Қазақ Өлкелік Комитетінің III пленумы
Тақырыбы: Кеңес билігі тұсындағы ұлт зиялыларының оппозициялық қызметі (С.Сәдуақасов,
Жоспар:
Кіріспе
I тарау. Кеңес дәуіріндегі Қазақстандағы қоғамдық-саяси жүйеге ұлт зиялыларының
Жер мәселесіне байланысты ұлт зиялыларының көзқарасы.
Ұлттық мемлекеттілік үшін күрес.
II тарау. Қазақстандағы большевиктік тәртіп.
2.1 Қазақстанда кеңестік саяси бақылау жүйесінің дамуы.
2.2 Қазақстанның мемлекеттік және партия қызметкерлеріне қарсы қуғын.
2.3 Қазақ өлкелік комитетенің III пленумы.
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Тарихтың өзекті арнасы- жеке тұлғалардың, тарихи қайраткерлердің
Олардың қатарындағы С.Сәдуақасов, С.Қожанов, Ж. Мыңбаевтар кеңестік жүйеге аянбай
Ұлттық қайраткерлердің ұлт жандылығын, туған ұлтқа жанашырлығын көрсету, Каммунистік
Тақырыптың зерттелу деңгейі :
Егер уақыт тұрғысынан, жалпы алғанда Ж.Мыңбаев, С.Қожанов, С. Сәдуақасовтың
Қазақстанның белгілі жазушысы С. Мұқанов « Өмір мектебі» атты
« Союзхлебте» атқарылған қызметтері көрсетілмеген және мұнда да
Деректік негізі. Бітіру жұмысының деректік қорындағы материалдарды бірнеше топқа
Бітіру жұмысының мақсаты аталған деректер мен зерттеулерге сүйене
отырып, қуғын сүргінге ұшыраған ұлт зиялыларының қиын тағдырлары мен
Бітіру жұмысының міндеті осы мақсатты жүзеге асыруда мынадай міндеттер
-С.Қожанов, С.Сәдуақасов, Ж. Мыңбаевтың өмірбаяндарына қысқаша шолу (мемлекеттік қызметтеріне
-Ұлт зиялыларының жер мәселесіне байланысты көзқарастары туралы баяндау.
-Ұлт зиялыларының ұлттық мемлекеттілік үшін күресіне тоқталу.
-Қазақстанда кеңестік бақылау жүйесінің дамуын ашып көрсету.
-Қазақстандағы мемлекеттік және партия қызметкерлеріне қарсы қуғынның себептерін айқындау.
-Қазақ өлкелік комитетінің III Пленумының нәтижесін тарихи тұрғыдан талдау
Бітіру жұмысының методологиялық негізі. Тақырыпты талдауда біз соңғы уақыттағы
Бітіру жұмысының хронологиялық шегі. Ұлт зиялыларының саяси және қоғамдық
Бітіру жұмысының құрылымы кіріспе, негізгі бөлімі екі тараудан және
I тарау. Кеңес дәуіріндегі Қазақстандағы қоғамдық-саяси жүйеге ұлт зиялыларының
Әрбір елдің өзін-өзі басқаруы ұлттық мүддеге қызмет ететін мемлекеттік
XIX ғасырдың соңы XX ғасырдың басында өмірге келіп, халық
Аталған ұлт зиялыларының саяси өмірбаяндары мен өмір жолдарына үңілсек.
Смағұл Сәдуақасұлы 1900 ж. сол кездегі территориялық айырым бойынша
1912 ж. ауылындағы Әбіл молда Қуанышұлының шығыс пен батыс
Ол еңбек жолын мұғалімдік қызметтен бастаған. 15 жасында Шарлақ
Смағұлдың қайраткерлік тұсауы 1914-1918 сәуірде Омбыдағы қазақ жастарының
Батыс Сібірдің, қазақ далалық облыстарының саяси, экономикалық және мәдени
Бүкіл Ресейді қамтып Сібірге де жеткен реврлюциялық өрлеу мұндағы
Құжаттардың көрсетуіне қарағанда 1917-1918 жж. «Бірлік» ұйымында белсенді атсалысқандардың
1917 ж. 1-4 қазан аралығында «Бірліктің» кеңейтілген жиналысы өтеді.
1918 ж. «Бірлік» ұйымының мүшелері «Ұлт мүддесіне бірігіп қызмет
1921 ж. көктемде Сібір әкімшілік орындарына қарап келген Семей
Бүкілқазақтық бақылау комиссиясы оның Семейдегі әрекетін қарап, «ұлтаралық қатынасты»
1. Түркістан ОАК-нің, Халком кеңесі және Халық комиссарлары отырыстарына
2. Қызметке байланысты сөйлесу үшін тікелей байланысымын пайдалану.
3. Жедел поездтардің штабтық, делегаттық және арнаулы вагондарында жүру.
С. Сәдуақасовтың Ташкенттегі өкілдік жұмысы ұзаққа созылған жоқ. 1923
Бізге бұл келтірілген фактілердің негізінде өмірлік шындықтан гөрі «жалпыұлттық
Голощекин өлкелік комитетке келгенде С. Сәдуақасов бюро мүшелігіне кандидат,
1920 ж. 6 мамырда С. Сәдуақасов «Қазақ елінде кооперация
Смакғұл Сәдуақасов 1916 ж. Омбыда қайраткерлік мектеппен бірге қаламгерлік
Смағұлдың өз отбасы туралы көп айта алмаймыз. Ол Елизавета
С. Сәдуақасовтың азаматтық ісі мен қайраткерлік қасиетінің өзі бізге
XIX ғасырдың соңғы жылдары қазақ халқының тарихында өшпес із
1921 ж. 26 тамызда РСФСР құрамына кіретін ҚазАКСР-і құрылады.
1930 ж. «За партию» журналында Ф. Голощекиннің мақаласы жарияланды.
Осы уақыттарда мақсат мүддесі аталған ұлт-зиялыларының арман-тілегімен үндес тағы
Ж. Мыңбаев алғашқыда Кеңес өкіметін қолдаушылардың бірі болғанымен, кейіннен
Қазақ АКСР-і Кеңестерінің 5-ші съезінде (1925 ж. 19-15 сәуірі)
Қазақстан Кеңестерінің басшылығына келгенде Жалау небәрі 33 жаста болатын.
Тарихи деректер Ж. Мыңбаевтың Қазақ АКСР-і ОАК-нің төрағалығына лайық
Ж. Мыңбаевтың кандидатурасының ҚазОАК-нің басшылығына өтуінің бір себебі –
Айта кету керек, Ж. Мыңбаевты ҚазОАК-нің төрағасы етіп сайлаған
Ж. Мыңбаев басқарған ҚазОАК-і кеңестердің барлық буындарының – ауылдық,
Ал 1925 жылдан бастап Қазақстанның ОАК-ң төрағасы болып
Большевиктердің ұстанған саясаты – ұлттық теңдік пен автономия алу
Голощекиннің саяси билікке келуімен бұл жағдай күрт өзгеріске ұшырады.
Ал, 1927-1932 жылдары Алаш қозғалысына қатысқан немесе олармен байланыста
Орталықтың, алдымен Сталиннің тікелей қолдауына сүйенген жауапты хатшы мұнымен
1.1 Жер мәселесіне байланысты ұлт зиялыларының көзқарасы
Қазақстанда кеңес билігі орнағаннан кейін, бірінші кезекте өз шешімін
Партияның XV съезінің шешімі (1926 ж.) ауылды капиталистік даму
Большевиктер партиясы сөз жүзінде ұлттың өзін-өзі билеуін жария етсе
1925 ж. 19 қазанда Қазақ өлкелік Партия Комитетінің
Осы мәселе Орынбор губерниясының атқару комитетенің баяндамасында айтылғандай, онда
Осы зорлықты көріп-біліп отырған мемлекеттік билік басындағы кейбір басшы
Қазөлкекомының басшысының бағыты дұрыс емес, ол отаршылдық пиғылда екендігі
Голощекин бұл зорлықтарға өзінше баға беріп: «Жер мәселесі шаруалар
1925 ж. О. Жандосов, Соколовский бастаған экспедиция шығады. Жетісу
Ж. Мыңбаев қазақ халқы үшін жер мәселесінің айрықша маңызын
Қорыта айтқанда С. Сәдуақасов пен оның серіктері қазақ ауылын
1.2 Ұлттық мемлекет құру үшін күрес
Голощекиншілдер С. Сәдуақасов, С. Қожанов, Ж. Мыңбаевқа әлеуметтік-экономикалық саясатта
Орынбордың Қазақстан астанасы болып көп тұрмайтындығы ұлт зиялыларына 1920
1920 ж. қаңтарда Ақтөбеде болып өткен Кеңестердің I
Ел астанасы жөніндегі пікірталастарға Ә. Бөкейханов, А. Байтұрсынов, С.
Мәскеуден республика астанасын Қызылордаға көшіру туралы тиісті нұсқау алған
20 жылдардың ІІ-жартысында Кеңес өкіметінің амалсыз жүргізген немкетті шала
«Қазақтандыру» Қазақ АКСР-і құрылғаннан кейін, дәлірек айтсақ, 1921 ж.
Голощекиннің осындай құйтырқы саясатына қазақ арасынан шыққан С. Сәдуақасов,
1925 жылдан бастап республикадағы барлық басқару орындарын қазақтандыру ісіне
1926 ж. 22 қыркүйекте болған өлкелік Партия Комитеті бюросының
Бюро мүшелігіне кандидат Оқу Ағарту Халкомы С. Сәдуақасовтың ұстанған
Ал, Ж. Мыңбаев «Шаруашылық ауылы (хозауыл) жөнінде мәселе
Ж. Мыңбаев 1925 ж. 6 қазанда ҚазОАК-нің II сессиясында
Алайда, қазақ халқының ұлттық мүддесін көздеген саяси қайраткер
Заң бойынша ҚазОАК-і өзінің жұмысы туралы есепті Бүкілқазақстандық Кеңестер
Ф. Голощекин мен БК(б)П Қазақ өлкекомы Ж. Мыңбаевты және
Ж. Мыңбаевтың ОАК-індегі өзінің атқарған қызметіне қалай қарағанын оның
1. Кеңестер пролетар табы билігінің органы болып табылады («Кеңестердің
2. Кеңестер социалистік орган болып табылады («Қазіргі қоғамдық құрылыс
3. Кеңестер бір ұлттың екінші ұлтты қанауын жояды («Ұлттық
4. Кеңестер жұмысшылар мен шаруа еңбекшілерінің одағын қамтамасыз етеді
Ж. Мыңбаев мемлекеттік заңдарды жұрттың бәрінің мүлтіксіз орындауына қол
Қазақ ОАК Төралқасының көп санды отырыстарының хаттамаларын Ж. Мыңбаев
Ж. Мыңбаев қызмет үстінде сан қырлы қиыншылықтардан табыспен шығу
Ұлт зиялыларының мұндай ұлы мақсаттарын байқаған, орталық пен Ф.
Ақыр аяғында жергіліктендіру саясатының Голощекинше жеңіске жетуінің нәтижесінде, шынайы
Мыңбаев, Сәдуақасовтар жәй ғана мекемелерге қазақ қызметкерлерді отырғызу, іс-қағаздарын
II тарау. Қазақстандағы большевиктік тәртіп
2.1 Қазақстанда кеңестік бақылау жүйесінің дамуы
Өмірдегі барлық құбылыстардай саясаттың да өз түп төркіні, сабақтастық
1923 жылдың 17-22 наурыз аралығында Орынборда өткен Қазақ партия
РКП (б) Қазақ бюросының мүшесі А.И. Вайнштейн «Қазақстандағы партия
Бұл іс жүзінде мүлдем жаңа кезең, яғни байлар меншігіне
1921 жылы өткен партияның Х съезінде экономикалық және әлеуметтік
20-шы жылдардың басында Қазақстанда экономикалық жағдай тым ауыр болатын.
Демограф Т. Тәтімовтың есебі бойынша 1916-1921 жылдар аралығында аштықтан
Конференцияда жасаған баяндамасында партияның Қазобкомының хатшысы – Корестелев «1921
Ауыр шаруашылық дағдарысына ұшырап отырған қазақ шаруасына жедел жәрдем
Конференцияда сөз алған жұмысшшы табы өкілдері Жәнібеков, Төлегенов, Жанғалиевтар
Шаруашылық дағдарысы жұмыссыздардың санын күрт өсіріп, кедей-жатақтардың қоғамдағы үлес
Демек, басым көпшілігі кедей және орта шаруалардан тұрған қазақ
Конференция барысында Е.М. Ярославский, А.И. Вайнштейн және басқалар ұсынған
Қазақстанда кеңес және партия жұмысының әлеуметтік базасын нығайту жолдарына
Осында отырықшылыққа өту туралы да айтылды. Оған өту құмар
Қазіргі кезде ел сілкіністерге емес, бейбіт еңбекке мұқтаж. Сол
Қазақ партия және совет қайраткерлері ұстанған бағыттың жергілікті шындыққа
С. Сәдуақасовтың позициясына берілген бұл баға сырт көзге дәлелді,
Конференцияда С. Сәдуақасов бағытын сынға алушылар арасында Вайнштейн ерекше
Сонымен, партияның Қазақ облыстық III конференциясында қазақ ауылын
Осы арада түрлі себептерге байланысты өз дәрежесінде жетерліктей көңіл
Өз ретінде олар жергілікті тұрғындардың және орталық басқару аппараты
Әрине, жаңа биліктің ұлт саясатына нұсқан келтіретін мұндай қауіпті
Ұлттық саясатта осы екі ағыммен бірдей күрес жүргізу қажеттігін
Қазақстан сияқты республикаға орталықтан келген кадрлардың қайсыбірі өз қызметінде
Пікір алысудың қандай бағыт алғандығына қарамастан, конференцияда негізгі мәселелерді
Әрине, Харченколар аз емес және олардың позициясы да айтарлықтай
«Представителю ЦК РКП (б)
тов. Ярославскому
С первогомомента открытия III-ей Всекиргизской партийной конференции наблюдается определенное
Это течение является абсолютно ошибочным и не начем реальном
Нижеподписавшиеся киргизские коммунисты, категорически протестуя против предявленных им обвинений
Хатта орыс коммунист жолдастардың қазақ шындығын жете түсінбеуі салдарынан,
Қазақстанның сол кезеңдегі саяси өмірінде тоғысқан негізгі ағымдарды көрсетіп
Хатты РКП (б) Орталық Комитетінің Қазақ бюросы қарап, ешкім
Бұл іс жүзінде жергілікті ерекшеліктерді елеуге шақырған қазақ коммунистерін
Сонымен, Қазақстанда жоғарыд Х съезд материалдарында айтылған екі ағым
Қазақстандағы саяси ахуалға Орталықтың білек сыбана араласуына жол ашып
Сол тұста әзірге Орталық Комитеттің Орта Азиялық Бюросының мүшесі
Міне, осындай жағдайда Қазақстандағы саяси басшылыққа Филипп Исаевич Голощекинді
Ф.И. Голощекин сияқты тәжірибелі, айлалы және қатыгез саясаткердің Қазақстанға
2.2 Қазақстанның мемлекеттік және партия қызметкерлеріне қарсы қуғын
Ф.И. Голощекин Қазақ Өлкелік комитетінің жауапты хатшысы болып тамыз
Голощекин бейтаныс өлкеге, оның басшы қайраткерлеріне алғашқы кезеңде сезіктене
Ал іс жүзінде «блок» туралы сөз жауапты хатшының өзі
Жауапты хатшы Қазылордаға келіп жергілікті жағдаймен біршама танысқаннан кейін,
Отыздан жаңа асқан (1894 жылы туған) Сұлтанбек Қожановтың көзге
Міне, осы шараны іске асыру мақсатында Жетісуға комиссия басқарып
Баяндаманы талқылау барысында Н. Нұрмақов комиссия төрағасынан кейбір аудандардағы
Әрине, Қожанов комиссиясы тарапынан да асыра сілтеушіліктер жіберілгендігі мәлім.
Өз ретінде, жаңа билік жағдайында орынды қойылған әділетті талапқа
Міне, осындай күрделі жағдайда іске тәртіптен қалған әділетсіздіктен өз
С. Қожановтың белсенділігі жергілікті саяси мәселелерді шешудегі батылдығы, саяси
Голощекиннің жаңа қалыптасып келе жатқан жергілікті кадрларға жасаған «қамқорлығы»
Голощекин осы сапарында Қазақстанға көмекке біраз қызметкерлер жіберуге Орталық
Осы арада жауап беруге жеңіл түспейтін тағы да бір
С. Қожанов Орталықтың ұлт мәселесінде «солшылдыққа» ыңғай танытқан кейбір
С. Қожановты «Өлкелік Комитетті Орталыққа қарсы қойып отырсыз» деп
Бір қызығы сол, Голощекин тіптен Қожановтың саяси қызметіне баға
Голощекин мен Қожанов позицияларының қарама қайшылығы бюроның осы отырысында
... Ал қазір егер кім Қазақстан еңбекшілері жағдайын жөндеуге
С. Қожановтың да сөзі осы бағытта шықты. Ол Голощекиннің
Голощекин басшылықта отырған тәуелсіз пікірдегі қазақ қайраткерлерінен бірден құтыла
Голощекиннің сорына Қазақстанда Қожанов жалғыз емес еді. Тіптен басқаларын
Бұл берілген бағада негізсіз екі тұжырым бар. Біріншіден, аталған
Сұлтанбек Қожанов партияның Қазақ Өлкелік Комитетіне 1927 жылы 12
БКП (б) ҚАЗАҚ ӨЛКЕЛІК КОМИТЕТІНЕ
Көшірмесі: СТАЛИН жолдасқа
Өлкелік Комитеттің 1927 жылы 20 наурызда Сталин атына жолдаған
Оппозиция құрамында болды деген айыптауға байланысты
Өлкелік Комитет маған оппозиция құрамында болды деген айып тақпай
2. 1926 ж. «Қожанов-Сәдуақасовшылар тобына» белсене қатысты деген айыптаға
Мен бұл іске байланысты өзімді кінәлі санамаймын. Мұндай топқа
Сәдуақасов ж. 1925 жылы менің ең ымыраға келмес қарсыласым
3. Менің бұрынғы ұлттық ауытқушылық қателіктерім және Қазастандағы қазіргі
Менде ұлтшылдық дүниетанымның сарқыншақтары болды. Менің қызметімде кезінде ұлттық
Иә, мен, 1927 ж. 12.II хатымда және Сталин алдында
Көптеген европалық жолдастарда бұл субъективті ауытқушылық міндетті түрде жергілікті
Қазақстандағы ала-құла әр түрлі ұлт шаруалары қауымының тоғысуа жағдайында
Осы ситапттағы кемшіліктерден Қазақстан жағдайында бірде-бір партия мүшесі ада
Менің бұл қателіктерім ұлттық мүддені бәрінен де жоғары қойып
Сол кездері әлі де жете ұғына қоймаған осы паттағы
4. Келешекте партиялық қызметте осы әдісрден бас тарту
1327 ж. 12/II. Қазақ Өлкелік комитетіне хатымда «Мен әрқашан
Егер Өлкелік комитет менің мәлімдемелерім мен уәделерімді қабылдай алса,
Мен Қазақстаннан Қазақ Өлкелік комитетінің жам.... емес пікірмен кеттім.
БКП (б) мүшесі
10 тамыз, 1927 ж. Мәскеу қаласы. С. Қожанов (қолы)
С. Қожановтың сол тұстағы Қазақстанның саяси өміріндегі қым-қиғаш ағымдардан
Туралы қауесетті жасанды түрде не үшін қоздырды? Бұл сауалға
Жариялауға жатпайды
БКП (б) Қазақ Өлкелік комитеті – Мирзоян жолдасқа
БКП (б) Қазақ Өлкелік комитеті мәдениет және насихат бөлімі
Өлкелік комитеттің мәдениет және насихат бөлімінің мені осындай жолмен
Менің ойымша мұндай «шылдықтарды» қайталаудың мәні мынадан басқа жаққа
Менің ойымша мұндай «шылдықтарды» қайталаудың мәні мынада: Қазақ
Тезис авторлары мұны қалады ма, жоқ па оны білмеймін,
Мен бұл арада барлық «шылдықтарды» ақтап алайын деп отырғаным
Егер мен өзімнің бұрынғы қателіктерім мен топтық жұмысын жалғасытра
Осы арада маған кезінде сені Голощекин жолдас та қаралдығой
Сондықтан да Қазақ Өлкелік Комитетінен және Қазақ партия ұймының
Т. Рысқұлов
Мәскеу, Кремль
Желтоқсан, 1933 ж.
Хаттардың мазмұнына кең түсінік беру біздің міндетімізге жатпайды. Дегенмен,
Бұл хаттарға байланысты мынадай жағдайларды ескерген жөн: біріншіден, бұл
Осы сияқты жеңіл-желпі емес мәселелерге де жауап іздеу үшін
«Қожановшылдық» байлар идеологиясының советтік аппартқа ықпалының көрінісі болды деген
Осы уақытқа дейін ғылыми еңбектерде С. Қожанов, Т. Рысқұлов
Голощекин өз қарсыластарын біржола тұқыртып жеңдім деп масаттанған VI
Жауапты хатшы ұсынған жол өз «нәтижесін» «жергілікті тұрғындар» үшін
Ол бағыт қайсыбір авторлар қазір де дәлелдеуге тырысқандай «Қазақстан
С. Қожанов 1927 жылы оқуын аяқтар алдында Қазақстанға қызметке
2.3 Қазақ Өлкелік Комитетінің III пленумы
Ф. Голощекин С. Сәдуақасов пен жоғарғы билік құрамындағы оның
Бізге белгілі құжаттарға қарағанда жиналыс Орталық Комитеттің, Орталықтың ұлттық
Кеңес өз қарарында ұлттық республикалар мен облыстардағы партия ұйымдарына
Т. Рысқұловтың басшылығымен өткен бұл кеңестің өз уақытында, тіптен
Мұндай оқиғаның Сталин мен оның төңірегіндегілердің назарынан тыс қалуы,
Осы кеңесте жасаған баяндамасында Голощекин Мәскеудегі «националдардың» кеңесіне қатысқан
Бұл «жаңа» тұжырымын жан-жақты негіздеуден кейін өзінің ескі әдісіне
Ао енді осы Мәскеуде өткен қлт өкілдері кеңесі мен
Голощекин жалпы одақ көлемінде және Қазақстанда қалыптасқан өзіне қолайлы
Билікте жүрген ұлттық интеллигенцияның өзара бақастықта саяси күрестен аласталған
Халықтың тарихи жолынан хабарсыздық түрлі надандықтарға жол ашатындығы мәлім.
Кещегі тіс технигі, жүрдім-бардым алған білімі бар феодалдық-тоталитарлық жүйенің
Кешегі Ә. Бөкейханов, А. Байтұрсыновтар қойған мәселелер советтік билік
1926 жылғы қараша пленумында жасаған баяндамасында Голощекин «алашордалықтардың екі
Әңгіменің кім туралы болып отырғанын түсінген С. Сәдуақасов осы
Бірақ оның бұл жан айқайы Голощекин емес, залда отырған
Голощекин пленумда жасаған баяндамасында қазақ коммунист кадрлардың «жаңа қабатты
Одан ары Сырдария ісі. «Жалпықазақтық мәселе» деп даурықты олар.
Х. Жүсіпбеков: «... Редактор болып жүргенде де оның (С.
...Мен Орталық Комитетте қызметте жүргенімде Сәдуақасов жолдас маған келіп,
Жарыссөзде сөйлеген Ә. Байділдіин, Мусин және басқа бір топ
Біздің пікірімізше, осы пленумның материалдарымен таныса отырып төмендегідей қорытындылар
Өлкелік «Бас хатшы» қорытынды сөзінде пленумда өз дегеніне жеткеніне,
Ал, шын мәнінде, бұл пленум, белгілі дәрежеде, тоталитарлық жүйе
Бұл пленум белгілі дәрежеде С. Сәдуақасов өмірінде кезеңдік орын
Өлкелік комитет бюросы 1927 жылғы 18 мамырдағы отырысында «Сәдуақасов
С. Сәдуақасов сол жылғы даусым айының алғашқы күндері Қызылордаға
Жаратылысында күрескер С. Сәдуақасов Өлкелік комитеттің әлеуметтік-экономикалық және саяси
«Большевик» журналында жарияланған мақаланың Ташкентте жүрген С. Сәдуақасовқа жайлы
Смағұлдың өлімі қазақ елі, қазақ интеллигенциясы үші, әрине қатардағы
Кейінгі оқиғалар көрсетіп бергендей голощекин үшін С. Сәдуақасовты Қазақстаннан
Бұл процесс көп ұзамай, яғни 1929 жылы «сұлтанғалиевшілдер ісімен»
Голощекин мен оның еркін іске асырушылар қазақ ұлтышлдарын жазалауда
Голощекин алаштық интеллигенция емес, өзі сенімсіз деп тапқан аппаратта
1934 ж. Кеңестік бақылау Комиссиясының Өзбекстан бойынша өкілінің орынбасары.
Бұл айтылғандар сталиндік биліктің Голощекин қолымен қазақ интеллигенциясына жасаған
Бұл алаштық атанған ұлт-азаттық қозғалыс интеллигенциясын жазалаудың толқыны болатын.
Қорытынды
1920-30жылдар Қазақстан тарихында күрделі де өзара қайшылықты ауыр кезең
Діні, тілі басқа, жаратылысы өзге, жат пиғылмен келген ол,
Жалпы тарих тағлымына зерделеп үңілсек, XX ғасырдың басында большевиктер
Адам тағдыры тәлкекке түскен жылдары басқалардың жүрегі дауаламағанды жасырмай
Әккі отаршы Голощекин қазақтың маңдай алды оқыған сол азаматтарын
«Қожановшылдық», Қазақстанда бұрынан қалыптасқан, аса ұлтшыл, большевиктер идеясына, кеңестік
Сондай- ақ «сәдуақасовшылдық» - бұл да қазақ жерінде ертеден
-1920- 1950 жылдары жаппай саяси қуғын-сүргінге ұшыраған тұлғалардың есімдерін
-Қазақ азаматтарының биік рухын сомдайтын, кейінгі ұрпаққа үлгі өнеге
-Саяси қуғын- сүргінге ұшыраған азаматтар тағдырына қатысты мектеп оқулықтарына
-Жазықсыз жазаланған шығармашылық интеллигенция өкілдерін жас ұрпақтың есінде қалдыру
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Мұқанов. С Өмір мектебі 2 том
2 . Қазақ совет энциклопедиясы 9 том А, 1976ж.
3. Казақ Коммунистік Партиясы тарихының очеркі А., Қазақстан,
4.Устинов. В.И. Зампред совнаркома Россиской Федерации А,Қазақстан1988ж.
5. Бектұров. Н. Алыс жылдардың бір дерегі «Жалын»,
6. Қозыбаев. І. Ел қамын жеген екеу
7. Камзабеков.Д. С. Сәдуақасов А, Қазақстан,
8. Қазыбек. М, Маймақов. Ғ. Құпия кеңестер А, Санат,
9. Қойгелдиев. М, Омарбеков.Т. Тарих тағылымы не дейді? А,
10. Серікбев. С. XXғ 20-жж Қазақстандағы әлеуметтік, саяси өмірдегі
11. Рысқалиев.Ф. Ж.Мыңбаевтың өмірі мен қоғамдық саяси қызметі Дисс.
12. ҚРОМА. 5 қор, II т ,177 іс ,37
13. Еңбекші қазақ 1925ж. 5 мамыр.
14. Еңбекші қазақ 1925ж. 8 қаңтар.
15. Қызыл Қазақстан 1925ж. № 2.
16. Қызыл қырғын 37- де апат болғандар А., 1994
17. С.Сәдуақасов Шығармалары 1том А., 2003ж
18. С. Сәдуақасов Шығармалары 2том А., 2003 ж
19. Қойгелдиев. М. С. Сәдуақасов А.,1991ж
20. Әлмашұлы. Ж. С. Қожанов А., 1994 ж
21. Әкімбеков. Қ. Біз қырғыз – қайсақ емеспіз,
22. Қойшыбаев. Б. От кешу «Арай» журналы 1988ж
23. Қазақ ұлттық энциклопедиясы. А., 2004 ж
24. Қозыбаев. М. Тарих зердесі ( Арыстар тұғыры) 2
25. Мұхатова. О. Қазақстандағы Кеңес өкіметінің аграрлық өзгерістері тарихнамасы
26. Қуандықов. Е. Сүрең салған сұрқия саясат А.,1999 ж
27. Сансызбев. Н. С. Сәдуақасов «Қазақстан Коммунисі», 1991ж
28 .Қазақстан облыстық партия ұйымы конференцияларының және облыстық комитет
29. Қоңыратпаев. О. Дүрбелең басы «Лениншіл жас», 1991ж
30. Баязитов. Д. Қазақ автономиясының астанасын көшіру тарихнамасының
31.Сәдуақасов.С. Қазақстанды қалай құрған жөн? «Қазақстан коммунисі 1991ж №5
32. Омарбеков. Т. 20-30 жылдардағы Қазақстан қасіреті. А.,
33. Қуандық. Е. Қазақстандағы « Кіші Октябрь» қасіреті. А.,
34. КПСС съездерінің, конференциялардың шешімдері 2 том, 1917-1924ж. А.,1972
35. Тәтімовтың есебі Ислам шапағаты 1991ж.24 мамыр
36. Сафаров.Г. Колониальная революция. Опыт Туркестана. А., 1998 ж
37. Қазақ Коммунистік Партиясының съездерінің, конференцияларының, пленумдарының қарарлары мен
38. Известия 1990 ж № 9
Т. Рысқұлов - Түркістан Республикасының егемендігі жолындағы саяси күрескері
Қазақстанда социал - демократиялық топтардың құрылуы
Қазақстандағы саяси қуғын-сүргін тарихы мәселелерін зерттеу
Қазақ шаруаларын күштеп отырықшыландырудың салдары
Қазақстан КСРО-ның құрамдас бір бөлігі. Қазақстандағы Коммунистік партияның қызметі
Қазақстандағы ұжымдастыру туралы ақпарат
СОКП Орталық Комитетінің мүшесі
Қазақстан Ұжымдастыру жылдарында. Ұжымдастырудың практикалық салдарлары
Кеңес өкіметінің қазақ шаруаларын отырықшыландыруға байланысты мемлекеттік саясатын талдау
ДАҚонаев ірі мемлекет қайраткері туралы ақпарат