Лизинг алушы
М А З М Ұ Н
КІРІСПЕ 2
1 ТАРАУ. ҚАРЖЫ ЛИЗИНГІНІҢ ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ОНЫҢ
1.1. Қаржы лизингінің түсінігі және оның түрлері
1.2. Лизинг түрлерінің салыстырмалы сипаттамалары және ерекшеліктері
1.3 Лизинг - шағын кәсіпкерлікті қаржыландырудың
2-ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЛИЗИНГ
2.1 Қазақстандағы лизингтің даму кезеңдері 22
2.2 Қазақстан Республикасындағы лизингтік операциялар дамуының
3-ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ЛИЗИНГТІК ОПЕРАЦИЯЛАРДЫҢ ДАМУ КЕЛЕШЕГІ
ҚОРЫТЫНДЫ 51
Пайдаланылған нормативтік-құқықтық актілер 53
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 54
КІРІСПЕ
Қазіргі жағдайда Қазақстан экономикасының дамуы оның барлық салаларындағы
Өз қаржы ресурстарының, бюджеттік қаражаттың және шетелдік инвестиция
Кәсіпорындардың техникалық жабдықталу жағдайы негізгі қорлардың физикалық және
Лизингтік қатынастардың құрылуы және дамуы қазақстандық кәсіпорындардың техникалық
Лизингтік компаниялар мен ассоциациялар жұмыс істеуінің экономикалық тұрақтылықты
Берілген жұмыстың мақсаты - Қазақстан Республикасындағы қаржылық лизингтің
1 ТАРАУ. ҚАРЖЫ ЛИЗИНГІНІҢ ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ОНЫҢ
1.1. Қаржы лизингінің түсінігі және оның түрлері
Инновациялық процестердегі лизингтің рөлін терең анықтау үшін лизингтің
«Лизингң термині ағылшынның «leaseң етістігінен шықты және «жалң
Тек француз тілі «credіt-baіlң түсінігінің мазмұнын кішкене ашуға
Қазақстан Республикасының Қаржы лизингі туралы Заңына сәйкес
лизинг нысанасын алушының меншігіне беру және (немесе) лизинг
лизинг мерзімі лизинг нысанасының пайдалы қызмет ету мерзімінің
лизинг төлемдерінің лизингтің бүкіл мерзімі ішіндегі ағымдық (диконттық)
Бірінші лизингтік компания 1952 жылы Америка Құрама Штатында
Лизинг – бұл лизинг берушінің құрал – жабдықтарды,
Лизингтік мәмілелердің бірнеше түрлері бар. Барлық лизингтік операциялар
Шұғыл лизинг – бұл мүліктің қызмет ету мерзіміне
Қаржы лизингі – бұл уақытша пайдалануға берген лизинг
Сондай-ақ, лизингтің отандық және халықаралық
Ішкі лизинг – бұл, оның қатынасушыларының
Халықаралық лизинг – бір тарап немесе барлық тараптардың
Сыртқы лизинг экспорттық және импорттық болып бөлінеді. Экспорттық
Лизингтің екі негізгі түрін белгілейді: қаржылық және оперативті
Е.Н.Чекмарева, Л.Прилуцкий, В.Голощапов, В.М.Джуха өз схемаларында төменде көрсетілген
А.С.Смагулов лизинг типтері жіктемесінің сызықты және сатылы принципінің
А.С.Смагулов жалпыға танылған жіктемені келесі сегіз нышандармен толықтыруды
- шетел терминологиясының сөзбе-сөз аудармасы мен ұғынуының айырмашылығы;
- құқықтық мәртебенің айрымашылығы және түрлі елдердегі заң
- түрлі елдердегі лизинг бизнесінің мемлекет тарапынан қолдау
- түрлі елдердегі лизинг түрлілігі үшін салықтық және
- лизингтік мәміленің барлық қатысушыларына арналған несиемен салыстырғанда
- нақты лизингтік операцияның ұлттық
Лизингтің барлық түрлерінің нақтыланған жіктемесі терминдердің әр түрлілігі
Лизингтің анықтамасы және мазмұны бойынша зерттеулердің қорытындыларын
-Ұйым нысаны мен қатысушылар құрамы;
- Мәміленің объектісі;
- Өтелімділік дәрежесі мен амортизация шарттары;
- Қызмет көрсету көлемі мен дәрежесі;
- Қаржыландыру түрлері;
- Нарықты қамтамасыз ету;
- Мақсаттық белгілеу;
- Шарттың сипаты.
Төлемдердің сипаты, олар мыналарға бөлінеді:
- төлем нысаны бойынша;
- лизингтік төлемдерді төлеу тәсілдері бойынша;
- төлемдер мерзілімділігі бойынша;
- төлем түрлері бойынша;
Мүлікті сатып алуға қа.тынас;
Мәміленің ұзақтылығы;
Жеке меншік нысаны мен саласы;
Лизингтік келісім-шарттың сомасынан тәуелдену;
Лизинг беруші үшін тәуекел дәрежесінен тәуелді.
Ұлттық нарықтың дәлдігіне және даму
Түрлі елдердегі бухгалтерлік есеп жүргізудің
Лизинг нысанының алуан түрлілігіне байланысты отандық және шетел
Лизингтің барлық түрлерінің ішінен қаржылық лизингті сипаттайтын негізгі
- қатынастың жаңа субъектісінің пайда болуы – мүлікті
- лизинг берушінің лизингке арнайы өткізуге сатып алынған
- Мүліктің сапасы, оның жинағы бойынша наразылық, кепілді
- Лизинг мүлікті қабылдау-өткізу актісіне қол қойылғаннан кейін
Соңғы екі тармақ қаржылық лизингтің оперативтік лизингтен айырмашылығын
Осы ерекшеліктермен қатар, оперативтік лизингтің
- лизингтік шарт нормативтік шарттан аз мерзімге жасалады,
- лизингке лизинг алушының өтінімі бойынша арнайы сатып
- лизингтік мәміле екіжақты сипатталады /лизинг беруші-лизинг
- мүлік лизинге көп есе
лизингтің шарты аяқталғаннан кейін мүлік лизинг берушіге
1 кесте
Оперативтік лизингктің ерекшеліктері
Қатынастардың мазмұны Сипаттамасы
Меншіктік құқық Мүлік лизинг берушінің
Лизинг алушының құқығы Шартты мерзімінен бұрын тоқтату және
Мүлікті қайтару кездегі қатынас Лизинг алушы белгіленген
Лизингтік төлемдер-дің жүктемесі Жоғары, өйткені лизинг беруші
Лизингтік мәмілердін мерзімі Мүлік тозу кезеңінен елеулі
Қасиеттері Қаржы болмаған жағдайда лизинг алушы
Лизинг берушінің тәуекелі Мүлікті бұзған жағдайда оның
Лизинг алушының кепілі Мүліктің белгіленген қалған
Оперативтік лизинг жүргізу кезінде лизинг алушыға келесі факторлар
- кәсіпорынның өндірістік қуаттылығын көбейтумен өндірістің рентабель-ділігін көтеруге
- мүлікті иелену құқықсыз тозудың жоғары қарқынымен мүліктің
- мүліктің моральды тозуы бойынша минималды тәуекелдер;
- салықтық міндеттемелердің төмендеуі;
- жабдықты ұстау бойынша шығындардың
- лизингтік жабдықтардың арнайы техникалық қызмет
- лизингтік мүліктің алғашқы құнын жабусыз оның
- жабдықты қысқа мерзімде пайдалану кезінде нарықтың өзгеріп
Оперативтік лизингтің аталған ерекшеліктері ауыл шаруашылық, транспорт, тау-кен
Л.Прилуцкий айтқандай «оперативтік лизингң бізге белгілі
Қаржылық және оперативтік лизингті салыстыру кезінде лизинг алушы
Қаржылық және оперативтік лизингтердің салыстыру қорытындылары бойынша олардың
2 кесте
Қаржылық және оперативтік лизингтің ұйымдастыру айырмашылықтары
Қаржылық лизинг Оперативтік лизинг
1 2 3 4
Артықшылықтары Кемшіліктері Артықшылықтары Кемшіліктері
Амортизациялық шығындар және мүлікке салық салу клиентке
Тәуекел бойынша, сондай-ақ техникалық қызмет көрсету бойынша жауаптылық-ты
Лизингтік төлемдер өнімнің өзіндік құнына жатады Бірінші үлкен
Табыс салық бойынша жеңілдіктер
Персоналмен және қызмет көрсетумен лизинг ұсыну мүм-кінділігі Табыс
Қаржыландырудың барлық нысандарының құрылуының теориялық негіздерін қарастыру лизингтің
Бұдан басқа, лизинг кәсіпкерлерге лизингтік құрал-жабдықты алуға қажетті
Сонымен, лизинг түрлерін және оның жіктемелерін зерттеу қазақстан
қолданылынатын нысандарын айқындады. Лизингтік іс-әрекетте кез келген экономикалық
Лизингтің түрлерін зерттеу қазақстан нарығының жағдайларында олардың нәтижелі
1.2. Лизинг түрлерінің салыстырмалы сипаттамалары және ерекшеліктері
Қаржы лизингі туралы Заңда лизингті төмендегідей түрлерге жіктейді1:
нысандары бойынша: а) Ішкі лизинг; б) халықаралық лизинг;
түрлері бойынша: а) қайтару лизингі; ә) қайталама лизинг;
Инновациялық процесстердің қаржы салу жүйесінде лизингтік механизм қаралуына
«Лизингтің мағынасын кеңінен түсіндірудің мәні алынған мүліктерді ұзақ
Қашан мүлікті иелену құқығынан пайдалану құқығы алшақтап, кәсіп-орынды
Екі жақты қатысушылар лизингтік келісім-шарт жасайды, оған мыналар
Лизингтік механизмді пайдаланған кезде лизинг алушы кәсіпорындар оған
Лизинг жүйесіндегі ең бастысы - лизинг алушының
Лизинг жаңа құрал-жабдықтарды игеру кезінде шығындардың пайда болу
Қазақстандық кәсіпорындардың көпшілігі үшін техникалық қайта жабдықтауға инвестициялау
Дәл осы Лизинг өзіне тән мүмкіндіктері мен артықшылықтарының
Қаржылық ресустардың шектелу жағдайларында индустриалдық әлеуетті қолдау және
Халықаралық лизингтің өнеркәсіптік әлеуетін дамыту және механизмдерін қолдану
Сублизинг – үшінші тұлғаға лизинг затын қолдану құқығын
Ғылыми-техникалық прогресстің қазіргі масштабтарында көптеген инновациялық жобаларды
Қазіргі жағдайда, лизинг тікелей емес, делдал арқылы қолданылынады.
Сублизингтік мәміленің бірінші кезеңінде лизинг қызметтерін қолданушылар қазақстан
Екінші кезеңде жеткізуші-шетел компаниясы лизингтік мүліктің техникалық шарттары
Үшінші кезеңде үшінші тұлғалардың кепілдігі болған жағдайда лизингтік
Лизингтік операцияның жүргізудің төртінші кезеңінде жеткізуші лизингтік компаниясына
Сублизинг механизмін қолдану лизинг даму үшін енгізілген уақытша
Сублизингтік жобалардың дамуын тоқтату себебі: лизингтік операциялардың нашар
15 сәуірдегі 1998 жылғы қолданыстағы №341 «Ауыл шаруашылықта
Ұсынылған квота негізінде лизинг беруші лизинг алушымен
- лизинг берушіге алғашқы және келесі төлемдердің
- шарттың мерзімі аяқталғаннан кейін мәміленің барлық
- ауыл шаруашылықты қаржылық қолдау Мемлекеттік қорына сыйақы
Бірақ та, лизингтік бизнесті қолдаудың осындай механизмі ауылшаруашылық
Экономикада қалыптастыру процесстерін тездету үшін өндірістік базаның жаңартылуына,
Зерттеушілердің пікірі бойынша, экономикада ішкі және сыртқы сұраныстың
Қайталама лизинг мүлік сату бойынша кәсіпорын мен лизинг
Солай, қайталама лизингтің ерекшелігі – мүліктің меншіктенушісі сату-сатып
Лизингтік қызмет көрсету нарығындағы конъюнктураны ескере отырып, лизингтің
Іскерлік белсендіктің жалпыэкономикалық басылу кезеңінде қайталама лизинг механизмін
Қазақстан кәсіпорындарының активтерінің негізгі бөлімі жылжымайтын мүлікке, жабдықтарға,
3
2
4
1
2 схема - Қайталама лизингтің операциясын
Цифрлік белгілеулер:
1 – лизингтік жабдықтарға сақтандыру полисі
2 – мүлікті сату- сатып-алу шарты, лизингтік мүлікке
3 - лизингке сатып алынған
4 – лизингтік шарт бойынша лизингтік төлемдер
Қайталама лизинг механизмінің нәтижелі пайдалану үлгісі ретінде мүліктің
Лизинг объектісінің құны: К
К - жабдықтың құны, К -
К = 12%х22000 000= 2640 мың теңге
К = 22000 000+2640000= 24640 мың теңге
Лизинг алушының алқашқы жарнасы
П = 20%х24640000= 4928 мың теңге
3. Лизинг объектісінің құнын өтеу мөлшері: ВО=Н :
Мұнда Н – жабдықтың өтелмеген қалған
Бірінші жылы Н1 = К – П =
В1 = 191712000:3=6571 мың теңге
Екінші жылы Н1=Н1-В1 = 13142 мың
В2 =13142000:2=6571 мың теңге
Үшінші жылы Н3=Н2-В2=6571 мың теңге
В3=6571000:1=6571 мың теңге
4. Яғни, лизинг объектісінің құнын өтеу жарнасының
5. Сақтандыру жарнасы:
С=25%х К=616 мың теңге
6. Лизингтік мүлікті пайдаланғаны үшін 2 жылға комиссиондық
1-ші жылы 1=15%хН1=15%х19712=2956 мың теңге
2-ші жылы А2=15%хН2=15%х13142= мың теңге
7. Лизингтік төлемдердің жалпы сомасы
П= В0+С+А1+А2=19713+616+2956+1971=25256 мың теңге
Келісім-шарттың шарттары бойынша лизингтік шығындардың жалпы көлемі жабдықтардың
Сонымен, осы есептер лизингтік қаржы салуды қолдану кезінде
Жоғарыда келтірілген есептерге қарағанда лизинг алушыға меншіктікке мүлікті
Лизингтің затына техникалық қызмет көрсету және оның ағымдағы
1.3 Лизинг - шағын кәсіпкерлікті қаржыландырудың
Қазіргі кезде Қазақстанда шағын кәсіпорындар үшін берілетін
«Лизинг”ағылшын етістігінен шыққан сөз. Ол «мүлікті қарызға беру
Лизингінің мынадай түрлері бар: жедел және қаржылық. Жедел
Техникалық құралдар мен ғимараттарды, бітпеген құрылыстарды сатып алу,
Лизинг дайындаушы-кәсіпорынға шығаратын өнімін көбейтуге және техникалық құралдар
Лизингіні дамытуға лизинг алушы ғана ынталы емес, сонымен
Лизингтік компаниялар үшін, сондай-ақ инвесторлар үшін де лизинг
Шағын кәсіпорындардың ірі көлемдегі қор
Шағын бизнес үшін лизингтің затты сипаттайтын жақтарының
Лизингінің капитал салушылардан басқа түрлеріне қарағанда
Қазақстанда лизингтік қызметті лизингтік жұмыспен айналысатын
- коммерциялық банкілердің лизингтік жүйелері;
- жаңа мамандандырылған лизингтік фирмалар;
- халықаралық экспорттық-импорттық және шетелдік фирмалар, кәсіпорындармен, шетелдік
Қазақстанда лизингтік бизнесті дамытуға жеткілікті алғы-шарттар бар екенін
1. Лизинг берушіге - машина және жабдықтар жасайтын
2. Лизингі берушілерге машина құралы мен басқа дәстүрлі
3. Конверсиялық іс үстінде өндірістік қажеттілікке орай қайта
Лизингіні қолдау тиімділігін ағымдағы есептеу жүйесі мен жеңілдетілген
Лизигнгіні дамытуға - әртүрлі деңгейдегі басқару қорларын құру
2-ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЛИЗИНГ
2.1 Қазақстандағы лизингтің даму кезеңдері
1989 жылы СССР-да коммерциялық банктер, оның алдында болған
1989 жылдың 1 шілдесіне коммерциялық банктермен жүзеге асырылатын
Дегенмен, лизингтік операциялар банктер үшін әлі дәстүрлі болған
Республикада бірінші лизингтік кәсіпорындар коммерциялық банктер және жабдықтушы
1990 ж. Қазақ Мемлекеттік жабдықтауымен
Мемлекеттік жабдықтау жүйесінде лизингтік фирмалардың алғашқыларының бірі болып
Лизинг мәмілелерінің көлемі Мемлекеттік жабдықтауы бойынша 1990 жылдың
1991ж 5-ші ақпандағы Алматы қаласының халық депутаттарының аудан
1992 жылдың ортасында республика экономикасының мемлекеттік секторында 120
Қазақстанда лизинг дамуы 4 жолмен
- аймақтық көтерме–делдалдық фирмалардың және “Казконтракт” корпора-цияларының
- екінші деңгейдегі банктердің лизингтік
- жаңадан құрылған арнайы лизингтік
- лизингтің халықаралық формалары – экспорттық, импорттық
Негізінен лизинг бизнесінің елдегі даму тарихын
Этап (1989-1992жж) – лизинг бизнесінің республикадағы пайда болу
Этап (1992-1994жж) – лизингтік бизнестің ішкі рыноктағы
Этап (1995-1997жж) – пайда болу этапы, мемлекеттік көмекке
1992-1994жж Қазақстанның лизинг бизнесінің дамуына ең қолайсыз кезеңі
Бұл кезеңде, дегенмен лизинг негізінде бір ретті экспортты
“Астана-Моторс” қазақстандық моторлық компания Жапонияның екі сауда
Лизинг бизнесінің Қазақстандағы үшінші даму кезеңінде (1995-1997жж) бұл
1994 ж 10 қазанда мемлекеттің қатынасуымен “Азия-лизинг” Ұлттық
Екінші қадамы ретінде лизинг қызметіне байланысты қабылданған заңдар,
Лизинг бойынша Депертамент лизингті ірі масштабты инвестицияларды өндіріс
Лизинг дамуының ҚР-да келешекті жоспарлаудың және болжауының
Мемлекеттік саясаттың шетел инвестицияларын және машина-техникалық құралдарды
Жалпы республикалық және аумақтық лизингтік компанияларды ұйымдастыру жүйесіне
Министрлердің, мемлекеттік комитеттердің, ведомствалардың республикалық лизингті қолдану және
Лизинг сұрақтары бойынша заңды және басқа да нормативті
Бұл қаулы үкіметтің лизингке мемлекеттік деңгейде ең әсерлі
Өкінішке орай, лизинг бойынша Департамент өзінің қызметін ойдағыдай
Қазақстанда лизинг енгізудің нақты жұмысы және оның нормативті
1996 жылғы бюджетіндегі аграрлық сектордағы экономиканың реформалау және
- Азиаттық Даму Банкінің бағдарламалық зайымдар құралдарын 100
Қарыз құралдарын қолдануының басымды
- ауылдарда шағын және орта бизнесінің дамуы,
- ауыл индустриясының дамуы, ауылшаруашылық өнімінің қайта өңдейтін
- жеке ауылшаруашылық машина салуының қолдауы;
- өсімдікті қорғау құралдарының отандық өндірісінің
Қаржылық лизингтік нормативы әдістемелік жүзеге асыру негізі, аграрлық
- Мемлекеттік лизинг, немесе мемлекеттік бюджет құралдары есебінде
- коммуналды лизинг, немесе жергілікті бюджет құралдарымен қаржыландырылатын
- коммерциялық лизинг, толығымен банктермен және лизинг компанияларымен
- аралық лизинг немесе мемлекеттің және коммерциялық құрылымның
Мемлекеттік бюджет құралдары – ҚР ауылшаруашылығының министрлігі-нің лизинг
Неғұрлым ірі және масштабты жобалардың бірі болып лизингтік
Қазақстан Республикасының үкіметінің қаржы министрлігінің қаулысы бойынша АДБ
Ауылшаруашылық министрлігі 1996 жылдың 1 тамызына дейін ары
Өкілетті банктер, өз кезегінде, банктің экспертизаны жүргізе отырып
АДБ қарызды бағдарламасының координациялық ведомство аралық кеңесі керекті
Ауылшаруашылық және қаржы министрлігімен, үш банкпен – Қазагробанк,
Сонымен, АДБ ауылшаруашылық секторындағы қарыз бағдарламасының іске асыруында
Қаржы министрлігі, сонымен, өкілетті банктердің кредиторы – Қазагропромбанк,
Жоғарыда көрсетілген құралдарды іске асырушы жоба
Сондықтан да, жалпы мемлекеттік лизингтік несиенің есептік пайыз
Қазіргі кезде экономика және ауылшаруашылық министрлігінен ауылшаруашылық кешен
Ауылшаруашылық министрлігіндегі арнайы құрылған тендерлік комиссиясының конкурстық негізінде
1996 жылдың аяғында АДБ бірінші транш қарызының шеңберінде
Екінші транш құралдарын алу үшін Қазақстанға ауылшаруашылықты құру
Қазіргі кезеңде “Агролизинг” АҚ мәліметі бойынша 2004 жылдың
Қаржыландыру сомасының 25% лизингтік жобаның жиынтығының жалпы санының
Қазіргі уақытта өкілетті банктермен – Агропромбанк, Эксимбанк және
Агропромбанк қарыз құралдарын игеруге шеңберінде Эксимбанк – 91,5%,
Сөйтіп, 1996-2004 жылдары Қазақстанда экономиканың ауылшаруашылық секторында күптеген
Біздің бағалауымыз бойынша, бұл орындалатын жобалардың жиынтық құны
2.2 Қазақстан Республикасындағы лизингтік операциялар дамуының
Қазақстандық лизингтік компанияларды үш негізгі категорияларға бөлуге
- банкімен құрылған компаниялар;
- коммерциялық құрылымдармен құрылған және жергілікті әкімшілікпен қолданатын
- мемлекетпен құрылған және қаржылындырылатын
Төртінші категорияға шетел компаниясымен қаржыландырылатын және қазақстанның заңнамасына
Лизингтік нарықтағы лизингтік қызмет көрсететін белгілі қазақстан компанияларына
Лизингтік компаниялар әрекетінің анализі банкпен қолданатын лизингтік компаниялар
Қазіргі күнге лизингтік бизнесте сатушылар тарапын банктер және
Таңдалған бағыттың басымдылығы республика экономикасының осы секторындағы жағдаймен
Қазіргі уақытта банктік жүйе экономиканы лизинг арқылы несиелеуге
Ресей компанияларымен жеткілікті үлкен тәжірибесі бар “БТА-Лизинг” лизингтік
“БТА-Лизинг” компаниясы ауыл шаруашылық өнімдерін өндіру және қайта
Екінші топ – коммерциялық лизингтік компаниялар -
Үшінші топ – мемлекеттің қатысуымен лизингтік компаниялар, олардың
Мемлекеттік лизингтік компаниялар Қазақстан Республикасының ауыл шаруашылықтың басымды
Лизингтік операцияларға бюджеттік қаржылар есебінен бөлінген 1,4 млрд
1993 жылдан бастап 2001 жылдар кезеңінде шетел мемлекеттер
Сонымен қатар, лизинг нысанындағы шетелдік қаржы салу шығару
Өндіру саласында лизингтік қаржыландыру арқылы халықаралық қаржы салымының
1995 жылы “Азия-Лизинг” компаниясы және
Лизингке алынған жабдық жеміс-жидек өнімдерді қайта өңдеу
Жобаны жүзеге асыру үшін бірлескен кәсіпорын құрылды,
Қазіргі уақытта да, лзингтік қызметке сұраныс өте
Бұл лизингтік компанияның әрекетіндегі жағымсыз факторларға байланысты:
- Ұзақ мерзімге қаржы салу тәуекелімен;
- Лизинг мәселелері бойынша нормативті-заң актілерінің жетілмегендігімен;
- Сенімді клиенттер табу қиындығымен.
Төлемеген жағдайда лизинг берушінің құқықтары мен мүделерін қорғау
Күрделі және ұзақ кеден рәсімдерімен.
Жаңа жабдықтарды сатып алуын қаржыландыру тәсілі ретінде лизингтік
Жабдықтардың екінші нарығының жоқ болуына.
Қазақстан кәсіпорындарының 1998-2001 ж кезеңінде көрсетілген лизингтік қызметтердің
1 сурет - 1999-2004 жж.
1 суретте көрсетілгендей 1998 жылдан бастап 2002
Лизингтік операциялардың нәтижелілігін тереңірек талдау үшін Қазақстанда 1998-2001
4 кесте
Қазақстан Республикасында 2000-2003 ж.ж көрсетілген лизингтік қызметтер
Персоналсыз лизингтік қызметтердің түрі 2000 ж. 2001 ж
Жеңіл автомобильдер лизингі 81387,2 188276,4 618856,3 144440,5
Басқа да жаяу транспорттық жабдықтардың лизингі 83892,0 97002,7
Кемелердің лизингі 39523,5 36356,6
Әуе кемелерінің лизингі 46949,2 78201,4 30524,0
Ауылшаруашылық машиналардың лизингі 27065,8 917565,9 240338,2 2104,3
Құрылыс машиналар мен жабдықтардың лизингі 1804597,0 3112336 840483,7
Компьютерлердің лизингі 27920,0 285459,2
Басқа машиналар мен жабдықтардың лизингі 52533,4 298107,3 223282,9
Басқа да негізгі құралдардың лизингі 1917,1 1925,4 5388,9
Барлығы 2165785,2 5015231 2568264,5 501637,9
Сонымен бірге, 2000-2003 жж. түрлер бойынша ұсынылған лизингтік
ауылшаруашылық машиналардың лизингі бойынша 229,4 рет өсті
құрылыс машиналар мен жабдықтардың лизингі 63,8 рет өсті
компьютерлердің лизингі, олардың көлемі 39,6 рет өсті
басқа да машиналар мен жабдықтардың лизингі 14,6 рет
әуе кемелердің лизингі бойынша 7,4 рет өсті
басқа да жаяу көлік жабдықтардың лизингі
жеңіл автомобильдер лизингі бойынша 3,8 рет өсті
Сонымен бірге, қаралып отырған кезеңде кеме лизингілері 0,9
Осындай құрылымдық қозғалыстар нарық қажеттіліктерінің және лизингтік қатынастарды
2001 жылға дейін кәсіпорын үшін лизинг ретінде жай
Қорытындысында, мемлекеттің лизингке қатысты фискальды саясаты елдің экономикалық
Қазақстанның кәсіпорындары үшін оның барлық кемшіліктерінде лизинг механизмін
Заңның қорытынды ережелері Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес шетелдік
Облыстар бойынша салалық пайдалану кескінінде /2 қосымша/ кәсіпорындармен
Меншіктің нысандары мен 1998-2001 жж. жұмыс жасағандардың саны
5 кесте
Меншіктіктің нысандары бойынша 2000-2003 жж. лизингтік қызметтерінің көлемі,
Меншік нысандары 2000 ж. 2001 ж. 2002ж.
Шағын кәсіпорындар 160119,1 1808111,0 353397,2 1558885,1
Орташа кәсіпорындар - - 714962,9 1315962,6
Лизингтік операциялардың қаржыландырылуы өз кәсіпорындардың есебі-нен жүзеге асырылады,
Кәсіпорында жабдықты сатып алуға немесе оны лизингтің шарттары
Сонымен бірге, келесі шарттар сақталуы тиіс: лизингтік мүлікке
Екінші жағдай - кәсіпорынның негізгі қорларын жаңарту
Бір жылға дейін және төмен пайыздық жүктемеде несие
Жоғарыда жасалған лизинг және несие бойынша практикалық есеп-айрылысудың
Қазақстанда лизинг даму мәселесінің маңыздылығы бойынша негізгі болып
Лизинг берушілер үшін лизингтік төлемдерді уақытылы қайтару кепілін
6 кесте
Несиемен салыстырғанда лизинг пайдасының факторларының анализі
Факторлар Лизинг Несие
Қаржыландыру мерзімі 60 айға дейін 12 ай
Кепіл Жоқ 150-200 пайыздық қамтамасыз ету
Кәсіпкерлік тәуекел Аванс 10-30 пайыз 150-200 пайыздық қамтамасыз
Бизнес-жоспардың болуы Жоқ Бизнес-жоспар, ТЭО
Жобаны қарайтын тұлғалардың аясы Несиелік бөлім, заңгер,
Жабдықты жеткізу шарты бойынша қауіптер Жеткізгенге дейін -
Бейілділік Бейілді Консервативті
Төлемдердің бағаны Оралымды баған Қатаң баған
Қаржыландыру көзі Негізгі қаржылар Айналымды қаржылар
Жеңілдіктер Табыс салығы, мүлікке салық, жерге салық Жеңілдіктер
Жобаларға қаржы салуды жақсартылуын лизингтік мәміленің субъекті-лерінің мүдделерін
Мүлік жасаушы, лизинг беруші, лизинг алушы, банк-кепілгер, несие
Әрине, серіктестердің минималды санымен жұмыс жасау жеңілдеу болады.
Солай, мысалы, жаңарту және дамыту Еуропа банкі және
Лизингтік қаржыландыруды зерттеу кезінде инвестициялық жобалар жүзеге асырылуда
Қазақстан Республикасы Президентінің “Қазақстан – 2030: барлық қазақстандықтардың
Қазақстан Республикасының экономикасын XX ғ-ң соңғы 10 жылдығында
Алайда, ғылыми-техникалық потенциал ендіру негізіндегі инвестициялық стратегия
Қазақстанның экономикасын отандық және шетелдік инвестициялардың көздерін шектейтін
1997-2000 реформаларды жүзеге асыру кезеңіндегі Қазақстанның инвестициялық белсенділігіне
Меншік формаларының кескінінде негізгі қорлар қалпын талдаған кезде
Бұдан басқа негізгі құралдардың нарықтық құнын бағалаудың халықаралық
Жүргізілген экономикалық есептеулер бойынша негізгі капитал алуға бағытталған
Осы жағдайда кәсіпорындардың өзінің қаржы
3-ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ЛИЗИНГТІК ОПЕРАЦИЯЛАРДЫҢ ДАМУ КЕЛЕШЕГІ
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, Қазақстан Республикасындағы лизингтік бизнестің дамуы
Лизингтік операцияларды жылдамдатуын мемлекеттік ынталандыру мақсатында «Қаржылық лизинг
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1998 жылғы 15 сәуірдегі “Ауыл
Қазақстан Республикасының Премьер-министрінің 2000 жылғы 7 қыркүйектегі “Қаржылық
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2001 жылғы 29 наурыздағы “2001
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2001 жылғы 3 мамырдағы
Бірақ та, лизингтің нәтижелі дамуына бірқатар жағдайлар кедергі
Лизинг кәсіпкерлік іс-әрекеттегі жаңа бағыт ретінде қабылданатын нормативті-құқықтық
Қазақстан экономикасының дамуы үшін лизингтік мәмілелердің ауыл шаруашылық
Шығару өнеркәсіпке салынған салымдар, әдетте, қайта өндеу саладағы
Зерттеу көрсеткендей, негізгі қорларға қаржы салу көлемінің динамикасы
Қазақстан Республикасындағы лизингтік операцияларды мемлекеттік ынталандыру қажеттілігі негізделіп,
- экономиканың барлық салаларының негізгі қорларының тозуымен;
- 2000 жылғы 5 шілдедегі “Қаржылық лизинг”
- аймақтарда лизинг даму бағдарламасын мемлекеттік қолдаумен;
- Қазақстанның экономикасына отандық және шетел инвестициялар түсімінің
- Шағын және орташа бизнесте кәсіпкерліктің дамуымен.
Мемлекет кәсіпорынның инвестициялық белсенділігін экономиканың басымды салаларындағы
Бірақ та, тікелей мемлекеттік лизингтік реттеудің жағымсыз жақтары
Зерттеу барысында лизингтік операциялардың нәтижелілігін көтерудің негізгі бағыттары
- жеке кәсіпкерлікті дамыту және оның әрекетін реттеу
- заң актілерінің және кепілдік механизмінің жүйесі арқылы
- банкілердің және басқа да несиелік мекемелердің қаржыларын
- амортизациялық есеп аудару мен табыстан құрылған кәсіпорынның
- өндірістік секторға шетел капиталын салу, халықаралық және
Бюджеттік инвестициясының жағдайларында қаржы салынатын капиталдың масштабын және
1999-2001 жж. тәжірибесі үш жылдан аспайтын өтелімділік мерзім
Қосымша экономикалық әдістемелер кәсіпорынның техникасын жаңарту және инновациялық
- шет елдерінде ұқсастығы жоқ;
- сыртқы нарықта ең жақсы әлемдік үлгілердің деңгейінде
- импорттықпен салыстырғанда бағалардың төмен деңгейімен импорт ауыстыратын;
- ішкі нарықта сұранысы бар.
Қосымша қолдаудың мақсаттарына салықтық, амортизациялық, бағалық, несие саясаты
Қазақстан Республикасында лизингтік операцияларды жылдамдатудың мемлекеттік ынталандыруы салықтық
Инвестициялық салықтық жеңілдіктер жаңа өндірістерді дамыту және жаңарту
Солай, Салықтық кодекстің 138 бабына сәйкес инвестициялық салықтық
Бірақ та, инвестициялық салықтық жеңілдіктер барлық инвестицияларға ұсынылмайды.
“Қаржылық лизинг” туралы Заңның 2 бабында көрсетілген анықтамаға
Бұл жерде заң актілерінде осы жеңілдіктердің лизингке қатысты
- инвестициялар бойынша уәкілетті органдармен жасалған шартқа сәйкес
- инвестициялар бойынша уәкілетті органдармен жасалған шартқа сәйкес
“Тікелей инвестицияларды мемлекеттік қолдау туралы” Қазақстанның Заңы
Мемлекеттік натурды гранттар:
- шарт жасалған сәттен бастап бес жыл мерзімге
- салық салынатын табыс алынған сәттен бастап бес
- жабдықтар импортының, инвестициялық жобаны жүзеге асыру үшін
Салықтық жеңілдіктер негізгі қаржыға салынған инвестициялардың көлеміне және
09.02.2001 жылғы “Кеден төлемдерін салу және кеден төлемдерін
Салық кодексі қабылдануына байланысты, Қазақстан Республикасының “Салықтар туралы...”,
Салық кодексі бойынша 74 бапқа сәйкес салық салу
Лизинг берушілерді негізгі қаржылардың лизингіден түскен табыстар бойынша
Лизинг беруші негізгі құралдарды сатып алу кезінде сатушы-жеткізуші
Жылжымайтын мүлік және жылжитын мүлік лизингісінің шарты заң
Салықтық қаржылық органдарының көзқарастары бойынша лизинг беруші құнның
- инвестицияларға әрекет етеді, “бағалардың еке есе төмендеуі
- алғашқы кезеңдегі шектеулі құны. Жаңа лизингтік компанияның
Лизингтік индустрияны көтермелеу. Лизингтік компаниялар активтің амортизациясын өздері
Шет елдерінің осы тәжірибесінің зерттелуі мен қолданылуы Қазақстан
Қазақстанда шағын кәсіпкерлікті ауқымды қолдау үшін мемлекеттік қаржылардың
Лизингтік қатынастарды тездетіп ендіру мақсатында оларды дамуын мемлекеттік
Мемлекеттік ынталандыруды құру және лизингтік мәмілелердің механизміне елеулі
Сонымен, Қазақстан Республикасында лизингтік бизнесті мемлекеттік қолдау шаралары
- экономиканың басымды салаларында лизингтік жобаларды жүзеге асыру
- лизингтік қаржыландыруды жүзеге асыру үшін инвестициялық несиелер
- республикада лизингтік қатынастарды дамыту үшін сублизинг механизмі
- лизинг механизмінің нормативтік-құқықтық негіздерін жетілдіру бойынша шараларды
- лизингтік жабдықтарды қолдану кезінде амортизациялық жеңілдіктер ұсыну;
- банктер мен басқа несие мекемелерінің несиелеріне пайыз
- мүліктің құқығы лизинг алушының меншігіне ауысқанға дейін
- лизинг институтын жіберу үшін құжаттардың қажетті пакетін
Лизингтің дамуын ынталандыру бойынша шараларды ендірудің әлеуметтік артықшылығы
Қазақстандағы лизингтік компаниялар әрекетінің жүргізілген анализі шетел инвестицияларын
- қаржылық /жәрдем беру, займдар, жылдамдатылған амортизация/
- фискалды /салықтарды, баждарды, тарифтерді төмендету немесе күшін
- әкімшілік /банктерді лизингтік әрекеттің лицензиялауынан босату, квота
Күрделі салымды мемлекеттік реттеу шараларының кешені экономиканың барлық
Барлық елдерде салықтық, кеден және амортизациялық жеңілдіктердің енгізілуі
ТМД елдері сипатталатын нарықтық процесстің жағдайларында лизингтік іс-әрекетте
Азербайджан, Армения, Беларусь, Грузия, Қазақстан, Қырғызстан, Молдова, Ресей,
1998 жылғы 31 желтоқсандағы “Қазақстан Республикасында 1999-2000 жж.
Перспективада Қазақстанның Оттава Конвенциясының қатысуы халықаралық нарыққа лизингтің
Сонымен, қазіргі экономикалық жағдайда лизингті пайдалану кезінде инвестициялық
Экономиканың ұйымдастырушылық құрылымның жаңа нысандарының құрылуы, лизингтік
- қаржылық ресурстарды инновациялық қызметтерді жетілдіру үшін шоғырландырған
- аумақтық типі бойынша оған тән нақты бір
- ғылыми зерттеулер мен қызметкерлердің жоғары мамандылығы мәнді
Лизингтік компаниялардың қызмет етуінің ішкі шаруашылық механизмін құру
- лизингтік компаниялардың инвестиционды стратегиясын дайындау;
- қызметтің тақырыптық бағыттарын анықтау және инвестициялық жобалардың
- ұйымдық құрылымды және инвестицияларды басқару құрылымын құрумен
- инвестициялық қызметті және инвестицияларды іске асыруды жоспарлау;
- кадрларды таңдау, оқыту және орналастыру, кәсіпорынның потенциалын
- шығармашылық атмосфераны және интелектуалды еңбектің жоғары мотивациясын
Белсенді инвестициялық-инновациялық қызмет жүргізетін лизингтік компания кәсіпорындық типтегі
- лизингтік компания үшін нарықтық бағыттағы ұйымдық құрылым
- компания мен бөлімшенің кәсіпкерлік табыстағы үлесіне байланысты
- барлық бөлімшелердің лизингтік қызмет көрсету сферасындағы инновациялылыққа
- әрбір бөлімшеде жоғары рентабельді өндірісті ұйымдасқан түрде
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексіне сәйкес лизингтік компаниялардың әртүрлі
Жоғарыда көрсетілгендей, лизингтік компанияның құрылымы аналитикалық қызметтің көп
Лизингтік компанияның ұйымдық құрылымы міндетті түрде басқарудың үш
Лизингтік компанияның құрылымында бас директордан басқа қаржылық, коммерциялық
Қазақстан Республикасының Премьер-министрінің 2000 жылғы 7 қыркүйектегі “Қаржылық
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2001 жылғы 29 наурыздағы “2001
Қаржылық директор қызметіне лизингтік операцияларды қаржылық қамсыздандырумен, қарыз
Лизингтік компаниялардың барлығы дерлік өзінің қызметін жұмысшылардың терең
Басында, лизингтік нарықты коммерциялық меңгеруді ұйымдастыру кезеңінде маркетингілік
Жарнама бөлімінің міндетіне көрмелер мен презентация ұйымдастыру, жарнамалық
Лизингтік келісімшарт бөлімі лизингтік жобалар бойынша мәлімет базасын
Жалпы, лизингтік компаниялардың ұйымдық құрылымы қойылған мақсаттарға жету
Сөйтіп, қазақстандық лизингтік компанияларды ұйымдастыруда келесі тенденциялар мен
- басқарудың әкімшілік деңгейін қысқарту және басқару диапазонын
- басқарудың көбейтілген құрылымшаларын құру;
- басқарудың әртүрлі буындары арасында қызметтердің анық шектелуі;
- құрылым қызметкерлерінің барлығының жеке және ұжымдық жауапкершілігін
- аймақтық және салалық сипат бойынша лизингтік компанияларды
- лизингтік компаниялардың ерекше жүйесін орнату және лизингтік
Жалпы, лизингтік қызметтің Қазақстанда дамуы инвестициялық белсенділікті арттыратын,
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазақстан әлі де шикізат ресурстарының әлемдік бағаларынан тәуелді,
Дамушы елдерде де, дамыған елдерде де, лизинг кәсіпорындарды
Жалпы, лизингтік саланың дамуы экономикалық өсуге бірнеше бағытта
Лизинг шағын және орта бизнесті әрі қарай дамытуға
Лизинг ұзақ мерзімді қаржыландырудың қосымша нысаны болып табылатындықтан
Лизинг негізгі құралдарды жаңартуды жылдамдатады, себебі, қосымша қаржы
Лизинг қаржылық қызметтер нарығында қосымша бәсекелестік орнатады. Лизингтің
Лизинг құрал-жабдықтардың сатылуына әрекеттеседі. Лизингтің пайда болуымен қатар,
Лизингтік механизмді белсенді ендіру Қазақстан экономикасының барлық буындарының
Сонымен қатар, макродеңгейде, кеңмасштабты шетел инвестициялары лизинг арқылы
Көптеген қаржы ұйымдары, соның ішінде Халықаралық қаржы корпорациясы,
Бірақ, Қазақстанның бүгінгі таңдағы лизингтік сектордың өсуін оның
Елде лизингтің дамуы үшін оңтайлы заң базасын құру,
Пайдаланылған нормативтік-құқықтық актілер
1). Қазақстан Республикасының Конституциясы. 30 тамыз 1995 жылы
2). Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (Жалпы бөлім), 27
3). Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (ерекше бөлім), 1
4). Қазақстан Республикасының Қаржы лизингі туралы Заңы, 5
5). Қазақстан Республикасының Инвестициялар туралы Заңы, 7 қаңтар
6). Салық және бюджетке төленетінбасқа да міндетті төлемдер
7). Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1998 жылғы 15 сәуірдегі
8). Қазақстан Республикасының Үкіметінің 2000 жылғы 7 қыркүйектегі
9). Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2001 жылғы 29 наурыздағы
10). Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2001 жылғы 3 мамырдағы
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Стратегия Президента РК «Казахстан – 2030:
2. Шокоманов Ю. Динамика экономического развития Казахстана
3. Турысов К. Об экономической политике правительства Казахстана
4. Байзаков С. О системе исходных показателей
5. Национальные счета Республики Казахстан за 2000-2005 гг.
6. Блауг М. Экономическая мысль в ретроспективе. –
7. Наука Казахстана в цифрах: Краткий сборник основных
8. Нурсеитов А. Государственное регулирование производства в условиях
9. Ашимбаев Т.А. Экономика Казахстана на пути
10. Региональная политика Республики Казахстан : экономический
11. Мамырова М.К. Эффективность инвестиций в промышленном производстве
12. Джуха В.М. Лизинг.- Ростов-на-Дону: Феникс, 2006ж.
13. Лукасевич И.Я. Анализ финансовых операций.-М: Финансы Юнити,
14. Кисилев И.Б. Лизинг – практика становления //
15. Лещенко М.И. Основы лизинга.- М: Финансы и
16. Ж. Пас Практика и финансовая техника
17. Кабатова Е.В. Лизинг: правовое регулирование ,
18. Чекмарева Е.Н. Лизинговый бизнес. Практическое пособие .
19. Смагулов А.С. Лизинг. Учебное пособие –
20. Прилуцкий Л. Финансовый лизинг. – М.: Ось-2005.
21. Методические рекомендации по оценке эффективности инвестиционных проектов
22. Закон “О финансовом лизинге ” от 05.07.2000.-
23. Кантарбаева А., Ашимов Н., Шукеев У. Программа
24. Лизинг: мировой опыт и уроки для Казахстана
25. Сагадиев К.А. , Смагулов А.С., Мырзахметов А.И.
26. Мусин С. Лизинг и мы. //Новости недели.
1 Анвар Сайденов. Главным приоритетом для Нацбанка является
1 Қазақсатн Республикасының Қаржы лизингі туралы Заңы,
1 А.С. Сумагулов. Лизинг . Оқу құралы, Алматы,
1 Прилуцкий Л. Финансовый лизинг. – М.: Ось-,
1 Қазақстан Республикасының Қаржы лизингі туралы Заңы, 3-бап,
1 Шокоманов Ю. Динамика экономического развития Казахстана
* Смагулов А. Лизинг - Оқу
1 Деловая Неделя, 2005 жыл 3 желтоқсан.
1 Понорама газеті, 2006 жыл 2 ақпан, 2-бет.
1 Мамырова М.К. Эффективность инвестиций в промышленном производстве
* Услуги в РК в 2002г. /Статистикалық
1 ҚР Үкіметі лизинг заттарының тізімін бекіту туралы
* Шокманов Ю. Динамика экономического развития Казахстана
* Турысов К. Об экономической политике правительства Казахстана
** Байзаков С. О системе исходных показаетелей для
* Статистический ежегодник Казахстана 2001 – Алматы: Госкомитет
1 Салық кодексі 74-бап.
1 Лукасевич И.Я. Анализ финансовых операций.-М: Финансы Юнити,
1 Капитал KZ, газеті 2006 жыл 12 сәуір.
35
Лизинг алушы
Лизингтік компания
Сақтандыру компания
Лизинг шарты туралы түсінік
ЛИЗИНГТІК ОПЕРАЦИЯЛАР ЕСЕБІ КУРСОВАЯ ЖОСПАРЫ
Қаржы лизингі жалға алушының төлемдері нігізінде жалға алынатын мүліктің толық амортизациялануын қарастыратын келісім
Лизинг шарты
Қаржылық лизинг – инвестиция қызметін қаржыландыру нысаны
Лизинг туралы жалпы түсінік
Лизинг түрлерін дәрежелеу, лизингтің арендадан айырмашылығы
ЛИЗИНГТІК ОПЕРАЦИЯЛАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ СИПАТТАМАСЫ
Азаматтық-құқықтық әдебиет
Лизинг институның жалпы сипаттамасы