Психологиялық факторлар

МАЗМҰНЫ
Кіріспе ...............................
1 «Қиын» балалар әлеуметтік және педагогикалық-психологиялық
іс-әрекеттің объектісі ретінде ...................
1.1 «Қиын» балалар ұғымының мәні ...................
1.2 Мінез-құлықтың бұзылу себептері және жағымсыз әдеттердің
пайда болуы .............................
1.3 Жасөспірімдік кезеңдегі психологиялық ауытқушылықты
түсіндірудегі негізгі теориялар ....................
2 Мектеп жасындағы «қиын» балаларды психологиялық ерекшеліктерін эксперименттік
2.1 Жеткіншектік жастағы қиын балаларды анықтаудағы психологиялық жұмыстардың
2.3 Психологиялық түзету жұмыстарының әдіс-тәсілдері және тәжірибелік-зерттеу
2.3 Қиын балалармен педагогикалық-психологиялық жұмыстың қайта тәрбиелеу әдістері
Қорытынды ..........................
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ..................
Қосымшалар ..........................
КІРІСПЕ
Зерттеудің өзектілігі. Қазіргі кездегі қоғам
Бүгінгі біздің қоғамымызда адам жанын алаңдататын мәселелер көптеп
Психологиялық аутқушылықң қандай да түрлі формасы болсын,
Қазақстанда жасөспірімдердің тұлғалық ерекшеліктерін зерттеуде педагог, психолог
Заңға қарсы мінез-құлық өте қатал түрде болмасада қалыптың
Демократиялық және экономикалық қайта өрлеу дәуірінде адам санасы
Жасөспірімдердің психикалық дамуындағы онтогенез кезеңінде олар түсіністікті қажет
Психолог мінез-құлқында ауытқушылығы бар балалардың жанұясында қадағалап отыруы
Барлық нәрсеге қол жеткізу позициясы, заттық философия, баланы
Зерттеудің мәселесі. Қазіргі таңда тұлға рөлі мен
Осыған байланысты жанұядағы тәрбие, ата-ананың өмірдегі қателіктері, қайтып
Зерттеудің мақсаты. Жасөспірімдік кезеңдегі психологиялық ауытқушылыққа әсер етуші
Зерттеу нысаны. 40 жасөспірімдер тобы, зерттеуге ата-аналар,
Зерттеу пәні- жасөспірімдік кезеңдегі психологиялық ауытқушылыққа әсер ететін
Зерттеудің ғылыми болжамы : егер жасөспірім тұлғасының қалыптасуы
Жанама болжам:
- егер жасөспірім тұлғасының қалыптасуы әсер ететін тұлғалық
-отбасы мүшелерімен дер кезінде диогностикалық және психокоррекциялық
Зерттеудің міндеттері:
- жасөспірімдердегі мінез-құлық ауытқушылығына әсер етуші психогенетикалық факторларды
- жасөспірімдердегі мінез-құлық ауытқушылығына әсер етуші әр түрлі
- жасөспірімдердің мінез-құлық ауытқушылығының алдын-алу жолдарын қарастыру.
Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негіздері. Онтогенез үрдісінде өтетін
Зерттеудің практикалық маңыздылығы. Зерттеу негізінен К. Леонгардтың
Зерттеу әдістері мен әдістемелері: Зерттеу проблемасы психологиялық басылымдар
Зерттеу әдістері:
«Шмишектің мінез акцентуациялық сұрақнамасы» әдістемесі;
Жасөспірімдердің тұлғалық қасиеттерін зерттеуге Р. Б. Кеттел 16-факторлы
А.Г. Маклаков, С.П.Чермяниннің «Көп деңгейлі тұлғалық бейімделу» сұрақтамасы.
Зерттеудің практикалық базасы: Алматы обылысының Талдықорған қаласындағы
Зерттеудің ғылыми жаңалығы: жасөспірімдердегі мінез-құлық ауытқушылығына әсер етуші
Зерттеу жұмысының құрылымы және көлемі: диплом жұмысы кіріспеден,
1 «ҚИЫН» БАЛАЛАР ӘЛЕУМЕТТІК ЖӘНЕ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ-ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ІС-ӘРЕКЕТТІҢ ОБЪЕКТІСІ
«Қиын» балалар ұғымының мәні
Біздің қоғамдық дамуының күрделі әлеуметтік экономикалық жағдайға және
Көптеген ғалымдардың пікірінше, бала мінез-құлқының қиындығы 6-8 сыныптарда,
Қиын балалардың психологиялық ерекшеліктері теориялық тұрғыда
Бастауыш мектеп кезеңі балалардың жеке басының қалыптасуы үшін
Баланың жеке қасиетінің психикасының дұрыс дамып жетілуі үшін
Мысалы, бұл тұрғыда Әл-Фарабидің айтқан пікірі
Бастауыш мектеп кезеңіндегі оқушының жеке басына тән қасиеттерді
Керісінше күтпеген жағдайда «жақсы», «өте жақсы» баға алса,
Мінез-құлқы «қиын» бастауыш мектеп оқушылары мектеп мотивациясының төменгі
Мінез-құлқы қиын балалармен жұмыс істеу барысында олардың
Конформды түрге жататын балаларға қайырымдылық жақсылық жасалынатын
Мазасыз түрге жататын балалар тыныш, қайырымды жағдайға қажетсінеді.
Мұғалімдер мен тәжірибешілер, әсіресе, интровертивті түрге
Өзінен өзі бағалау ең алдымен жеке
Қазіргі зерттеулерге қарағанда, тәртіп бұзуға ең бірінші түрткі
Бала үнемі жақсы психологиялық жағдайда тәрбиеленуі, оқуы, өсуі
Жалпы білім беретін орта мектептерде тәрбие жұмыстарын
Қиын балаларды қайта тәрбиелеу, қоғамдық орындарда тәртіп сақтау
Ал педагогикалық тәртібі нашар балаларға айналасымен қарым-қатынастарында жоғарыда
«Қиын» балалар қатарына психикалық дамуы уақытша баяулаған, тез
Қиын оқушыларды қайта тәрбиелету мәселелері жаңадан ғана қаралып
20-30 жылдары құқық бұзушы және баспанасыз қалған жасөспірімдердің
Бұл мәселелермен еліміздің аса көрнекті педагогтары мен психологтары
Айтылып отырған мәселе 30-50 жылдар аралықтарында объективті
отбасы тәрбиесінің дұрыс ұйымдастырылмауы, яғни тұрмыстағы ұрыс-талас, дау-жанжал,
мектептегі оқу-тәрбие жұмыстарын ұйымдастыруда кеткен кемшіліктер, яғни жекелеген
жұртшылықтың тәрбие процесіне толық көңіл аудармауынан, яғни оқушылардың
Мінез-құлқындағы қиындық және қиын балалар ұғымы 1920-30
Сөз етіп отырған бұл мәселе әрдайым социолог,
Мінез-құлықтың бұзылу себептері және жағымсыз әдеттердің пайда болуы
Қазіргі қоғамда кәмелетке жасы толмаған балалардың заң тәртібін
Психологиялық және психофизиологиялық ауытқулармен байланысты себептер
М.Раттер (1987) деректері бойынша балалардың 5-15 пайызы психологиялық
оның жасына және жынысына сәйкес баланың адеквантты қорқыныш
қорқыныш сезімнен көп уақытқа дейін арылмау, қысқа мерзімді
баланың тәртібінде күнделікті тәртібінен ауытқу пайда болуы, егер
ауыр және қайталанатын симптомдардың пайда болуы. Мысалы: ата-аналары
бұл симптомдардың біреуі ғана болса, бұған аса көңіл
Әрине жоғарыда көрсетілгендердің барлығы да баланың дамып жатқан
Психологтар мен психиаторларда ауытқудың қандай деңгейде екенін анықтайтын
Ересектік дағдарысымен байланысты себептер.
Мектеп жылдарындағы баланың дамуы барлық кезде де жайлы
Психолог Р.С.Немовтың айтуы бойынша бір физикалық және психологиялық
Мектеп жасындағы балалардың дамуын екі этаппен айтып көрсетуге
Кіші мектептік жастан жасөспірімдікке өту дағдарысы ағзадағы физиологиялық
Бірақ жасөспірімдік жаста да, ерте жеткіншектік жаста да
10 жас – бұл алтын жас, осы кезде
11 жаста ағзада өзгерістер бола бастайды, бала импульсивті,
12 жаста мұндай қатынас кішкене басылады, әлемге қатынасы
13 жаста балалар өз-өздеріне сынды және сынға төзімді,
14 жаста интроверсия экстроверсияға ауысады, жасөспірім экспонсивті, көпшіл,
15 жастағылары бір формада бөліп көрсетуге болмайды,
16 жаста қайтадан тепе-теңдік туындайды, өмірге деген құштарлық
Әрине автор бұл жастардағы ерекшеліктердің кейбір жақтарын ғана
Сонымен бірге психофизиологиялық және әлеуметтік себептер де араласып
Ол «жағдайына ақымақтық» жасап жүр. «Тәртіптеріндегі ауытқуларды, кішкене
Ата-аналар жауы. «Мұндай жасөспірімдердің тәртіптерінің себебі олардың ата-аналарының
Бұзылған бала. «Мұндай баланы ассоциалды бағыттағы тұлға деп
Органик. «Бұл баланың миында ауытқу бар, не дамуында
Түбінің жаман болуы. «Мұндай жасөспірімдер типін психопаттар деп
1.3 Жасөспірімдік кезеңдегі психологиялық ауытқушылықты түсіндірудегі
Жасөспірімдік кезеңде кездесетін психологиялық ауытқушылық түрлеріне тоқталу үшін
Аномия түсінігін ғылымға Э. Дюркгейм енгізді. Аномия деп
Өткен ғасырдағы көрінбейтін үлкен апат «антибатыр» синдромы,яғни бұнда
Бұқаралық ақпарат құралдары - бұл ақыл-ойға әсер ететін
Негізінен аномия индивидтің барлығы тұжырымдарына өзгерістер алып келіп,оның
Өздерінің өмір жолында адам түрлі дағдарыстар мен мәселелерге
М.И. Рожковтың пікірінше, қазіргі кезде адам көп тап
Өмірдің әртүрлі кезеңдерінде адамдар дағдарыс жағдайлары мен ситуацияларды
Ғалымдардың көзқарасы бойынша, аномия бұл келіспеушіліктің немесе «мәдениет»
Ф. Райс түрлі бейімделу жағдайындағы «аномиялық бейімделу» реакциясы
Конформизм – сыртқы ортадан тәуелділік.
Инновация – белгілі мәдениеттің мақсатымен келіскенмен ,оған жетудің
Ритуализм –белгілі мәдениеттің мақсатымен келіспейді,бірақта оған қол жеткізудің
Ретритизм (кейін шегіну) – адам мәдениеттің мақсатында,оған қол
В. Авериннің еңбектерінде девиаантты мотивацияның пайда болуын
Қазіргі кезеңдегі мінез құлқында ауытқуы бар жеткіншектердің өзін
А.Т. Ақажанова көп жылдық зерттеуінде кәмелеттік жасқа
Психологияда агрессия деп өзгелерді өзіне бағындыру немесе олардан
Ауытқушы (девианттық) мінез-құлық деп қоғамда қалыптасқан нысандарға сәйкес
А.И. Захаровтың еңбектеріңде, балалар мен жеткіншектердің дамуы мен
Қоғамда өтіп жатқан үрдістер:
Заңдардың және құқық қорғаушы орындардың жетілмегендігі, қылмыстардың
Жұмыссыздық (нақты және жасырын);
Экономикалық тұрмысы төмен балалы отбасыларға әлеуметтік кепілдіктермен және
Сапалы тегін қосымша білімге балалардың қолының жетпеуі;
Темекіге, ішімдікке, нашақорлыққа жолдың ашықтығы;
Отбасының жағдайы және оның түрлері.
Толық емес отбасы;
Отбасының материалдық жағдайы (кедейлік, байлық);
Ата-аналардың төмен әлеуметтік мәдени деңгейі;
Балалардың қажеттіліктерінің жеткіліксіз немесе асыра қанағаттандырылуы;
Ата-аналардың ішімдікті, нашақорлық заттарды теріс пайдалануы;
3. Мектепішілік өмірдің жеткіліксіз ұйымдастырылуы:
Мектептің материалдық қамтамасыз етілуінің нашарлығы; пәндік мұғалімдердің жетіспеушілігі;
Мұғалімдердің білмейтіндігінен көрінетін кәсіптік деңгейінің төмендігі; оқушылардың білімін
Мектепке келген оқушылардың дамуының және оқу түрткілерінің төмендігі.
Сондай-ақ балаларға бұдан басқа да педагог-психологтар білуге тиісті
Л.Н. Анасимова пікірінше, кез-келген қоғамда әлеуметтенудің жетілмеуінен,
А.И. Захаровтың пікірінше, белгілі девиантты мінез-құлықты
1. Девиация дезадаптация ретінде ( екі аспектісі бар:
2. Девиантты тұлғаның орны
3. Ауытқушылық
Девиациялық теориялық бағыттарын талдай отырып, А.И. Захаров (12(.
1. әлеуметтену көзқарасы бойынша;
2. әлеуметтік- психологиялық реакция позиция тұрғысынан;
3. әлеуметтік бақылау позициясынан;
Г.Г. Аракелов девиацияның үш компонентін анықтады:
1. белгілі мінез- құлқы тән адам;
2. девиантты мінез- құлық бағалау болып табылатын норма;
3. мінез- құлыққа көңіл аударатын өзге адам, топ
Девиацияны әлеуметтің күтуіне сәйкес немесе сәйкес емес құлықтарымен
Қазіргі заман талабына сай жеткіншектер шектен тыс шығуда.
А.Т. Акажанова (9( мінез-құлқында қиындығы бар оқушыларды анықтау,
Кесте 1
Мінез-құлқында қиындығы бар оқушыларды анытаудан туындаған қиындықтар түрлері
№ Мінез құлқындағы қиындықтардың түрлері Зерттеген психологтар Мінез
1 Эмоциялық өріс (сезім әрекетіне бой алдырғыш): ашуланшақ,
А.А.Нурахунова,
В.В.Степанова Отбасының әлеуметтік тұрмысына байланысты:толық емес отбасы, жағдайы
2 Еріктік өріс: ашуланшақ, қыңыр, сенімсіздік, қызғаншақтық өтірік
Л.С.Выготский
т.б. Жеке тұлғаның дамуында психологиялық бірізді жүйенің болмауынан.
3 Танымдық өрісінің бұзылуы. Бала дамуындағы өнімсіз әрекеттер,
Л.В.Занков,
А.Н.Леонтьев,
Л.А.Венгер Психологиялық заңдылықтарға сәйкес тұлғаның бойындағы қабілеттіліктерді байқап,
Психологияда қазіргі жасөспірімдік хронологиясы жайында көптеген пікір таластар,
А.М. Прихожан (16( 10 - 11 жастан
Э. Ливнех, Дж. Эванс көзқарасы өте қызық: «пубертаттылыққа
Хранологиялық жас ерекшелігі биологиялық жас ерекшелігінің индикаторы болып
Қызбалалар үшін алғашқы етек кір келуі, биологиялық дамудың
Э. Ливнехтің пікірі бойынша негізгі мәселелер жас ерекшешелік
Девианттылықтың пайда болуы туралы танымал теориялардың бірі Я.И.
В.Г. Баженов, В.П. Баженованың еңбектінде, ең алдымен девиантты
Өзін сыйлаудың төмендеуі статистикалық тұрғыдан қарағанда
С. И. Кон өзін жою сезімі, яғни
И.К. Аманованың еңбегінде, «маскүнем өзіне зиян келіп жатқанын
Л.Н. Анасимованың көзқарасы бойынша, нашақорлық пен маскүнемдікті
А.Т. Акажанованың зерттеулерінде, девиантты мінез-құлық ( лат.
Девиантты мінез - құлыққа жауап ретінде
қоғамдық үрдістер (әлеуметтік-экономикалық жағдай, мемлекеттік саясат, салт-дәстүр ,
тұлға бар әлеуметтік топ мінездемесі (этикалық құрылым,
микроәлеуметтік орта (отбасының өмір стилі және деңгейлері, отбасындағы
Девиация бірнеше типтен тұрады: девиантты, делинквентті және криминалды
Девиантты мінез-құлық - әлеуметтік нормалар мен ережелерге сәйкес
Девиантты мінез-құлықтың көрсеткіштеріне: агрессия , демонстрация , оқудан,
Я.И. Гелинскийдің пікірінше, делинквентті мінез-құлық. Ол заң
Агрессивті-зорлаушылық мінез-құлық. Бұл жеке тұлғаға көрсетілетін дөрекілік, төбелес,
Ашкөздік мінез-құлық (корыстное поведение): майда ұрлықтар, қорқытып-үркіту, автокөлік
Наша сату және тарату.
И.А. Невскийдің еңбегінде, криминалды мінез-құлық заң бұзушылық
Е.В. Змановская еңбегінде, девиацияны зерттеуші көптеген ғалымдар девиантты
жанұяда берекенің болмауы;
ата-ананың «ерекше» қамқарлығы;
тәрбие берудегі кемшіліктер;
өмірде кездесетін қиыншылықтар мен күйзелістерді жеңе алмау;
өмірлік дағдының болмауы, айналысындағы адамдармен, құрбыларымен жарасымды қатынасқа
сырттан келген қысымға төтеп бере алмау, өз бетінше
психоактивті заттарды жиі пайдалануы;
агрессиялық жарнаманың ықпалды болуы;
мектептерде психологиялық көмек көрсету қызметінің нашар дамуы;
балалар мен жасөспірімдердің бос уақытының проблемалары
Үшіншілері оларды негізгі бес факторға бөліп қарастырады. Оларды
ұрпақтан-ұрпаққа берілетін немесе ананың жүкті болғанда дұрыс тамақтанбауы,
психофизиологиялық факторлар : психофизиологиялық күш, дау-жанжал, келіспеушілік
физиологиялық факторлар : сөйлеу дефекттері, адам бойындағы соматикалық
2. Психологиялық факторлар . Бұған баладағы психопатологиялар
Шеттену - невротикалық реакциялар, қоршаған ортамен қатынастың бұзылуы,
3. Әлеуметтік-педагогикалық факторлар. Олар мектептік, отбасылық, қоғамдық тәрбиедегі
Бұның бәрі баланың оқудағы бейімсіздігін көрсетеді. Оқушының оқудағы
оқудағы декомпенсация – баланың жалпы мектепке деген қызығушылығы
мектептік бейімсіздік (дезадаптация ) – бала сабаққа үлгермеуімен
әлеуметтік бейімсіздік – баланың оқуға, мектепке, ұжымға деген
криминалдылық – кейбір отбасындағы әлеуметтік жағдайдың өте төмен
Б.Г. Баженов., В.П. Баженованың (19( еңбектерінде, баланың психоәлеуметтік
дисгармонды стиль - бір жағынан ата-ана баланың барлық
тұрақсыз, конфликті стиль – толық емес отбасындағы, ажырасу
асоциалды стиль - ата-ананың арақ ішуі, нашақор заттарды
Балаға көрсетілген қатыгездік қатынасқа жататындар: қинаушылық, физикалық, эмоционалды,
4. Әлеуметтік-экономикалық факторлар.
Әлеуметтің теңсіздігі, қоғамның кедей және бай болып бөлінуі,
5. Моралді-этикалық факторлар. Қазіргі қоғамның адамгершілік қасиеттерінің деңгейі
Девиантты мінез-құлықты балаларды түзету күрделі әрі қиын әрі
балаға ілтипатпен, ізгі тілектестікпен қарау;
оның жағымды қасиеттеріне сүйену;
оның адамгершілік күшіне, потенциалды мүмкіндіктеріне сену;
оқушыларды салауатты өмір салтын қалыптастыру үшін жасалған жалпы
салауатты өмір салтын қалыптастыруға, қауіпсіз тіршілік етуге бағытталған
девиантты мінезге ие балалардың білім алуы мен бос
Девиантты мінез-құлық бастамасы туралы әлеуметтену теориясы толық
Индивидумның бірлестік ортасындағы өмірлік құрлымын инициация арқылы қалыптастыру.Филогенез
Инициация процесін қарастыра отырып, мына сұрақтарға тоқталмау
Адам баласы ерте заманнан бастап өзін қинайтын сұрақтарға
Адам табиғаттан тек өз мәдениеті арқылы ғана айрықшаланады.Бұл
Элиаденнің көзқарасы бойынша «адамның барлық өмір сүруі барысында
Осылайша инициация қайғыру мен әрекеттің арасында болып,қоғамдық
Ю.Б. Гиппенрейтердің айтуынша қоғамдық қатынастар жүйесі арқылы өнерді,
Осы онтогенетикалық жолының дамуында қателіктер болған кезде
1 .Индивид психикасындағы генетикалық дамудың бұзылыстары (алғашқы даму
2. Дизонтогенез (дамудың бұзылуы,дұрыс дамымаудан пайда болған ақыл-ой
3. Генетикалық берілген процестерді жүзеге асырудың бұзылуы (мысалы,
4. Тұйықтық,адамзаттың мәдени-тарихи тәжірбиеге қол жеткізе алмауы (мәдениет
5.Адамзат тәжірбиесін игеру процесінің бұзылуы (жасөспірім кезеңдегі есейю
6.Ересектегі адекватты емес мінез-құлқы (22(.
Адамзат өзінің қалыптасуында енжар рөлді ойнамайды.Оған тұқымқуалау арқылы
Дүниеге келген бала әр тұлға бір емес
Адамның әлеуметтенуіне оның мінезі мен белсенділігін талап ететін
Құндылықты нормалық бағдар жасөспірімнің мінезін реттейді.Адамның әрекет түрлерін
Құндылықтар мен нормалар жасөспірім мен қоғамдағы әлеуметтік бірліктерді
Тұлға қалыптасуына әсер ететін негңзгі үш фактор бар.Олар
Жастар мәселесі ерте заманнан келе жатқан мәселе.Ал соңғы
К.С. Бютнер ойынша, қарым-қатынастың қоғамдық құралдары арқылы (радио,
Адамның өмірлік әрекеті табиғат әлемімен бір мезгілдегі өзіндік
Қоғамдық ақпарат құралдары түрлі бағытталған интеграцияланған ақпараттардан басқа,
Жасөспірім кезеңі - бұл балалық шақтың, жастың ішіндегі
Бұл жас кезеңіндегі басты мотивациялық белгілер - жеке
А. И. Захаровтың [12] айтуынша, жасөспірімтердің қорқыныштары елеулі
Жсаөспірімнің өзін-өзі болуға ұмтылысы мен өзінің жеке индивидуалдығын
Жасөспірімтерге өзінің физикалық және психикалық жақтан сиықсыз болуынан
Жасөспірімтерге тән корқыныштар - басқыншылық, өрт, ауыру көбінесе
Бұл жаста жеке жасөспірімтердің арасындағы қарым-қатынастармен байланысты бұрынғы
Қорқыныштың салдары көп қырлы, бірақ олардың бастысы -
13-14 жастағы балалардың үрейлену сезімі 15-16 жастағылардың жоғары
Егер 13-14 жаста (7-8 сыныптар) қыздар мен балалардың
Үрей динамикасын өзін-өзі бағалау динамикасымен салыстыра отырып, олардың
Жасөспірімнің психикалық дамуының ережесі пубертаттың тұрғысынан түсіндірілуі мүмкін.
Олардың біріншісі Ш.Бюлердің сөзімен айтқанда, психикалық пубертаттың мерзімінің
Н.В. Макшанцеваның пікірінше, жасөспірімнің бойынан өзіне, қоршаған ортаға
Қазіргі заманда жеткіншектерге олардың өмір
Балалардың және жасөспірімдердің жеке тұлға ретінде қалыптасуындағы және
Кесте 2
Девиантты мінез-құлықты жеткіншектерді қайта қалпына келтірудегі психологиялық қызметті
Бүгінгі таңда жалпыға бірдей құқықтық бірдей тәрбие беру
2 МЕКТЕП ЖАСЫНДАҒЫ «ҚИЫН» БАЛАЛАРДЫ ПСИХОЛОГИЯЛЫӨ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІН ЭКСПЕРИМЕНТТІК
2.1 Жеткіншектік жастағы қиын балаларды анықтаудағы психологиялық жұмыстардың
Психолог өз қызметін кәмелетке жасы толмағандармен жұмыс
- Балалар мен отбасының мүшелеріне жүргізілетін психодиогностикалық, психокоррекциялық
- Әлеуметтегi әлеуметтік жағдайды зерттеп және оған болжам
- Баланың жан-жақты психологиялық дамуына жағдай жасау, оқу
2. Міндеттері:
- Жас ерекшелігінің әрбір кезеңіне байланысты баланың жеке
- Өзара қарым-қатынаста, оқу барысында қиындыққа ұшыраған оқушыларға
- Оқушы отбасының тәрбие жағдайын зерттеу.
- Баланың жеке дамуындағы ауытқушылықтардың алдын-алу және болдырмау.
Әлеуметтік педагогтың жеке қызмет міндеттері:
- Мектеп пен тұрғылықты мекен жайында тұлғаны әлеуметтік
- Тәрбиеленушілердің өмір сүру жағдайын, микро ортаның, психологиялық,
- Оқушының қызығушылығын, сұранысын, мінез-ауытқушылығын, шиленісті жағдайларын анықтап,
Оқушы мен мекеменің, отбасының, әлеуметтік ортаның арасындағы келістіруші
- Әлеуметтік ортадағы гуманистік, рухани-адамгершілік қатынастардың қалыптасуына ықпал
- Тәрбиеленушілердің өмірін қорғауды, қауіпсіздендіруді қамтамасыз етеді.
- Тәрбиеленушілерді қамқорлыққа алу, оларға көмек көрсету мәселесінде
- Оқушылардың демалысы мен оқу тәрбие процесінің режиміне
- «Медициналық-әлеуметтік» тобына жататын балаларды анықтайды.
- Санитариялық-ағартушылық қызмет жүргізеді.
- Тұлғаның қоғам өміріне тиімді кірігуіне, отанды сүю,
- Тұлғаның дамуы мен тәрбие проблемаларын шешуде отбасыларымен
- Социумдағы ресми емес қосымша білімнің дамуына әсер
Әлеуметтік педагог –психолгтың құқығы:
- Баланың педагогикалық және медициналық құжаттарын пайдалану.
- Сабақтарға қатысып отыру.
- Мектеп әкімшілігінің, медициналық, педагогикалық қызметкерлерінің балалар құқығы
- Медициналық-әлеуметтік мәселелер бойынша білім мекемелерінің экспертті шешімдеріне
- Отбасы мүшелерінің мектеппен отбасындағы кепілдігін анықтау мәселесін
- Қажетті кезде тиісті органдарға ата-ана құқығынан айыру
Әлеуметтік педагог-психолгтың қызметтік құрылымының кезеңдерi:
1-кезең – оқушылардың әлеуметтік өмірін шынайы зерттеу.
2-кезең – зерттеу материалдарының қорытынды құжаттарына сәйкес мақсат,
3-кезең – әрбір іспен әлеуметтік педагогикалық қызмет кезеңдеріндегі
Әлеуметтік педагог, психолог, педагог, дәргерлердің бірлескен қызметі төмендегідей:
- Отбасына әлеуметтік- психологиялық көмек көрсету.
- Отбасы мен балаларға дәргерлік, психологиялық, педагогикалық кеңес
- Балалардың күйзелетін даулы мәселелерді шешуге көмектесу.
- Мінезінде ауытқушылығы бар жасөспірімдерге психологиялық және диагностикалық
- Профилактикалық шаралар ұйымдастыру.
Әлеуметтік педагогтың кәмелетке толмаған жасөспірімдердің ата- аналарымен жұмысы.
Отбасы-жасөспірімдерді әлеуметтендірудегі өте маңызды институт. Бұл баланың дамуы
Әлеуметтік-мәдени өлшемі- ата-аналарының білім денгейі мен қоғамдық өмірге
Әлеуметтік-экономикалық өлшемі- ата-аналарының мүліктік материалдық және жұмыспен қамтамасыз
Техникалық - гигиеналық тұрмыс жағдайы, үй құрылыс жағдайы,
Демографиялық отбасы құрылымына байланыста анықталады Бала дамуының қай
Әлеуметтік педагогтың ата-аналармен жүргізетін жұмысы аса маңызды болып
Педагог-психолог пен ата-ананың үнемі ынтымақтаса отырып, әр кезеңде
Дұрыс ұйымдастырылған жұмыс жабық, құпия үйрету сипатына ие
1. Тәрбиешілер мен ата-аналардың өзара сенімділік қарым-қатынастары оңды
2. Әлеуметтік педагог-психологтың неғұрлым маңызды міндетінің бірі -
Әлеуметтік педагог-психолог отбасымен бірлесе әрекет етуін ұйымдастыру мына
- Өз балаларымен сынып оқушыларын тәрбиелеуге этнопедагогикалық потенциалын
- Өз балаларымен сынып оқушыларын тәрбиелеуге қажетті ата-аналардың
- Халықтық педагогика дәстүрлері незгізінде әлеуметтік педагог-психолог пен
- Өзара тәрбие қызметіндегі ағымды және ақырғы нәтижелерді
- Баланың отбасын зерттеу, оның өмір сүру қағидаларын,
Мұнымен қатар, әлеуметтік педагог-психолог кешенді дәстүрлерді, әдіс-тәсілдерді, психологиялық-педагогикалық,
Әлеуметтік педагогикалық психологиялық қызмет баланың жас өмірінің отбасында,
Әлеуметтік педагог-психолгтың функциялары:
1. Баланың жағдайын мектептегі, ауладағы қарым-қатынасын жан-жал
2.Қиын жағдайға тап болған балаға көмек көрсету. Кризистік
3. Балалардың қоршаған және оған ықпал ететін әртүрлі
4. Әлеуметтік педагог-психолог, содай-ақ позитивті немесе жағымды іс
5. Әлеуметтік педагог-психолог жасөспірімнің өзін тәрбиелеуі, өздігінен білім
6. Әлеуметтік педагог-психолог баланың проблемаларын шешетін, оның құқығын
7. Әлеуметтік педагогтар-психолог ұжымдары мен түрлі педагогикалық-психологиялық орталықтардың
Бұл функциялардың бәрін біріктіріп айтсақ, оларды үш топқа
Әлеуметтік бейімделу.
Әлеуметтік құқық қорғау (мемлекеттің балаға қамқорлығы, құқығын қорғауы).
Әлеуметтік оңалту (мүгедек және психикалық дамуы артта қалған
Әлеуметтік педагог-психолгтың незізгі бағыттары:
Бала санасындағы қайырымдылық әділеттілік барлық тіршілік иесіне, іс-әрекетке
Кризистен өз күшімен шығуға мақсат қойып, одан шығу
Қоршаған әлемді, адамды рухани физиологиялық ерекшеліктерін қоғамдағы міндеттерін,
Өз-өзін сыйлауға, өзіне сенімді болуға өз еркімен шешімдер
Баланы немесе жасөспірімді үлкен және шағын ортада адамдар
Тәжірибелік- зерттеу жұмысы 2011 жылдың қазан айынан бастап
Кесте 3
Зерттеу жұмысының эксперименттік бөліміне іріктелген таңдау тобы туралы
Топ Ұл
Эксперимент тобына Талдықорған қаласының сауықтыру мектеп-
8–сынып оқушылары (13-14 жас аралығында)
Бақылау тобы Талдықорған қаласының № 43 жалпы
13-14 жас
Барлығы
1 - кезең (16.10.2011-16.12.2011). Анықтау экспериментінде жасөспірімдермен
Генеалогиялық әдіс.
Биографиялық әдіс.
Г. Роршахтың проективті әдісі.
«Шмишектің мінез акцентуациялық сұрақнамасы» әдістемесі жүргізілді.
Зерттеудің мақсаты- жасөспірімдік кезеңдегі психологиялық ауытқушылыққа әсер етуші
Зерттеудің міндеттері:
- жасөспірімдердегі мінез-құлық ауытқушылығына әсер ететін психогенетикалық факторға
- жасөспірімдерге әсер ететін психогенетикалық факторларды талдай отырып,
- жасөспірімдердегі мінез-құлық ауытқушылығына әсер ететін психогенетикалық
- жасөспірімдердің мінез-құлық ауытқушылығының алдын-алу жолдарын қарастыру.
Зерттеу пәні- жасөспірімдік кезеңдегі психологиялық ауытқушылық .
Зерттеу объектісі- 40 жасөспірімдер тобы, зерттеуге ата-аналар, барлығы
Зерттеудің ғылыми болжамы : егер жасөспірім тұлғасының қалыптасуы
Жанама болжамдар: жасөспірім мінез-құлқында кездесетін психологиялық ауытқушылыққа
Зерттеу базасы: Талдықорған қаласының мектеп-интернаты, №43 орта мектеп.
Зерттеу тақырыбының мақсаты, міндеттері мен болжамына сәйкес жасөспірімдердің
1- әдістеме; «Шмишектің мінез акцентуациялық сұрақнамасы» әдістемесі;
2– әдістеме; Жасөспірімдердің тұлғалық қасиеттерін зерттеуге Р.
Б. Кеттел 16-факторлы тұлғалық сауалнамасы
3-әдістеме; А.Г.Маклаков, С.П.Чермяниннің «Көп деңгейлі тұлғалық бейімделу» сұрақтамасы
2.2 Зерттеу әдістері мен әдістемелеріне сипаттама және оның
1- әдістеме; «Шмишектің мінез акцентуациясы сұрақнамасы».
Эксперименттің барысы: Бұл әдісті Т. Шмишек 1970 жылы
Бұл сұрақ-жауап мінездің акцентуациясын шығаруға арналған, нақты айтқанда
Нұсқау. Сіздерге сіздің мінезіңізге тиісті сұрақтар ұсынылады. Егер
«Шмишектің мінез акцентуациясы сұрақнамасы» бойынша анықтау экспериментінде
Кесте 4
«Шмишектің мінез акцентуациялық сұрақнамасы» әдістемесі бойынша зерттеу нәтижесі
№ Мінез акцентуациясы Эксперименттік топ Бақылау тобы
1 Гипертимді 40 ( 55(
2 Экзальтивті 10( 10(
3 Демонстративті 4( 5(
4 Циклотимді 9( 20(
5 Педантты 4( 5(
6 Эмоциялы 4( 5(
7 Дистимді 4( -
8 Қозғыш 25( -
9 Үрейленгіш 4( -
10 Тұрақсыз - -
Кестеде көріп тұрғандай эксперименттік топта да бақылау тобында
«Шмишектің мінез акцентуациялық сұрақнамасы» бойынша алынған нәтижелердің өңделуі
Алынған зерттеу жұмысынан келесі
Эксперимент тобында дистимдік 4(, ал бақылау тобында байқалмады,
Эксперимент тобында педанттық тип 4(, адамның ішінен 2-еуі
Бақылау тобында циклотимді типтен 20 пайызын көрсетсе, ал
2 – әдістеме; Р. Б. Кеттел 16-факторлы тұлғалық
Жасөспірімдердің тұлғалық қасиеттерін зерттеу үшін біз Кеттел тестісін
Р.Б.Кеттелдің (16-ҒРО-187-А) 16-факторлы тұлғалық сауалнамасы.
Бұл тест арқылы жасөспірімтерге тән тұлғалық қасиеттерді айқындау
жоғары ақыл-ой деңгейін;
коммуникативті және тұлғааралық қасиеттерді: қарым-қатынасқа деген ашықтығын, өз
Экстравертті бағыттылыгы: эмоционалды тұрактылығы, бейімділіктін жоғарлығы, жұмысқа қабілеттілігі,
Сыналушыларға жауап беруге ұсынылған сауалнама 187 сұрақтан тұрады
Сыналушылардың жауаптары «кілтпен» сәйкес- келгенде, яғни «а» және
Психологиялық денсаулықтың тұлғалық ерекшелікке тәуелді болуын зерттеу барысында,
Кесте 5
Р. Кеттел (16 РҒ- сауалнамасы) тестісі бойынша орташа
№ Параметр атауы Орташа көрсеткіштері (сыналушылардың жалпы санынан
А Қарым-қатынасы 7.25
В Ақыл-ой 8.65
С Эмоционалдық тұрақтылығы 5.55
Е Доминанттылығы 7.05
Ғ Экспрессивтілігі 5.55
С Нормативті мінез-кұлық 4.65
н Әлеуметтік батылдылық 6.65
I Сезімталдық 8.4
ь Күдіктілік 6.45
м Іскерлік 6.1
N Епті әрекет жасау 6.15
0 Өз-өзіне сенімділігі 5.5
0, Батыл әрекеті 5.35
Сыйымдылық 6.55
Оз Өзін-өзі бақылау 5.5
Эго-шиеленісушілігі 5.6
Ғ1 Мазасыздану 6.64
Ғ2 Экстраверсия 6.63
ғз Эмоционалдылығы 3.33
Ғ4 Тәуелсіздігі 6.025
5-кестенің нәтижесі бойынша келесі шкалалардың жоғары көрсеткішін бөлуге
G факторы (нормативті мінез-құлық) баллдардың төмендеуіне - 4.65
(Ғ, О, М, N1, О, 01, С>2, 03,
Сезгіштік, сензитивтілік, мейірімділік I фактор бойынша жогары мэн
Н және L факторлары жоғары мәнге деген беталысқа
Н факторы жасөспірімтер копшілдік, тосындық, сезімдіктің жогары деңгейіне
Тәуелсіздік пен белсенділік оларға психологиялық жњктемелерді жеңуге көмектеседі.
L факторы (6,45) сенімсіздікті, шүбәлануды, іс-әрекеттердің ойлап жасалынуы
G факторы ұпайлардың төмендеу жагына карай бағытталған (4,65).
F, О, М, N, Q1, Q2, Q3, Q4
Ғ факторы көпшілдіктің фенотиптік факторы болып табылады (5,5).
О факторы (5,5) сыналушылардың зерттеу кезіндегі мазасыздануының біркалыпты
М факторы (6,1) жоғары мағына - шығармашылық қиялы
N факторы олардың көрегендігі туралы, оз эмоңияларын бақылай
Q1 факторы (5,35) - жасөспірімтер ымырашылдыққа, оқиғаларды, кұбылыстарды
Q2 факторы (6,55) - тәуелсіздікке, өзін-өзі билеушілікке, тапқырлыққа
Q3 факторы (5,5) - жасөспірімтердің ішкі тђртіпсіздігін, озі
Q4 факторы (5,6) психикалык қобалжушылық, жігерлік, белсенділіктің орташа
F1, F2, FЗ, F4 косымша (екінші) факторлар:
F1 - мазасыздануға қарағанда бейімділік (6,64) - ұпайлардың
F2 - экстраверсияға қарағанда интроверсия (6,63) - жоғары
FЗ - реактивтік байсалдылыққа карағанда нәзік сезімдік (3,3)
F4 - тәуелсіздікке қарағанда бағынушылық (6,025) - фактор
Сонымен, психологиялық денсаулықтың тұлғалық ерекшеліктерден тәуелділігін зерттеуі Р.Кеттеллдің
Ал, кешенді зерттеу жұмысымыздың 5-ші кезеңінде зерттеу
А.Г.Маклаков, С.П.Чермяниннің «Көп деңгейлі тұлғалық бейімделу» сұрақтамасының бірінші
Сурет 4. Көп деңгейлі тұлғалық бейімделу
А.Г. Маклаков, С.П.Чермяниннің «Көп деңгейлі тұлғалық бейімделу» сұрақтамасының
Сурет 5. Жүйке жүйелік тұрақтылық шкаласы
Келесі шкала – моральды немесе өзгелерді қабылдау шкаласы.
Сурет 6. Өзгелерді қабылдау шкаласы
Сондай-ақ бұл шкала бойынша берілген пайыз көрсеткіштері қалыпты
Сондай-ақ мектептерде алғаш келіп түскен балалардың эмоционалды көрініс
Сурет 7. Қарым-қатынас шкаласы
Сурет 8- Тұлғалық шкаласы
А.Г.Маклаков, С.П.Чермяниннің «Көп деңгейлі тұлғалық бейімделу» сұрақтамасының келесі
А.Г.Маклаков, С.П.Чермяниннің «Көп деңгейлі тұлғалық бейімделу» сұрақтамасының соңғы
Қалғандары яғни, 75 % басымдылыққа ұмтылу деңгейі орташа
Сурет 9. Басымдылыққа ұмтылу шкаласы
Күресті қабылдау және қабылдамау шкалаларына сәйкес өзіндік және
Кілтке сәйкес зерттелушінің жауаптары тенденциясы бойынша қарастырылды: тәуелділік,
Екі топқа бөлінген жасөспірімтердің әрбір шкаладағы көрсеткіштері бойынша
Х = х1 + х2 +
n
__
Y = Y1 + Y2 +
n
_ __
Мұндағы ( Х ), ( Y
Кесте 6
Әлеуметтік-психологиялық бейімделу шкаласының стандарттық ауытқуларының көрсеткіштері
Шкалалар A S Z E J D
_
Х 82 71
_
Y
60 52 52 56 50 54
Кесте 7
Эксперимент тобы зерттеушілерінен алынған мәліметтерінің көрсеткіштері
Зерттеушілер
A S Z E J D
А.Б. 5 5 3 3 4 4
Ә.Т. 5 4 4 3 4 3
Б.Б. 4 4 4 3 4 3
Қ.А. 4 3 3 4 4 4
Ж.З. 4 3 4 3 3 3
Д.Т. 4 4 3 3 4 3
Д.А. 4 4 3 3 3 3
О.Р. 4 3 4 3 4 4
К.Г. 4 4 3 3 3 3
Ж.О. 3 4 4 3 3 3
К.Ұ. 4 3 4 3 4 3
К.Г. 5 4 3 3 4 3
Ж.Е. 3 4 4 4 3 4
Б.Д. 5 3 4 3 4 3
Қ.М. 4 3 3 4 3 3
Ж.Ж. 4 4 3 3 4 3
Ж.А. 4 3 3 4 3 3
Б.С. 4 3 3 4 3 4
Е.П. 4 3 3 4 3 3
М.Х. 4 3 4 3 3 3
82% 71% 69% 66% 70% 65%
Кесте 8
Бақылау тобы зерттеушілерінен алынған мәліметтерінің көрсеткіштері
Зерттеушілер
A S Z E J D
Б.Е. 3 3 3 4 3 4
А.А.
3 3 3 3 3 4
П.Н. 3 3 3 1 3 3
О.Н. 3 3 3 3 3 2
А.Г. 3 3 3 3 3 2
Е.К. 3 3 3 3 3 4
К.Қ. 3 3 2 2 3 2
М.Қ. 3 3 2 4 2 3
Д.Х. 3 3 3 3 2 3
Д.Е. 3 3 2 3 2 1
С.Ж. 3 3 3 4 3 3
Ш.А. 3 3 2 2 3 3
Ж.Г. 3 2 2 3 3 3
О.К. 3 2 2 3 2 3
К.П. 3 2 2 3 2 3
М.Т. 3 2 2 3 2 3
Б.А. 3 2 3 3 2 2
С.М. 3 2 3 2 2 2
Д.Ж. 3 2 3 2 2 2
Ш.Ұ. 3 2 3 2 2 2
60% 52% 52% 56% 50% 54%
А – бейімделу шкаласы
S – жүйке жүйелік тұрақтылық шкаласы
Z – моральды немесе өзгелерді қабылдау шкаласы;
E – қарым-қатынас шкаласы;
J – тұлғалық шкаласы;
D - басымдылыққа ұмтылу шкаласы.
Осы алынған орта мәндерді төмендегі формулалар арқылы статистикалық
∑( Х1+ Х2 )
Sх = ═ ――――
n - 1
∑( Y 1+ Y 2)
Sy = ═ ――――
n - 1
Sх
m x ═ ――――
n
Sy
m y ═ ――――
n
__ __
Х - Y
Sy = ═ ――――
Кесте 8
Стьюдент t – критериі бойынша алынған нәтижелерді бойынша
A S Z E J D
3.3* 3* 2.9* 2.8* 2.8* 3.7*
* - статистикалық мәнділік t > 2,6
A – бейімделу шкаласы
S – жүйке жүйелік тұрақтылық шкаласы
Z - өзгелерді қабылдау шкаласы
E – қарым-қатынас шкаласы
J – интерналдылық шкаласы
D – басымдылыққа ұмтылу шкаласы
Е. Сидоренко «Методы математической обработки в психологии» оқулығында
t > 2,6 - енді осы шкалалардың тоқталатын
t > 2,6 - бірінші шкаладан алтыншы
Біздің зерттеу жұмысымызда қолданылған әдістемелер нәтижесінде балалар интернатының
2.3 Психологиялық түзету жұмыстарының әдіс-тәсілдері және тәжірибелік-зерттеу
Мінез-құлықты түзету ауытқушылығы бар тұлғаларға психологиялық тұрғыдан әсер
Психологиялық білім интеграциясы «мінез-құлық» ұғымының тереңдеуіне алып келді.
Осы жүйедегі бұзылыстар тұлғаның мінез-құлық ауытқушылығына себеп
Девиантты мінез-құлықтың қарастырылған себептері мінез-құлық ауытқушылығы бар
конструктивті түрткінің қалыптасуы (позитивті құндылықтар, әлеуметтік талаптары орындауға
жеке тәжірибе интеграциясы;
өзін-өзі ретеуді жетілдіру;
стресске қарсы тұруды күшейту және жеке қорларын көбейту;
өмірлік маңызды біліктерді қалыптастыру;
бейімделмейтін мінез-құлықтың көрінуін ығыстыру немесе азайту;
әлеуметтік байланыстар мен тұлғаның жағымды жаңа тәжірибесін кеңейту;
әлеуметтік бейімделу деңгейін күшейту;
Мінез-құлқында ауытқушылығы бар тұлғаларға әсер ететін жеке
мінез-құлық кемшіліктерін жою;
бейімделгіш мінез-құлықты күшейту;
адекватты емес мінез-құлықты ығыстыру немесе әлсірету.
мазасыздану реакцияларын жою.
демалу қабілетін дамыту;
өзіне сенімділік қабілетін дамыту.
күшті әлеуметтік дағдыларды дамыту.
өзін реттеу қабілетін дамыту.
Психологиялық интервенция кеңес беру, педагогикалық түзету, тренинг, психотерапия
1. мінез-құлықты өзгерту түрткісін стимулдау;
2. эмоционалды құбылыстарды түзету;
3. өзін реттеу әдістері;
4. когнитивті қайта қалыптастыру әдістері;
5. мінез-құлық ауытқушылықтарын ұсыну әдістері;
6. жағымды мінез-құлық қалыптастыру әдістері;
Мінез-құлық ауытқушылығы саналы және санасыз түрткілер механизмдері жұмыс
Мінез- құлық ауытқушылығы көптеген жағымсыз эмоциялармен, әсіресе, мазасыздану,
Адамның бейімделе алмаушылық мінезі көбіне мазасыздануға байланысты.
Эмоциональды жағдайды түзету әдістерін ойын терапиясымен, шығармашылықпен (сурет
2 кезең ( 15.01.2012 - 12.02.2012). Бұл
Зерттеу нәтижесі бойынша алынған мәліметтер ескеріле отырып, тұлғаның
Олар: «Таныстыру» тренингі . Мақсаты жеке тұлғаның өзіндік
«Айту жақсы...» тренингі. Мақсаты өзіндік ашылуын, өзіндік
«Маяк медитациясы» . Мақсаты өздерінің күшті жақтарын ашуға,
3 кезең (07.03.2008-21.03.2012). Қалыптастыру кезеңінен кейін
Бұл кезеңнің мақсаты жасөспірімдердегі мінез-құлық ауытқушылығының қаншалықты түзелгенін
Зерттелушілерге Г. Роршах проективті әдісі қайта жүргізілді. Әдістеме
Кесте 9
Г. Роршах әдісі бойынша жасөспірімдердегі мінез-құлық ауытқушылығының
№ Жауаптардың аттарына сипаттама Жауаптар көрсеткіші
1 Ойлауы жақсы және абстракцияға бейім
2 зейіні тұрақсыз, ойлауы төмен 8,2(
3 зерттелушінің ассоциативті процесінің кеңдігін, оның
4 зерттелушінің эмоционалдығын білдіреді. Импульсивтілік және сананың
5 барлық адамдардың қарым-қатынасына қызығушылық- 5
6 аутизмге бейім, төмен тіл табысқыштық,
7 фантазия, құрастырушылыққа бейімділік.
Анықтау экспериментіне қарағанда қалыптастырушы экперименттің көрсеткіштері біршама төмендегенін
Сурет 10- Қалыптастыру кезеңінің нәтижелері
Жасөспірімдермен жүргізілген зерттеу жұмыстарының нәтижесі ата-аналардың балаға
Зерттеу жұмысы барысында қойылған мақсатқа қол жеткізіліп,зерттеу болжамы
Кесте 10
Оқушылардың ата-аналарының сауалнамаларының көрсеткіштері
Ата –аналарға қойылған сұрақтар. Берілген жауап көрсеткіштері.
Ия
Жоқ
1. Балаңыздың қалыпты дамуына отбасы факторы әсер етеді
2. Сіз балаңызға ескертуді көбірек бересіз бе?
3. Балаңызбен өзіңізге тең адамдай сөйлесесіз бе? 18,2(
4. Балаңыздың тәртібі- сіздің тәрбиеңіздің нәтижесі екенін ойланып
5. Балаға қоршаған ортасы өте үлкен әсер етеді
6. Сізді балаңыздың өмірі қызықтырады ма? 95.5( 4,5(
7. Кейде өз балаңызды жеккөретіндей сезім пайда бола
8. Сіздің отбасында балада теріс мінез-құлық белгілерінің қалыптасуына
Мінез-құлықында ауытқушылық белгілері көрінетін жасөспірімдермен тек арнайы
2.3 «Қиын» балалармен әлеуметтік педагогикалық- психологиялық қайта тәрбиелеу
Қиын бала оған жасалынған қандай бір педагогикалық ықпалдар
Егерде олардың ішкі жан дүниесі «табиғатын» біле-білсек, соғұрлым
әрбір қиын баланы жан-жақты зерттеп,мінез-құлықтарының бағыт-бағдарын айқындау,
әрбір баланың адамгершілік сынды тәжірибелерін құра біліп, соның
әрбір жеке адамның ерекшеліктері мен мүмкіндіктеріне және шығармашылық
Әрбір қиын балаға жинақталған мінездемелерді белгілі бір жүйеге
Әңгімелесу – оқу тәрбие процесінде ең қажетті құрал.
Қиын балалармен тәрбие жұмыстарын жүргізуге көңіл аударарлық
Қайта тәрбиелеу процесінде өз орнын тауып келе
Педагогикалық иландыру фактор ретінде оқу-тәрбие процесінде жекелеген тәрбие
Еріксіз, стихиялы түрде иландыру тәсілін қолданғанда, оны
Мақсатты түрде қиын балаларды қайта тәрбиелеудің ең басты
Соның бірі-территориялық тұрақты мекенін ауыстыру, мектеп алмастыру, қиын
Моральдық тұрғыдан айыптау әдісі. Осы тәсілдің тыйым салу
Қиын жеткіншектердің қоғамға жат қатынастарын адамгершілікті жаңа қатынастармен
Осыған орай екі жақтың, яғни қиын бала мен
Оқу-тәрбие процесінде қиын оқушыларға педагогикалық ықпалдар дара ерекшеліктерін
Мектептерде нерв жүйесі нашарлаған «қиын» балалар мен тәрбие
Қиын балаларды қайта тәрбиелеу процесіндегі әдіс - тәсілдерді
А) дайындық кезеңі – «қиын» баланың тәртібінің төмендеуіне
Б) екінші кезең – «қиын» балалар мен
В) үшінші кезең - өзгеріс кезеңі.
Г) соңғы кезең – бекіту
Қиын оқушылардың есебін алу оларды қайта тәрбиелеуде ұйымдастыру
ҚОРЫТЫНДЫ
Егеменді Қазақстанның қазіргі даму кезеңінде, яғни нарықтық экономиканың
Жасөспірімдер арасындағы қылмыстың өсуі жалпыадамзаттық құндылықтардың тұтас жүйесінің
Мінез-құлқында ауытқушылығы бар жасөспірімдердің қиыншылығы әр түрлі бағыттардың
Жасөспірімдік кезеңдегі ауытқымалы мінез-құлқының алдын алудың жалпы
Ата-аналардың басым бөлігі отбасының экономикалық жағдайын жақсарту тірлігіне
Қалыптасқан жағдай, басқа да объективтік және субъективтік себептерге
Білім мекемесі тәрбие үрдісін, сонымен қатар баланың,
Алайда, тәжірибе көрсеткендей, кейбір ата-аналардың тәрбие саласындағы арнаулы
Мінез-құлық ауытқушылығына біз арнайы зерттеу жүргізе отырып,
Мінез-құлқында ауытқушылығы бар жасөспірімдердің қиыншылығы әр түрлі
Сонымен қатар ауытқушылығы бар балаларға психологиялық көмек берудің
Біздің психологиялық-педагогикалық түзету жұмыстарын өз уақытында өткізіп тұру
Қорыта келгенде, тәжірибелік эксперименттік жұмыстардың
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
Керімов Л.К. Қиын жасөспірімдерді жеке дара қайта тәрбиелеу
Аманова И.К. Профилактика употребления наркотиков и других психоактивных
Жанғабылова А. «Қиын бала дегеніміз кім?» //Мектептегі
Байсеркеев Л.С. Нравственные основы правового воспитания школьников. –Алма-Ата:
Мамайчук И.И. Психокорекционные технологии для детей с проблемами
Райс Ф. Психология подросткового и юношеского возраста. Спб.,
Рожков М.И. Воспитание трудного ребенка, дети с девиантными
Аверин В. Психология детей и подростков СПб.: Питер,
Ақажанова А.Т. Кәмелеттік жасқа толмаған балалардың девианттық
Ананьев Б. Г. Социальные ситуации развития личности и
М.: Наука, 1997. – 544с.
Анасимова Л.Н. Профликатика пьянства, алкоголизма и наркомании среди
Захаров А. И. Как предупредить отклоненеие и поведение
Аракелов Г.Г. Учителям и родителям о психологии
Выготский Л.С. Собрание сочинений: В 6-ти т. Т.2.
Эриксон Э.Г. Детство и общество. – Спб.:
Прихожан А.М. Рабочая книга школьного психолога.
Ливнех Э., Эванс Дж. Психиатрическая реабилитация.- М.: Наука,
Аманова И.К. жас ерекшелік психологиясы. Алматы, «Тарих тағылымы»,
В.Г.Баженов, В.П. Баженова. Психолого-педагогическая диагностика
и коррекция девиантного поведения школьников. - Тараз, 2003.-
Кон И.С. Психология юношеского возраста:(Проблемы формирования личности).
Равич-Щербо И.В. Психогенетика. - М.: Логос,
Гиппенрейтер Ю.Б. Общаться с ребенком. Как? М.: ЧеРо,
Коротов В.М. Самоуправление школьников. -М. :Просвещение, 1981. -208
Макшанцева Н.В. Отклонения в поведении подростков // Социс.
Невский И.А. Проблемы отклонений в поведении детей и
Невский И.А. Учителю о детях с отклоненнями в
Патохарактерологические исследования подростков.
Под.ред.А.Е.Личко. -Л.: ЛНПИ. 1981. 106с.
Леонгард К. Акцентуированные личности. - Киев: Вища школа,
29. Бэрон Р., Ричардсон Д. Агрессия. СПб. :
30. Рожкова М.М. Воспитание трудного ребенка. Дети с
31. Реан А. Агрессия и агрессивность личности.-СПб.:Питер, 1996.-
32.Фромм Э. Анатомия человеческой деструктивности. -М.: Наука,
1994.- 230с.
33. Атраментова Л.В. Введение в психогенетику.- М.: Логос,
34. Башкатов И.П. Психология групп несовершеннолетних правонарушителей.
35. Бородин С.В. Борьба с преступностью.- М.:
36. Божович Л.И. Проблемы формирования личности. -М.:
37. Бютнер К. С. Жить с агрессивным
38. Бэрон Р. А. Агрессия. -СПб.: Питер,
39. Внешняя среда и психическое развитие ребенка /
40. Габиани А.А. Кто такие наркоманы // Социологические
41. Гелинский Я.И. Афанасьев В.С. Социология девиантного
42. Гурьева В.А. Гиндикин В.Я. Юношеская психопатия и
43. Девиантное поведение детей и подростков , проблемы
44. Змановская Е. В. Девиантология. - М.:
45. Кащенко В.П. Педагогическая коррекция: Исправление недостатков характера
46. Клейберг Ю.А. Психология девиантного поведения . -
47. Ковалева А.И. Социализация личности: норма и отклонения.
48. Коннер Р.В. Введение в семейную психотерапию. –М.:
49. Кондрашенко В.Т., Игумнов С.А. Девиантное поведение у
50. Фролов Ю.М. Психология подростка. - М.: Наука,
51. Платонов Н.М. Агрессия у детей и подростков.
52. Раттер М. И. Помощь трудным детям.
53. Самыгин П.С. Девиантное поведение молодежи. - Ростов
54. Славина Л.С. Индивидуальный подход у неуспевающий и
55. Степанов В.Г. психология индивидуального подхода к трудным
56. Фурманов И.А. Детская агрессивность: психодиагностика и коррекция.
57. Фурманов И.А. Психология детей с нарушениями
58. Шнейдер Л.Б. Девиантное поведение детей и подростков.
59 Кутейников А.Н. Математические методы в психологии. -
60. Шакурова З.А., Казанцева Э.Р. Основы математической статистики
61. Түңлікбаева Э.М. Психологиялық зерттеулерде қолданылатын негізгі ықтималды
Қосымша 1
Тіркеме А. Психологтың топпен жұмыс бағдарламасы
1. Психолог _________________________________________
2. Сыныпқа (топқа сипаттама)
- балаларға психологиялық мінездеме;
- осы сыныпта мұғалімдер жұмысына жалпы мінездеме;
- бағдарламаның мақсаты (балалармен, немесе балалармен-мұғалімдермен-ата-аналармен жұмыстың нақты
- әр ай бойынша бағдарламаны іске асыру кезеңдері;
- сыныптағы жұмыстың нәтижесін жоспарлауда жіберілетін эксперттік тексерулер.
Күні_____________
Психологтың қолы___________
Практикалық жұмыстың нәтижелері
________оқу жылында __________ сыныпта төмендегі диагностикалық зерттеу жүргізілді
1. Жүргізу уақыты ________________________________________________
__________________________________________________________тест зерттелетін сипаттамаға атау _______________________________________
2. Сыныпта (топта) жүргізілген топтық сабақтардың (тренинг) тізімі
Жүргізілу уақыты
Тренингтің аты
Сабақтың тақырыбы
3. Мұғалімдермен жүргізетін сабақтың тізімі (егер жоспарланса)
Жүргізілу уақыты
Тренингтің аты
Сабақтың тақырыбы
Сабақтың мақсаты
Қатысушылар
4. Балалармен жеке жұмыс формасының аты
Жұмыс нәтижелерінің тізімі (сыныппен жұмыста жалғастыру үшін түсінікті
Келешекте осы бағдарлама мен рекомендацияны жетілдіруге және оны
Күні ________________
Психологтың қолы ___________
Қосымша 2
Түзету (коррекциялық) жұмысы
________2006ж.
Аты-жөні (толық) ___________________________________________
Білім мекемесі ______________________________________________
Сыныбы (тобы) _____________________________________________
Маманның пікірі (жеке түзету)_________________________________
Баланың күшті жақтары_______________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
Баланың әлсіз жақтары ________________________________________
____________________________________________________________
Түзете оқыту динамикасы ____________________________аралықта
Төмендегідей өзгерістер болды: ________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
Ұсынылды __________________________________________________
____________________________________________________________
Түзете-дамыту сабақтарының бағдарламасы
1. Түсініктеме (өзектілігі, бағдарламаның мақсаты, міндеттері, адресаты, мазмұны).
2. Сабақтың тақырыптық жоспары
Тақырыбы
Мәжіліс хат
Кімге (2 дана)
Зерттеу ______________________________________________________
Мақсат _______________________________________________________
Әдіс _________________________________________________________
Жүргізілуі ____________________________________________________
______________________________________________________________
Нәтижесі______________________________________________________
______________________________________________________________
Нұсқаулар: Мұғалімдерге
Ата-аналарға
Оқушыларға
Жүргізілген күні ________________________________________________
Қолы__________________________________________________________
Психологтың қысқа хаты
Жұмыс бөліктері: Мұғалімдермен жұмыс (мақсаты);
Оқушылармен жұмыс (мақсаты);
Ата-аналармен жұмыс (мақсаты);
Жұмыс бағыттар: - Диагностикалық;
- Профилактикалық;
- Консультациялық;
- Коррекциялық.
Қорытынды.
Отбасы
Мектеп
Девиантты мінез-құлықты жеткіншектерді қайта қалпына келтіруде мектепте психологиялық
Атқаратын қызметтері
Арнайы әлеуметтік педагогикалық қызмет
Арнайы психологиялық ықпал ету
Арнайы емдік-педагогикалық қызмет
-Ортаға бейімделуге ықпал жасау;
- Баланың өз-өзіне деген сенімділігін қалыптастыру, талап қоя
-Баланың табысқа жетуін ұйымдастыру, мектепке деген дұрыс көзқарасты
-Бала құқығын қорғау және баланың өзінің құқығын білуге
-Алдын-ала психологиялық ағарту шаралары: (ата-аналармен семинар, әңгіме, пікірталас
-Психодиагностикалық жұмыстар жүргізу (әдістемелерді іріктеу);
-Отбасылық кеңес беру;
-Баланың қарым-қатынасы
-Мінез-құлық пен үйлесімді қарым- қатынасты, эмоциялық күйзелісті ойын,
-Педагогтердің арнайы психологиялық даярлығы;
-Арнайы профилактикалық тренингтер өткізу;
-Жүйкелік-психикалық күйзелісті, қорқынышты, үрейді жою;
-Фобия кезінде көмек көрсету;
Орта
Медициналық психологиялық кеңес беру комиссиясы
Жеткіншектер ісімен айналысатын мектеп инспекторы

Ұқсас жұмыстар

Тұлғаның денсаулық психологиясы

Жастардың некеге және отбасылық өмірге дайындығының психологиялық факторларын теоретикалық зерттеу

Қауіпті өндірістер және тұрмыстық факторлар

Қиын балалардың ерекшеліктерін психологиялық және педагогикалық тұрғыдан анықтау

Психологиялық - педагогикалық және қалыптастырушы эксперименттер

Кәмелетке толмағандарды жазалаудың тиімділігі

Тұлғалық факторлар

Клиент проблемасының деңгейлері

Әскери қызметкелердің әлеуметтік психологиялық адаптациясын қамтамасыз ету жолдары