ТАУАР ҚОЗҒАЛЫСЫ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
ТАУАР ТАРАТУ АРНАЛАРЫ. ӨТКІЗУДІҢ МАРКЕТИНГТІК ЖҮЙЕЛЕРІ. КӘСІПОРЫНДАҒЫ ӨТКІЗУ
1.1 Тарату арналары туралы ұғым.
1.2 Өткізудің маркетингтік жүйелері.
1.3 Кәсіпорындағы өткізу қызметінің рөлі.
1.4 Тауар қозғалысы мәселесін шешу.
КӨТЕРМЕ САУДА. БӨЛШЕК САУДА.
2.1 Көтерме сауданың мәні, рөлі және қызмет аясы.
2.2 Бөлшек сауда, оның түрлері және даму тенденциялары.
3. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ САУДА.
3.1 Халықаралық саудада салыстырмалы артықшылықты іске асыру.
3.2 Еркін сауда және протекционизм.
3.3 Протекционизмді жақтаушы және қарсылары.
3.4 Халықаралық сауда саясаты.
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ
Тарату арналары–бұл тасымалдауды, сақтауды және тәуекелді қоса алғанда,
Аралық таратушылар, делдалдар не үшін керек?
Өндірушілер өнімдерін таратуға байланысты жұмыстардың бір бөлігін неліктен
Тікелей маркетингтің көмегімен тауарлар таратудың экономикалық жағынан тиімді
Алайда өндіруші тарату арналарын өзі таба білсе де,
Делдалдарды пайдалану негізінен олардың мақсатты нарықтар тауап, оларды
ТАУАР ТАРАТУ АРНАЛАРЫ. ӨТКІЗУДІҢ МАРКЕТИНГТІК ЖҮЙЕЛЕРІ. ТАУАР ҚОЗҒАЛЫСЫ.
1.1 Тарату арналары туралы ұғымы, олардың аумағы мен
Өндірілген тауарды тұтынушыға міндетті түрде жеткізу керек. Өндірушілер
Өткізу - өнімді кеңістік пен уақыт ішінде жылжытып
Өткізу арнасына қатысушылардың міндетті қызмет аясы:
Ақпараттық – маркетингтік зерттеулер жүргізу, ақпаратты жинау және
Коммуникациялық – жарнамалық ақпаратты жасау және тарату.
Тауарларды бейімдеу–тауарларды сатып алушының талабына сай ыңғайлау (өндіріс,
Байланыстарды орнату–мүмкін болатын сатып алушылармен байланысты орнату және
Келіссөздер жүргізу – тауар меншігін иемденуге беру әрекетін
Тауар қозғалысын ұйымдастыру – тауарды тасымалдау және қоймаға
Қаржыландыру–арнаның қызмет атқаруына қажетті шығындарды жабатын қаржыны іздеу
Тәуекелге бару - өткізу арнасының жауапкершілігін өз міндетіне
Төлем жасау–тауарды өндірушіден алуға және тұтынушыға сатуға байланысты
Меншік құқығын табыстау–тауарларды иемдену құқығын бір жеке немесе
Арнаның өткізу қызметтерін тек өндірушілер де, делдалдар да
Өткізу арнасы – ол өндірушіден тұтынышыға дейін тауарды
Өткізу арналарын таңдау кезінде мынадай факторлар тексеріледі:
Өндіруші фирманың мінез–құлқы, оның мақсаттары, пайдамен табатын өткізу
Тұтынушылар, олардың саны, территориялық орналасуы, сатып алудың орташа
Тауар немесе қызмет көрсетудің сипаты, ассортименті және сапасы.
Маркетинг жөніндегі менеджердің стратегиялық шешімін тікелей немесе көтерме
Тәжірибеде өткізу арналарының тікелей және жанама деген 2
Тікелей өткізу арнасы–тауарлар мен қызмет көрсетулердің өндірушілерден тұтынушыларға
Жанама өткізу арналары–тауарлар мен қызметтердің өндірушіден тәуелсіз делдалға,
Өткізу арнасын қалыптастырудың кезінде басты мәселе оған қатысушылар
1 – суретте тұтынушы және өнеркәсіп маркетингінің
Өнеркәсіптік
маркетинг
Тұтынушы
маркетингі
Нөлдік деңгейдегі арна. Бұл арна тұтынушы мен өндірушіден
Бір деңгейлі арна. Құрамына бір делдал кіреді. Тұтыну
Екі деңгейлі арна. Құрамында екі делдал кіреді. Тұтыну
Үш деңгейлі арна. Құрамында үш делдал: көтерме, ұсақ
Бұлардан да ұзын өткізу арналары болады, бірақ олар
Өндіріске арналған тауарларды өткізудің тұтыну тауарларын өткізуге қарағанда,
Өндіріске арналған тауарларды өткізген кезде делдалдардың, (дистрибьютерлердің, агенттердің)
Қызмет көрсетуді өткізу тауарды өткізуден ерекшеленеді. Қызметтің көбі
Белгілі бір өткізу түрін қолдану, өзіндік (собственные) және
Өзіндіктер–бұлар тікелей кәсіпорынға жататын өткізу органдары. Құқықтық тұрғыдан
Кәсіпорындардың өзіндік өткізу органдарына мыналар жатады:
еншілес өткізу компаниялары.
саудалық өкілдіктер және бөлімшелер.
фирмалық дүкендер.
коммивояжерлер, дилерлер, сауда агенттері.
Өткізі жүйесінің құрылу ерекшеліктерін қазақстандық кондитерлік кәсіпорындар мысалында
Cуретте көрсетілгендей, “Рахат” ААҚ-тың облыстарда өнімін өткізумен айналысатын
“Баян сұлу” кондитер фабрикасы өз өнімнің 70%-ға жуығын
Кейбір өндірушілердің өз тауарларын сататын өзіндік бөлшек сауда
Фирмалық сауданы дамыту үшін өндірушінің өзіндік өткізу сауда
Өнімді тікелей cауда жүйесіне сату–нарыққа жылжытудың, әсіресе жаңа
“Бахус” ААҚ шығарған өнімнің 70%-ға жуығын дилерлер жүйесі
Сыртқары өткізу ұйымдары категориясына мыналар жатады:
тауарға меншік құқығы бар дербес көтерме және бөлшек
сататын тауарлардың меншікті иесі емес және коммерциялық тәуекелді
Тауар қозғалысында белгілі бір қызметтер атқаратын тұлғалар және
Өткізудің ерекше түрі ретінде әртүрлі жәрмеңкелерде, аункциондардағы, көрмелердегі,
1.2 Өткізудің маркетингтік жүйелері.
Өткізудің маркетингтік жүйелерінің түрлері өткізу арналарының құрылымына байланысты
Дәстүрлі–бұған тәуелсіз өндіруші, бір немесе бірнеше көтерме немесе
Тік маркетингтік жүйелер (ТМЖ). ТМЖ алдыңғы қатарлы өткізу
ТМЖ–ның корпоративтік, келісімді, басқарылатын деген негізгі үш типі
Корпоративтік ТМЖ негізінде өндіріс пен өткізудің кезеңдері және
Келісімді ТМЖ–үлкен коммерциялық жетістікке жету мақсатында, арна қатысушылары
Көтерме сатушы ұйымдастырған, бөлшек саудагерлердің өз еркімен бірігуі.
Бөлшек саудагерлердің кооперативтері. Бұл–көтерме сатып алу ұяшығын құрайтын,
Франчайзинг–келісімді ТМЖ-ға кіреді. Ол кәсіпкер өз тауарларын сату
Франшизаны алушы заңды түрде тәуелсіз және өзінің іс
Франшизаның дамуы мынадай шарттарды талап етеді.
Тұтынушы қайталай алатын дәлелді бизнестің сәттілігі;
Жоғары сапалы тауарлар мен қызметті өткізу.
Ноу–хауды тұтынушыға табыстау және оны бизнес жүргізу әдісіне
Франчайзер мен франшизиант арасында ұзақ қатынастардың болуы, бизнес
Әлемдік тәжірибеде франчайзингтің мынадай типтері қалыптасты:
Өндіруші мен бөлшек саудагер арасындағы франчайзинг. Мысалы, “Форд”
Өндіруші мен көтерме саудагер арасындағы франчайзинг. Мысалы: “Coca
Көтерме және бөлшек саудагерлер арасында. Мысалы, ойыншықтар сататын
Дистрибьютор және қызмет көрсету фирмасы арасындағы франчайзинг. Әлемнің
Бизнестің бұл түрін Достастық елдері ішінен бірінші болып
Басқарылатын ТМЖ-де осы жүйенің бір мүшесінің шамасы мен
ерекше жеңілдіктердің бар болуы (өткізудің эксклюзивті құқығы, франчайзингтік
басқа мүшелерге экономикалық билігі (сатушы маркасының бәсекеге қабілеттілігі);
жүйенің басқа мүшелерін иемдену және басқарудың заңды күші
өткізу жүйесінің біреуінің ресми емес лидерлігін ерікті түрде
өндірушінің эксперттік артықшылығы, мысалы, өнімнің сапалық және функционалдық
Көп уақыт бойы әлгілі өндіруші өткізу арнасының капитаны
Қазіргі замандағы өткізу стратегиясына тән өзгерістер болып көлденең
Фирма белгілі бір немесе әртүрлі нарықты қамту, сату
Қазақстанда көптеген компаниялар бірнеше жүйеден тұратын аралас өткізу
Қазақстанның “Рахат” кәсіпорны өзінің нарық үлесін молайту мақсатында
“Рахат” ААҚ өз өнім көлемінің тең жартысын ең
Кез келген кәсіпорынға өз өнімін ірі клиенттерге үлкен
Өткізу арнасының менеджменті таратуды жоспарлау өткізу арнасының тиімді
Өткізу арнасының әрбір мүшесі өзінің қызметін орындау кезінде
Арна құрылымын анықтау 4 түрлі шешімді қабылдауды талап
Өткізудің қарқындылығы, нақты тауар мен нарықтың толығу деңгейіне
Экскюзивті өткізуде өндіруші жеке делдалға осы географиялық ауданда
Франчайзинг–эксклюзивті өткізудің ерекше түрі. Іріктеп таңдап (селективті, избирательный)
Қарқынды өткізу арзан және жиі сатып алынатын өнімдерді
Делдалдарды таңдаудағы ең басты критерий–олардың нарықты аз шығынмен
1.3 Кәсіпорындағы өткізу қызметінің рөлі.
Кәсіпорынның өткізу қызметі–компанияны тұтынушылармен тығыз байланыстарын буын. Өткізу
Компанияда ішкі және сыртқы немесе “далалық” өткізу қызметтері
1.4 Тауар қозғалысы мәселесін шешу.
Тауарлар қозғалысының сатушылар қолданатын жүйесі тұтынушыларға өте күшті
Тауарлар қозғалысы бұл өздерінің артықшылық жақтары мен тұтынушылар
Тауарлар қозғалысында негізгі шығындарға тауарларды тасымалдауға, қоймада сақтауға,
Тауарлар қозғалысы жүйелерін жетілдіру есебінен қосымша клиенттер тарта
Тауар қозғалысының мақсаты
Көптеген фирмалар өздерінің алдына тауарлар қозғалысын қамтамасыз етуі
Тауарлар қозғалысының шығындары бір–біріне жиі байланысты, кері пропорционалды
Экспедициялық–көлік қызметінің меңгерушісі тауарларды ұшақпен емес, темір жолмен
Шығынды азайту үшін жөнелту бөліміндегілер арзан контейнелерді пайдаланады.
Тауарлар қорын жасау қызметінің басқарушысы сақтауға аз шығын
Тауарлар қозғалысын ұйымдастыру қызметі үлкен қиындықтармен жүргізілетін болғандықтан,
Тауарлар қозғалысының жүйесін жасау клиенттердің қажеттерін зерттеу мен
тауардың дер кезінде жеткізілуіне;
жеткізушінің клиенттердің шұғыл қажеттілігін қанағаттандыруға әзір болуына;
тиеп–түсіру жұмыстарын істеген кезде тауарларға аса ептілікпен қарай
жеткізушінің бүлінген тауарларды қайтарып алып, басқасына ауыстырып бере
жеткізушінің клиенттердің мүддесі үшін тауарлардың материалдық қорын сақтай
Фирма осы түрлі қызметтердің маңыздылығын клиенттердің көз алдында
Техникалық қызмет көрсетуге жататын өзінің стандарттарын зерттеп жасаған
Тауар қозғалысының кешенді мақсаттарын жасап алған соң фирма
Тапсырыс берушілерімен қандай жұмыс істеу керек? (тапсырысты орындау).
Тауарлық – материалдық қорды қалай сақтау қажет (қоймаға
Қандай қор үнемі қолда болуы керек? (тауарлық–материалдық қор).
Тауарларды қандай тиісті тәсілмен жөнелту керек? (тасымалдау).
Тапсырыстарды орындау.
Тауар қозғалысы клиенттерден тапсырыс алған сәттен басталады. Тапсырыстар
Бұл іс–шаралар тез арада жүзеге асырылса, фирма да,
Қоймада сақтау.
Қай фирма болмасын тауарларды өткізгенге дейін сақтауы керек.
Фирма өзіне қанша қойма қажет болатынын шешіп алуы
Кейбір фирмалар тауарлар қорының бір бөлігін кәсіпорынның өзінде
Фирмалар ұзақ мерзім сақтауға болатын және транзитті қоймаларды
Тауарлық–материалдық қорларды ұстау.
Тауарлық–материалдық қорлардың мөлшерін қалыпты деңгейде ұстау тұтынушылар талабын
Тасымалдау.
Маркетинг жөніндегі мамандар өздерінің фирмалары тасымалдауға байланысты қандай
Тауарларды қоймаларға, дилерлерге және тұтынушыларға жеткізу үшін фирма
ТЕМІР ЖОЛ ТАСЫМАЛЫ. Темір жолдар елдің ең ірі
СУ ЖОЛЫ ТАСЫМАЛЫ. Тауарлардың едәуір бөлігі кемелерге және
АВТОМОБИЛЬ КӨЛІГІМЕН ТАСЫМАЛДАУ. Автокөлік жүк тасымалының үлесі ұдайы
ҚҰБЫР АРҚЫЛЫ ТАСЫМАЛДАУ. Құбыр өткізгіштер мұнай, тас көмір
ӘУЕ ЖОЛЫМЕН ТАСЫМАЛДАУ. Әуе жүк тасымалының тарифтері темір
Көлік түрін таңдау.
Белгілі бір уақытта тауар жеткізу жолын таңдағанда, жөнелтуші
Контейнерлендірудің нәтижесінде жөнелтушілер көп ретте тасымал көліктерінің бір
Алда жалпы шығындарды тым аз мөлшерде жұмсай отырып,
КӨТЕРМЕ САУДА. БӨЛШЕК САУДА.
2.1 Көтерме сауданың мәні, рөлі және қызмет аясы.
Көтерме сауда қызметі–тауарларды үлкен көлемде өндірушілерден сатып алып,
Тәуелсіз ұйымдар–тауарларды өз иелегіне сатып алып кейін оларды
Қазақстан Республикасында “Әсем - ай”, “Қант орталығы” компаниялары
Көтерме саудагерлерді мына жағдайларда таңдау тиімді болады:
егер нарық шашыраңқы болса, әрбір географиялық аймақтағы өткізу
әдетте көтерме саудагерлердің (делдалдардың) саны, өндірушінің аймақтық жиынтық
бұйым өнеркәсіптің көптеген салаларындағы тұтынушыларға өткізілуі тиіс, олардың
тұтынушылар өнімді ұсақ партиялармен сатып алатын болса.
Тәуелді–бұл тауарға меншік құқығы жоқ, бірақ орындаған қызметтері
Тұтынушыларға толық циклді қызмет көрсететін көтерме саудагерлер. Өз
Тұтынушыларға шектеулі циклмен қызмет көрсететін көтерме саудагерлер. Бірінші
Cash&Carry компаниялары (ағылшын аудармасы–төле де, алып кете бер).
Көтерме саудагерлер–коммивояжерлер. Ұзақ сақталмайтын, тез бұзылатын (ет, сүт,
Көтерме–брокерлер. Олардың негізгі қызметі–сатушы мен сатып алушыны кездестіру.
Агенттер–ол сатушының немесе сатып алушының мүддесін қолдайды, жұмыстары
Өндірушілердің агенттері–бірін–бірі толықтыратын тауарлары бар бір немесе бірнеше
Cату агенттері. Жасалған келісім – шарт негізінде өндіруші
Комиссионер агенттер. Тауарларды сату мәмілерінен жасап, тауарды иемденеді.
Агенттер және брокерлер–тауарды сату–сатып алуға ықпал етіп, оның
Көтерме саудагерлер–консигнаттар. Олар бакалейлік гастрономдық дүкендерді, бөлшектеп сатушыларды
Өндірістік кооперативтер. Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіретін және жергілікті
Сауда маклерлері. Өндіріс құралдарының көтерме нарығында және жылжымайтын
Сөрелі джобберлер. Бөлшектік сауда (супермаркеттер, және т.б.) мен
2.2 Бөлшек сауда, оның түрлері және даму тенденциялары.
Бөлшек сауда–түпкі тұтынушының жеке қолдануы үшін тауарды сату
Бөлшек сауданың тарихы 20–жылдары өндіріс шығарған барлық заттарды
Бөлшек сауданың қызметтері оның мақсаттарымен анықталады.
Тауарды сатып алу мен оның ассортиментін қалыптастыру;
Тұтынушылардың сұранысын, талғамын, қалауын зерттеу;
Өндірушіні оның өніміне деген сұраныс барында туралы ақпаратпен
Тұтынушыларға тауардың сапасы мен ерекшеліктер туралы ақпарат беру;
Қызмет көрсету. Кәсіптік түрде қызмет көрсету және жеке
Бөлшек сауда түрлері меншік нысандары бойынша–мемлекеттік және жеке
Бөлшек дүкенлер типтері.
I. Өткізетін өнімдердің түрлеріне байланысты бөлшектік дүкендер азық–
II. Тауарлық ассортимент бойынша дүкендердің мынадай типтері бар:
Супермаркетттер–үстеме бағасы жоғары емес, алуан түрлі тауар ассортименті
Cуперстолар. Cауда ауданы орта есеппен 3 – тен
Гипермаркеттердің сауда ауданы 10 мыңнан 50 мыңға дейін
Cash&Carry дүкендері. Ауданы–400 шаршы м. жоғары. Жұмыс күшін
Арнаулы дүкендер–тауарлардың жеке топтарын алуан түрлі ассортиментін ұсынатын
Универмагтар. Басқаларға қарағанда сан алуан тауар түрін ұсынады.
Көпшілікке арналған тауарлар дүкендері. Бағасы универмагтар мен арнайы
Ыңғайлы дүкендер. Үй жанында орналасқан, күні–түні жұмыс істейтін,
III. Бағасы бойынша дүкендердің келесі түрлерін көрсетуге болады:
Дисконты дүкендер (“Tagret”). Тұтынушы өзіне - өзі қызмет
Койма клубтары. Қоймаға ұқсас ғимаратта орналасқан, қызметтері ықшамдалған
Қойма–дүкен. Қойма–клубтарына ұқсас. Бағасы біршама арзан (кемітіп сатады),
IV. Қызмет көрсету түрі бойынша бөлшек сауданың мынадай
Пошта арқылы сату (“Директ - мейл”);
Автоматтар;
Тапсырыстар қызметі;
Шығарып сату саудасы.
Сауданың осы аталған түрлерінің мәні туралы тікелей маркетинг
V. Жеке меншікке байланысты бөлшектік сауда мынадпй түрлерге
Корпорациялық жүйе–екі не одан да көп бөлшек саудагерлердің
Ерікті жүйелер-әйгілі саула маркасымен сауда жасайтын бөлшек дүкендер
Тұтынушылар кооперативтері. Тұтынушылар иелегіндегі дүкен кооператив мүшелерінің қаражаттарына
Франчайзингтік ұйымдар.
Дүкеннен тыс бөлшек сауда.
Дүкеннен тыс бөлшек саудаға тікелей маркетинг, жеке сату,
Тікелей маркетинг–қазіргі кездегі жаңа технология мен бұқаралық ақпарат
пошта немесе телефон арқылы жүргізілетін бөлшектенген сауда. Ол
ә) каталог бойынша тапсырыс алу саудасы. Сатушының әдетте
1. Дербес сауда.
- Шығарып сату саудасы. Кейбір тауар ерекшеліктеріне байланысты
- Көп деңгейлі (желілік) маркетинг. Бұл клиентке қызмет
Маркетингілік логистика. Сұраныстарын неғұрлым тиімді қанағаттандыру мақсатымен өндіріс
Тапсырысты өңдеу. Маркетингтік логистика сатып алуға арналған тапсырыстан
Қоймаландыру. Тауарларды сақтау қажеттілігі өндіріс пен тұтыну циклінің
- Материалдық қорды уақытша орналастыру және сақтау.
- Материалдық ағынды өзгерту.
- Қызмет көрсету жүйесін логистикалық сервиспен қамтамасыз ету.
Фирманың өзіндік және жалға алған қоймалары болады. Қойма
тапсырылған өнімнің саны;
өнімнің тапсырылған мерзімі;
күтпеген жағдайларға байланысты жасалған қордың көлемі (жұмсалмайтын қор);
қойманы пайдалануға кететін шығын.
Қойма жүйесі логистика жүйесінің бір элементі болып табылады,
Қорлар. Басты міндет–қорлардың оңтайлы деңгейін құрау, өйткені қордың
Тасымалдау көлік құралын таңдағанда тасымалдаудың шығыны мен жылдамдығын
көлік түрлерін таңдау;
тасымалдау барысын қоймалық және өндірістік процеспен біріктіріп жоспарлау;
әр түрлі көлікпен тасымалдау процесін бірлесе жоспарлау.
қоймалау және тасымалдау процесін технологиялық бірлікпен қамтамасыз ету.
тиімді жеткізу маршруттарын анықтау.
Тауарды тасымалдауда фирма темір жол, су, автомобиль, әуе,
Тұтынушыларды қанағаттандыру деңгейі тауарды бағытталған жәріне уақытында жеткізумен
Егер осы аспектілердің бәрі толық және кешенді түрде
3. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ САУДА.
3.1 Халықаралық саудада салыстырмалы артықшылықты іске асыру.
Әлемдік шаруашылық–экономиканың ең қозғалмалы бөлігі. Қазақстан Республикасы әлі
Нарықтық реформалар арқылы түбінде біз де әлемдік шаруашылыққа
Барлық елдерде де халықаралық сауда күнделікті өмірдің бір
Біздің бәріміз де басқа елдерде жасалынған тауарлар мен
Енді осыны қарап көрейік.
Елдер бір–бірімен сауда жасауда ең алдымен келісімдерден пайда
Көптеген мемлекеттер сонда да артықтық жағдайға жете алған
Бұған жауапты бұдан 200 жыл бұрын ағылшынның атақты
Салыстырмалы артықшылық, немесе өндірістегі салыстырғандығы төмен шығындар, мемлекеттер
Салыстырмалы артықшылық–халықараралық сауданың басты қозғаушы күші. Елдердің бір–бірімен
Өндіріс шығындарындағы айырмашылық өндіру әдістерінің түрлі болулары мен
Сөйтіп, қорытынды жасайтын болсақ–шаруашылықты рационалды енгізу –белгілі бір
Ұлыбритания салыстырмалы артықшылықты–тракторды шығарудан, жарылғыш заттарды, бояулар, жүн
Салыстырмалы шығындарға (артықшылық) негізделген мамандырылу, елдегі ресурсты барынша
Экспорт–тауарды басқа бір елге сатуға немесе басқа елдерде
Пайданы алу көлемі осы тауардың ұлттық және әлемдік
Импорт–шет елден елдің ішіне тауарларды әкелу. Импорттау кезінде,
Экспорт пен импорттың жалпы сомасы шетелдермен жасайтын сыртқы
Халықаралық сауда екі жаққа да тиімді болып келеді.
Тіпті көлемі жағынан шағын Голландия секілді елдің өзі,
Әлемдегі көптеген елдер өздеріндегі жақсы жағдайлары үшін сыртқы
3.2 Еркін сауда және протекционизм.
Еркін халықаралық сауда–ұлттардың жақсы тұрмыс халдерінің өсуінің көзі.
Мұнда импортерлер мен экспортерлердің тай–таластығы қозады да, артынан
Баж салығы (тариф)–елдің ішіне сатуға әкелінетін шет елде
Импорттық тауар иесі, әрине, баж салығын төлеп болғаннан
Тарифтің әсерінен барып, тұтынушылардың хал–жағдайы төмендейді. Бірақ мұның
Мемлекет алған салықтық төлем кейіннен әртүрлі мақсаттарға пайдалануы
Ішкі рынокты қорғау үшін, қазіргі мемлекеттер сыртқы сауданы
Тарифтен тыс 50–ден артық шектеулер бар, оларға жататындар:
Барлық тарифтік емес кедергілердің ішінен кеңінен тарағаны “импорттық
Импорттық квота, тарифке қарағанда мемлекет үшін ұнамды келеді,
Импорттық квотаны, тағайындау қиындық келтірмейді. Квоталар баж салығы
80–жылдары АҚШ үкіметі Жапониядан келетін автомобильдерге импорттық квота
Қантқа делінген импорттық квотаны АҚШ енгізді де, экспортқа
Сөйтіп импорттық квотаның тұрмыс–халге тигізетін әсерінен талдау барысында
Сыртқы сауданы ғана шектеп қою болмайды, сондай–ақ экспорты
Экспорт бойынша көбінесе қарыз беру саясаты қолданылады. Бұл
80–жылдары АҚШ үкіметі бірнеше шет елдік фирмаларды өздерінің
Бәсекелік жасаушы (импортпен) фирманың қысымымен, демпингті нақты дәлелдеп
Осындай шараны қолдануды халықаралық демпингке қарсы заңмен жасады.
Жаңадан болған саудалық бөгет түрі өз еркімен экспорттық
Осы секілді АҚШ–тың Жалпы рынокпен өзбетімен келісімге келуі.
Тарифтік және тарифтік емес халықаралық шектеулердің бір ортақ
Протекционизм өте қымбатқа түседі. Әлемдік банктің зерттеуі бойынша,
Мұнан түйетініміз жұмыскерді қайта оқытып, дайындау мен қайта
3.3 Протекционизмді жақтаушы мен қарсылары.
Сыртқы сауда саясатында, еркін сауданың артықшылығы көрініп тұрғаны
Сонда протекционистер сауда кедергілерін ақтау үшін алдарына нені
Протекционистердің ең кен тараған дәлелі импортпен бәсекеге түсе
Жас саланы қорғау қажеттілігі жөніндегі аргументі бойынша, нашар
Мысалы, соғыстан кейінгі жылдардағы Жапония ұлттық автомобиль жасауды
Қазіргі кезде, Жапония өзінің жас компьютерлік кәсіпорындарын қорғау
Жас салаларды қорғау қажеттілігі жөніндегі дәлелдер әлі де
Әлемдік өндіріс пен саудада жаңа өнімдер үлесінің артуы,
Сондықтан уақытша ғана бәсекелестік жағдайда басқа елдерге жете
Бірақ еркін сауданы жақтаушылар, отандық өндірісті дамытуды ынталандырудағы
Жапония, мысалы, өзінің компьютерлік кәсіпорнын қорғау үшін (бәсекелестерінен)
Ұлттық қорғаныс. Тарифтің дұрыстығын жақтайтын тағы бір аргумент
Жай, бейбітшілік жағдайда, тариф стратегиялық запасты құру үшін
Ол тек отандық өнімдерді басқа шет елдермен салыстырғанда,
Қор жасау мен табиғи ресурстарды дұрыс пайдаланудың өзі
Тариф жөніндегі басқадай қалған аргументтер–жас салаларды қорғау немесе
Тарифты толық ақтайтын жағдай, тек ел әбден кедей
3.4 Халықаралық сауда саясаты.
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі кезең халықаралық сауда процестерінің
1947 жылы 23 ел протекционизмге қарсы бағытталған Тарифтер
Қазіргі кезде бұл келісімге 100 ден артық ел
ГАТТ іс–қимылдарынан басқа кейінгі қырық жыл ішінде көптеген
Бұлардың ішіндегі ең белгілі болғаны–Европалық экономикалық қоғамдастық (ЕЭС)
АҚШ–да осындай келісімді өзінің ірі сауда серіктісі Канадамен
Халықаралық сауда орбитасына жаңадан дамый бастаған елдер тартыла
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта айтқанда тарату арналарын табу жолы–басшылықтың ең күрделі
Өнім өндірушілердің көпшілігі өз тауарларын аралық таратушылар (делдалдар)
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. Есімжанова С.Р. Маркетинг.Оқу құралы. Алматы Экономика
2. Ассель Г. Маркетинг: принципы и стратегия: Учебник
3. Багиев Г.Л. и др. Маркетинг: Учебник для
4. Голубков Е. П. Маркетинговые исследования: теория, методология
5. Голубков Е. П. Основы маркетинга. - М.:
6.Ілиясов Д.Қ. Маркетинг: теориясы мен практикасы: Оқу кұралы:
7.Котлер Ф. Маркетинг негіздері.
8.Ламбен Жан-Жак. Стратегический маркетинг. Европейская перспектива / Пер.
Маркетинг: Учебник / Под ред. Э.А. Уткина. -
Маркетинг: Учебное пособие /Под ред. Н.К. Мамырова. -
Нысанбаев С.Н, Садыханова Г.А., Маркетинг негіздері, А.: Қазақ
Фатхудинов Р.А. Стратегический маркетинг: Учебник. - М.: ЗАО
13.Мамыров Н.К. Маркетинг. Алматы, Экономика, 1999
14. Назарбаев Н. Казахстан 2030: Процветание, безопасность и
3
Өндіруші
Агенттер
Дистрибьюторлар
Тұтынушылар
Көтерме сатушылар
Бөлшек сауда сатушылары
Түпкі тұтынушылар
1 – сурет. Тұтыну тауарларының өткізу арналары
Кәсіпорын өткізу бөлімі
Сауда үйлері
Сауда өкілдері
Көтерме саудагерлер
Бөлшек сауда
Фирмалық дүкен
Еншілес кәсіпорындар
Алаңды жалға алу
Ұсақ көтерме сауда дүкені
2 – ші сурет. Қазақстан кондитерлік кәсіпорындарының өнімін
“Рахат” ААҚ
“Қарағанды конфеті” ____
“Баян сулу”
Тауар қозғалысы
Ақшаның пайда болуы және мәні жайлы
Тауар қозғалысы процестерін ұйымдастырудың теориялық аспектілер
Ақша қызметтері және олардың қазіргі жағдайдағы дамуы
Ақша жүйесі жайлы
Ақша айналысының заңы және оны реттейтін институттар жайлы
Фирманың тауарын жылжыту арналары
Ақшаның шығу тегі қажеттілігі және экономикалық мәні
Ақша несие банк
Ақшаның мәні мен атқаратын қызметі