ҚАЗАҚСТАН КӨМІР КЕНДЕРІ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 2
ОТЫН ЭНЕРГЕТИКАЛЫҚ КЕШЕН 2
ҚАТТЫ ОТЫН ТҮРЛЕРІ 2
ҚАЗАҚСТАН КӨМІР КЕНДЕРІ 3
ЖАНАТЫН ТАҚТАТАС 4
ШЫМТЕЗЕК 5
АҒАШ ОТЫН 7
МҰНАЙ 7
ТАБИҒИ ГАЗ 10
ҚОРЫТЫНДЫ 14
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 15
КІРІСПЕ
Егер біз жалпы энергия тамырына терең
ОТЫН ЭНЕРГЕТИКАЛЫҚ КЕШЕН
ҚАТТЫ ОТЫН ТҮРЛЕРІ
Адамзаттың энергияға деген мұқтаждығы негізінен органикалық
Органикалық отын түрлерінің бойындағы энергия мөлшері
Отын
түрлері
Энергия-
ның үлесті
мөлшері Шартты отын
Көмір
(антрацит) Ағаш (құрғақ)
10 Дж/кг
ккал/кг 29,3
7000 33,5
8000 10,5
2500
ҚАЗАҚСТАН КӨМІР КЕНДЕРІ
Қазақстан жерінде көмірдің мол кендері орналасқан.
Кеңес дәуірі тұсында Қазақстанда жүздеген көмір
Республикамыздың негізгі көмір орталығы — Қарағанды.
Караганды бассейнінің алып жатқан аумағы үш
Еліміздің энергетикалық отын қорларын сөз еткенде,
Екібастүз бен Майкүбі кен орындары толық
Қазір мұнда екі көмір бассейні жұмысқа
Екібастұз қөмірінің сапасы темен, оның құрамында
Қазақстанда 80-ші жылдарда іске қосылған көмір
Торғай даласы да көптеген кен көздеріне
Ірі-ірі көмір кендері Шу мен Іле
Республиканың басқа да жерлерінде көптеген көмір
ЖАНАТЫН ТАҚТАТАС
Құрамында елу проценттен асатын әр түрлі
Дүние жүзі энергетика комиссиясының мәліметтеріне қарағанда,
Жанатын тақтатастар да жер қойнауында көмір
Ғалымдар дүние жүзінде 700 млрд, т-ға
Жанатын тақтатастар отын ретінде тым ертеден
Жанатын тақтатастың мол кендері Тәуелсіз Мемлекеттердің
Тақтатас Қазақстанда да ертеден жергілікті отын
Жергілікті отын мұқтаждығын, мысалы, Кендірлі тақтатас
Жалпы Қазақстан жерінде тақтатастың мол қоры
ШЫМТЕЗЕК
Адамдар шымтезекті отын ретінде ерте кезде-ақ
Шымтезектің кептірілген түрлерінде орта есеппен 60%
Дүние жүзіндегі шымтезек қоры жайлы деректер
Тәуелсіз Мемлекеттерде орталық, және солтустік-батыс аудандарында
1971 жылы КСРО Министрлер Қеңесі «Шымтезек
Шымтезек өндіру және оны энергетикалық отын
Соңғы жылдары Беларуссияда шымтезек брикеттерін шығару
Қазақстанда шымтезек Қостанай, Көкшетау және Солтүстік
Өкінішке орай, Қазақстанда шымтезек кендерін халық
АҒАШ ОТЫН
Адамзат мыңдаған жылдар бұрын ең алдымен
Ағаш отынның құрамында 50% көміртек, 6%
Ғылыми деректерге қарағанда, соңғы 250 жыл
Тәуелсіз Мемлекеттерде аса мол, шамамен 700
Қазақстанның орман алқабының көлемі 22 млн.
Орман алқабын энергетикалық отын ретінде пайдалану
МҰНАЙ
Ертеде жер бетінің әр жерінде іркіліп
XVIII ғасырдың ортасына дейін көптеген елдерде
Мұнай — өте күрделі жай қоспа,
Дүние жүзінде энергетқалық отын қорларын өндіру
Дүние жүзінің көптеген ғылыми мекемелері, белгілі
Дүние жүзінде мұнайдың 200 млрд. т
2.4-кесте
Мемлекет, аудан Дүние жүзінде нақтылы анықталған
үлесі, % Мемлекет, аудан Дүние
нақтылы анықталған мұнай қорындағы үлесі,
АҚШ
Латын Аме-
рнкасы елде-
рі мен Кариб
теңізі ауданы
Канада 9, 8
7,0
2,1 Шығыс Европа
Африка
Орта және Таяу Шығыс елдері 0,5
8,1
60,9
Кейбір ғылыми болжамдарға қарағанда, келешекте дүние
Академик Н. В. Мельниковтың келтірген деректеріне
Қазіргі мұнай өндірісінің технологиясы кен орындарындағы
Мұнай жер шарында біркелкі орналаспаған. Ең
Сібір, Тюмень, Маңғыстауда мұнайдың аса бай
Қазақ жерінде алғашқы мұнай көздері оның
Қазіргі белгілі Орал-Ембі мұнайлы алқабы Атырау,
ТАБИҒИ ГАЗ
Табиғатта мұнай шыққан жерлерде газ да
Алғашқы газ шамдары Лондон, одан кейін
Қазіргі уақытта табиғи газ ең арзан,
Күнделікті тұрмыста кеңінен пайдаланылып жүрген ыстық
Орыстың ұлы оқымыстысы Д. И. Менделеев:...мұнай
Әйтсе де, қазіргі уақытта мұнай мен
Табиғи газдың басқа энергетикалық отын түрлерінен
- газ жанғаннан кейін басқа отын
— газ жанғанда бөлінетін жылу мөлшері
— газ өндірісіне жұмсалатын шығын басқа
Табиғатта газ түрлері көп, бірақ олардың
Академик Н. В. Мельниковтың пікірі бойынша,
Ғылыми деректерге қарағанда, газ қорлары жер
2.5-к е с т е .
Мемлекет, аудан
Дүние жүзінде
нақтылы анықталған газ қорындағы үлесі Мемлекет,
аудан Дүние жүзінде
нақтылы анықталған газ қорындағы үлесі.
АҚШ
Канада
Латын Аме-
рикасы елдері
мен Кариб теңізі ауданы 27,5 .
4,3
6,2 Орта және
Таяу Шығыс
елдері
Африка
Қиыр Шығыс елдері
ТМД және
жоспарлы экономикасы бар
елдер
20,6
25,1
2,3
14,4
Тәуелсіз Мемлекеттер табиғи газға өте бай.
Тәуелсіз Мемлекеттерде алғашқы газ құбыры Ұлы
ТМД-да тартылған газ құбырлары кейбір Европа
Қазір мұнай мен газ дүние жүзі
ТМД-ның кең байтақ жерінде жыл сайын
Орта Азия республикалары мен Қазақстан аса
Қазақстанда Маңғыстау түбегін зерттеу жұмыстары 1957
Қорыта айтканда, болашақта Казақстан энергетикалық отын
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазақтсан қазіргі кезде және болашақта алғашқы
Республиканың отын-энергетикалық кешенінің мүмкіншілігі әлі жеткілікті
Отын – энергетикалық қорлар Қазақстан жерінде
Негізгі суэнергетикалық қорлар Шығыс және Оңтүстік
Зерттелуі және өнеркәсіптік пайдалануға дайындығы бойынша
А – барланған және өндіруге дайындалған
В - өнеркәсіптік өндіруге дайындалған (геологиялық
С1 – геологиялық зерттеулер негізінде анықталған
С2 – геологиялық болжау негізінде анықталған
Үш категорияның А+В+С, қосындысы кенның өнеркәсіптік
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Дүкенбаев К.Д. Энергетика Казахстана. Движение к
Ғылым, 1998.-584 с.
Дүкенбаев К.Д. Өмір өзегі. – Алматы,
Алияров Б.К. Освоение сжигания экибастузского угля
Нұрекенов Е., Темірбаев Д.Ж., Алияров Б.Қ.
Аяпова Ж.Ж., Арынов Е.М. Іскер адамның
Құсайнов А., Нұржанов Б., Шотанов Ж.,
2
Орта азияның геологиялық түзілісі
Пайдалы қазбалардың негізгі түрлері мен сипаттамасы
Отын энергетикалық кешені
Қазақстанның қазба байлықтары
Қазақстаның терреиториясындағы байлықтары
Ресурстардың жіктелуі. Ресурстарды пайдалану және қоршаған ортаның ластануы
Табиғат ресурстары және олардың жіктелуі
Қазақстанның отын - энергетикалық қорлары
Әр континенттегі көмір қоры
Ресурстарды пайдалану және қоршаған ортаның ластануы