Құқықтық мемлекет негіздері, белгілері
Азаматтық қоғам және құқықтық мемлекет
ЖОСПАР
КІРІСПЕ....................................................................................................................3
І. АЗАМАТТЫҚ ҚОҒАМ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚАҒИДАЛАРЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Азаматтық қоғам, оның тарихы. қалыптасу белгілері,
1.2 Қазақстан Республикасында азаматтық қоғамның қалыптасуы
1.4 Қазақстанда азаматтық қоғам институттарын қалыптастырудың құқықтық негіздері..................................................................................................................12
І. ҚҰҚЫҚТЫҚ МЕМЛЕКЕТ: ТҮСІНІГІ, ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ БЕЛГІЛЕРІ
2.1 Құқықтық мемлекет шығу тегі, мазмұны және
2.2 Құқықтық мемлекет негіздері, белгілері......................................................19
2.3 Қазақстан Республикасында құқықтық мемлекет болып дамуы
ІІІ. АЗАМАТТЫҚ ҚОҒАМ МЕН ҚҰҚЫҚТЫҚ МЕМЛЕКЕТТІҢ АРАҚАТЫНАСЫ..................................................................................................27
ҚОРЫТЫНДЫ.......................................................................................................29
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.....................................................31
КІРІСПЕ
Адами әлеуетті, азаматтардың іскерлігін жандандыру, азаматтық қоғамды
Қазақстан Республикасында азаматтық қоғамды дамытудың
Бұл Тұжырымдамада қазіргі кезеңде Қазақстанда азаматтық қоғамды дамытудың
Тұжырымдама азаматтық қоғам институттарын дамытудың негізгі бағыттары мен
Курстық жұмыстың өзектілігі. Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың: «Егер біз
Азаматтық қоғам — мемлекеттік құрылымнан тыс қалыптасатын әлеуметтік
Азаматтық қоғам — мемлекетке тәуелді емес, дербес, ашық,
Республика Конституциясы Қазақстандағы азаматтық қоғамның барлық даму сатыларын
«ҚР - сы құқықтық мемлекет болып қалыптасуына байланысты
Курстық жұмыстың мақсаты. Мемлекет және азаматтық қоғам және
Қазақстан тәуелсіздікке ие болған күннен бастап, әлемде дамыған
Құқықтық мемлекет тек әділеттіліктің белгісі ғана емес, сонымен
«ҚР - сы құқықтық мемлекет болып қалыптасуына байланысты
Құқықтың қоғамға құқықтық мемлекет қаншалықты қажет екенін ұлы
Курстық жұмыстың міндеттері. Жұмыс мақсатына сай, мынадай міндеттер
Мемлекет және азаматтық қоғамның мәнін, түсінігін анықтау;
Мемлекет және азаматтық қоғам қағидаларын қарастыру;
Мемлекет және азаматтық қоғам идеалын және оны қалыптастыруды
І. АЗАМАТТЫҚ ҚОҒАМ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚАҒИДАЛАРЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Азаматтық қоғам, оның тарихы. қалыптасу белгілері,
Адам қоғамы қалай қалыптасты, оның себептері қандай —
Қоғамдық мүдде-мақсат, қоғамдық тілек уақытша емес, түпкілікті, нақты,
Азаматтық қоғамның тарихи объективтік қалыптасқан негізгі белгілері:
- саналы адамдардың ерікті түрде бірлесіп
- қоғамдық түпкілікті, нақты, объективтік мүдде мақсаттың
- адамдардың өзара ынтымақтастығының, бірлігінің қалыптасуы;
- қоғамдық мүдде - мақсат, тілек арқылы
- қоғамды басқаратын, қоғамдық тәртіпті қорғайтын аппараттың, мемлекеттік
Қоғам - саналы адамдардың бір мүддені, бір мақсатты
Адамның объективтік тарихи даму процесіне және күнделікті қарым-қатынасында
Азаматтық қоғам — мемлекеттік құрылымнан тыс қалыптасатын әлеуметтік
Азаматтық қоғам — мемлекетке тәуелді емес, дербес, ашық,
Республика Конституциясы Қазақстандағы азаматтық қоғамның барлық даму сатыларын
Қазақстан Республикасының Конституциясында елімізде азаматтық қоғамды қалыптастырып, демократиялық,
Азаматтық қоғамның құрылымы - Қоғамды өзінің табиғи мүдде-мақсаттарына
Қазіргі Қазақстанның азаматтық қоғамын бес жүйеге бөлуге болады:
Әлеуметтік жүйе - объективтік тұрғыдан қалыптасқан адамдардың бірлестіктері,
Экономикалық жүйе - қоғамдағы меншіктің түрлері, өндіруші күш
Саяси жүйе — мемлекет, саяси партиялар, қоғамдық ұйымдар,
Рухани — мәдени жүйесі — осы бағыттағы мемлекеттік,
Ақпараттық жүйе - осы ақпараттық бағыттағы барлық ұйымдар,
Осы көрсетілген азаматтық қоғам жүйелерінің жақсы, сапалы дамуына
Азаматтық қоғамның белгі — нысандары:
- адамдардың экономикалық, әлеуметтік, саяси бостандығы мен құқықтарының
қоғамда бостандықтың, жариялылықтың болуы, ақпараттың жұмысына азаматтардың қатысуы,
- азаматтардың қоғамдық ұйымдар, бірлестіктер құрып, өз
- жергілікті өзін-өзі басқаруға толық бостандық
- азаматтық қоғам - толық бостандық, демократия қалыптасқан
Сонымен, азаматтық қоғам және құқықтық мемлекет екеуі қатар
Азаматтық қоғамның негізгі қағидалары
Азаматтық қоғамды одан әрі дамыту мынадай принциптерге негізделеді:
адам мен азаматтың іргелі құқықтары мен бостандықтарын сақтау;
эволюциялылық және кезеңділік;
қоғамдық өмір салаларында, ең алдымен экономикалық салада, әлемдік
заңның үстемділігі, барлығының бөле жармастан заң алдында теңдігі;
мемлекеттің істерін басқаруға және басқа да қоғамдық пайдалы
елдегі демократиялық процестерге азаматтардың қатысуы үшін тең мүмкіндіктерді
азаматтарды демократиялық мәдениет мінез-құлқына тарту;
билік пен қоғамның үндесу мен ынтымақтастық мәдениетіне бейіндігі.
Азаматтардың бірлестіктері мен олардың құрылымдық бөлімшелерінің ешқайсы да
Осы Тұжырымдаманы әзірлеу мен іске асыру үшін мыналар
1996 жылғы 23 мамырдағы № 2995 өкімімен мақұлданған),
23 қаңтардағы № 949 қаулысымен мақұлданған).
1.2 Қазақстан Республикасында азаматтық
қоғамның қалыптасуы мен дамуы
1980 жылдардың аяғы мен 1990 жылдардың басында басталған
Қазақстанда алғашқылардың бірі болып экономиканың мемлекеттік емес секторы
Елдегі азаматтық қоғам мен оның институттарын белгілі бір
1991 жылғы 27 маусымда «Қазақ ССР-індегі қоғамдық бірлестіктер
Нәтижесінде елде «Қазақстанның халық конгресі», «Алаш» партиялары, Қазақстанның
1990 жылдардың басында Әлеуметтік қорғау коалициясы құрылды, оның
1994 жылғы желтоқсанда Қазақстан Республикасының Президенті әлеуметтік-экономикалық және
Партиялар мен қозғалыстардың құрылуы мен жұмыс істеуі және,
1990 жылдың аяғы азаматтық институттар қызметінің кәсібиленуімен ерекшеленді,
Бұқаралық ақпарат құралдарының, (бұдан әрі - БАҚ) баспа
1998 жылғы 7 қазанда ел Парламентінің Қазақстан Республикасының
1999 жылы іс жүзінде барлық өңірлерде «ҮЕҰ ақпарат
2000 жылғы қазанда Қазақстан Республикасы Президентінің «Еркін де
2000 жылы мемлекеттік билік органдарымен (бұдан әрі –
2000 жылғы желтоқсанда қабылданған «Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік
2002 жылғы шілдеде қабылданған және күшіне енген «Саяси
2001 жылы «Коммерциялық емес ұйымдар туралы» Қазақстан Республикасының
2003 жылы ел Үкіметі үкіметтік емес ұйымдарды мемлекеттік
Сол жылдың өзінде ақ Әлемдік және дәстүрлі діндер
2003 жылы Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың қатысуымен
Орталық және жергілікті деңгейлерде «билік – қоғам» серіктестігінің
2003 – 2005 жылдары бірін бірі алмастыра отырып,
2006 жылғы наурызда Қазақстан Республикасында демократиялық реформалар бағдарламасын
Сөйтіп, өткен жылдары елде азаматтық қоғам институттары –
Сонымен бірге, қоғамда азаматтық қоғамның одан әрі өсуіне
1.3 Қазақстанда азаматтық қоғам институттарын қалыптастырудың құқықтық
Адамдардың объективтік тарихи даму процесіне және күнделікті қарым-қатынасында
Азаматтық қоғам - мемлекеттік құрылымнан тыс қалыптасатын әлеуметтік-экономикалық
Республика Конституциясы Қазақстандағы азаматтық қоғамның даму сатыларын мемлекетке
Қазақстан Республикасының Конституциясында елімізде
Адам қоғамы дамып, қалыптасып, өмірге келген күннен бастап
Адамдар тарихтың объективті заңдарын жасап немесе бұза алмайды,
Азаматтық қоғам — адамзат дамуының нәтижесі, өркениет өнімі.
Тегінде азаматтық қоғамның қалыптасуы және дамуы адамзаттың, мемлекеттің
Мұнда, азаматтық қоғамның кейбір элементтері көне дәуірдің бірнеше
И. Канттың «Мәңгілік өмірге жол» "Путь к вечному
И. Кант құқықтық мемлекеттің философиялық негізін ғылыми тұрғыдан
Ұлы Георг Вильгельм Фридрих Гегельде жаңа кезеңде қоғам
Шынында да азаматтық қоғамның бастапқы қаруы болып адамның
Азаматтық қоғамды жеке тұлғалардың экономикалық, құқықтық және басқа
Азаматтық қоғам институттарын дамытудың кұқықтық негіздері
Азаматтық қоғамның қалыптасуы және дамуы бірнеше ғасырларды қамтиды.
Осы жоғарыда айтылып кеткен ойшыл-ғалымдардың азаматтық қоғам туралы
Біз өткен ғасырдағы ірі ғылымдардың пікірін келтіріп отырған
Азаматтық қоғамның құрылымы қоғамдағы өзінің табиғи мүдде -
Азаматтық қоғам институттарын дамытудың кұқықтық негіздерін айкындау бүгінгі
Азаматтық қоғамды құрайтын институттардың құқықтық негіздерін зерттеу үшін,
Азаматтық қоғамның бір атрибутының бірі -дамыған қоғамның үшінші
Азаматтық қоғамның басты институттарының бірі болып табылатын қоғамдык-саяси
Қазіргі кезеңде елімізде үкіметтік емес ұйымдардың мемлекеттің қолдауынсыз
Қазіргі кезенде елімізде азаматтық коғамды жетілдіру ісі дамыған
Азаматтық қоғамды қалыптастыру ісінде үкіметтік емес ұйымдардың мәртебесін
ІІ. ҚҰҚЫҚТЫҚ МЕМЛЕКЕТ: ТҮСІНІГІ, ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ БЕЛГІЛЕРІ
2.1 Құқықтық мемлекет шығу тегі, мазмұны
Қазақстан Республикасы заң-құқық ұлттық жүйесінің жылдам қалыптасуы, Қазақстан
Құқықтық мемлекет пайда болуы қоғамдық ұйымдық құрылымды объективті
Сонымен, мемлекет – қоғамның ұйымдық құрылымды объективті
Құқықтық мемлекет – мемлекет билік органдары жүйесінің болуымен
Құқықтық мемлекет билік органдарын ұйымдастырудың негізгі бір қағидаты
Қазақстан Республикасының құқықтық мемлекет қызметіне тоқталу, мемлекеттік функцияларын
Бірыңғай мемлекеттік билікті заң шығарушы, атқарушы және соттық
Заң шығарушы уәзіпін жүзеге асырушы жоғары өкілді орган
Президент Қазақстан Республикасы органдары жүйесінде айрықша орынға ие.
Құқықтық мемлекеттік қызмет — азаматтардың мемлекеттік мекемелерде қызмет
а). Мемлекеттік билік органдарының қызметкерлері: (заң шығару, заңды
б). Жұмыстың сипатына қарай қызметкерлер үшке бөлінеді: басшылар,
в). Мамандығының сипатына қарай қызметкерлер екіге бөлінеді: мемлекеттік
Мемлекеттік өкілеттігі бар лауазымды тұлғалар 3 топқа бөлінеді:
Мемлекеттік қызметтегі лауазымды тұлғалар әкімшілік жауапкершілікке тартылады. Егер
Сонымен, мемлекеттің фуикциясы - қоғамды әлеуметгік баска-рудағы мемлекеттің
Шет мемлекеттердің көбінде функция деген заңды түрде ұғым
Біздің пікіріміз - функцияның өзін жеке оқып, білген
Дамыған елдердің біразы мемлекеттің функциясын ішкі-сыртқы деп бөлмейді.
Мемлекет — басқару функциясын орындайтын және соның көмегімен
Көрсетілген негізгі жағдайлар біздің түсінігімізде және мемлекетті анықтауда
Мемлекет дегеніміз бұл — адамзат қоғамы дамуының маңызды
а) қоғамды басқару міндетін атқару, адамдардың, топтардың,
б) оның саясатын жүзеге асыру жүктелген
в) тапсырмасының орындалуын қоғамдық өмірдің барлық субъектілері қамтамасыз
Мемлекеттік билік толып жатқан субъектілердің сан алуан нақты
Бұл мемлекеттік биліктің нақты орындалуының құқықтық нысаны екі
1). Нормативтік актілер арқылы орындалу нысаны;
2). Жалпылама нормативтік актілер арқылы орындалу нысаны.
Нақты нысанның өзі үшке бөлінеді:
1). Құқық шығармашылық;
2), Құқықты орындаушылық;
3). Құқықты қорғаушылық.
Мемлекеттік билікті орындаудың ерекше нақты түрі - әкімшілік
Мемлекет билігі жалпылама нормативтік актілерінің орындалу нысаны бірнеше
Мемлекеттік билікті орындау құқықтық нысандармен шектелмейді. Бұл іске
Мемлекеттің ұйымдастыру қызметінің түрлері:
- жаңа шыққан заңдарды, нормативтік актілерді насихаттау,
- мемлекеттік органдарға көмек көрсету, бақылау, тексеру жүргізу;
- материалдық-техникалық операциялар жүргізу, баяндамалар, іс-қағаздарын дайындау, заңдарды,
- әртүрлі жиналыстар, мәжілістер, конференциялар
- мемлекеттік органның тәжірибелерін жинақтап,
жасау;
- мемлекеттің қызметі туралы қоғамдық ұйымдардың, еңбек ұжымдар-
- мемлекеттік органның жұмысына халықты, қоғамдық
- шет елдермен қарым-қатынасты ұйымдастырып,
2.2 Құқықтық мемлекет негіздері, белгілері
Таптық қоғамдағы саяси биліктің негізгі құралы болып табылатын
Егер, мемлекетке дейінгі рулық қоғамда билікті ақсақалдар жүргізіп,
Мемлекет алғашқы қауымдық құрылыстан мемлекет билігін жүзеге асыратын
Бүгінгі тандағы мемлекеттің басты ерекшелігі азаматтарды мемлекеттік және
Құқықтық мемлекеттің ұлы мұраты мемлекет өз органдарының әрекеті
Құқық пәндерін оқып, құқықтың мәнін терең түсінген
Құқықтық мемлекеттің түрлі түсінігінің болуы — оның әлеуметтік
Әрине, құқық мемлекет туралы зерттеушілердің көзқарасы бір жерден
Құқық мемлекет (объективтік тұрғыдан қарағанда) — жалпыға
Құқық мемлекет негізі жөнінде әңгімелегенде, бәрінен бұрын құқықтың
Бұл тұрғыдан құқық мемлекет негіздерін кең мағынада түсіндіреді.
Әдетте құқық мемлекет негіздері төрт түрге бөлінеді: құқықтық
Құқықтық мемлекет әдеттер — қоғам өмірінен шыққан, адамдардың
Кезінде қазақ даласында құқықтық мемлекет әдет-ғұрыптар қоғамдық қатынастардың
Оған дәлел «Қасымханның қасқа жолы» (XV ғ.), «Есім
Құқықтық мемлекет келісім-шарт екі немесе көп жақтың өз
Казіргі заманда құқықтық мемлекет келісім-шарттар халықаралық қатынастарда құқыктың
Нормативтік-құқықты мемлекет актілер — құқықтың мемлекет ен басты
Нормативтік-құқықтық мемлекет акті (НКД) — мемлекеттік органдар ресми
Мұнда кейбір баптардың жаңаша жазылуы да мүмкін. Алайда,
Жекелеген нормативтік актілер түгелдейімен де, сондай-ақ үзінділер түрінде
2.3 Қазақстан Республикасында құқықтық мемлекет болып дамуы
Саяси ғылымда өзінін ұзақ және тағлымдық тарихы бар
Ежелгі Грекия философы Платон былай деп жазған: "Мен
Көрнекті философтардың еңбектерінде құқықтық мемлекет идеясының жан-жақты негізделгенін,
Құқықтық мемлекетті қалыптастырудың маңызды алғы шарттары —жеке меншік,
Құқықтық мемлекеттің қалыптасуы жеке және қоғамдық өмірдің бүкіл
Құқықтық мемлекет — адамзат қоғамының гуманизм, әділдік, құқық,
Құқық демократиялық қоғамға нұқсан келтіретін және оның прогрессивті
Өзінің құқықтары және еркіндіктері бар адам құқықтың басты
Құқықтық мемлекеттің қағидалары
Құқықтық мемлекетті қалыптастыру ұзаққа созылатын және күрделі үрдіс.
Соған байланысты құқықтық мемлекеттің теориялық және практикалық маңызды
Жалпы өткен мен қазіргі теориялық және практикалық тәжірибе
Сонымен қатар, әртүрлі елдердегі құқықтық мемлекеттің ұйымдастырылуы мен
Құқықтық мемлекеттің негізгі қағидалары (белгілері) мұқият қарастыруды
құқықтық, заңның жоғарылығы;
- қоғамдық өмірдің барлық саласында заңнын үстемдігі;
- тұлға еркіндігінін бұлжымастығы;
оның құқығы мен мүдделерінің, ар-намыстың, абыройдың мызғымастығы;
оларды мемлекет тарапынан қорғау және кепілдік беру;
мемлекет пен тұлғаның өзара жауапкершілігі мен сенімі;
биліктің заң шығару, атқару және сот тармақтарына бөлінуі;
заңның жүзеге асуын қадағалайтын тиімді бақылау формалары саяды.
Құқықтық занның жоғарылығы қағидасы — қоғамдық өмірдің барлық
Тұлға еркіндігі, оның құқықтары мен мүдделері, ар-намысы, абыройы
Құкықтық мемлекетте билікті бөлу олардын өзара әрекет ету
Парламент және жергілікті билік органдары құқық нормаларына сәйкес
ІІІ. АЗАМАТТЫҚ ҚОҒАМ МЕН ҚҰҚЫҚТЫҚ МЕМЛЕКЕТТІҢ АРАҚАТЫНАСЫ
Азаматтық қоғам және құқықтық мемлекет туралы толып жатқан
Бұл жерде ескерте кететін бір мәселе - Кеңес
Тағы бір ескертетін мәселе - "азаматтық қоғам" деген
Құқықтық мемлекет — тек парасаттылықтың, әділеттіліктің шынайы белгісі
Құқықтық мемлекетті қалыптастыру, дамыту адам қоғамының көне заманнан
Құқықтық мемлекет орнату концепциясына пікір айтып өте зор
Гроцкий - қоғам тарихында қалыптасқан қүқықты екіге бөлді:
Монтескье — мемлекет адамдардың саяси және азаматтық бо-стандығын,
Локк - Маркс құқықтың мазмұнын өте дұрыс, ашық
Кант - құқықтық мемлекеттің философиялық негізін ғылыми тұрғыдан
Гегель - қоғамдық ғылымдардың негізгі бағыттарының бірі құқықтық
Маркс - құқық пен мемлекетті қоғамның таптық құрылысына
Қазіргі заманда құқықтық мемлекет туралы пікір жан-жақты дамып,
Сонымен, құқықтық мемлекет туралы теорияны қорыта келіп, оның
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазақстан Республикасының Конституциясы бойынша құқықтық мемлекет қалыптастырудың негізгі
Демократиялық мемлекет - Қазақстан Республикасында алдымен Конституция қабылдап,
Зайырлы мемлекет - Қазақстан Республикасында діни мекемелер мен
Құқықтық мемлекет - Қазақстанның барлық органдары мен лауазымды
Азаматтық қоғам — мемлекетке тәуелді емес, дербес, ашық,
Тәуелсіз Қазақстан Республикасында ұлттық құқық мемлекет тек
ҚР-ның азаматтары Ата Заңымызда көрсетілген құқықтық мемлекет нормалар
Сонымен, қорыта келе, құқықтық мемлекеттің негізгі қағидаларына:
құқықтық, заңның жоғарылығы;
- қоғамдық өмірдің барлық саласында заңнын үстемдігі;
- тұлға еркіндігінін бұлжымастығы;
оның құқығы мен мүдделерінің, ар-намыстың, абыройдың мызғымастығы;
оларды мемлекет тарапынан қорғау және кепілдік беру;
мемлекет пен тұлғаның өзара жауапкершілігі мен сенімі;
биліктің заң шығару, атқару және сот тармақтарына бөлінуі;
заңның жүзеге асуын қадағалайтын тиімді бақылау формалары саяды.
Рухани салада мемлекет азаматтың өз дүниетанымын, идеялық және
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы, 1995
2. Назарбаев Н. Тарих толқынында. Алматы. 1999. 237-б.
3. Төлеуғалиев, Ғ. Қазақстан Республикасының Азаматтық құқығы, Алматы
4. Қазақстан Республикасының Заңы, 1999 ж. 1шілде
5. Қазақстан республикасының Азаматтық Кодексі, Алматы – 1995
6. Гражданское право Республики Казахстан, Алматы – 1999
7. Қазақстан республикасының Азаматтық Кодексі, Жалпы бөлім,
8. Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі, Ерекше бөлім, Алматы
9. Сорокин П.А. Человек. Цивилизация. Общество. –М., 1992,
10. Ғ.Маймақов. ҚР-ның саяси-құқықтық тарихы. Алматы-2000 ж.
11. Б.Бюжеева. халықаралық қатынастар жүйесіндегі адам құқы мәселесі
12. Ғ.Сапарғалиев, Агибраева. Мемлекет және құқық теориясы. А.:1998
13.Ағдарбеков, Т. Құқық және мемлекет теориясы, «Болашақ –
14. Жоламан, Қ.Д. , Мұхтарова, А.Қ., Тәукелов,А.Н., Мемлекет
15. Қазақстан Республикасының Конституциясы. Алматы – 2001
16. Венгеров А.Б. Теория государство и права, Москва,
17. Сапарғалиев Г.С. Заң терминдерінің сөздігі. Алматы, 1996
18. Сапарғалиев Г.С. Мемлекет және құқық теориясы Алматы,
19. Қазақстан Республикасының Конституциясының түсіндірме сөздігі
20.Амандықова С.К. Қазақстан Республикасының конституциялық құқығы, Астана –
21. Дулатбеков Н.О., Жұмабекова Г.Х. «Мемлекет және құқық
. Назарбаев Н. Тарих толқынында. Алматы. 1999. 237-б.
ҚР Конституциясы
Жоламан, Қ.Д. , Мұхтарова, А.Қ., Тәукелов,А.Н., Мемлекет және
Нысанбаев А.Н. О направлениях и формах взаимодействия
Ғ.Сапарғалиев// Мемлекет және құқық теориясы. А.: 1998 ж.
Ғ.Сапарғалиев// Мемлекет және құқық теориясы. А.: 1998 ж.
Ғ.Маймақов. ҚР-ның саяси-құқықтық тарихы. Алматы-2000 ж.
Қазақстан Республикасының Конституциясы
Ағдарбеков, Т. Құқық және мемлекет теориясы, «Болашақ –
Ағдарбеков, Т. Құқық және мемлекет теориясы, «Болашақ –
Платон. Соч. В-З-хт. Т.2. 4.2. -М., 1971. -С.
Мами К. Правовое государство: социалъный идеал иресыьноапь. Законодатыъство.
Қазақстан Республикасының Конституциясы
31
Құқық негіздері. Мемлекеттің түсінігі және белгілері
Мемлекет және құқық негіздерінің жалпы түсінігі
Құқық негіздері пәні бойынша ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН
Құқық негіздері пәні, әдістері және жүйесі
Мемлекет және құқық теориясының пәні мен әдістері, атқаратын қызметтері
Мемлекет, құқық және мемлекеттік-құқықтық құбылыстар туралы негізгі ұғымдар туралы ақпарат
Қылмыстық құқық
ҚҰҚЫҚ НЕГІЗДЕРІ. Студенттерге арналған оқу құралы
Мемлекет құқық және мемлекеттік құқықтық құбылыстар туралы негізгі ұғымдар
Қылмыстық жауаптылық және жаза