Банк жүйесі
ҚР-ның банк жүйесі: ХХІ
МАЗМҰНЫ
Кіріспе.............................................................................................................3-4
1 Банк жүйесі.................................................................................................5-12
1.1 Банктердің пайда болуы мен дамуы............................................5
1.2 Банктің мәні және оның қызметтері............................................6
1.3 Банк жүйесі – нарықтық экономиканың маңызды
2 Қазақстандағы банк жүйесінің даму тарихы............................................13-17
2.1 ҚР банк жүйесінің даму тарихы..................................................13
2.2 Қазақстандағы банктік реформа...................................................14
3 Екі деңгейлі банк жүйесін құру.................................................................18-29
3.1 Ұлттық банк – Қазақстан Республикасының Орталық
3.2 Банк жүйесінің екінші деңгейінің
Қорытынды......................................................................................................30
Қолданылған әдебиеттер тізімі......................................................................31-32
Кіріспе
Бүгінгі таңда Қазақстан экономикасы, соның ішніде ақша-несие және
Жаңа банк механизімінің құрылуы өркениетті әлемде кабылданған және
Бірқатар ғалымдардың пікірінше, алғашқы банктер капитализм дамуының мануфактуралық
«Банк» сөзі «үстел» мағынасын беретін италияндық «banco» сөзінен
Алайда ақшаның табиғатын валюталарды айырбастау бойынша операциялармен қатар
Банктің мәнін ашпас бұрын, алдымен оның осы заманғы
Кейбіреулер оны мекеме, енді біреулері оны ұйым, үшінші
Ол банк мәнін зерделеудің мынадай әдістемелік негіздерін ұсынады:
- банк мәнін макродеңгейде оның
- оның мәнін
- банктің мәнін ашып көрсету
- банк мәнін ашып көрсету
Банктің мәні банктердің тұрпаттары мен түрлеріне карамастан бірыңғай
Банк өзіндік ерекшелігі бар кәсіпорын ретінде материалдық өндіріс
1 Банк жүйесі
1.1 Банктердің пайда болуы мен дамуы
Ғалымдардың пікірінше, біздің эрамызға дейінгі VI ғасырларда Ежелгі
Тарихшылардың пікірі бойынша бұл операциялар жеке тұлғалармен де,
Храмдар негізгі ақшалай операциялармен қатар қарыз (ссуда) берумен
Сол уақытта-ақ адамдар көп мөлішерде жинақталған ақшаның айналысқа
Міне, осы уақытша несиені жоғары пайызбен беретін өсімқорлық
Храмдар, өсімқорлар, сауда үйлері және сауда-саттық агенттіктері жүзеге
1619 жылы Венеция қаласындағы қоғамдық серіктестік жиробанк (латынша
Амстердамда айырбастаушы банк құрылды, содан соң ол депозиттік
Ежелгі банктердің несие операцияларымен катар трансферит деп аталатын
Осылайша, несие, ақша және есеп айырысу операциялары бір
XVII ғасырдың 40-шы жылдарынан бастап, банктердегі эмиссиялық операциялар
1846 жылы Германияда жергілікті 33 эмиссиялық банктерді біріктірген
Ресейде банкісі мемлекеттік тұрғыдан дамиды, ал жекеше эмиссиялык
XX ғасырдағы 90-шы жылдардың басына дейін Қазақстаның банктері
1.2 Банктің мәні және оның қызметтері
Банктің мәнін ашпас бұрын, алдымен оның осы заманғы
Кейбіреулер оны мекеме, енді біреулері оиы ұйым, үшінші
Ол банк мәнін зерделеудің мынадай әдістемелік негіздерін
ұсынады:
- банк мәнін макродеңгейде оның
- оның мәнін
- банктің мәнін ашып көрсету
- банк мәнін ашып көрсету
Банктің мәні банктердің тұрпаттары мен түрлеріне қарамастан бірыңғай
Банк өзіндік ерекшелігі бар кәсіпорын ретінде материалдық өндіріс
Банктің қызмет көрсету саласындағы негізгі өніміне заттай өндіріс,
Банктің уақытша пайдаланылмайтын, шоғырланған бос (еркін) ресурстары ұдайы
Банк өнеркәсіп және сауда кәсіпорындарынан өз өнімінің өзіндік
Банктің мәні оның құрылымымен тығыз байланысты. Банкке өзіндік
- банк капиталы сауда және
- өз өнімінің сипатымен басқа
- банк ісі мен банкті
- банк техникасын, үй
Банктың өзіндік ерекшілігіне, оның негіздеріне және банк құрылымына
Банк оның (банк) жүйесінің негізгі элементі болып табылады.
- оған біртұтастың органикалық бөлігі
- бірыңғай заң аясында, қоғамның
- өзін-өзі реттеуге,
Банк теориясының маңызды мәселесіне оның қызмет ету аясы
О.И. Лаврушин банктің 3 кызмет ету аясын былайша
Кейін пайдаланылуы үшін қаражатты жинау процесі тек банктерге
- шоғырландырылған уақытша бос бөтен
- шоғырландырылатын және қайта
- қаражатты шоғырландыру тек арнайы
Екінші қызмет - ақша айналымын реттейтін қызмет. Банк
Үшінші қызмет - делдалдық қызмет. Бұл арада банктің
Оған теренірек үңілуі қажет. Банктер арқылы ақшалай қаражат
1.3 Банк жүйесі – нарықтық экономиканың маңызды
Банк жүйесі несие жүйесінің негізгі буыны, нарықтық экономиканың
Кез келген жүйе барлық қажетті элементтер мен қажетті
Банк жүйесіне бұл принциптердің де тікелей қатысы бар.
Бұл элементтер бір-бірімен өзара әрекеттеседі, бір-бірін органикалық
Банк жүйесі құрамдық бөлік ретінде үлкен жүйе -
Банк жүйесі белгілі бір өзгешіліктер мен белгілерге ие.
1. Банк жүйесінің элементтері жоғарыда айтып кеткенімдей,
2. Банк жүйесі өзінің құрамдық
3. Банк жүйесі элементтерді
4. Банк жүйесі динамикалық жүйе болып табылады.
5. Банк жүйесі «жабық» тұрпаттағы жүйе ретінде
6. Банк жүйесі өзін-өзі реттейтін, «өзін-өзі ұйымдастыратын»
7. Банк жүйесі - басқарылатын жүйе. Ол
Осы аталған белгілердің барлығы Қазақстанның банк жүйесіне тән.
1. Қазақстан Республикасы (ҚР) екі деңгейлі
2. Ұлттық банк мемлекеттік орталық банкісі болып табылады
3. ҚР Заң актілерімен анықталған айрықша
4. Шетелдік қатысушылар банкісі - екінші
5. Мемлекетаралық банк - халықаралық келісімшарттың
Банк жүйесіне, сонымен бірге, банк операцияларының жекелеген түрлерін
О.И. Лаврушин банк жүйесінің жеті белгісін былайша бөліп
- бірыңғай мақсатқа
- өзіндік ерекшелігі бар;
- элементтерді өзара алмастыруға қабілетті;
- динамикалық жүйе болып табылады;
- «жабық тұрпат» жүйесі ретінде
- өзін-өзі реттейтін жүйе сипатына
- баскарылатын жүйе болып табылады.
Әлемдік іс-тәжірибе тарихында банк жүйесінің бірнеше тұрпаты болған:
- банктің орталықтандырылған бөлу жүйесі;
- нарықтық банк жуйесі;
- өтпелі кезең жүйесі.
Банк орталықтандырылған бөлу жүйесі бұрыңғы КСРО-да және социалистік
Осы жүйеге қарама-қарсы нарықтық банк жүйесі банктерге мемлекеттік
Банктердің саны он және одан да көп есеге
Банк жүйелерінің дамуы елдегі саяси жағдай мен экономикалық
- мамандандырылған банк
- барлык несие институттарына әр
2 Қазақстандағы банк жүйесінің даму тарихы
2.1 ҚР банк жүйесінің даму тарихы
Кеңес үкіметі кезінде Қазақстанның өзінің банктік жүйесі болған
Ресейдің Мемлекеттік банкі (өз кызметін 1860 жылы бастады)
Акционерлік коммерциялық банктер (47 банк 743 филиалымен) қарыз
Орта және ұсақ буржуазиялық қызмет көрсету үшін мынадай
Несиелік мекемелердің ішінен, әсіресе, деревнялардағы дәулетті адамдарға қызмет
1917 ж. Қазан революциясынан кейін банк ісін ұйымдастыруда
Кеңес үкіметінің алғашқы жылдарында мемлекеттік банктермен бірге: кооперативтік
1922 жылдан бері сауданы, өнеркәсіпті несиелендіру үшін өзара
Өнеркәсіп және электр шаруашылығынын несиелендіру банкі - өнеркәсіп
Социалистік жер белінісін қаржыландыру банкі (ҚСРО Ауыл шаруашылық
Кооперация кұрылысын күрделі қаржыландыру банкі (Всекомбанк) жалпы Ресейлік
Коммуналдық және тұрғын үй құрылысын қаржыландыру банкі (Цекомбанк)
Барлық салалық банктер саланы қаржыландыру және ұзақ мерзімді
2.2 Қазақстандағы банктік реформа
Қазақстан Республикасының экономикасы нарықтық қатынастарға көшу кезеңінде несиені
Қазақстан Республикасында
Бұдан басқа, бұрыңғы жүйе мекемелер мен кәсіпорындар
1992 жыл ішінде Қазақстанның экономикасына несиелік салымдардың көбеюі
1993 ж. Ұлттық банктен 7,5 млрд теңге сомасында
Ұлттық банкінің несиені қайта қаржыландыру тәжірибесінің жетіспеушілігі келесіде:
Мемлекеттік кәсіпорындар мұндағы арзан несиелерді алып, көбінесе оларды
Арнайы банктердің өздерінің кәсіпорындарын олардың өтімділігін ескермей, тікелей
Төменгі пайыз мөлшерлемесінің саясаты жинақ ақшаларды банктерге толық
1993 ж. мақсаты үкіметтік бағдарламаларға берілетін ор-талықтандырылған несиелер
Ұлттық банк кәсіпорындар қарыздарының жаппай есеп айырысуын (клиринг)
Дегенмен жоғарыда аталған несиелер кәсіпорындардың қаржылық жағдайын жақсартуға
Несиелік жұмсалымдардың жалпы сомасында мемлекеттік емес қарыз бюджетінің
Нәтижесінде несиелік жұмсалымдар құрылымы әлдеқайда нашарлады, мерзімі өтіп
1992 ж. Республикада басталған төлемсіздік дағдарысы кәсіпорындардың қаржылық
Ұлттық валютаның енгізілуі сәтінен бастап, 1995 жылға дейін
3 Екі деңгейлі банк жүйесін құру
3.1 Ұлттық банк – Қазақстан Республикасының Орталық
Қазақстан Республикасының Орталық банкі еліміз тәуелсіздік алғаннан соң
Ол республикадағы банк жүйесінің жоғары (бірінші) деңгейіндегі банк,
Ұлттық банк - заңды тұлға, дербес балансы бар,
Қазақстан Ұлттық банкі Қазақстан Республикасы заңдарының негізінде өзінің
Ұлттық банктің негізгі міндеті - ұлттық валютанын ішкі
• ақша айналымы, несие, банктік есеп
• ақша, несие және банк
• несие берушілер мен салымшылардың, сондай-ақ
3.2 Банк жүйесінің екінші деңгейінің
"Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы" республика
Ұлттық банктің статистикалық
Қазіргі Қазақстанның нарықтық банк жүйесінде әр түрлі меншік
Мемлекеттік банк - үкімет қаулысымен құрылған екінші деңгейлі
Шетелдің қатысуымен кұрылғаи банк - акциясының 50 проценттен
• Қазақстан Республикасының резиденті емес;
• Қазақстан Республикасының резиденті - заңды тұлға
• Қазақстан
Мемлекетаралық банк - халықаралық келісім негізінде құрылған
Банк емес несие-каржы мекемелері - Ұлттық банктің лицензиясы
Коммерциялық банктер - кәсіпорындар мен ұйымдарға, сондай-ақ халыққа
Қазақстан Республикасының Конституциясына және заңдарына сәйкес банк емес
Банкті құрушы және акционері Қазақстан Республикасының резиденттері және
Банк құрушы занды немесе жеке тұлға Ұлттық банкке
• жаңадан
• құрылтайшылар туралы
• егер
Ұлттық банк - банк ашуға рұқсат беру үшін
Банк кұрылтайшылар шарты негізінде кұрылып, өзінің жарғысына сай
• құрылтайшылар
• акцияның
Банктің жарғысында шаруашылық серіктестіктері туралы заңда қарастырылған мәліметтерден
• банктің толық және қысқартылған
• банктің ұйымдастыру-құқықтық формасы мен
• банктің қорларын кұру және
• банктің басқару органдарының
Несиелік жүйенің төменгі буыны
«Коммерциялық банк» термині банк
Бүгінгі коммерциялық банктер өз
Бұл операциялардан болған зиян,
Депозиттік-қарыздық операцияларды жүзеге асыра отырып
Шыныңда да, банктер мұндай операциялардан
Жалпы қоғамға көмек, олар
Осы уақытқа дейін Қазақстанда несиелер үкіметтің қажеттілігіне (Үкіметтің
Комерциалық банктер өз клиентерінің ақшаларын сақтауға қолайлы әр
Банктік несие-ең қолайлы және көптеген жағдайда орыны ауыстырылмайтын
Қазіргі комерциялық банктер туралы сөз қозғағанда, несиелік жүйенің
Коммерциялық банктердің мынадай бастапқы
Коммерциялық банктердің басқа қаржы
Коммерциялық банктер мұндай сұрақтарды
Банктер өз қызметінде ақшаның
1985 жылы АҚШ –та
ФРЖ – ге қабылдауға өтініш жасайтын
Депозиттік мекемелерді реттеу және
Екінші дүниежүзілік соғыстан соң
Банктердің бірігу процесін үкімет тараптарынан
Банк жүйесін ұйымдастыру белгілеріне қарай филиалсыз банктерге,
Ұлттық банктің рұқсатымен банктер Қазаұстан
Банк филиалы - бұл
Банк өкілдігі - депозит таратудан
Еншілес банк -
Қазақстан бұрыңғы КСРО-ның монаполиялық банктік
Әлемдік бактік тәжірибеге қарағанда,
Бірақ жоғарыда аталған мамандырылған
Шетелде банк филиалдары заңды
Қазақстанда соңғы уақыттарды құралған
Батыс Еуропа банк жүйесінде
1988 жылы Германияда ірі коммерциялық
АҚШ-тағы банк жүйесі біршама өзгеше
Банк бөлімшелерінің ашуға қойылатын шектеулер
Бөлімшелер мен филиал топтарының кеңірек
Тегіс жағы ретінде мұнда бас кеңсе тарапынан бақылаудың
Банкті ұйымдастырудың осындай және өзге
Банктің ұйымдастырылу құрылымы және соған сәйкес
Банктің ұйымдастырылу құрылымы басты екі әдіспен анықталады –
Басқа органың тағайындаудың мақсаты - банктің
Банк басқарудың құрылымын анықтау,
Коммерциялық банктің басқару құрылымы
Қазіргі уақытта коммерциялық банктер
Банк жұмысына жалпы жетекшілік
Басқарма (банк кеңесі) – банк
Басқарманың (банк кеңесінің) ең
Басқарманың (банк кеңесінің) негізгі
1. Банктің стратегиялық мақсатын
банк ресурстары бірінші кезекте қызмет
алдағы кезеңде дамуға мүмкіндік
банктің филиалдары мен өкілеттілігінің ашылу туралы
маркетинг әдістері және жаңа банктік несие
өтімділікті қамтамасыз етдің озық
нарыққа банктің бәсекелестік ұстанымын
пайыз мөлшерлемелерінің және банк қызметіне
банктің қызметкерлерінің мөлшері мен құралы,
Ұсақ банктерде саясаттың мақсаты туралы жазбаша
2. Жетекші орынға адам
3. Комитет құру.
4. Қарыздық және
5. Банк қызметін
Басқарма (кеңес) мүшелері өздерінің шешімдері,
Сонымен, кеңес (басқарма) коммерциялық банктегі
Кеңес (басқарма) тәжірибелік операцияларға жетекшілік
Бұл басқарылу құрылымы келесідей
Аймақтың және жалпы ұлттық
Сондай-ақ мамандалудың көптеген дәрежесі
Мұндағы еншілес бөлімшелер мен филиалдардың
Сонымен, холдинг сызбасы еншілес
Акционерлер жиналысы кеңес ( басқарма )
Банкке жетекшілікті алдыңғы қатардағы
Ірі банктер, әдетте, функционалдық
Бөлімдер мен клиентке қызмет
АҚШ-тың коммерциялық банкінің
Директорлар кеңесі іс-тәжірибеліктерімен операцияларды
Жоғары менеджерлер;
Администраторлар;
Қадағалау және ревизиялық функциялар
Қорытынды
Елімізде өтіп жатқан нарықтық қатынастар тек энономиканы дамыту
Осымен алдыма қойған мақсатымды
Жалпы қоғамға көмек, олар
Осы уақытқа дейін Қазақстанда несиелер үкіметтің қажеттілігіне (Үкіметтің
Комерциалық банктер өз клиентерінің ақшаларын сақтауға қолайлы әр
Банктік несие-ең қолайлы және көптеген жағдайда орыны ауыстырылмайтын
Қазіргі комерциялық банктер туралы сөз қозғағанда, несиелік жүйенің
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Н. Назарбаев Қазакстан - 2030; Барлық Қазақстандықтардың
2. Абалкин Л.И, Курс переходной экономики: Учебник.
3. Абрамова М.А.,
4. Алехин Б.И. Рынок ценных бумаг: Введение
5. Алмазова О.Л.,
6. Антонов А.Г.,
7. Балабанов В.С.
8. Балабанов И.Т. Финансовый менеджмент:
. 9. Банки и банковские операции: Учебник. /Под
Ю.Банки и банкиры
П.Банковский портфель. Т. 1-2, 3. - М.:
12.Банковское дело /Под ред,
З.Банковское дело: Учебник. /Под ред. В.И. Колес-никова, Л.П.
і4.Банковская реформа: поиск продолжается /Под ред. Б.И. Иришева.
!5.Биржевая деятельность: Учебник /Под ред. проф. В.С. Галанова.
16.Бороздин П.Ю. Ценные бумаги и фондовый рынок. -М.,
17.Бункина М.К. Деньги. Банки. Валюта: Учебное посо-бие. -
18.Вестник Национального банка Республики Казахстан за 1999 г.
19.Гринберг И. Рубль, червонец, тенге. - Алматы: Қаржы-каражат,
20.Денежное обращвние и кредит при капитализме: Учебник /Под
21.Денежное обращение и кредит в СССР: Учебник /Под.
5 986. - 205 с.
22.Деньги, кредит, банки: Учебник /Под ред, О.й. Лав-рушина.
23.Деныи, кредит, банки: Учебник для вузов /Под ред.
622 с.
24.Деньги, кредит, банки: Учебник /Под ред. Г.С. Сейт-касимова.
25.Долан Э.Д., Кемпбелл
26.Ефремов И.А. Операции коммерческих бапков с цен-3 ными
27.Карагусова Г. Что нужно
28.Карагусов Ф. Ценные бумаги и регулирование их об-;
29.Көшенова Б. Бағалы қағаздар нарығы. Оку кұралы./Алматы, Экономика.
ЗО.Кредиты. Инвестиции. - М.: ПРИОР, 1995. -
ЗІ.Кауфман И.И. Серебряный
32."Қазакстан Республикасының Ұлттық банкі туралы" ҚР Президентінің Заң
07.10. № 282;
33."Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы" ҚР
07.11. № 154;
6
Банк жүйесі
Жинақ банкісі
Қазақстанның банк жүйесінің қалыптасуы мен даму кезеңдері
Банк жүйесінің қалыптасуы және дамуы
Банк жүйесінің қалыптасуы және дамуы, қызметі
Қазақстандағы банктік жүйенің даму кезеңдері
Қазақстанның банк жүйесі жайлы
ҚР Банк жүйесі
Қазақстан Республикасының банк жүйесінің даму жолдары
Банк жүйесінің мәні,белгілері және түрлері