Ипотекалық банк
ЖОСПАР
КІРІСПЕ ...................................................................................................................3
I ИПОТЕКА НЕСИЕЛЕУДІҢ ФОРМАСЫ РЕТІНДЕ .......................................4
Ипотекалық несие: мәні мен қажеттігі .........................................................4
Ипотекалық несиелеудің үлгілері ...............................................................11
II ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ИПОТЕКАЛЫҚ НЕСИЕ
ЖҮЙЕСІ ..............................................................................................................15
2.1 Қазақстан Республикасының ипотекалық несие жүйесін ұйымдастыру ..15
2.2 Еліміздегі ипотекалық несиенің бүгінгі таңдағы жағдайы,
ҚОРЫТЫНДЫ ......................................................................................................27
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР .......................................................................28
КІРІСПЕ
Қандай да экономикалық қызмет болмасын ол адамдардың өмір
Ипотека термині – кепілдік, кепілзат немесе кепілге салу
Ипотекалық несиелеу формасы әлемніңң дамыған елдердің барлығында дамыған
Сондықтан ипотекалық несиелеуді дамыту Қазақстанның алдында тұрған үлкен
I ИПОТЕКА НЕСИЕЛЕУДІҢ ФОРМАСЫ РЕТІНДЕ
Ипотекалық несие: мәні мен қажеттігі
«Ипотека» түсінігі алғаш рет б.э.д. VI ғасырдың басында
Біртіндеп ипотека ортағасырлық еуропалық заңдарына ене бастады. Грецияда
Ипотекалық несиелеу коммерциялық және арнайы маманданған банктермен, несие-қаржы
Несиелеудің кепіл формасының механизмі мен процедуралары кепілдеме
Ипотеканың пайда боу қажеттілігі тауар айналымының дамуы және
Кең мағынада, ипотекалық несиелеу жүйе ретінде ипотекалық несиелерді
Мұнда тек қарыз алушылар мен қарыз берушілердің ғана
Ипотекалық нарық – банктермен және басқа мекемелермен үй
Бірінші реттегі нарықта ипотекалық несие беріледі және сатылуы
Салынған мүлік туралы актісі – несиені қамтамасыз етуге
Ипотекалық ссуда алу барысында толтыратын салынған мүлік актісі
Қарыз алушы мен банк арасындағы қатынастарға сәйкесінше салынған
Салынған мүлік туралы акттің бірінші реттегі нарығы- нақты
Сурет-1 – Бірінші реттегі нарықтағы субъектілер мен құралдар
Клиент банкпен несиелік шартты жасағаннан соң, ол несие
Қарыз алушыға қарағанда, бұл туралы банкке қатысты айтуға
Бұл міндеттерді шешудің бір жағы болып портфеліне салынған
Екінші реттегі нарықта ипотекалық несие бойынша берілген салынған
Салынған мүлік актісі екінші реттегі нарығының негізі субъектілеріне:
Ипотекалық несиелерді беруге маманданған несие-қаржы мекемелері мен ипотекалық
Қуатты эмиссиялық – қаржы корпорациялары (ЭҚК), олар банктерден
Басқа банктер, зейнетақы қорлары, сақтандыру компаниялары, азаматтар және
ипотекалық несиелерді сақтандырумен айналысатын делдалдар.
Екінші реттегі ипотекалық нарықта айналыста жүретін бағалы қағаздардың
Екінші реттегі нарықтың атқаратын қызметтері келесідей:
Өтімділікті қамтамасыз ету;
Тұрғын үйді қаржыландырудың циклдігін азайту. Капитал жетіспеушілігі жағдайында
Капиталды аймақтар арасында бөлу. Екінші реттегі нарық капитал
несиелеу бойынша ставкалары және инвестициялық портфелінің диверсификациясындағы өзгешеліктерді
Сызба ретінде екінші реттегі нарықтың қызмет етуін былайша
Сурет-2 – Екінші реттегі нарықта салынған мүлік актісін
Ипотекалық несиенің жіктелімі:
Несиелеу объектісіне қарай:
Жер учаскелерін иемдену – жерді жеке меншікке алуды
Жер учаскелерін игеру – осы жер учаскесіне жасыл
Тұрғын үй құрылыс – салынған және салынып жатқан
Тұрғын үй емес құрылыс - өнеркәсіптік тұрғын үй
Сақтандырылған несиелер - әр түрлі сақтандыру компанияларымен сақтандырылған;
Басқа кепілдемелер, бұл жағдайда несиені қайтарудың кепілдемесі болып,
Ипотекалық облигациялардың нарығына қарай:
Бірінші реттегі нарық – ипотекалық облигацияларын эмиссиялау;
Екінші реттегі нарық - ипотекалық облигацияларды орналастыру
Құрылысты жүргізушіні несиелеу – баспананың болашақ иесіне тікелей
Мердігерлерді несиелеу – құрылыс жұмыстарын жүргізу кезінде,
Ссуданы беру мерзіміне қарай:
1-жылдан 3-жылға дейін;
3-жылдан 10 жылға дейін;
10 жылдан жоғары
Экономикалық белменді жанұялар өздерінің тұтынушылық стандарты мен болашақтағы
Ипотекалық несиелеудің үлгілері
Ипотекалық несиелеуді ұйымдастыру жүйесінің шетел тәжірибелерінде әрекет етіп
Қарапайым ашық үлгінің екінші бір принциптік сипаты ипотекалық
Бұл қарастырылған үлгіден ажыратылатын келесі үлгі «кеңейтілген ашық
Кеңейтілген ашық үлгі тек кеңейтілген ипотекалық нарық құрылымының
Ипотекалық несиелеудің Американдық үлгісі бойынша әр жылда белгілі
Бұл тұрғын үйді қаржыландыруды ұйымдастыру үлгісінің дамуы берілген
Яғни, Американдық үлгі бойынша ипотекалық несие үшін төленетін
Қарапайым ашық және кеңейтілген ашық үлгілердің сипатты белгісі
Ипотекалық несиелеудің келесі бір үшінші белгісі – бұл
Бірақ та бұл балансталған автономиялық ипотекалық үлгінің өзіндік
Қазіргі кезде Германияда бұл үлгі іс жүзінде кеңінен
Германияда тұрғын үй алғысы келген азамат, тұрғын үйді
Яғни, Германияның ипотекалық несиелеу құрылымы келесідей сатымен іске
Мақсатты салым (45-50% үйдің бағасының);
Мемлекеттік дотация;
Ипотекалық несие (45-50% үйдің бағасының);
Несие төленетін пайыз (5-9% төрт жылдық);
Тұрғын үйді алғанға дейінгі мерзім 2-10 жыл, ал
Германияның құрылыс қаражаттары жүйесінің ең басты артықшылығы –
Германияда құрылыс жинақ жүйесіне мемлекет тарапынан қолдау шаралары
II ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ИПОТЕКАЛЫҚ НЕСИЕ ЖҮЙЕСІ
2.1 Қазақстан Республикасының ипотекалық несие жүйесін ұйымдастыру
Қазақстандағы ипотекалық несиелеу 90-жылдардың ортасында пайда бола бастады.
Сонымен бірге Қазақстан Республикасы Президенті Жарлығы және ұзақ
Бірінші жүзеге асырылмаған тәжірибе Қазақстанда ипотекалық несиелеудің жүйесін
1994 жылдың 27 желтоқсанындағы Азаматтық кодексі;
1998 жылдың 30 маусымындағы «Қозғалмайтын мүлікті тіркеу туралы»
1995 жылдың 31 тамыздағы «Қазақстан Республикасының Банктері және
1995 жылғы 23 желтоқсанда шыққан «Қозғалмайтын мүлік ипотекасы
Берілген сатыдағы ең маңыздысы 2000 жылы 21 тамызда
Бұл модел ЖАҚ түрінде құрылған ипотекалық компания негізінде
Бұл модель американдық модельмен ұқсас, онда Фэнни Мэй
Ұлттық банк басқармасының 2000 жылдың 20 желтоқсанындағы тұжырымдамасын
Қазақстан ипотекалық компанияның негізгі функциялары:
Ұзақ мерзімді ипотеканың несие бойынша талап ету құқықтарын
Сыйақыларынан белгіленген немесе қалқымалы ставкаларымен ипотекалық құнды қағаздар
Тұрғын үй несиелендіруіне инвесторлардың қаржыларын тарту;
Ұлттық банкпен банк-несие берушілердің қаржылық жағдайын көрсететін мәліметтерді
Банктер үшін ипотекалық несиелеуге байланысты әдістемелік ұсыныстарды құрастыру;
Ипотекалық несиелеу сұрақтары бойынша консалтингтік қызметтерді көрсету;
Аталған компанияның келесідей құқықтары бар:
Ипотекалық несиелеу және несие беруші банктердің мәліметтерін сараптау;
Ипотекалық несиелердің сапасын тексеру;
Қарыз алушылардың жағдайы туралы мәліметтер алуға байланысты мемлекеттік
Ипотекалық несиелеуде мамандардың біліктілігін көтеру үшін оқу жұмыстарын
Малайзиялық моделімен ұқсастығымен бірге қызмет ету принциптерінде де
Ипотекалық облигациялар ұзақ мерзімді құнды қағаздар, олар қозғалмайтын
Несиелеу жүйесі қарапайым. Банктер қарыз алушылардың қажеттіліктерін қозғалмайтын
Жабу принципі – актив негізде шығарылған оның құнының
Сәйкестік принципі – тартылған қорлар мен активтер мерзімінің
Банк актив бойынша және міндеттеме бойынша өтелу мерзімі
Енді «Қазақстан Ипотекалық Компаниясының»базасында оның қызмет етуін қарастырайық.
Бірінші сатыда екінші деңгейлі банктер жеке қарыз алушыларға
Компания облигацияларды мына шарттарға сай несиелер бойынша
Несие сатып алынатын тұрғын үйдің 70% көлемінде беріледі;
Пәтер алушы адамның қолында тұрғын үйдің құнының 30
Алынған тұрғын үй ипотекалық несие үшін кепіл болады.
Қарыз алушының өмірін, еңбекке жарамдылығын, кепілді сақтандыру керек.
Екінші сатыда Компания банктерге ипотекалық несиені сатуға мүмкіндік
Институционалдық инвесторлар (зейнетақы қорлары, сақтандыру компаниялары және басқалар)
Жалпы еліміздегі бүгінгі таңдағы ипотекалық несиелеу қатынастарының жүргізілуінің
Сату және сатып алу Тұрғын үй құны
келісімі
Тұрғын үй кепілдемесі
Несие алуға құқық Ақшалай қаражаттар
Ипотекалық облигация Ақша қаражататры
Сурет-3 – Қазастандағы ипотекалық тұрғын үй несиелеудің құрылымы
Қазақстандағы жаңадан құрылған «Тұрғынүй-құрылыс банкі» тәжірибесінде осы аталған
Жоғарыдағы аталлған Қазақстанның «Ипотекалық компаниясы» 2000 жылы №469
Қазір бұл компанияның әріптестеріне келесі шаруашылық қызмет етуші
ААҚ «Альянс Банк»;
«Казкоммерцбанк»
«Банк Туран Әлем»
«Астана-Финанс»;
«Алматы Сауда Қаржы Банкі»
«АТФ Банк»;
«БанкЦентрКредит»;
«БТА – ИПОТЕКА»;
«Нурбанк» заңды тұлғалары болып табылады.
2000 жылдан бері Қазақстан Ипотекалық компаниясы өзінің әріптестері
2.2 Еліміздегі ипотекалық несиенің бүгінгі таңдағы
Қазақстан Республикасында ипотекалық несие жүйесі екі деңгейлі болып
Қазақстанда алғашқы қадамын жасай бастаған тұрғын үй құрылысы
Соңғы жылдары ипотекалық несие жүйесі 3 этаптан тұрады:
Банктердің берген несиелері;
Ипотекалық компаниялардың берілген несиелері бойынша талап ету құқығын
Ипотекалық облигациялардың шығарылуы.
2003 жылы қараша айында Қазақсатан ипотекалық Компаниясының Қоры
Бүгінгі күні Ипотеалық компанияның облигациялары отандық қаржы нарығында
«Қазақстан Тұрғын үй құрылыс жинақ Банкі» АҚ пайда
Соңғы жылдары ипотекалық несиенің көлемі тез өсіп келеді.
Кесте 1
Ипотекалық компаниялардың несие қоржынын жіктеу
Мың теңге, кезеңнің соңында
12, 2003ж. 01, 2004 ж.
Негізгі борыш Негізгі борыш Нақты құрылған провизиялар
Көлемі Көлемі Үлесі, % Көлемі Үлесі, %
Барлық несие 12521843 13182270 100,0 39069 100,0
1. Стандартты 12400030 13064197 99,1 0 0,0
2. Күмәнді 115980 110488 0,8 32527 83,3
-1санат төлемдер және толық төленген жағдайда
0
0
0,0
0
0,0
-2санат толық төленбеген жағдайда
43779
44524
40,3
4452
13,7
-3санат толық төленген жағдайда
0
0
0,0
0
0,0
-4санат толық төленбеге нжағдайда
65631
19628
17,8
4907
15,1
-5санат 6570 46336 41,9 23168 71,2
3. Үмітсіз 5833 6542 0,1 6542 16,7
Ипотекалық несие жүйесі «Қазақстанның ипотекалық компаниясы» біріге отырып
Қазіргі кезде халықты ипотекалы қнесиелеу жылдан жылға көлемі
Сурет- 4 – Екінші деңгейлі банктердің ипотекалық несиелеуі
Суреттен көріп отырғанымыздай ипотекалық несие көлемі жылдан-жылға
Сонымен қатар елдегі халықтың орналасуы және сұраныстың орын
Млн, теңге Үлесі, %
Барлығы:
Алматы қаласы
Астана қаласы
Ақтөбе
Шығыс Қазақстан
Оңтүстік Қазақстан
Атырау
Қарағанды
Павлодар
Манғыстау
Батыс Қазақстан
Қостанай
Жамбыл
Солтүстік Қазақстан
Ақмола облысы
Қызылорда
Алматы облысы 29508
13864
4331
2449
1428
1085
1067
1040
940
922
819
655
318
296
156
83
55
46,98
14,68
8,30
4,84
3,68
3,62
3,52
3,19
3,12
2,78
2,22
1,08
1,00
0,53
0,28
0,19
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта келгенде, халықты тұрғын үймен қамтамасыз ететін және
Қазақстан Республикасында ипотекалық несие жүйесі екі деңгейлі болып
Сонымен Қазақстанда ипотекалық несиелеу қатынастары даму жолында деп
Қазақстанда алдағы жылдарға арналған, яғни 2005-2007 жылдарға «Мемлекеттік
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
В.А. Кудряцев., Е.В. кудряцева «Основы организации ипотечного кредитования»
Тұрлыбекова А.Ж. «Ипотекалық несиелеу жүйесінің институционалды негіздерінің
А. Джалилов «Ипотечные кредиты станут доступнее» //
Е.Ертай «Ипотека: бір өкініш, бір үміт …
Ипотечные облигации как катализатор системы ипотечного кредитования
Сагиндыкова М.О. «Повышение доступности жилья, реализуемого по
“Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметi туралы” ҚР-сы
1995 жылғы 23 желтоқсанда шыққан «Қозғалмайтын мүлік ипотекасы
Банки Казахстана, №8, 2004г. 25-27стр.
3
Жылжымайтын мүлік
Салынған мүлік актісі
Клиент
(қарыз алушы)
Нарықта салынған мүлік актісін ұсыну
Ипотекалық
банк
Ипотекалық банктерден салынған мүлік актілерін сатып алу
Салынған мүлік актілері бойынша қызмет көрсету туралы шарттары
Салынған мүлік актілерін бағалау мен іріктеу
Бағалы қағаз бойынша қызмет көрсету мен өтеу
Бағалы қағазды инвесторлар арасында орналастыру
Салынған мүлік актісімен қамтамасыз етілген бағалы қағаздарды шығаруы
Тұрғын үй сатушы
Қарыз алушы
Банктер және банктік емес ұйымдар
Қазақстанның ипотекалық компаниясы
Иниституциональдық инвесторлар (зейнетақы қорлары, сақтандыру компаниялары, инвестициялық қорлар
АТФ банкінің несиелеу жүйесі
Банк қызметіне қаржылық талдау
Коммерциялық банктерде ипотекалық несиелеу механизмін жетілдіру
Нарықтық экономика жағдайындағы ипотекалық несиелендіру жүйесі
Ипотекалық кредиттің экономикалық мәні мен мағынасы
АТФ БАНК АҚ-ң ИПОТЕКАЛЫҚ НЕСИЕЛЕУ ЖҮЙЕСІН ТАЛДАУ
Ипотекалық жүйесінің инфpақұpылымын талдау
Ипотекалық несиені беру механизмі
Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейлі банктердегі ипотекалық несиелердің теориялық негізі
Ипотекалық несиелеудің қазіргі жағдайы және дамыту мәселелері