Өндірілген тауарлар Орта шығындар Жалпы шығындар Шекті шығындар
Пайда экономикалық катеория ретінде. Пайда нысандары
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ..................................................................................................................3
1 ПАЙДАНЫ БӨЛУДІҢ МӘНІ МЕН ПРИНЦИПТЕРІ
1.1 Пайданың мәні, мазұмұны...............................................................................5
1.2 Пайданы бөлудің принциптері мен қызметтері ............................................7
2 ҚР ПАЙДАНЫ БӨЛУДІҢ ҚАЗІРГІ ТАҢДАҒЫ ЖАҒДАЙЫ
2.1 ҚР Пайданы бөлудің қажеттілігі .................................................................12
2.2 Пайда нысаныдары және олардың жолдары ...............................................18
ҚОРЫТЫНДЫ....................................................................................................28
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ...............................................
КІРІСПЕ
Бұл курстық жұмыстың тақырыбы – «Пайда экономикалық катеория
Экономикада пайданың мәні өте үлкен. Оны білу әрбір
Пайда - экономикалық теорияда ең күрделі және қарама-қайшы
Пайданы зерттеуден бұрын, оның мәнін білген дұрыс. Өйткені
Бұл тақырыптың өзектілігі – пайданы қолдану аясын кеңейту,
Мақсаты – пайданың мәнін неғұрлым толық зерттеу, пайданы
Міндеті – пайданы нарықтық экономиканың негізі ретінде қарастыра
Курстық жұмыстың құрылымы:
Кіріспеден, екі бөлімнен, қорытынды және қолданылған әдебиеттерден тұрады.
Бірінші бөлімде – пайданың мәні, мазмұны және пайда
Екінші бөлімде – пайда экономикалық катеория ретінде, пайда
1 ПАЙДАНЫ БӨЛУДІҢ МӘНІ МЕН ПРИНЦИПТЕРІ
1.1. Пайданың мәні мазмұны
Пайда - экономикалық теорияда ең күрделі және қарама-қайшы
Әр түрлі механиктер бұл сұрақтарға түрліше жауап береді:
Меркантелистер пайда айналыста пайда болады
Карл Маркс пайданы тек жалдамалы еңбекпен жасалған екінші,
Бұл категорияның анықтамасы қазіргі батыс экономистер бойынша түрлі
- пайда - бұл барлық өндіріс факторлардан
- пайда — бұл кәсіпкерлік қызмет үшін марапаттау
- пайда — бұл тәуекел және
Қазіргі кездегі пайда туралы түсінік үш негізгі бағытта
Кейнсиалдықтар пайданың жиынтық тұжырымдамасын макроэкономика деңгейінде ұсынады.
Институционалды әлеуметік ілімде пайда әлеуметтік, сыртқы экономикалық факторлар
Неоклассикалық ілімде пайданы неғұрлым толық зерттеудің негізгі мақсаты
Фирма жалпы, орташа және шектік табысты есептейді.
Жалпы табыс барлық сатылған өнімнің түсіміне тең.
Орташа табыс сатылған өнім бірлігіне есептелінеді.
Шектік табыс қосымша бірлігін сатқандағы жалпы табыстың өсуі.
Сандық жағынан пайда тауарды сатқандағы жалпы табыс пен
Бәсеке рыноктағы тепе-теңдік бағасы сұраныс пен ұсыныс қисықтарының
1.2. Пайданы бөлудің принциптері мен қызметтері
Шығындар құрамына не енетініне байланысты экономистер бухгалтерлік және
Бухгалтерлік пайда - бұл жалпы табыс пен өндірістегі
Экономикалық пайда - бұл жалпы табыс және экономикалық
Егер, фирманың жалпы табыстары оның шығындарына тең болса
Қалыпты пайда - бұл неоклассиктердің "жетілген бәсекелестік" моделіндегі
Қалыпты (Марксте - "орташа") пайда - бұл фирманы
Жетілмеген монополиялық жағдайды иеленсе (газ, мұнай теміржол, тағы
Фирма үшін үлкен табыстың қайнар көзінің маңыздылығы,
Фирмаға қатысты табыс көлемі қалыпты пайда көзі болып
Пайда нормасы - бұл процентте өрнектелген, пайданың өндіріс
Банктік пайда табыс пен шығыс арақатынасы арқылы анықталады.
Банктік пайданың нормасы төмендегі формуламен анықталады:
Банктік жалпы пайдасы - Банктік істі жүргізу жөніндегі
Банктік пайда - қарыз капиталының меншік иесініц табысы.
Сауда пайдасы нарықтық экономиканың негізгі пайдасы болып табылады.
Көпестің өз пайдасын тек сататын тауарларының бағасынан ғана
Құрылтай пайдасы акция құны курсы мен өндіріске жұмсалған
1. Құрылтайшылар акция шығарып, оны сатады, бұл кезде
2. Пайда алудың бұл жолы
Мысалы, инвестор компанияны жарты миллион долларға алды делік.
Батыс елдері соңғы уақытта заң шығару арқылы мұндай
Пайда және процент қазіргі экономикалық теорияда өте бір
К. Маркстік пайда теориясы еңбек, құн теориясына негізделген
Өндірілген тауар қүны: W = с + V
Пайданың жалпы нормасы түрлі пайда нормаларының белгілі уақыт
Егер қосымша құн нормасы m = mv *
Капиталистік өндірістің ынталандырушы күші - пайданы өндіру мен
Пайда нормасы капиталдың айналым жылдамдығына тәуелді. Жыл бойынша
2. ҚР ПАЙДАНЫ БӨЛУДІҢ ҚАЗІРГІ ТАҢДАҒЫ
2.1 ҚР Пайданы бөлудің қажеттілігі
Нарықтық өндірістің жекелеген салаларына пайда нормасына ықпал ететін
Егер тауарлар құнмен сатылатын болса, капиталистер бірдей мөлшерлі
Салалық пайда нормасының жалпы, орта нормасына айналуы стихиялы,
Ішкі салалық бәсеке бірыңғай өнім өндіретін кәсіпкерлер арасындағы
Салааралық бәсеке капиталды тиімді, ұтымды пайдаланумен байланысты
Орта пайда нормасы жиынтық қосымша құнды бөлумен байланысты
Пайданың орта пайдага айналуы тауарлардың құнымен емес, өндіріс
1-кесте.
Құнның өндіріс бағасына айналуы
Бұл мысалда (1-кестеде) барлық салада капитал айналымы бірдей
Кестеден көріп отырғандай, әрбір салада өндірілген тауарлар өндіріс
Көрсетілген салалар бойынша тауарлардың өндіріс бағасын тауар құнымен
Нарықтық экономикада өндіргіш күштердің дамуы, қоғамдық еңбек өнімділігінің
Сауда экономиканың шынайы көзі капиталистік өндіріс процесінде жалдамалы
Тауарларды сату үшін тағы да қосымша 100 өлшем
Өнеркәсіп иесі өзінің 900 өлшем капиталына 162 өлшем
Өнеркәсіп капиталистері саудагерлер тауарларын құнынан төмен бағамен сатады:
720с + 180v + 162р + 18Һ =
Бұдан шығар қорытынды, сауда капиталы қосымша құн өндірмейді,
Қосымша құнды бөлуде қызмет істеуші өнеркәсіп және сауда
процентке тең. Қарыз проценті белгісіз өлшем, оның орта
2.2 Пайда нысандары және олардың жолдары
Шекті пайдалылықтың мөлшері тауардың саны мен соған қажеттіліктің
Бұл жерде MU - жеке тауарлардың пайдалылығы, ал
Маржиналистік теорияда шекті пайдалылықтың абсолютті мөлшерін сандық өлшеу
КАРДИНАЛИСТЕР шекті пайдалылықтың абсолютті мөлшерін өлшегішті іздеумен шұғылданады
ОРДИНАЛИСТЕР жалпы мұндай әмбебап өлшем бірлігін іздеуден бас
Пайданы көбейту жағдайларын талдаудан бұрын алдымен жетілген және
Сондықтан жетілген бәсекелес фирма рынокқа қанша тауарлар шығарса
Жетілмеген бәсекелес фирма жағдайында (1, б - сурет)
2-кесте
Өндірілген тауарлар саны Бағасы Жалпы табыс Шекті табыс
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 41
39
37
35
33
31
29
27
25
23 41
78
111
140
165
186
203
216
225
230 41
37
33
29
25
21
17
13
9
5
3-бағаның мәні соған сәйкес 1-бағаның мәнін 2-бағаның мәніне
Тағы да еске алатын нәрсе, жетілген бәсеке жағдайында
Жетілмеген бәсеке кезінде MR қандай болады? Шекті табыс
Графиктен MR сызығы ДД сұраныс сызығымен қарағанда тезірек
Қайтадан фирма шығындарына оралайық. Өнімнің орта шығындарында (AC)
TC = Q * AC, яғни жалпы шығындар
MC = TCn - TCn - 1, яғни
TP = Q + P, яғни жалпы табыс
MP = TPn - TPn - 1, яғни
2, 3, 4-бағаналар (3-кесте) монополист фирманың өндіріс жағдайларын
Фирманың рационалды тәртібі оның ең жоғары пайда алуға
3-кесте
Өндірілген тауарлар Орта шығындар Жалпы шығындар Шекті шығындар
1
2
3
4
5
6
7
8
10
11
12
13
14
15
16
17
0 24
21,75
19,75
18
16,5
15,25
14,25
13,5
12,75
12,75
13
13,5
14,25
15,25
165
18
AC 24
43,5
59,25
72
82,5
91,5
99,75
108
127,5
140,25
156
175,5
199,5
228,25
264
306
TC 24
19,5
15,75
12,75
10,5
9
8,25
8,25
10,5
12,5
16,25
19,5
24
29,25
36,75
42
MC 41
39
37
35
33
31
27
29
23
21
19
17
15
13
11
9
P 41
78
111
140
165
186
211
203
230
231
228
221
210
195
176
153
TP 41
37
33
29
25
21
13
17
5
1
-3
-7
-11
-15
19
23
MR
Жетілген бәсеке ұғымына және осы жағдайдағы форма тепе-теңдігіне
шекті табыс шекті шығындарға тең болуы керек;
баға орта шығындарға тең болуы керек. Ал бұның
MC = MR = P = AC
Монополист фирманың рыноктағы тәртібі шекті табыстың (MR) және
3-кестеге көңіл аударайық. Монополист, әрине, өнімдер үшін жоғары
Пайда дегеніміз жалпы табыс пен жалпы шығындардың айырмашылығы.
Сұраныс қисық сызығына ілесе отырып, монополист бағаны төмендетіп,
Осы кестені қарағаннан қандай қорытынды шығаруға болады. Жетілмеген
Жетілген бәсеке жағдайында фирма сату бағасын төмендетпей өз
Қоғам өндірістің үлкен көлемі мен жеке өнімге аз
Маңызды сұрақ: бұл артық пайда қарапайым пайдадан көп
ҚОРЫТЫНДЫ
Айналыс шығындары өнеркәсіп капиталына өнім бермейтін шығындар болып
Айткан сөзді қорытындылай келетін болсақ, кәсіпкер үшін пайда
Демек, пайда - нарықтық экономиканың негізі болып табылады.
Пайданың нарықтық экономиканың негізі ретінде қарастыра отырып, оның
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Мельников В. Д., Ли В. Д. Қаржының жалпы
Блеутаева К. Б. Қаржы. Оқу құралы.- Алматы: Қазақ
Кулагин П. «Рынок в социалистической
Чалбаев К.К. «Интенсификация производства и рыночные отношения»
Современный рынок: природа и развитие /Под.ред. Дунаева Э.П.,
Шеденов Ө.Қ. Жалпы экономикалық теория,-Алматы 2002.- 236-23966.
Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. Қаржы: -
Майдан- Әли Байгісиев Халықаралық экономикалық қатынастар.-Алматы 1998 ж
Абилов Р.Д. «Нарықтық қатынастарды дамыту»// Қаржы-қаражат, 2005ж.№6. 35-3766.
Разакулова Л.А. «Қазақстаның қазіргі жағдайы»
Интыкбаева С.Ж.
29
1-сурет
А)
Б)
AC
MC
P
2-сурет
Ä
E1
E2
Ä
Q
Туризмдегі нарықтық механизм және нарықтағы ұсыныс пен сұранысты зерттеу
Табыс түрлері, факторлары және қалыптасуы
Экономикалық теорияның құрылымы
Пайда түрі мен есептелуі
Сұраныс пен ұсыныстың теңдігі
Нарық механизміндегі сұраныс пен ұсыныс
Сұраныс көлемінің өзгеруі
Өнім өндіру мен өткізуді талдау
Экономикалық теорияның пәнінен дәрістер кешені
Процент нормасы қарыз капиталына алынған жалдық табыс саласының, қарызға берген капитал саласына қатынасы