Ақша сұранымы теориясы
ӘЛ – ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ
Экономика және Бизнес факультеті
Экономикалық процестерді математикалық модельдеу кафедрасы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
АҚШАНЫҢ МӘНІ МЕН АТҚАРАТЫН ҚЫЗМЕТІ
Орындаған:
2 курс студенті
Ғылыми жетекші:
Э.ғ.к., доцент
Алматы 2004
Жоспар
Кіріспе 3
І. Ақшаның қажеттігі мен экономикалық мәні 5
1.1. Ақшаның түсінігі мен оның формасы 5
1.2. Ақшаның қызметі мен оның қазіргі жағдайдағы дамуы
1.3 Мемлекеттің ақша жүйесінің басты құралы теңге 11
ІІ. Ақша сұранымы мен ақша табысының жылдамдығының түсініктері
2.1. Ақша сұранымы теориясы 14
2.2. Ақша табысының жылдамдығы мен сандық теориясы 17
Қорытынды 21
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 24
Кіріспе
Ақша тауар өндірісінің дамуындағы бірден – бір шарт
Ақша құн өлшемі қызметін идеалды, оймен ойлау арқылы
Тауар бағасын өлшеу үшін қолма-қол ақшаның болуы қажет
Ақша төлем құралы тауар айналысы ақша қозғалысымен байланысты.
Егер тауар мен ақшаның қарама – қарсы қозғалысы
Ақшалар төлем құралы ретінде тек қана тауар айналысына
Ақша белгілері әр түрлі жағдайда қамтамасыз етіледі. Қолма
Егер «нағыз» ақшалар айналыста өзінің меншікті құнының арқасында
Ақшалар ешқашан да алтынға ауыстырылмаған. Бірақ кейбір жағдайларда
Қағаз ақшалардың өздерінің меншікті құны болмағандықтан да, олар
Жалпы алғанда қағаз ақшалардың құнсыздануы тұрақсыз экономикаға тән.
І. Ақшаның қажеттігі мен экономикалық мәні
1.1. Ақшаның түсінігі мен оның формасы
Ақшаның өмір сүруіндегі объективті қажеттілік ол тауар өндірісі
Ақша тауардан дами отырып, тауар болып қала береді,
Ақша – жалпы бірдей эквивалент, ерекше тауар, онда
Жалпыға бірдей эквивалент рөлі тарихи түрде алтынға бекітілген.
Алтын жалпыға бірдей эквивалент ролін орындай үшін ең
Ақша - өндіру мен бөлу процестерінде адамдар арасындағы
жалпыға тікелей айырбасталу;
айырбас құнының дербес формасы;
еңбектің сыртқы заттық өлшемі;
Жалпыға тікелей айырбасталу формасында ақшаны пайдалану, кез келген
Ақшаның айырбас құнының дербес формасы ретінде пайдалану тауарларды
Еңбектің сыртқы заттық өлшемі тауарды өндіруге жұмсалған еңбектің,
Ғалым-экономистердің арасында алтынның ақшалай тауар ретіндегі ролі туралы
Жекелеген елдердің ішінде алтын айналысы жоқ. Төлем, айналыс
1.2. Ақшаның қызметі мен оның қазіргі жағдайдағы дамуы
Ақшаның әрбір қызметі ақшаның тауар айырбастау процесінен туындайтын,
Ақша құн өлшемі ретінде. Құнның өлшем қызметі тауар
Ақша құн өлшемі қызметін идеалды, оймен ойлау арқылы
Тауар бағасын өлшеу үшін қолма-қол ақшаның болуы қажет
Ақша түрінде көрінетін тауардың құны, оның бағасы болып
Ақша айналыс құралы.
Ақша айналыс құралы қызметінде тауарларды өткізудегі делдал болып
Тауарлар бір қолдан екінші қолға ауыса отырып, өзінің
Тауар айналысы кезінде, ақша делдал ролін атқарады, ал
Өзінің құнын өткізгеннен кейін, айналыстан кететін тауарларға қарағанда,
Біздерге ақша айналыс құралы қызметін негізінен мемлекеттік, оперативтік,
Айналыс құралы ретінде ақша қызметтерінің ерекшеліктері мыналар:
тауар мен ақшаның қарама-қарсы қозғалысы;
оны идеалды ақшалар емес, нақты (қолма-қол) ақшалар орындайды;
ақшаның бұл қызметінде тауарларды айырбастау өте тез орындалатын
Ақша төлем құралы. Тауар айналысы ақша қозғалысымен байланысты.
Егер тауар мен ақшаның қарама – қарсы қозғалысы
Ақшалар төлем құралы ретінде тек қана тауар айналысына
Барлық ақшалай төлемдерді төмендегідей етіп топтастыруға болады:
тауарларды және қызметтерді төлеуге байланысты міндеттемелер;
еңбек ақы төлеуге байланысты міндеттемелер;
мемлекетке қатысты қаржылық міндеттемелер;
банктік қарыз, мемлекеттік және тұтыну несиесі бойынша борыштық
сақтандыру міндеттемелері;
әкімшілік – сот сипатындағы міндеттемелержәне басқалары;
Ақша – қорлану және қазына жинау құралы ретінде.
Ақшаның төлем және айналыс құралы қызметтері ақшалай қорлардың
Капиталистік қоғамдық формацияға дейінгілер үшін байлықты «таза қазына»
Тауар өндіріс жағдайында қорлану екі формада жүреді:
кәсіпорындар мен ұйымдардың есеп айырысу және депозиттік шоттарындағы
банктердегі салымдар, мемлекеттік облигациялар.
Дүниежүзілік ақша қызметі. Тауар шаруашылығының кеңеюі, шаруашылық байланыстардың
Бұл қызметтің толық бағалы ақшалар, ал кейіннен нағыз
Қазіргі уақытта дүниежүзілік несиелік ақшалардың жобалары жасалуда, бірақ
1.3 Мемлекеттің ақша жүйесінің басты құралы теңге
Ұлттық валюта теңге дайын болды. Оны айналымға жіберу
Біздер Германиядан технология, жабдықтар әкелдік. Металлургтер қорытпа іздей
Үлбіде тиын шығаратын желі дайын болғанымен, көпшілік ұлттық
20 теңгелік металл ақша алғаш рет Германияда соғылып
Ұлттық валютаға көшу механизмін жасау үшін мемлекеттік комиссия
Ақша мен монета он күн ішінде, ақша айырбасына
Теңге 1993 жылдың 15 қарашасында ресми түрде өмірге
ІІ. Ақша сұранымы мен ақша табысының жылдамдығының түсініктері
2.1. Ақша сұранымы теориясы
Ақша дегеніміз – төлем немесе халықаралық айырбас құралы.
Ақша сұранымын талқылағанда біз оны нақты баланстарға сұраным
1. Нақты ақша сұранымы баға деңгейі өскен кезде
2. Номиналды ақша сұранымы баға деңгейімен бірдей артады.
Ақша экономикасында активтердің алуан түрі кездеседі, яғни валютадан
Кесте – 1
Ақша жиынтықтары
Бөлімдер М1 М2 М3
Айналымдағы валюта х х х
Саяхатшының чектері х х х
Коммерциялық банк сұранымындағы депозиттер х х х
NOW (сатып алуға болатын тапсырыс) есебі х х
ATS (автоматты аудару қызметі) есебі х х х
Үнемдеу мекемелерінде
Сұранымындағы депозиттер (өзара жинақтау банкінде) х х
NOW есебі х х х
ATS есебі х х х
Кредитті акция баланстары х х х
Коммерциялық банктерде
Тез арада (қайта сатып алу келісімі RP) х
Қысқа мерзімді депозиттер (100,000 долл. Аз)
х х
Сақтық кассасындағы депозиттер
х х
Үнемдеу мекемелерінде
Сақтық кассаларындағы депозиттер (өзара жинақтау банкінде және S&LS)
х х
Қысқа мерзімді депозиттер (100,000 долл. Аз)
х х
Басқаларында
Тез арадағы еуродоллар депозиттер
х х
Ақша нарығындағы өзара қордағы акциялар
х х
Коммерциялық банктерде
Ұзақ мерзімді депозиттер
х
Қайта сатып алу мерзімі
х
Үнемдеу мекемелерінде
Ұзақ мерзімді депозиттер
х
Қайта сатып алу мерзімі
х
1988 ж. Желтоқсанда жалпы айналымға миллиард. долл. -
2.2. Ақша табысының жылдамдығы мен сандық теориясы
Ақша табысының жылдамдығы дегеніміз – ақша қорының жыл
Табыс жылдамдығы былай аяқталады:
V=YN / M
Яғни, ол – номиналды табыс коэффициентінің номиналды ақша
M X V = P X Y
Сандық теория
Соңғы теңдеу сан теңдеуі болып саналады, ол баға
P = V X M / Y
Жылдамдық және саясат
Саясатта жылдамдыққа дұрыс мән берілген. Оны мына теңдеуді
YN= M х V
Берілген номиналды ақша қоры мен жылдамдық арқылы ЖҰӨ
Тұрақты жылдамдық туралы мәселе қозғалғанда ақша сұранымы да
M /P = L (i, Y).
Мәлімет көрсетіші
Төмендегі кестеде 1982 жылы сағат 1,00 – де
Кесте – 2
М1 М2 PGNP V1 V2 OWN COMM
1960 141.963 310.967 0.309 3.673 1.694 1.393 3.733
1961 146.033 333.400 0.313 3.371 1.644 1.550 2.811
1962 148.667 359.967 0.319 3.922 1.640 2.100 3.124
1963 154.633 391.100 0.324 4.019 1.599 2.342 3.420
1964 161.433 422.100 0.329 4.144 1.586 2.505 3.894
1965 168.533 456.067 0.338 4.312 1.593 2.670 4.281
1966 173.233 477.867 0.350 4.514 1.638 2.720 5.481
1967 184.300 521.367 0.360 4.593 1.622 2.793 5.032
1968 197.833 562.200 0.377 4.694 1.638 2.853 5.842
1969 205.467 586.800 0.398 4.784 1.665 3.130 7.831
1970 215.800 622.733 0.420 4.855 1.684 3.163 7.714
1971 230.233 706.667 0.444 4.940 1.632 3.248 5.045
1972 249.600 797.100 0.465 5.071 1.594 4.023 4.633
1973 263.967 854.633 0.496 5.300 1.626 4.485 8.023
1974 273.500 904.700 0.540 5.469 1.661 3.938 10.152
1975 286.900 1.014.267 0.593 5.677 1.648 4.138 6.235
1976 304.400 1.149.500 0.630 5.997 1.627 4.658 5.236
1977 329.467 1.278.400 0.673 6.217 1.613 5.930 5.542
1978 356.467 1.380.500 0.722 6.492 1.679 7.080 7.942
1979 384.067 1.493.733 0.786 6.725 1.729 8.978 10.920
1980 412.700 1.627.367 0.857 6.889 1.743 7.965 12.658
1981 434.367 1.778.133 0.939 7.181 1.780 6.575 15.352
1982 471.900 1.939.400 1.000 6.990 1.690 7.413 8.878
1983 520.100 2.174.800 1.038 6.768 1.615 6.165 10.097
1984 547.667 2.342.600 1.077 7.005 1.657 5.160 7.954
1985 613.567 2.550.967 1.110 6.843 1.619 4.865 6.495
1986 709.500 2.788.300 1.140 6.370 1.579 5.300 6.681
1987 754.500 2.905.767 1.177 6.081 1.619 6.592 6.243
1988 787.467 3.056.900 1.217 6.268 1.619 6.254 7.656
Қорытынды
Сөйтіп, ақшалар ертеден адамзаттың пайда болуымен қатар өмір
Экономикалық категория ретінде ақшалар өндіріс және бөлу процесінде
Ақшаның өзінде, сондай – ақ олардың қызметтерінде жылдар
Ақша құн өлшемі ретінде. Құнның өлшем қызметі тауар
Ақша айналыс құралы. Ақша айналыс құралы қызметінде тауарларды
Тауарлар бір қолдан екінші қолға ауыса отырып, өзінің
Ақша төлем құралы. Тауар айналысы ақша қозғалысымен байланысты.
Егер тауар мен ақшаның қарама – қарсы қозғалысы
Ақшалар төлем құралы ретінде тек қана тауар айналысына
Дүниежүзілік ақша қызметі. Тауар шаруашылығының кеңеюі, шаруашылық байланыстардың
Бұл қызметтің толық бағалы ақшалар, ал кейіннен нағыз
Қазіргі уақытта дүниежүзілік несиелік ақшалардың жобалары жасалуда, бірақ
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Ақшаның мәні мен атқаратын қызметі
Ақшаның түсінігі мен оның формасы
Ақша жүйесі жайлы
Ақшаның пайда болуы және мәні жайлы
Ақша айналымының сипттамасы
Ақша жүйесі туралы ақпарат
Ақша жүйесі және оның негізгі элементтері жайлы
Процент мөлшерлемесі
Баға құралуының теориялық аспектілері
Макроэкономикаға кіріспе.Макроэкономиканың пәні және әдістемесі