-ордерлі есеп жүйесімен ұйымдастырылған
Жоғарыда келтірілген мемориалды-ордерлі, журнал-ордерлі үлгілер бойынша есеп жүргізуде қол
Жалпы, есеп саясатының негізгі бағыты кәсіпорындар тапсыратын қорытынды есеп
2 Компаниядағы қарыз капиталының есебі мен аудиті
2.1 Қарыз капиталы есебінің теориялық негіздері
Кез келген компания өздерінің шаруашылық қызметі барысында меншікті капиталдарымен
Міндеттеме – бұл бір тұлғаның нақты әрекетпен басқа
Міндеттеме - өткен кезең оқиғасынан пайда болған субъектінің
Міндеттемелерді реттеу мынадай тәсілдермен іс-жүзіне асырылады:
ақшалай қаражат төлеу;
активтерді табыстау;
қызмет ұсыну;
міндеттемені басқа міндеттемемен ауыстыру;
міндеттемені капиталға аудару.
Міндеттеме ағымдық (қысқа) және ұзақ мерзімді болып жіктеледі.
Банктің қарыз есебі. Қарыз ресми мәртебесі бар банктерге, мерзім,
Банк қарызы – бұл банктің клиентке соманы
Банктен тыс мекемелерден қарыз алу – «қарыз беруші» жақ
Банктен тыс мекемелерден берілетін қарыз мыналар бойынша айырықшаланады:
- өтемақылық – шетелдік валюта қарызын отандық валюта қарызына
тіркелген – тіркелген уақыт кезеңіне тіркелген пайыз.
Банктің қарыз түрлері:
қысқа мерзімді: бір жылға дейін;
орташа мерзімді – бір жылдан үш жылға дейін;
ұзақ мерзімді – үш жылдан жоғары.
Орташа және ұзақ мерзімді қарыздар өндірістік және кәсіпорынның әлеуметтік
Кредиттеу түрлері:
- бланктік – қаржысы тұрақты субъектіктіге, сенімді төлеушіге толық
- консорциумдық – бір қарыз алушының екі немесе одан
- ипотекалық – мүлік кепілділігімен берілетін ұзақ мерзімді несие;
- овердрафт – нәтижесінде дебеттік қалдық пайда болатын банктегі
- кредиттік желі - міндеттемесі заңмен рәсімделген банктің «қарыз
- Стэнд-бай – халықаралық валюта қорының елдерге ұсынатын кредиті.
Банктің қарыз есебі 3010, 3020, 4010, 4020 шоттарында жүзеге
«Салықтар туралы және бюджетке міндетті басқа төлемдер» кодексінің 151-
Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу. Жабдықтаушылармен және мердігерлерге шикізат,
Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу – не тауарлы-материалдық құндықтарды
Айдың аяғында айналымдар саналады, ал төленбеген шоттар бойынша қалдықтары
Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу 3310 шотта жүргізіледі. Бұл
Дт
1310
1420
Сөйтіп 3310 шоттың кредитінде толық сатып алу бағасы көрсетіледі.
Дт
3310
Жабдықтаушылармен аванс төлеу арқылы да есеп жүргізілуі мүмкін. Берілген
Мысалы, 500 000 теңге жабдықтаушыларға тауарлар сатып алу үшін
Дт
1610
1330
1420
3310
3310
Сөйтіп, 1610 шот жабдықтаушылармен толық есеп айрысқан кезде жабылады.
Берілген аванстардың талдамалық есебі түрлі дебиторлармен және кредиторлармен есеп
Бюджетпен есеп айырысу салықтар түрлері бойынша жүргізіледі. Ол
Жеке тұлғалардан алынатын табыс салығын ұстап қалғанда: Дт 3350
Табыс салығын аударған кезде Дт 3120 Кт
Сатып алушыларға шот ұсынған кездегі акциз сомасына: Дт 1210
Акциздерді бюджетке аударған кезде: Дт 3140 Кт
Жер салығын есептелген кезде: Дт 7210 Кт
Жер салығын аударылған кезде: Дт 3160 Кт
Көлік құралдарына салынатын салық есептелген кезде: Дт 7210
Салық төленгенде: Дт 3170 Кт 1040.
Еңбек және еңбекақы есебі. Жаңадан жұмысқа алынған қызметкерге жұмысқа
Жеке еңбек келісімшарты дегеніміз жұмысшымен жұмыс беруші арасында жазбаша
Еңбекақы – қызметкерлердің орындаған жұмыс көлемі мен белгілеген еңбек
Жалақы есептеудің екі жүйесі: уақыт бойынша, атқарылған жұмыс, өндірілген
Кесімді еңбекақы мынандай жалақы жүйесіне бөлінеді:
1.Тікелей кесімді жүйе.
2. Кесімді-сыйақылық жүйе.
3. Ілгерәшәл –кесімді жүйе.
4. Жанама-кесімді жүйе.
5. Аккордтық жүйе.
Еңбек туралы заң бойынша жалақы кезекті демалыс кезінде, еңбекке
Еңбекақы бойынша есеп айырысу 3350 шотында жүргізіледі. Бұл шот
Сондай-ақ, компаниядағы қарыз капиталының есебі ретінде дивиденттер бойынша есеп
2,2 Компаниядағы дебиторлық және кредиторлық борыштар есебін ұйымдастыру
Дұрыс ұйымдастырылып, жолға қойылған есептесу операциялары шаруашылық субъектісі қаржыларының
Актив - кәсіпорынның ақшаға (құнмен) бағаланатын игіліктері мен
өнім өндіру нәтижесінде;
қызмет көрсету нәтижесінде;
басқа активтерге айырбастаудың нәтижесінде;
міндеттемелерді өтеу үшін пайдалану нәтижесінде;
ұйымның меншік иелері арасында бөліске түсуі нәтижесінде және тағы
Кәсіпорын активтерді өздері өндіріп шығару, сатып алу немесе басқалардан
қысқа мерзімді активтер (бір жыл уақыт аралығында пайдаланатын);
ұзақ мерзімдегі активтер (бір жылдан артық уақыт пайдаланатын).
Жалпы бухгалтерлік есеп стандарттарына сәйкес қысқа мерзімді активтер мынадай
● қысқа мерзімді қаржы салымы (инвестиция);
● ақшалар;
● тауарлы-материалдық құндықтар;
● алдағы уақыт шығындары (бір жыл уақыт аралығындағы есептен
● қысқа мерзімді дебиторлық борыштар, оның ішінде:
төленген аванстар;
алынуға тиісті борыштар;
алынған вексельдер;
жұмысшылар мен қызметкерлердің дебиторлық қарызы;
басқа да дебиторлық борыштар.
Кәсіпорын барлық шаруашылық жұмыстарын жүргізу үшін және басқа субъектілермен
Ақшаны сақтау және заңды, жеке тұлғалар арасында есеп айырысу
есеп айырысу шоты;
ағымдағы шоттар.
Жалпы есеп айырысу екі жолмен жүргізіледі: нақты қолма-қол ақшамен;
Ақшасыз есеп айырысудың төмендегідей негізгі түрлері қолданылады:
төлем тапсырмалары;
төлем – талап тапсырмалары;
чек кітапшалары;
вексель:
кеден мен салық қызметі органдарының инкассалық жарлықтары.
Кәсіпорынның басқа заңды немесе жеке тұлғалардан оларға сатқан тауарлары,
ағымдағы активті сатып алуға төленген аванстық (алдын ала
тапсырылған (берілген) шоттар бойынша алынуға тиісті борыштар;
вексельдер бойынша алынуға тиісті борыштар;
негізгі ұйымдар мен оның еншілес серіктестігі арасындағы түрлі операциялар
ұйымның лауазымды адамдарының (тұлғаларының) дебиторлық борышы;
басқадай дебиторлық борыштар.
Кәсіпорынның балансындағы алынған вексель деп аталатын бабындағы сома басқа
Дебиторлық борыштар есебін мынадай бөлімдер арқылы анықтауға болады: сатып-алушылар
Сатып алушылар мен тапсырыс берушілер және басқадай дебиторлармен есеп
Дебиторлық борыштар шоттарында есептелетін сомалардың дұрыстығы мен олардың толықтығын
Есепте саудалық және саудалық емес дебиторлық берешегі болып бөлінеді.
Саудалық дебиторлық берешегі негізгі іс-әрекет нәтижесінде өткізілген тауарлар мен
Саудалық емес дебиторлық берешек іс-әрекеттің басқа түрлері нәтижсінде
Дебиторлық берешек қысқа және ұзақ мерзімді болып бөлінеді. Дебиторлық
Субъектінің өндірістік шаруашылық іс-әрекетінің барысында, сондай-ақ есеп айырысудың қолданыста
Мерзімде төленбеген дебиторлық берешек ақталмайтын болып саналады. Ол
Кредиторлық қарыздар деп, қаржылық-шаруашылық қызметінде мекеменің әртүрлі себептерге байланысты
Кредиторлық қарыздар төмендегі жағдайларға байланысты болады:
- есептесу құжаттары бойынша, ақы төлеу мерзімі басталмаған қарыздар;
- жеткізушілердің есептесу құжаттарына сәйкес, мерзімі басталмаған қарыздар;
- өзара талаптар бойынша есептесу қарыздары бойынша;
- бюджетпен есептесу қарыздары;
- берілген вексельдер боынша уақыты келмеген және өтіп кеткен
Мекеменің кредиторлық қарыздарының күрт өсуі мүмкін. Ондай жағдайда мекеме
Стандарттарға сәйкес кредиторлық қарыз, төлеуге тиісті міндет ретінде қаралады,
ақшалай төлеу;
өзгеде активтерді беру;
міндеттемелерін алмастыру арқылы;
міндеттемелерін акциялармен жабу арқылы.
Мысалға, «Цесна-Астық» ЖШС-де сатып алушылар мен тапсырыс берушілерге 200
Яғни, сатылған тауарлардың өзіндік құнына:
Дт 7010: Сатылған дайын өнімдердің өзіндік құны - 200
Кт 1320: Дайын өнімдер - 200 000 тг.
Сатылған тауарлардан алынатын сомаға:
Дт 1210: Алынуға тиісті борыштар шоты - 340 000
Кт 3130: Дайын өнімдерді сатудан алынатын табыс шоты -
Сатылған тауарлар үшін есептелген ҚҚС сомасына:
Дт 1420: Алынуға тиісті борыштар шоты - 60 000
Кт 3310: Қосылған құн салығы сомасы - 60 000
Сатылған тауарлар үшін алынатын сома келіп түскенде:
Дт 3310: Ақшалар шоты - 400 000 тг.
Кт 1040: Алынуға тиісті борыштар шоты - 400 000
Қазіргі таңда сатылған тауарлар мен көрсетілген қызметтер үшін уақытылы
Күдікті қарыздарға – уақытысында төленбеген, жабылмаған және де тиісті
- біріншісі - тікелей есептен шығару әдісі, мұнда шығындар
- екіншісі – резервтік әдіс, бұл жағдайда шығындарды өтеу
Тікелей есептен шығару әдісі бухгалтерлік есеп тұрғысынан қолайлы болып
Қазақстан Республикасы заңына сәйкес талап ету мерзімі өтіп
Күмәнді борыштар бойынша резерв құру тәртібі «Табыс» 18 ҚХЕС
Мысалға, «Цесна-Астық» ЖШС-нің дебиторлық қарызы 300 000 теңге, ал
Жалпы халықаралық тәжірибеде күмәнді қарыздарды бағалау үшін мынадай екі
Бұндағы бірінші аталған әдістің мақсаты күмәнді дебиторлық борыштар нәтижесінде
Мысалға, «Цесна-Астық» фирмасының 2009 жылғы көрсеткіштерін алып күмәнді қарызды
- сатылған тауарларының көлемі - 1 000
- сатылған тауарларының қайтарылғаны - 50 000 тг.
- сауда шегерімі - 10 000 тг.
- күмәнді қарыздар бойынша резерв - 8 000 тг.
Ал, соңғы үш жылдағы «Цесна-Астық» фирмасының күмәнді қарыздар бойынша
2.1-кесте. Соңғы үш жылдағы «Цесна-Астық» фирмасының күмәнді қарыздар бойынша
Жылдар Сатылған тауарларының көлемі Күмәнді қарыздар бойынша шығындары Пайыздар
2006 900 000 29 700 3,3
2007 930 000 31 500 3,38
2008 950 000 36 100 3,8
Барлығы 2 780 000 97 300 3,5
Ескерту: Кесте соңғы үш жылдағы «Цесна-Астық» фирмасының күмәнді қарыздар
«Цесна-Астық» фирмасының бухгалтері бұл жылдардағы күмәнді қарыздар бойынша пайыз
(1 000 000-50 000-10 000)*3,5%=32 900 тг.
Осы табылған күмәнді қарыздар сомасы бойынша фирма бухгалтері есепті
Дт 7440: Жалпы және әкімшілік шығындары – 32 900
Кт 1290: Күмәнді қарыздар бойынша резерв – 32 900
Жоғарыдағы сандарды ескере отырып, 2009 жылдың қаржылық есебінде күдікті
Келесі мысалға, «Цесна-Астық» фирмасының 2009 жылғы 31 желтоқсанға алынуға
2.2-кесте. «Цесна-Астық» фирмасының 2009 жылғы 31 желтоқсанға алынуға тиісті
Сатып алушылар Түсуге тиісті борыш Уақытылы түспегені 1тоқсан кешікті-рілгені
рілгені
«Ақ қайнар»
Фирмасы 350 000
150 000 200 000
«Андромэ»
Фирмасы 250 000
100 000 150 000
"2.2-кестенің жалғасы"
1 2 3 4 5 6 7
«Нәзік»
Фирмасы 500 000 300 000 100 000
100 000
Барлығы 1 100 000 300 000 250 000 200
Күмәнді борыш пайызы
5
10
20
30
50
Күмәнді борыш бойынша резерв
15 000
25 000
40 000
30 000
125 00
Ескерту: Кесте «Цесна-Астық» фирмасының 2009 жылғы 31 желтоқсанға алынуға
Жоғарыда берілген мысалымызда фирманың алынуға тиісті шоттарының сомасы қарастырылған.
Вексель дегеніміз - оның иесінің белгіленген мерзім, яғни
Вексель белгіленген қатал нысанында жазылған жазбаша борышқорлық міндеттеме
Егер вексель бойынша есеп айырысу бір жыл мерзім аралығында
дебиторлық қарыздың өтелу мерзімін белгілі бір уақытқа ұзарту;
шот-фактураға немесе басқа да құжаттарға дебиторлық қарыздарды нақты дәлелдеу;
пайыз түрінде төлем алу үшін негізі;
айналымға жіберілу мүмкіндігі.
Жасалу үлгісі және қолданылуы бойынша вексельдер жәй және аударылмалы
Жәй вексель (соло) дегеніміз төлем мерзімі келген кезде вексель
Айналым үдерісі кезінде вексель бір адамнан екінші адамға арнайы
Аударылмалы вексель – (тратта) кредитордың (транссангтың) қарызкерге (трассатқа)
Вексельдерді сонымен қатар пайыздық және пайызсыздық деп екіге бөлуге
Пайыздық вексельдердің атаулы құнында төленетін пайыз сомасы өз алдына
Пайызсыздық вексельдерде пайыздық сома өз алдына бөлек көрсетілмейді, бірақ
Вексельдер өздерінің түрлері бойынша коммерциялық, қаржылық және қазыналық болып
Коммерциялық вексельдер өнім өндіруші кәсіпорындар мен ұйымдарға ол өнімді
Қаржылық вексельдер арқылы тауарлық келісім шарттарға жатпайтын әр
Қазыналық вексельдер мемлекеттік қазыналық міндеттемеге жатады. Олар Мемлекеттің ішкі
Вексельдер эмитенттер бойынша: қазынашылық және жекеше; төлем түрі
Бухгалтерлік есепте вексель емес, вексельді қамтамасыз ететін берешек сомасы
Мысалға, «Цесна-Астық» фирмасының вексельмен есеп айырысуын көрсетейік.
Жөнелтілген өнімнің, орындалған жұмыс пен қызметтің өзіндік құны:
Дт 7010 Кт 1320, 8010, 8030 -
Өнімдердің, жұмыстар мен қызметтердің қосымша құн салығынсыз келісім құнына
Қосымша құн салық сомасына Дт 1210 Кт
Өнім, жұмыс пен қызмет үшін вексель алынды (6 айға)
Вексель бойынша % есептелді. Мыналарды ескеру қажет:
а) инфляция пайызы (3%)=18%
ә) банктік пайыз жылдық 32% - 16%
150 000*34%=51 000 Дт 1270 Кт
Вексель бойынша төлем мерзімі басталғанда
а) вексель сомасына Дт 1050, 1040, 1010
7. Вексель бойынша төлем мерзімі басталғанда. Банкте вексельді дисконттау
(есепке алу):
а) вексель үшін қарыз алынды Дт 1040, 1050
ә) дисконт сомасына (банк %) Дт 7310 Кт
б) вексель бойынша төлем мерзімі басталған бойда банк хабарламасы
в) вексель бойынша пайыз сомасына Дт 1050, 1010, 1040
Нарық экономикасы жағдайында шаруашылық субъектісі несиені тек банктен ғана
Қарыз берушіден қаражаттардың түсуі Дт 1050, 1040, 1010, 1020
3020, 4020 – шоттары бойынша талдамалы есеп қарыз берушілер
Қазақстанның халық шаруашылығында кассалық операцияларды жүргізудің уақытша тәртібіне сәйкес
іссапар орнына дейінгі және одан кері қарай тұрақты жұмыс
тұрғын үй-жайды жалдау шығындарын;
тәулік ақысын;
ұсынылған құжаттарға (сақталым, кеңсемен, офиспен сөйлесудің шоты және т.б.)
Жол жүру шығындары жолаушыларды сақтандыру жөніндегі сақтандыру төлемдерін, билеттерді
Тұрғын үй-жайын жалдау жөніндегі шығындар мейменханадағы орын сақтау құнын
Есеп беретін адамдармен есеп айырысудың жинақтамалы есебі 1250 "Қызметкерлердің
Кредит бойынша аванстық есептемеге сәйкес пайдаланылған сомалар мен кіріс
Шаруашылық шығындарына, операция мұқтаждықтарына, іссапарға есеп беруге қолма-қол ақша
Аударым жолымен есеп беруге сомалар берілді (ұшаққа билет сатып
Жол жүру билеттері сатып алынды және чекпен төленді: Дт
Есеп беретін тұлға сатып алған ТМҚ кіріске алынды: Дт
Аванстық есептемелер тапсырылған бойда есеп беру сомаларын есептен шығару:
Есеп беретін сомалар бойынша: Дт 1420 Кт
Жұмсалмаған есеп беру сомаларын жалақыдан ұстап қалу: Дт
Жұмсалмаған есеп беру сомаларын қайтару: Дт 1010,1020
Есеп беретін тұлға алдындағы кәсіпорынның берешегі (артық шығын өтелмейді)
Егер субъект басқа субъектінің 50%-тен асатын дауыс беруші акцияларына
Төменде кәсіпорынның әртүрлі операциялары бойынша жүргізілетін шоттар корреспонденциясы көрсетілен:
2.3-кесте. Кассалық операциялар бойынша шоттар корреспонденциясы
№ Операциялар мазмұны Дебет Кредит
1 2 3 4
1 Кассаға сатып алушылар мен тапсырыс берушілерден ақша қаражаттарының
2 Вексель бойынша түсу 1010, 1020 1130
3 Алынған қарыздар бойынша келтірілген залал үшін жұмсалмаған есеп
4 Еншілес кәсіпорындардан және өзге серіктестіктерден берешектің түсуі 1010,
5 Банк шоттарынан қолма-қол ақшаның түсуі (чек бойынша) 1010,
6 Қолма-қол ақшалардың құрылтайшылардан түсуі 1010, 1020 5020
7 Займдар қолма-қол ақшамен алынуы 1010, 1020 3020
8 Жалдық ақы, байланыс қызметі түсімдері және осы кезеңде
"2.3-кестенің жалғасы"
1 2 3 4
9 Акциялар бойынша дивиденттер келіп түсуі 1010, 1020 6120
10 Оң бағамдық айырма 1010, 1020 6250
11 Алынған айыппұлдар, өсімақылар, тұрақсыз-дық айыптары 1010, 1020 6280
12 Есеп беретін сомалар кассадан берілуі 1250 1010, 1020
13 Сақтандыру полистердің сатып алынуы 2920 1010, 1020
14 Болашақ кезеңдер үшін төленген жалдық төлемдер 1620 1010,
15 Аванстардың берілуі 1610 1010, 1020
16 Қолма-қол ақша банктегі шотқа өткізілді
(қолма-қол салуды мәлімдеу бойынша) 1040, 1050 1010, 1020
17 Займды қайтару 3010, 3020 1010, 1020
18 Дивиденттерді төлеу 3030 1010, 1020
19 Жеткізушілердің, мердігерлердің шоттары қолма-қол ақшамен төленуі 3310 1010,
20 Жалақы берілуі 3350 1010, 1020
21 Теріс бағамдық айырма 7430 1010, 1020
22 Кассаға түгендеу жүргізген кезде анықталған ақша қаражаттарының жетіспеушілігі
Ескерту: Кесте «Цесна-Астық» ЖШС-де жүргізілетін кассалық операциялар бойынша шоттардың
2.4-кесте. Есеп айырысу операциялары бойынша шоттар корреспонденциясы
№ Операциялар мазмұны Дебет Кредит
1 2 3 4
1 Өнімдер, жұмыстар мен қызметтер шотын сатып алушылар мен
2 Төлеу мерзімі басталғанда вексель берушінің вексельді өтеуі 1040
3 Еншілес заңды тұлғалар берешекті өтеуі 1040 1220, 1230
4 Жал, займ, қарыздар бойынша алынған пайыздар сомасы 1040
5 Дебиторлық берешек өтелуі 1040 1250, 1280
"2.4-кестенің жалғасы"
1 2 3 4
6 Аккредитивтердің, лимиттелген чек кітапшаларының пайдаланылмаған сомалары есеп айырысу
7 Ақша қаражаттары кассадан есеп айырысу шотына өткізілуі 1040
8 Жарғылық капиталға салым ретінде құрылтайшылардан қолма-қол ақшасыз қаражаттары
9 Алынған несиелер мен займдардың сомасы есеп айырысу шотына
10 Аванс алынуы 1040 3510
11 Алдағы кезеңдер есебіне алынған ақы 1040 3520
12 Акцияларға, облигацияларға салымдар жасалуы 1150, 2310 1040
13 Болашақ кезеңдер үшін жалдық ақыны төлеу 1630 1040
14 Аванс (алдын ала төлем) берілуі 1610 1040
15 Аккредитивтерге қаражаттар есептелуі, чек кітапшасы ашылуы 1070 1040
16 Чек бойынша есеп айырысу шотына қолма қол ақшалар
17 Займдар мен несиелерді қайтару 3010, 4010 1040
18 Акциялар бойынша дивиденттер төлеу 3050 1040
19 Бюджетте салықтар аударылу 3130, 3190 1040
20 Бюджеттен тыс қорларға аударылған төлем 3420 1040
21 Еншілес, тәуелді, бірлесіп бақыланатын тұлғаларға, жеткізушілер мен басқа
22 Несиелер, қарыздар жалдау шарттары бойынша пайыздар төлену 3380
23 Айыппұлдарды, өсімақыларды, тұрақсыздық айыптарын төлеу 7210 1040
Ескерту: Кесте «Цесна-Астық» АҚ-да жүргізілетін есеп айырысу операциялары бойынша
2,3 Компаниядағы қарыз капиталы есебінің аудиті
Еліміздің экономикасында нарықтық қатынасқа көшу барысында – ғылыми, білім
Аудит дегеніміз қаржы құжаттарын, олардың дұрыстығын, толықтығын және Қазақстан
Аудитор – Біліктілік комиссиясы аттестаттаған және “аудитор” біліктілігін беру
Аудиттің түрлері: заңдылық тұрғыдан міндетті аудит және бастамашылық (инициативалық
Міндетті аудит Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жағдайларда жүргізіледі [30].
Бастамашылық аудит субъектілердің тапсырысы бойынша кез келген уақытта және
Нысанына қарай сыртқы аудит және ішкі аудит болып бөлінеді.
Субъектінің сыртқы аудитін субъектімен не өзге де тапсырысшымен шарт
Субъектінің ішкі аудитін субъектінің өзі жүзеге асырады және ол
Аудит жұмысының тағы бір ерекшелігі шаруашылық субъектілеріне, өндіріс процесіне
Аудитор қорытындысына сүйене отырып, ақшамен, бизнеспен айналысатын кәсіпорындар, кәсіпкерлер
«Цесна-Астық» ЖШС-де аудит жұмысының құқығы аудит заңына және басқа
Қазақстан Республикасының «Аудиторлық қызмет туралы» заңының 17-бабына сәйкес «Цесна-Астық»
- бухгалтерлік есеп кітабын және құжаттарды тексеруге;
- нақты ақша қаржысын, құнды қағазын, материал-мүлкін тексеруге;
- шаруашылық субъектілерінің барлық қызметкерлерімен аудит жүргізу барысында қажет
- аудит барысында қажет болған жағдайда үшінші жақтан (адамнан)
- шаруашылық субъектілерінің банк шоттарындағы операцияларды тексеру үшін банк
Аудитор әр түрлі құжаттар арқылы жан-жақты материалдар дайындап шаруашылық
Аудит барысында тексеру жұмысы бухгалтерлік есеп-кестесінің алатын орны ерекше.
Сондай жүйеге келтірілген есеп кестелері есептілік жасауға, жедел талдау
Аудит жұмысы – бір жүйеге келтірілген белгілі құжаттар арқылы
Аудиторлық тексеру кезінде бухгалтерлік есептің жаңа нысандарының қатарына жататын
«Бухгалтерлік есеп туралы» Заң күші бар Қазақстан Республикасының Президентінің
Қазақстан Республикасының күшіндегі заң актілерінде мына төмендегідей ұйымдык-құқықтық нысандағы
1) мемлекеттік ұйым;
2) коммерциялық емес ұйымдар;
3) өндірістік кооперативтер;
4) шаруашылык серіктестіктер.
Аталған ұйымдық-құқықтық нысандағы шаруашылықтардың құрамын анықтап оларға қысқаша тоқталуды
Мемлекетгік шаруашылыққа өз міндеттемелері бойынша өзіне тиесілі барлық мүлкімен
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің (ЖШС) жарғылық капиталы құрылтай құжаттары белгілеген
Қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктердің мүшелері оның міндеттемелері үшін өздерінің
Меншіктік капиталдың негізгі элементі болып табылатын жарғылық капитал деп
Міндеттеме дегеніміз – тұлғаның (борышкердің) басқа бір тұлғаның (несие
Міндеттеме өткен келісімінің немесе өткен оқиғаның нәтижесі болып табылады.
Ұзақ мерзімге және қысқа мерзімге алынған несиелерде, займдарда белгілі
Ұзақ мерзімді банк несиелері әртіп бойынша бір жылдан жоғары
Аудитор жалпы банк пен шаруашылықтың арасындағы несие беру және
Ұзақ мерзімді міндеттемелердің аудитінің маңызды іс-әрекеттері несие және алынған
Аудитор, сондай-ақ шаруашылықтың банкке қайтаруға тиісті қайтарылмаған (сөндірілмеген) несиелердің
Аудитор тексерген кезде несиені (займды) шаруашылықтың берген вексельмен қамтамасыз
Аудитор бұл шоттағы операциялардың туындау салдарын оның дұрыс көрсетілуін
Банк мекемелерінен тыс басқа да шаруашылықтардан, мекемелерден жене ұйымдардан
Шаруашылықтың ағымдағы міндеттемелеріне, қысқа мерзімге алынған банк несиелері мен
Аудитор ағымдағы міндеттемелердің элементтерімен танысқаннан кейін, олардың шаруашылықтың қаржы-шаруашылық
Қысқа мерзімді банк несиелері бір жылға дейінгі мерзімге беріледі.
Қысқа мерзімді несиелердің, займдардың аналитикалық есебі несиелердің займдардың түрлері
Банктің сенімді клиенттерге олардың шоттарындағы ақша қаражаттарының қалдығынан жоғары
Қысқа мерзімді займдар көбінесе вексельдер түрінде коммерциялық несие және
Алынған қысқа мерзімді несиелердің және займдардың субъектінің есепті кезеңге
несие қандай мақсатқа жұмсалған және бұл мақсаттардың несие алу
несиені қамтамасыз етуге немесе кепілдік құрамына енген субъектінің активтерін;
несиенің толық және дер кезінде сөндірілгендігін (банк көшірмесі бойынша);
жасалған шартқа сәйкес несиеге қойылған пайыздардың дұрыс төленгендігін;
несие қойылған пайыздың өнімінің (жұмыс, қызмет) өзіндік құнына дұрыс
басқа мекемелерден, ұйымдардан
Аудитор ағымдағы міндеттеменің негізгі бөлігін құрайтын, әрі жиі кездесетін
Несиелік борыш бұл субъектінің заңды тұлғаларға немесе жеке тұлғаларға,
Несиелік борыш қарыз сипаты бойынша дұрыс және ақталмаған деп
Дұрыс несиелік борыштар деп шаруашылықтың бизнес жоспарының орындалу барысымен,
Ақталмаған несиелік борыштар деп, қаржы органдарымен мерзімі өтіп кеткен
Несиелік борыштардың нақтылығын анықтау үшін дебиторлық борыштардың аудитінің әдістемесін
Несиелік борыштарға аудиторлық тексеру жүргізгенде аудитордың басты міндеттері:
төлем тәртібін сақтау ережелерін, есеп айырысу кезінде қолданылған бағаның
шаруашылықтың балансында көрсетілген несиелік борыш сомасының нақтылығын, заңдылығын және
есеп айырысуларды ретке келтіру, несиелік
Несие берушілер мен есеп айырысудың жағдайын бақылауды тиімді ұйымдастыру,
Шаруашылықтың несиелік борышын тексерген кезде, аудитордың басты мақсаты баланста
Аудитордан несиелік борыштардың жағдайын тексерудің сәйкес құжаттары бойынша шоттарындағы
Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысуды тексеруден бастап аудитор, жоғарыда
Қатынас сауалнамалар, егер шоттарда қомақты сомалар көрсетілсе немесе жабдықтаушылардың
Қатынасқа шоттардағы қалдықтары туралы немесе егер олардағы қалдықтары едәуір
Несиелеушілермен есеп айырысуды түгелдеудің нәтижесіне акт толтырады. Актіге келісілмеген
Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысуларды тексеруді ұйымдастыруды мынандай бағдарлама
сатып алынған тауарлы-материалдық қорлардың қолда барлығын және құжаттарының дұрыс
алынған тауарлы-материалдық қорлардың саны және сапасы бойынша қойылған шағым-талаптың
құндылықтарды кіріске алудың
жабдықтаушылармен және мердігерлерге несиелік борыштың дұрыстығын, нақтылығын және заңдылығын
вексельді қолданып жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысудың және жабдықтаушыларға
шоттар корреспонденцияларының дұрыс берілгендігін, аналитикалық есеп мәліметтерінің
Аудитор жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысудың бағдарламасын жасай отырып,
Тәртіп бойынша жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу қолма-қол емес,
Аудитор жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысуды тексерген кезде, жасалған
Егер аудитор есеп мәліметтерімен жабдықтаушылардың құжаттарындағы мәліметтерден жоғарыда келтірілген
Несиелік борыштардың нақтылығын тексеру аудитордың маңызды іс-әрекеттерінің бірі болып
Аудитордың осыған ұқсас іс-әрекеттердің кездесетіндігін жоққа шығармай, есінде сақтағаны
Ағымдағы міндеттемелердің аясындағы залымдық және қате жіберу іс-әрекеттері ағымдағы
Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысулар бойынша операцияларды қадағалап отырып,
Өндіріс айналым шығындарының есебін жүргізетін шоттарда көрсетілген операцияларға ерекше
Дебиторлық борыштар (қарыздар) - бұл басқа заңды
баланстың көрсеткіштерін Бас кітаптағы, есеп регистрларындағы және машинажазбалардағы мәліметтерімен
аналитикалық және синтетикалық
сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен есеп айырысуларды, вексельмен төлеу
шағым-талап ету тәртіптерінің уақтылы сақталып, олардың қозғалысын бақылаудың дұрыс
еншілес (тәуелді) серіктестіктердің, бірлесіп бакыланатын заңды тұлғалардың дебиторлық борыштары
дебиторлық борыштар бойынша алынған материалдарды талдап, есеп айырысуды ретке
Дебиторлық борыштар бойынша есеп айырысуды тексере отырып, аудитор олардың
Дебиторлық борыштардың жағдайын тексеруді дебиторлармен есеп айырысуды түгендеудің материалдарын
Есеп айырысуларды түгендеудің нәтижесінде акт толтырылады. Актіде түгендеу жүргізілген
Дебиторлық борыштардың ішінде субъектінің шаруашылық қызметінде жиі кездесетіні -
өнім сатуға сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен шарт жасалғандығын;
түгендеу (салыстыру) актілерімен есеп айырысу құжаттарымен расталған сатып алушылардың
сатып алушылардың және тапсырыс берушілердің борыштарын;
бөлімшесінің шоттары бойынша жүргізілген синтетикалық есептің дұрыстығын.
Сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен есеп айырысудың жедел дамып
Бұл құжат борыштық міндеттемеге айналып, төлеуші (трассант) төлеуге келісім
Вексельдерді дисконттау олардың банкідегі есебін және қаржының айналымын елеулі
Аудит кезінде вексельдердің есебінің түрлері
Шаруашылықтың басшысының шешімімен талап ету мерзімі өткен дебиторлық борыштарды
Күшіндегі салық жөніндегі заң актілерінде күдікті қарыздар - бұл
Аудитор есепті жылдың аяғында тіркеліп,
Жасалған резервтің көлемі борышкерлердің қаржылық жағдайы (төлем қабілеттілігі) ескеріле
Жылдың соңында жасалған резерв бойынша калдық тек қана ағымдағы
2,4 Компанияның қаржылық жағдайын талдау
Нарықтық қатынастары жағдайында кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың маңызы өте
Кәсіпорынның қаржы (активтер) жағдайы қаржыны тарату, пайдалану және оның
Кәсіпорынның қаржылық жағдайы кәсіпорынның қалыпты өндірістік, коммерциялық және басқа
Кәсіпорынның қаржы жағдайы осы кәсіпорынның белгілі бір кезеңдегі қаржылық
Қаржылық тұрақтылық - меншікті және қарыз қаражаттарының байланысы, яғни
Қаржылық тұрақтылық кәсіпорынның жалпы тұрақтылығының негізгі бөлігі болып табылады
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы - бұл тәуекелділіктің мүмкін болатын деңгейінде
Сондықтан да қаржылық тұрақтылық барлық өндіріс-шаруашылық қызметі процесінде қалыптасады
Жоғарыда айтылғандарды қорыта келе, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына әсер
• кәсіпорынның салалық топқа жатуы;
• шығарылатын өнімнің (жұмыс, қызмет) құрылымы және оның жалпы
• төленген жарғылық капитал мөлшері;
• шығындардың көлемі, олардың ақшалай табыспен салыстырғандағы динами-касы;
• қорлар мен резервтерді, олардың құрамы мен құрылымын қоса
• кәсіпорындарды басқару тиімділігі.
Сыртқы факторларға шаруашылық жүргізудің экономикалық жағдайының әсері, қоғамда үстемдік
Кәсіпорынның тұрақты қаржылық жағдайын қалыптастыруда оның өз контрагенттерімен (салық
Осылайша, қаржылық жағдай кәсіпорынның бәсекелестік қабілетін және оның іскерлік
Кәсіпорынның қаржылық жағдайының объективті дұрыс бағасын алудың ең жақсы
Кәсіпорын осы мерзімге дейінгі уақытта қаржы ресурстарын қаншалықты дұрыс
дамуға кедергі жасап, басы артық қорлармен және резервтермен кәсіпорын
Нарықтық экономика жағдайында жұмыс істеуші кәсіпорындардың қаржылық жағдайын талдаудың
• активтер мен олардың қалыптасу көздері арасындағы сәйкестікті, оларды
• айналым капиталының көлемін, оның өсуін (кемуін) және ағымдағы
• қаржы-есептік және несие ережесін сақтау;
• кәсіпорын активтері және оның міндеттемелерінің құрылымын зерттеу;
• ағымдағы активтердің айналымдылық есебі, оның ішінде дебиторлық борыш
және қорлар есебі;
• баланстың өтімділігін, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының және төлеу қабілеттілігінің
• кәсіпорын табыстылығын бағалау;
• кәсіпорын табысының салыстырмалы көрсеткіштерін, сондай-ақ олардың дең-гейінің өзгеруіне
• кәсіпорынның іскерлік белсенділігін анықтау;
• кәсіпорынның қаржылық жағдайының тұрақтылығын ұзақ және қысқа мерзім-ді
Қаржылық жағдайды талдау кәсіпорынның, шаруашылық қызметін талдаудың қорытындылаушы
Бұлардың жиынтығы коммерциялық, өндірістік және қаржылық қызметті құрайды. Кәсіпорынның
Жоғары сапалы өнімді үздіксіз өндіру және өткізу кәсіпорынның қаржылық
Шығындар көлемі өндіріс процесінің тиімділік деңгейімен анықталады. Олардың тиімділігі
Соңғы айтылған көрсеткіштің көлемі кәсіпорының өзіндік қаражаттарының көлемін өзгерте
Кәсіпорынның қаржылық қызметінің қалыпты болуы әсіресе өз кезеңіндегі қойылған
Біздің ойымызша, қаржылық жағдайды талдауды қаржылық тұрақтылықтан бастаған жөн
• кәсіпорын активтерінің құрылымдық және құрамдық динамикасын талдау;
• кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының абсолюттік және салыстырмалы көрсеткіштерін
• баланс өтімділігін талдау;
• кәсіпорынның төлем қабілеттілігін және
Нарықтық экономика жағдайында қаржылық есеп шаруашылық субъектілерінің қызметі жөнінде
Баланс - есепті жылдың басындағы және соңындағы кәсіпорынның қаржылық
Баланс ақпараттары негізінде сыртқы қолданушылар берілген кәсіпорынмен өзінің серіктесі
Бухгалтерлік баланс қаржылық есептің негізгі түрі бола отырып, ол
Ағымдағы шаруашылық операцияларының мазмұнын арнайы тәсілдерге қарай тіркеп, бағалап,
есептің шоттары қолданылады.
Шаруашылық жұмыстары мен қызметтерінің нәтижесін бағалау, қолда бар қаржысын
Бухгалтерлік есептің шоттар жүйесі деп шаруашылық активтері мен олардың
Шаруашылық жұмыстарын жүзеге асырып, шаруашылық қорлары мен қорлану
Активтік шоттар ұйымның қолда бар мүліктерін, ал пассивтік шоттар
Баланстағы активтер мен міндеттемелік негіздерге қарай бухгалтерлік шоттар ашылып,
Кәсіпорындарда болып жатқан шаруашылық процестердің қозғалысының есебі бухгалтерлік шоттар
Шоттар жоспары бухгалтерлік есеп көрсеткіштерінің синтетикалық номенклатуралық классификаторы болып
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың ақпараттық негізі қаржылық есеп беру
ҚР Президентінің 2007 жылғы 28 ақпандағы №235-111 "Бухгалтерлік есеп
1) бухгалтерлік баланс;
2) қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есеп;
3) ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп.
4) меншікті капиталдағы қаражат туралы есеп.
5) пайда мен зиян туралы есеп.
Баланс бухгалтерлік есептің "Бухгалтерлік баланс және қаржылық есеп берудегі
Баланста ұзақ мерзімді және ағымдағы міндеттемелердің жиынтық сомасы анықталады.
Пайдаланушылар үшін қаржылық есептің өте пайдалы екендігіне БЕС–2-нің 7-пунктінде
Баланс активі мен пассивін құру принциптері бұрынғы қалпында қалып
Баланс 5 бөлімнен тұрады:
1) ұзақ мерзімді активтер;
2) ағымдағы активтер;
3) меншікті капитал;
4) ұзақ мерзімді міндеттемелер;
5) ағымдағы міндеттемелер.
Баланс қаржылық есеп беруде үш элементті сипаттайды: активтер, меншікті
Субъект қызметінің қаржылық нәтижесі туралы есеп бухгалтерлік есептің №3
Сондай-ақ стандарт, негізгі қызметтен алынған табыс пен шығынды, төтенше
Табыстар мен шығындар баптарының арасын ажырату да субъектінің жұмысының
Ақша қаражатының қозғалысы туралы берілетін есепте негізгі (немесе операциондық),
Ақша қаражаты туралы есеп беруді толтыру үшін екі түрлі
Есепте негізгі (немесе операциондық), инвестициялық және қаржы жөніндегі қызметті
№ 7 Бухгалтерлік есеп стандартына сәйкес субъектілер жасаған “Ақша
Ақша қаражаттары қозғалысының есебінде операциондық, инвестициялық және қаржылық қызмет
"2.5-кестеде" «Цесна-Астық» ЖШС-нің 2008, 2009 жылғы бухгалтерлік балансы көрсетілген.
2.5-кесте. «Цесна-Астық» ЖШС-нің 2008, 2009 жылдардағы бухгалтерлік балансы
Активтер 2008 ж. 2009 ж.
1 2 3
І. Ұзақ мерзімді активтер
Материалды емес активтердің бастапқы құны 824 682 611 077
Негізгі құралдардың бастапқы құны 1 425 398 1 621
Жинақталған тозуы 21 666 23 946
І бөлім жиыны 2 271 746 2 256 107
ІІ. Ағымдағы активтер
Ақша қаражаттары 870 665 10 125 949
Дебиторлық берешек 83 598 237 937
Қорлар 321 135 405 540
Басқа қысқа мерзімді активтер 233 560 4 311
ІІ бөлім жиыны 1 508 958 10 773 737
Барлық активтер 3 780 704 13 029 844
Капитал және міндеттемелер Есепті кезең басы Есепті кезең соңы
ІІІ. Капитал және резервтер
Шығарылған капитал 550 550
Төленбеген капитал
Резервтік капитал 20950 20950
Бөлінбеген табыс 3 158 260 2 003 860
Оның ішінде:
есепті жылғы
ІІІ бөлім жиыны 3 179 760 2 025 360
ІV. Қысқа мерзімді міндеттемелер
Қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелер 391 288 10 780
Салық бойынша міндеттеме 73 911 34 973
Басқа да міндеттемелер 12 941 14 652
Қысқа мерзімді кредиторлық берешек 69 211 121 649
Басқа да қысқа мерзімді міндеттемелер 53 593 52 984
ІV бөлім жиыны 600 944 11 004 484
Барлық капиталдар мен міндеттемелер 3 780 704 13 029
Ескерту: Кесте 2008, 2009 жылдардағы «Цесна-Астық» ЖШС-нің жылдық қаржылық
Нарықтық қатынастың қалыптасуы шаруашылық қызметін біртұтас кешенді талдауды ішкі
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, есеп берудің екі түрі бар: Акционерлерді,
Есеп берудің екінші түрі - басқару талдауы, бұл кәсіпорын
Ондаған жылдар бойы барлық басқару деңгейлерінде және кәсіпорынның өзінде
Жаңа қаржылық есептің маңызды ерекшеліктерінің бірі - онда жоспарлық
Нарық жағдайында қаржылық жоспарлау кәсіпорынға оның қызметі жөнінде көптеген
Қаржылық талдаудың тәжірибесі қаржылық есепті оқудың негізгі ережеле-рін қалыптастырды.
1) көлденең талдау;
2) тікелей талдау;
3) трендтік талдау;
4) салыстырмалы талдау;
5) факторлық талдау;
6) қаржылық коэффициенттер әдісі.
Көлденең (уақытша) талдау - есеп берудің әрбір позициясын өткен
Тікелей (кұрылымдық) талдау - әрбір есеп позициясының жалпы нәтижеге
Тікелей және көлденең талдаулар бірін-бірі толықтырып отырады. Сондықтан да
Трендтік талдау - барлық көрсеткіштер 100% деп алынатын
Қаржылық талдаудың нарықтық экономика жағдайындағы көбірек таралған
Коэффициенттер салыстырмалы шамалар болып табылады, оларды есептеу кезінде шамалардың
Шешімдер қабылдау үшін сәйкес коэффициенттерді талдаудың пайдалылығы оларды дұрыс
Қатынастарды үлкен байыптылықпен талдау кажет, өйткені тек бір ғана
Қатынасты талдаудың ролін асыра бағалаудың да кажеті жоқ, себебі
Сондай-ақ, өткен жылдардағы нақты қол жеткізілген деңгейдің қолайсыз болуы
Қаржылық талдауды салыстырмалы көрсеткіштер негізінде жүргізудің шетелдік тәжірибесін механикалық
Салыстырмалы (кеңістіктік) талдау - бұл фирмалардың, еншілес фирма-лардың, бөлімшелердің
Факторлық талдау - бұл жекелеген факторлардың (себептердің) қорытынды көрсеткішке
Жоғарыда керсетілген әдістермен қатар, қаржылық жағдайды талдауда экономикалық (элиминирлеу,
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы - бұл тәуекелділіктің мүмкін болатын деңгейінде
Ішкі факторлар кәсіпорынның өзінің жұмысын ұйымдастыруына байланысты болады, ал
Кәсіпорынның өндірілетін өнім және өндіріс технологиясымен тығыз байланысқан қаржылық
Қаржылық тұрақтылықтың ішкі, маңызды факторларының бірі - бұл қаржы
Сонымен бірге тек таза табыстың көлемі ғана емес, сонымен
Жоғарыда айтылғандарды қорыта келе, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына әсер ететін
•кәсіпорынның салалық топқа жатуы;
•шығарылатын өнімнің (жұмыс, қызмет) құрылымы және оның жалпы төлем
•төленген жарғылық капиталдың мөлшері;
•шығындардың көлемі, олардың ақшалай табыспен салыстырғандағы динами-касы;
•қорлар мен резервтерді, олардың құрамы мен құрылымын қоса алғандағы
•кәсіпорындарды басқару тиімділігі.
Сыртқы факторларға шаруашылық жүргізудің экономикалық жағдайының әсері, қоғамда үстемдік
Кәсіпорын басшылығына қаржылық тұрақтылықты жетілдіру бойынша мынайдай ұсыныстар жасауға
Айта кеткен жөн, қаржылық тұрақтылықты қалыпты жағдайда ұстап тұру
Меншікті капиталдың рентабельділігін арттыру мақсатында қарыз қаражаттарын тарту қажет.
Стртегиямен байланысты шешімдер қабылдағанда мыналарды ескерген жөн: стратегияның кәсіпорынның
Кәсіпорынның іскерлік белсенділігін талдау оның өз ресурстарын тиімді
Кәсіпорынның іскерлік белсенділігі қаржылық жағдайында ең алдымен оның қаражат
Кәсіпорын активтері рентабельді болуы үшін ең бірінші табыс табуы
Сонымен қатар кәсіпорын:
- өнімнің өзіндік құнының құрылымын қайта қарап, шығындардың артуының
- баға саясатын өзгертуі қажет, яғни өнім бағасына қосылатын
Өнімнің өзіндік құны - кәсіпорын қызметінің маңызды көрсеткіші болып
Соңғы жылдары өнімді өндіру мен сату шығындарының өсуі байқалады.
Кәсіпорын қызметінің тиімділігін арттырудың ең бір маңызды жолы -
Өнім өндірудің қандай көлемінде, өткізуден түскен табыс өнімнің толық
Оның негізгі мақсаттары:
- өндірістің қаупі көлемін анықтау;
-өнім өткізуден түскен табыстың қаупті көлемін анықтау;
- тұрақты шығындардың қауіпті деңгейін есептеу;
- өткізудің қауіпті бағасын есептеу болып табылады.
“Рентабельділік шегі” - кәсіпорынның қаржылық жағдайын оңтайландыру-дың маңызды бағыттарының
Осылайша, бұл іс-шараны жүргізу «Строй-Маркет» АҚ үшін өндірістің қаупті
Дебиторлық борыштың айналымдылық коэффициенті. Ол өнімді сатудан түскен табыстың
Дн
Кд/з =----------------------
Д3
мұнда, Кд/з- дебиторлық борыштың айналымдылық
Дебиторлық борыштың айналымдылық коэффициенті дебиторлық борыштың сапасы мен көлемін
Дебиторлық борыштың айналымдылық коэффициентімен қатар
360
Дд/3=---------------------------------------
Кд/з
мұнда, Дд/3 - дебиторлық борыштың орташа
Кредиторлық борыштын айналымдылық коэффициенті. Ол өнімді сатудан түскен табыстың
Дн
Кд/з =-----------------------------
К3
мұнда, Kд/з - кредиторлық борыштың айналымдылық
Кредиторлық борыштың айналымдылық коэффициенті дебиторлық борыштың айналымдылық коэффи-циенті сияқты
Бір мезгілде кредиторлық борыштың орташа айналым
360
Док/з=-----------------------
Кк/з
мұнда, Кк/з -кредиторлық борыштың орташа айналым уақыты.
Бұл көрсеткіш кәсіпорынның қарыздарын қайтаруының орташа уақытын (банк алдындағы
Ақша қаражатының айналымдылық коэффициенті. Кәсіпорынның ырғақты қызмет етуі үшін
Ақша қаражатының айналымдылық коэффициенті мына формуламен есептеледі:
ДС°
КдС =---------------------------------
ДСС
Мұнда:
КдС - ақша қаражатының
ДС° - талдау кезеңіндегі ақша
ДСС - ақша қаражатының орташа қалдығы.
Есептеу үшін ақша қаражатының шоттары бойыңша («Касса», «Есеп шот»,
Ақша қаражатының айналымын есептеу үшін талданып отырған кезеңдегі
Қорытынды
Бухгалтерлік есептің басты міндеті - кәсіпорынның шаруашылық жоспарының орындалуын
Кәсіпорындағы есептің маңызды объектілеріне: материалдық емес активтер, негізгі құралдар,
Шаруашылық құралдарының құжатпен рәсімделген, қозғалысы мен өзгерісінің фактісі шаруашылық
Бұл дипломдық жұмыста «Цесна-Астық» ЖШС-нің құрылымының ұйымдастырылу мәселелері, қарыздар
Жоғарыда айтылған мәселелерді қорыта келе, кез келген кәсіпорында, мекемелерде,
- жабдықтаушы мен қызмет көрсетушілермен есеп айырысу есебін ұтымды
- дивиденттер бойынша есеп айырысуды қолдану;
- олардың арасында қолма қол ақшамен, қаржы аудару, сонымен
- халықаралық тәжірибеде күмәнді қарыздарды бағалау үшін екі
- қарыздар бойынша операциялардың есебіне аудиторлық қорытынды жасау.
Еліміздің экономикасында нарықтық қатынасқа көшу барысында ғылыми, білім мен
Аудиторлық қызмет - жүргізу жеке кәсіпкерлер мен заңды тұлғалардың
Аудит - қаржы құжаттарын, олардың дұрыстығын, толықтығын және Қазақстан
Осы дипломдық жұмыста компаниядағы қарыз капиталы операциялардың есебі мен
- ұйымның негізгі көрсеткіштерін талдау барысында, оның техника-экономикалық жағдайы
- «Цесна-Астық» ЖШС-нің есеп саясатын зерделеу барысында, оның есептеу
- қарыздар бойынша операциялардың есебі мен аудитін зерттеу нәтижесінде,
- «Цесна-Астық» ЖШС-нің көрсеткіштерін қолдана отырып, кредиторлық қарыздары талданды.
Дипломдық жұмысты қорытындылай келе, біздің міндетіміз – компанияның қарыз
Қолданған әдебиеттер тізімі
1. Назарбаев Н. А. «Қазақстан – 2030». Ел президентінің
2. ҚР-ның «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілігі» туралы
3. Концептуальная основа для подготовки и представления финансовой отчетности.
4. Қаржылық есеп берудің халықаралық стандарты. БИКО, 2008 г.
5. Кеулимжаев Қ.К. Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері. –
6. Кеулимжаев Қ.К., Әжібаева З.Н., Құдайбергенов Н.А. Бухгалтерлік
7. Назарова В.Л. Шаруашылық жүргізуші субъектілердегі бухгалтерлік есеп. –Алматы:
8. Баймұханова С.Б. Бухгалтерлік есеп. – Алматы: Издат-Маркет, 2005.
9. Абленов Д.О. Аудит. Оқулық. - Алматы: Экономика, 2005.
10. Укашев Б.Е., Сәтмырзаев А.А. Аудит теориясы. – Алматы:
11. Методические рекомендации по применению Международных стандартов бухгалтерского учета.
12. Нурсеитов Э.О. Бухгалтерский учет в организациях. – Алматы:
13. Назарова В.Л. Бухгалтерский учет в отраслях. – Алматы:
15. Ержанов М.С., Ержанова А.М. Основы бухгалтерского учета и
16. Ковалев В. В. Финансовый анализ: методы и процедуры.
17. Ковалев В. В. Финансовый учет и анализ: концептуальные
18. Хендриксен Э. С., Ван Бреда М.Ф. Теория бухгалтерского
19. Базуков Н. А. Бухгалтерский учет. - М.: Финансы
20. Воротников А.В. Курс бухгалтерского учета. – М.: Финансы
21. Дюсембаев К.Ш. Аудит и анализ в системе управления
22. Ержанов М.С. Теория и практика аудита. – Алматы:
23. Кеулимжаев К.К. Финансовый учет. - Алматы: Экономика,
24. Крятова Л.А. Бухгалтерский учет: основы теории. – М:
25. Михась Ф.А. Бухгалтеру и аудитору. – СПб.: Питер,
26. Налетова И.А. Анализ финансово-хозяйственной деятельности. - М.: -Форум-Инфра-М,
27. Под редакцией Р.М. Рахимбековой. Финансовый учет на предприятии.
28. Подольский Г.Б., Поляк Г.Б., Савин А.А. Аудит. -
29. Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.И. Бухгалтерский учет
30. Тулешова Г.К. Финансовый учет в соответствии с международными
31. Тулешова Г.К. Система бухгалтерского учета в Республике Казахстан.
32. Журналы «Бюллетень бухгалтера» и «Заочная школа аудитора»
33. Ефимова О. В. Финансовый анализ. – М.: Изд-во
34. Балабанов И. Т. Финансовый анализ и планирование хозяйствующего
35. Кондраков Н. П. Бухгалтерский учет, анализ хозяйственной деятельности
36. Шеремет А. Д., Сайфулин Р. С. Методика финансового
37. Артеменко В. Г., Беллендир М. В. Финансовый анализ:
38. Бочаров В. В. Финансовый анализ. – Спб. Питер,
39. Финансовый анализ деятельности фирмы. – М.: ИСТ-СЕРВИС, 1994.
40. Ефимова О. В. Как анализировать финансовое положение предприятия.
41. Родионова В. М., Федотова М. А. Финансовая устойчивость
42. Палий В. Ф. Новая бухгалтерская отчетность. Содержание и
43. Салина А.П. Принципы бухгалтерского учета. – Алматы: Экономика,
44. Хорнгрен Ч.Т., Дж. Фостер. Бухгалтерский учет: управленческий аспект.-
45. Ковалев А.И., Привалов В.П. Анализ финансового состояния предприятия.
46. Савицкая Г.В. Анализ хозяйственной деятельности предприятия. – М.:
47. Гиляровская Л.Т., Ендовицкая А.В. Анализ и оценка финансовой
48. Селезнева Н.Н., Ионова А. Ф. Анализ финансовой отчетности
49. Дюсембаев К.Ш. Анализ финансовой отчетности. – А.: Экономика,
50. Дюсембаев К.Ш., Егембердиева С.К., Дюсембаева З.К. Аудит и
51. Журналы «Бюллетень бухгалтера» и «Заочная школа аудитора»
68







Ұқсас жұмыстар

---

Банктің қарыз есебі

---

Міндеттемелер есебі және банктегі бухгалтерлік есеп

---

Ипотекалық операциялардың есебі мен аудиті

---

Несиенің есебі

---

ОҚО АҚ АТФБанк филиалының несиелік операциялардың есебі және бақылауы

---

Кәсіптік тәжірибе есебі

---

Несие операцияларының есебі және талдауын жүргізу

---

Банк және банктен тыс мекемелердің несиелерінің есебі

---

Басқа банктерден алынған несиелік операциялар есебін ұйымдастыру

---

ҚАРЫЗ АЛУШЫНЫҢ НЕСИЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН ТАЛДАУ

---