Тауарлы - материалдық босалқыларды бағалау әдістері
Жоспар
Кіріспе 2
І Бөлім. Тауарлы-материалдық босалқылар, оларды жіктеу және бағалау
1.1. Тауарлы-материалдық босалқыларды бағалау 4
ІІ Бөлім. Тауарлы-материалдық босалқыларды бағалау 7
2.1. Тауарлы-материалдық босалқылардың есебі 7
2.2. Тауарлы-материалдық босалқылар есебінде кезеңдік және үздіксіз жүйелер
2.3. Тауарлы-материалдық босалқылардың бухгалтериядағы есебі 12
ІІI Бөлім. Тауарлы-материалдық босалқылар қозғалысын құжаттау және тауарлы-материалдық
3.1. Тауарлы-материалдық босалқылар қозғалысын құжаттарда бейнелеу 17
3.2. Тауарлы-материалдық босалқылардың қоймадағы есебі 20
3.3 Тауарлы-материалдық босалқыларды түгелдеу және қайта бағалау 23
3.4. Тауарлы-материалдық босалқыларды бағалау әдістері 26
Қорытынды 31
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 32
Кіріспе
Нарықтық қатынастарға өту нақты алғанда экономиканың әлдеқайда жаңа
Субъектілердің қызметінің тиімділігі көп жағдайда олардың тауарлық-материалдық босалқылармен
І Бөлім. Тауарлы-материалдық босалқылар, оларды жіктеу және бағалау
Тауарлы-материалдық босалқылар келесі активтер түрінде болады:
- өндірісте пайдалануға немесе жұмыстар мен қызметтерді орындауға
- шаруашылық қызмет барысында сатуға шығарылған дайын өнім;
- сату үшін сатып алынған тауарлар.
Өндіріс барысындағы функционалды (қызметтік) ролі мен мақсаты бойынша
Тауарлы-материалдық босалқыларының барлық түрін есепке алу 20-шы “Материалдар”
201 “Шикізат және материалдар” - өндірілетін өнімнің негізін
203 “Отын” - мұнай өнімдерінің, қатты және басқа
204 “Ыдыс және ыдыстық материалдарға” - жабдық-ыдыс және
205 “Қосалқы бөлшектер” - машиналардың, құрал-жабдықтардың, көлік құралдары
206 “Басқа материалдар” - өндірістің жарамсыз қалдықтары, жөнделмейтін
207 “Қайта өңдеуге берілген материалдар” - басқа жаққа
208 “Құрылыс материалдары” - құрылыс бөлшектерін дайындау үшін,
Сатып алынған тауарлы-материалдық босалқыларды – олардың нақтылы өзіндік
Қазақстан Республикасының Бухгалтерлік есептің 7-ші “Тауарлы-материалдық босалқылар есебі”
арнай (жалпылама) ұқсастыру әдісі;
орташа құн әдісі;
алғашқы сатып алынған босалқылардың бағалары бойынша бағалау (ФИФО)
соңғы сатып алынған босалқылардың бағалары бойынша бағалау (ЛИФО)
Материалдық босалқылардың есебін жүргізгенде акционерлік қоғамда тауарлы-материалдық босалқыларды
1.1. Тауарлы-материалдық босалқыларды бағалау
Тауарлы-материалдық босалқылар өзіндік құн мен сатып-өткізудің таза құнының
Тауарлы-материалдық босалқыларды сатып-өткізудің таза құны әдеттегі шаруашылық қызмет
Тауарлы-материалдық босалқылардың өзіндік құнына босалқыларды сатып алуға кеткен
Тауарлы-материалдық босалқыларды сатып алуға кеткен шығындарға сатып алу
Сатып алуға кеткен шығындарды анықтау кезінде сауда жеңілдіктері,
Материалдар сатып алу кезінде нақты өзіндік құнымен көрсетіледі.
Тауарлы-материалдық босалқылар есебінің міндеттері:
материалдық құндылықтарды сатып алумен (дайындаумен) байланысты нақты шығындарды
тауарлы-материалдық босалқыларды дұрыс бағалау;
материалдық босалқыларды кіріске алу және босату құжаттарын уақтылы
сақтау орындары және жауапты адамдар бойынша есепке алу
бухгалтерлік есеп мәліметтерін тауарлы-материалдық босалқылардың нақты барымен салыстыру,
Сонымен, бізде жалпы құны 179200 теңге тұратын 1130
Егер кезеңнің аяғында материалдық босалқылар құрамындағы өнімдер белгілі
Мысалы, 31 тамыздағы материалдық босалқылардың 180 данасы 1
Ол былай анықталды:
31 тамыздағы тауарлы-материалдық босалқылар – ерекшеліктеріне қарай теңестіру
180 дана 150-00 теңгеден 27000 теңге
50 дана 160-00 теңгеден 8000 теңге
200 дана 170-00 теңгеден 34000 теңге
430 дана өзіндік құны 69000 теңге
Босалқылардың өзіндік құны – 179200 теңге
Шегеріледі: 31 тамыздағы босалқылар
Сатып өткізілген босалқылардың өзіндік құны - 110200 теңге
Ерекшеліктеріне қарай теңестіру (ұқсастыру) әдісі әдетте бірін-бірі алмастырмайтын
Көрсетілген мысалымыз бойынша тамыз айында босалқылар бағасының өскендігін
ІІ Бөлім. Тауарлы-материалдық босалқыларды бағалау
2.1. Тауарлы-материалдық босалқылардың есебі
Зерттеу жүргізілген кәсіпорынның бухгалтериясына түскен жоғарыда келтірілген барлық
Тауарлы-материалдық босалқыларды есептеу үшін бухгалтерлік есептің бас шоттар
Кәсіпорынның материалдық заттарының, олардың операцияларының әрқайсысының аттары аталып,
Сонымен, тауарлы-материалдық босалқыларға қатысты операцияларды жинақталған көрсеткіштермен жүргізуді
Акционерлік қоғамның тауарлы-материалдық босалқыларды бухгалтерлік есептің Бас шоттар
201 “Шикізат және материалдар” шотында өндірілетін өнімнің негізін
Акционерлік қоғамға алынған мұнай өнімдерінің құнына келесі шоттар
Дт 203 “Отын” шоты;
Кт 671 “Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу” шоты.
Жанар-жағар май материалдарды машиналар мен жабдықтарды ағымдағы жөндеуге,
Дт 921 “Материалдар” шоты;
Кт 203 “Отын” шоты.
Акционерлік қоғамдағы машиналар мен жабдықтардың барлық түрлерін жөндеуге
- “Қосалқы бөлшектер”;
- “Аккумуляторлар”;
- “Шиналар”;
- “Қалпына келтіруге жататын қосалқы бөлшектері мен шиналар”.
Есептен шығарылған автомобильдерден және басқа техникадан алынған қосалқы
Дт 205 “Қосалқы бөлшектер” шоты;
Кт 727 “Негізгі және қызметтен түскен басқа да
“Қалдық ресурсы бар қосалқы бөлшектермен детальдар”.
206-шы “Басқа да материалдар” деген шотта өндірістің жарамсыз
Акционерлік қоғамда құрылыс материалдарының барлық түрлері 208-ші “Құрылыс
208-ші шот бойынша талдамалы есеп материалдардың әрбір атауы
1) келіп түскен құрылыс материалдары сомасына;
Дт 208 “Құрылыс материалдары” шоты;
Кт 671 “Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есептеулер” шоты;
2) құрылыс материалдары үшін ақы төлеу:
Дт 671 “Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есептеулер” шоты,
Кт 441 “Есеп айырысу” шоты;
Жоғарыда келтірілген бастапқы құжаттардың деректері бухгалтерияда тексерілгеннен кейін
1. Қызмет көрсетіледі:
- көрсетілген қызметтің өзіндік құны есептен шығарылды:
Дт 801 245000 теңге;
Кт 221 245000 теңге.
- көрсетілген қызметтің келісім бағасына:
Дт 301 350670 теңге;
Кт 701 350670 теңге.
қосылған құн салығының сомасына:
Дт 301 70134 теңге;
Кт 633 70134 теңге.
2. Мұнай өнімдері сатып алынды:
Дт 203 67750 теңге;
Кт 671 67750 теңге.
3. Қосалқы бөлшектер сатып алынды:
Дт 205 45750 теңге;
Кт 671 45750 теңге.
4. Сатып алынған мұнай өнімдері үшін төлем есеп-айырысу
Дт 371 67750 теңге;
Кт 441 67750 теңге.
Дайын өнімді есепке алу үшін 221 “Дайын өнім”
Дайын өнімге сыртқа, өзінің күрделі құрылысы және әлеуметтік
Акционерлік қоғамда алынған тауарлардың есебі 222-ші “Алынған тауарлар”
222 “Алынған тауарлар” шотына мынадай аралық шоттар ашылады:
222/1 “Қоймадағы тауар” аралық шотында қоймадағы тауар запастарының
222/2 “Тауарлы және бос ыдыстар” аралық шотында тауарлары
223-ші “Басқадай тауарлар” шотында басқадай тауарлар мен ыдыстардың
222 “Алынған тауарлар” және 223-ші “Басқадай тауарлар” шоттары
Шоттар корреспонденциясы бойынша Тауарлы-материалдық босалқылардың тиісті шоттардағы көрсеткіштері
Екінші жартысында журна-ордер орналасқан, онда жоғарыда айтылған принциппен
Бас кітап бухгалтерлік есептік журнал-ордерлі формасында синтетикалық шоттардың
Демек, әрбір синтетикалық шоттың кредиттегі айналымының жіктелуін журнал-ордерден
Сонымен, Бас кітап әрбір синтетикалық шоттың дебеттегі айналымын
Бас кітаптағы синтетикалық шоттар бойынша анықталған қалдық сомаларының
2.2. Тауарлы-материалдық босалқылар есебінде кезеңдік және үздіксіз жүйелер
Тауарлы-материалдық босалқылар есебінде кезеңдік және үздіксіз жүйелер қолданылуы
Түгелдеу аяқталмай сатып-өткізілген тауарлы-материалдық босалқылардың құны анықталмайды. Өйткені
Есепті кезеңнің басындағы тауарлы-материалдық босалқылардың қалдығы
+
Келіп түскен тауарлы-материалдық босалқылар
=
Сатып-өткізуге дайын тауарлы-материалдық босалқылардың
өзіндік құны
–
Есепті кезеңнің аяғындағы тауарлы-материалдық
босалқылардың қалдығы
=
Сатып-өткізілген тауарлы-материалдық босалқылардың
өзіндік құны
Тауарлы-материалдық босалқылардың белгілі бір түрлерінің осы кезеңдегі нақты
Тауарлы-материалдық босалқылардың үздіксіз есеп жүйесін қолдану барысында тауарлы-материалдық
Сатып-өткізілген тауарлы-материалдық босалқылардың өзіндік құны сатып-өткізуге байланысты “Сатып-өткізілген
Толтырылған материалдар есебінің карточкалары ағымдағы жазбаларды түсіру үшін
2.3. Тауарлы-материалдық босалқылардың бухгалтериядағы есебі
Бухгалтерлік қызметте материалдардың аналитикалық есебінің бірнеше әдістері бар:
Сорттық әдіс. Бухгалтерия материалдардың әрбір түріне және сортына
Номенклатуралық номерлері бойынша аналитикалық есеп әдісінде аналитикалық есеп
Аналитикалық есептің оперативті-бухгалтерлік (сальдолық) әдісі. Оперативті-бухгалтерлік (сальдолық) әдісте
Материалдық-жауапты тұлға айдың бірінші күніне және түгелдеу мерзіміне
Материалдық босалқылардың барлық түрлерінің есебі 20 “Материалдар” деп
Мысалы: 2001 жылдың 10 наурызында "Абзал-ай" жауапкершілігі шектеулі
1. Қоймаға кіріске алынған материалдардың құнына – 78000
ДТ КТ
201 “Шикізаттар мен материалдар”
671 "Жабдықтаушылар және мердігерлермен
есеп айырысу"
2. Қосылған құнға төленетін салық сомасына:
ДТ
331 “Орны толтырылуға тиісті қосылған құн салығы”
671 "Жабдықтаушылар және мердігерлермен
есеп айырысу"
3."Тұлпар" акционерлік қоғамының шот-фактурасы бойынша төлем жасалды:
ДТ КТ
671 "Жабдықтаушылар және мердігерлермен
есеп айырысу"
441 "Есеп айырысу шотындағы
нақты ақша"
"Абзал-ай" жауапкершілігі шектеулі серіктестігі өз өнімін "Нұр" жауапкершілігі
1. Сатып өткізілген өнімнің нақты өзіндік құнына –
ДТ КТ
801 "Сатылған дайын өнімнің (жұмыстың, қызметтітің ) 115000
өзіндік құны"
2. "Нұр" жауапкершілігі шектеулі серіктестігіне шот фактура және
ДТ КТ
301 “Алынуға тиісті борыштар”
701 "Дайын өнімді (жұмысты, қызметті)
сатып өткізуден түскен табыс "
3. Есептелінген қосылған құнға төленетін салық сомасына –
ДТ КТ
301 “Алынуға тиісті борыштар”
633 "Қосылған құн салығы"
4. Сатып өткізілген дайын өнім үшін сатып алушылардан
ДТ КТ
441 "Есеп айырысу шотындағы нақты ақша"
301 “Алынуға тиісті борыштар”
5. Есепті мерзімнің аяғында сатып өткізілген дайын өнімнің
ДТ КТ
701 "Дайын өнімді (жұмысты, қызметті) сатып
өткізуден түскен табыс "
571 "Жиынтық табыс (зиян)"
ДТ
801 "Сатылған дайын өнімнің (жұмыстың, қызметтің) 115000
өзіндік құны"
571 "Жиынтық табыс (зиян)"
Тауарлы-материалдық босалқылардың қаржылық қорытынды есепте ашып көрсетілуі. Қаржылық
тауарлы-материалдық босалқыларды бағалауға арналған есеп саясаты;
тауарлы-материалдық босалқылардың жіктік топтары бойынша баланстық құнын ашып
себептерін сипаттай отырып тауарлы-материалдық босалқыларды сатып-өткізудің таза құнына
егер өзіндік құн ЛИФО әдісімен анықталған болса, онда
сатылған тауарлы-материалдық босалқылардың өзіндік құны;
себептерін сипаттай отырып жыл аяғына міндеттемелерге кепілдік ретінде
ІІI Бөлім. Тауарлы-материалдық босалқылар қозғалысын құжаттау және тауарлы-материалдық
Акционерлік қоғамда тауарлы-материалдық босалқылардың есебі типті мамандандырылған құжаттар
Акционерлік қоғамда тауарлы-материалдық босалқыларды қозғалысы бойынша құжаттау үшін
Акционерлік қоғам тауарлы-материалдық заттарды сатуды және жіберуді есептеу
Тауар-көліктік накладнойлар заттарды дайындау және басқа ұйымдарға көліктің
Басқа ұйымдардан (кәсіпорындардан) келісімшарт бойынша тауарлы-материалдық босалқыларды алу
Тауарлы-материалдық заттарды жұмсау келесі құжаттармен жүргізіледі. Лимиттік-заборлық карталар
3.1. Тауарлы-материалдық босалқылар қозғалысын құжаттарда бейнелеу
Материалдардың қозғалысы бойынша операцияларды құжаттау келесі бастапқы есеп
Сенім хат (№ М-2 нысан);
Сенім хат (№ М-2а нысан);
Кіріс ордері (№ М-4 нысан);
Материалдарды қабылдау актісі (№ М-7 нысан);
Лимиттік-жинақтаушы карта (№ М-8 нысан);
Талап-накладнойы (№ М-11 нысан);
Материалдарды сыртқа жіберу жөніндегі накладной (№ М-15 нысан);
Материалдарды есепке алу карточкасы (№ М-17 нысан);
Үйлер мен ғимараттарды бұзу және бөлшектеу кезінде алынған
Құндылықтарды сатып алушыға жөнелткенде, жабдықтаушы тауарлы-көліктік (тауарлық) құжаттар
Аталған құжаттар жабдықтаушы және сатып алушы кәсіпорынның аты
Тауарлық және тауарлы-көліктік құжаттарға мынадай жолдама құжаттар тіркеледі:
Егер материалдар есеп беруге тиісті адамдар арқылы алынатын
Құндылықтарды автокөлік арқылы жеткізгенде тауарлы-көліктік накладной толтырылады. Ол
Тауарлы-көліктік накладнойдың тауарлық бөлімін жабдықтаушы толтырады және онда
Тауарлы-көліктік накладнойдың көліктік бөлімі тауардың жеткізілуі жөніндегі мәліметтерден
Тауарлы-көліктік накладной төрт дана етіп толтырылады, оның біреуі
Экспедитор – материалдық-жауапты тұлға болып табылатын және оның
Сенімхат (№ М-2 нысан) бухгалтерияда бір дана етіп
тауарды тұтынушының толық атауы және мекен жайы;
төлеушінің атауы және мекен жайы;
есеп айырысу шотының реквизиттері, төлеушіге қызмет көрсетуші банкінің
экспедитордың паспорттағы мәліметтері;
құндылықтарды беруге негіз болатын құжаттың атауы, мерзімі және
Сенімхаттың артқы бетінде берілетін тауарлы-материалдық құндылықтардың толық тізімі
Сенімхатта оның берілген күні және күшін сақтау мерзімі
№ М-2а нысандағы сенімхатты, материалдық құндылықтардың алдын ала
Егер құндылықтарды қабылдау кезінде накладной мәліметтері мен келіп
Материалдарды қабылдау актісінде жолдама көліктік құжаттарға сәйкес құндылықтардың
Құндылықтарды қабылдап болған соң, актінің бір данасы жабдықтаушының
Материалдардың түскенін бақылау келіп түскен жүк есебінің журналы
Ескертуде шоттың төленгені туралы немесе акцептен бас тартқаны
3.2. Тауарлы-материалдық босалқылардың қоймадағы есебі
Жабдықтаушыдан қабылданған материалдар қоймаға жіберіледі және оларды қоймадағы
Кіріс ордері материалдар жабдықтаушылардан, есеп беруге тиісті адамдардан,
Актіленген құндылықтар Материалдарды қабылдау актісінің негізінде кіріске алынады
Қоймадағы материалдардың есебін қойма меңгерушісі (қоймашы) жүргізеді. Қойма
Материалдар қозғалысының және олардың қалдықтарының аналитикалық есебі “Материалдар
Қоймашы (қойма меңгерушісі) операция болған күні бастапқы құжаттардың
Өндіріске материалдар ресурстарды жұмсаудың нормаларына сәйкестігін қата” сақтау
Тауарлы-материалдық босалқылар қоймадан субъектінің құрылымдық бөлімшелеріне босатылғанда Лимитті-жинақтаушы
Бастапқы құжаттардың санын азайту үшін, жүйелі түрде тұтынылатын
Лимиттік-жинақтаушы карта өнімді өндіруде жүйелі түрде қолданылатын материалдарды
Лимиттік-жинақтаушы карта материалдық құндылықтарды қоймадан есептен шығару кезіндегі
Өндіріске материалдар цехтың өкілі лимитті-жинақтаушы картаның өзіндегі данасын
Субъект ішіндегі материалдардың қозғалысы №М-11 нысандағы талап-накладной арқылы
Талап-накладнойда келесі операциялар рәсімделеді:
қоймадан материалдық құндылықтарды алу;
егер материалдар талап-накладной бойынша алынған болса, өндірістен қоймаға
бір құрылымдық бөлімше ішінде материалдық құндылықтардың бір материалдық-жауапты
Талап-накладнойды бөлімшедегі құндылықтарды тапсырушы материалдық-жауапты тұлға екі дана
Оперциялар орындалғаннан кейін талап-накладнойға тапсырушы және қабылдаушы материалдық-жауапты
Материалдарды сырт кәсіпорынға босатқанда №М-15 нысандағы Материалдарды сыртқа
саны, бағасы және жалпы сомасын көрсету арқылы жөнелтуге
жөнелтуге жауапты құрылымдық бөлімше (қойма);
құндылықтарды қабылдап алушы субъект.
Кәсіпорында қабылданған құжат айналымы графигіне сәйкес материалдарды жөнелту
жабдықтау бөлімшесі ұсынылған құжаттардың негізінде материалдарды сыртқа жөнелту
жабдықтау бөлімшесі материалдық құндылықтарды жөнелтуге арналған бұйрық (ұйғарым,
3.3 Тауарлы-материалдық босалқыларды түгелдеу және қайта бағалау
Тауарлы-материалдық босалқыларды түгелдеу – меншіктің сақталуын, босалқылардың сапалы
Негізінде жұмыс көлеміне және тексеру объектісіне байланысты түгелдеу
1) Толық түгелдеу – акционерлік қоғамның барлық шаруашылық
2) Ішінара түгелдеу - құрал-жабдықтардың, заттардың кейбір түрлерін
Түгелдеу өзінің сипатына қарай 2-ге бөлінеді:
1. Жоспарлы түгелдеу – күні бұрын белгіленген уақытта
2. Аяқ асты түгелдеу – шаруашылық басшысының (ревизордың)
3. Барлық кәсіпорындар сияқты, “Өнім” акционерлік қоғамы да
4. Түгелдеуді айдың бас кезіне туралап өткізу тиімді
5. Түгелдеу комиссиясы “Тауарлы-материалдық құндылықтардың түгелдеу тізімін” (үлгі
6. Түгелдеу тізімі тауарлы-материалдық босалқылардың (шикізаттың, материалдардың, дайын
Түгелдеу кезінде анықталған жарамсыз немесе бүлінген материалдар мен
Тауарлы-материалдық босалқыларды түгелдеу белгілі бір үй-жағдайдағы босалқылардың орналасу
Мұндай өнімдерін айына бір-ақ рет түгелдейді.
Қосалқы бөлшектерді, материалдарды, ыдыстарды және ыдыс материалдарын, құрылыс
Резервуарларда сақталған мұнай өнімдерін олардың деңгейін өлшеу және
Түгелдеу кезінде түскен тауарлы материалдық босалқыларды материалдық жауапты
Түгелдеу ұзақ уақыт бойы жүргізілген кезде ерекше жағдайларда
Түгелдеу нәтижелерін анықтау үшін бухгалтерия түгелдеу тізімдерінің кезінде
Оларға тек ауытқушылық (келіспеушілік) анықталған босалқылар ғана енгізіледі.
Түгелдеу нәтижелерін бухгалтерия мынадай тәртіппен реттейді: босалқылардың артық
Дт 201-208 15800 теңге;
Кт 727 15800 теңге.
Тауарлы-материалдық босалқылардың жетіспеушілігі, зияны мен бүліну сомасына келесі
Дт 334;Кт 201-208.
Табиғи кему нормаларының шегіндегі материалдық босалқылардың жетіспеушілігі өндіріс
Дт 821, 334; Кт 201-208.
3.4. Тауарлы-материалдық босалқыларды бағалау әдістері
Тауарлы-материалдық босалқылардың өзіндік құнын бағалау мына әдістердің бірімен
ерекшеліктеріне қарай теңестіру (specіfіc іdentіfіcatіon method)
орташа құн (averadge-cost method)
ФИФО (fіrst-іn fіrst-out method)
ЛИФО (last-іn fіrst-out method)
Бұл әдістерді кеңірек қарастыру үшін мысал келтірейік.
Материалдық босалқылардың қалдығы және қозғалысы жөніндегі тамыз айындағы
Көрсеткіштер Саны,
дана Бағасы, теңге Құны, теңге
1 тамыздағы қалдық
Тамыз айында келіп түсті:
1 партия
8.08 2 партия
3 партия
27.08 4 партия
Барлық ай ішінде келіп түскені
Барлығы
Ай ішінде сатып өткізілгені
1-ші қыркүйекке қалдық 500
100
50
180
300
630
1130
700
430 150-00
155-00
160-00
165-00
170-00
-
-
-
- 75000
15500
8000
29700
51000
104200
179200
-
-
Ерекшеліктеріне қарай теңестіру (ұқсастыру) әдісін автомобиль, зергерлік бұйымдар
Бұл әдіс келесі кемшіліктеріне байланысты кең таралмай отыр:
көп жағдайларда нақты тауар бірліктерінің сатып алынуын және
егер фирма біртекті тауарларды сатып алумен және сатумен
Тауарлы-материалдық босалқылардың орташа құн әдісі есепті кезеңнің басында
Ақырғы босалқылар:
Босалқылардың өзіндік құны
Шегеріледі: 31 тамыздағы босалқылар
Сатып өткізілген босалқылардың өзіндік құны - 111011 теңге.
Есепті кезең ішінде тауарлы-материалдық босалқылардың бір түрі әр
Сонымен қатар, тауарлы-материалдық босалқылар номенклатурасы өте көп кәсіпорындарда
Тауарлы-материалдық босалқыларды ФИФО әдісімен бағалау кезінде бірінші болып
Біздің мысалымызда, ФИФО әдісін қолдану арқылы, 31 тамыздағы
300 дана 170-00 теңге 27 тамыздағы босалқылардың құрамынан
130 дана 165-00 22 тамыздағы босалқылардың құрамынан
430 дана өзіндік құны 72450 теңге
Босалқылардың өзіндік құны
Шегеріледі: 31 тамыздағы босалқылар
Сатып өткізілген босалқылардың өзіндік құны - 106750 теңге.
ФИФО әдісін қолданудың тиімділігі мынада: есепті кезеңнің аяғындағы
Тауарлы-материалдық босалқыларды ЛИФО әдісімен бағалау кезінде соңынан сатып
31 тамыздағы тауарлы-материалдық босалқылар – ЛИФО әдісі
280 дана 150-00 теңге 1 тамыздағы босалқылардың құрамынан
100 дана 155-00 2 тамыздағы босалқылардың құрамынан
50 дана 160-00 8 тамыздағы босалқылардың
430 дана өзіндік құны 65500 теңге
Босалқылардың өзіндік құны
Шегеріледі: 31 тамыздағы босалқылар
Сатып өткізілген босалқылардың өзіндік құны - 113700 теңге.
ЛИФО әдісі инфляция кезінде аз таза табысты, ал
Тауарлы-материалдық босалқыларды бағалау әдістерін салыстыру
Тауарлы-материалдық босалқылардың өзіндік құнын бағалау әдістерін талдау және
Тауарлы-материалдық босалқыларды бағалау әдістерін салыстырып көрейік. Егер ерекшеліктеріне
Жоғарыда келтірілген мәліметтерді пайдалана отырып, әрбір әдістің таза
Көрсеткіштер Ерекшеліктеріне қарай теңестіру (ұқсастыру) әдісі Орташа құн
Сатып-өткізу-көлемі
Ай басындағы
босалқылар
Сатып алынған босалқылар
Сатып өткізуге арналған босалқы-лардың өзіндік құны
Шегеріледі: ай соңындағы басалқылар
Сатып өткізілген босалқылардың өзіндік құны
Сатудан түскен жалпы табыс 150000
75000
104200
179200
69000
110200
39800 150000
75000
104200
179200
68189
111011
38989 150000
75000
104200
179200
72450
106750
43250 150000
75000
104200
179200
65500
113700
36300
әдісіне қарағанда жалпы табыс көлемі көбірек болады.
Бұдан байқайтынымыз, тауарлы-материалдық босалқыларды бағалау әдісі баға бір
Жоғарыда сипатталған тауарлы-материалдық босалқыларды бағалау әдістерінің әрбіреуі қаржылық
Кәсіпорын үшін тауарлы-материалдық босалқыларды бағалау әдісін дұрыс таңдау
Екінші жағынан, ФИФО әдісі бухгалтерлік баланс құру кезінде
Қорытынды
Кәсіпорынның тауарлы-материалдық есебін жетілдіру мақсатында келесідей ұсыныстар береміз:
Тауарлы-материалдардың босалқыларының қозғалысына қатысты толтырылатын бастапқы құжаттарды қысқарту.
Тауарлы-материалдық босалқылардың есебінің синтетикалық есебін жүргізуде Қазақстан Республикасының
Кәсіпорында есеп жүргізу саясатын қалыптастырып дайындау. Есеп жүргізу
кәсіпорында тауарлы-материалдардық босалқылар ретінде танылып, сатып өткізуге арналған
кәсіпорында тауарлы-материалды босалқылардың есеп беру мерзімі ішінде есепті
Сатып алушыларға жөнелтілген тауарлы-материалдық босалқылар үшін төлем жасалмағанға
Осы берілген ұсыныстардың кәсіпорын тәжірибесіне енуі, ондағы тауарлы-материалды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қазақстан Республикасы Президентінің заң күші бар “Бухгалтерлік есепке
Қазақстан Республикасының “Ақша төлемі мен аударымы туралы” заңы
Қазақстан Республикасының Азаматтық
Қазақстан Республикасының "Еңбек туралы" Заңы, 10.12.1999 ж. №494-1
Закон РК "О пенсионном обеспечении в Республике Казахстан"
Указ Президента РК, имеющий силу Закона “О хозяйственных
Международные стандарты бухгалтерского учета - Корпорация “Карана” ЮСАИД
Казахстанские стандарты бухгалтерского учета //Бюллетень бухгалтера, 1996 г.,
Методические рекомендации к стандартам бухгалтерского учета. Департамент методологии
Инструкция по применению Генерального плана счетов бухгалтерского
Инструкция по заполнению регистров бухгалтерского учета. Утверждена приказом
Холт Роберт Н. Основы финансового менеджмента. – Пер.
Сейдахметова Ф.С. Современный бухгалтерский учет Учебное пособие –
Соколов Я.В., Патров В.В. Две концепции бухгалтерского учета
//Бухгалтерский учет 1996 г., №5, стр. 28-31
Энтони Р., Рис Дж. Учет: ситуации и примеры.
Нидлз Б., Андерсон Х., Колдуэлл Д. Принципы бухгалтерского
Соколов Я.В. Очерки по истории бухгалтерского учета –
Дюсембаев К.Ш., Егембердиева С.К., Дюсембаева З.К. Аудит и
Концептуальная основа для подготовки и представления финансовых отчетов
Методические рекомендации по составлению финансовой отчотности. // Бюллетень
Генеральный план счетов бухгалтерского учета финансово-хозяйственной деятельности субъектов
Ткач В.И. Международная система учета и отчетности.
Әлібекова Б.А., Байболтаева Н.Ә. Кәсіпорынның есеп жүргізу саясатын
Гришина С.Ф. Как организовать учет в малом бизнесе
Байболтаева Н.Ә., Юсупжанова Ә.Қ. Шағын кәсіпкерлік субъектілерінде бухгалтерлік
Әлібекова Б., Байболтаева Н., Шалғынбаева К. Бухгалтерлік есепті
Введение в бухгалтерское дело: Пер. с англ.: –
Ержанов М.С., Ержанова С.М. Учетная политика на казахстанском
Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.И. Бухгалтерский учет
О некоторых вопросах по формированию учетной политики –
Шнейдман Л.З. Основы формирования учетной политики в условиях
Михалева Е.В. Валюта операцияларыны” есебі //Бухалтер бюллетені –1998ж,
Нурсеитов Э.О. Порядок исчесления курсовой разницы //
Тасмағанбетов Т.А., Әлібекова Б.А., Байболтаева Н.А. және басқалар
Учет резерва по сомнительным долгам // Бюллетень бухгалтера
Хендриксен Е.С., Ван Бреда М.Ф. Теория бухгалтерского учета
Ткач В.И. Управленческий учет: международный опыт.-М.:Финансы и статистика,
Бухгалтерский учет и анализ в США – Москва
Щадилова С.Н. Основы бухгалтерского учёта. Учебное пособие М.:
2
Тауарлы - материалдық босалқылардың есебі
Тауарлы - материалдық босалқыларды бастапқы құжаттау
Тауарлы – материалдық босалқылардың қоймадағы есебін ұйымдастыру
Т.Рысқұлов атындағы Экономикалық Университет
ҚОРЛАР ЕСЕБІНІҢ АУДИТІ
Кәсіпорын бухгалтериясында ТМҚ-ды есепке алу
Қорлардың есебі
Кәсіпорынның ақшалай қаражаттармен болатын операцияларының есебі
Тауарлы - материалдық қорлардың жіктелуі
Тауарлы-материалдық қорлар есебінің аудиті