Қылмыстық құқық, жалпы бөлім
ЖОСПАР
Кіріспе 2
МЕНШІККЕ ҚАРСЫ ҚЫЛМЫСТАР ҰҒЫМЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ 2
БӨТЕН МҮЛІКТІ ҰРЛАУ ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ОНЫҢ НЫШАНДАРЫ. ҰРЛАУ
ҰРЛАУМЕН БАЙЛАНЫСТЫ ЕМЕС, ПАЙДА ТАБУ МАҚСАТЫНДА МЕНШІККЕ ҚАРСЫ
МЕНШІККЕ ҚАРСЫ ЖАСАЛҒАН ПАЙДА ТАБУ МАҚСАТЫНСЫЗ ҚЫЛМЫСТАР 30
Қорытынды 33
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 35
Кіріспе
Қылмыстылықпен күрес жүргізу кез келген қоғамға тән актуальды
Қазіргі уақытта криминогендік жағдайдың шиеленісу факторы болып экономиканың
Қазақстанда қылмыстылық деңгейі 80 жылдардың соңында жедел өсіп,
Мемлекеттің қылмыстылыққа бақылау жасап, оның алдын алуға қабілетсіздігі
Осындай жағдайға байланысты криминологиялық және қылмыстық құқықтың зерттеу
Қазақстан Республикасының Конституциясы мемлекеттік және жеке меншікті теңдей
Сондықтан да меншікті қылмыстық қол сұғушылықтан қорғау Қазақстан
Соңғы кезде қылмыстың бұл түрлерінің сандық және сапалық
Мұнда қолданылған пікірлер мен қортындылар заңгерлердің, социологтардың, психологтар
МЕНШІККЕ ҚАРСЫ ҚЫЛМЫСТАР ҰҒЫМЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ
Адамның құқықтары мен бостандықтары жүйесінде меншікке құқықтың алатын
Әлеуметтік құндылықтар жүйесінде меншікке құқық адамның әлеуметтік игіліктерінің
Меншікке қарсы қылмыстарды кейде мүліктік қылмыстар деп те
Бөтен мүлікті ұрлаудың мәнін түсіну үшін қылмыстың объектісін
Қол сұғу объектісін дұрыс анықтау қылмыстардың осы тобының
Меншікке қарсы қылмыстардың тектік объектісі меншіктер қатынасы, яғни
Жоғарыда баяндалғандарды қорыта келгенде меншікке қарсы қылмыстардың тектік
Иелену құқығы дегеніміз — мүлікті іс жүзінде иеленуді
Пайдалану құқығы дегеніміз — мүліктен оның пайдалы табиғи
Билік ету құқығы дегеніміз — мүліктің заң жүзіндегі
Меншік иесі өзіне тиесілі мүлікке қатысты өз қалауы
Қазақстан Республикасында меншіктің жеке және мемлекеттік түрлері мойындалған.
Кейбір қылмыстарда (ұрлық, тонау, алаяқтық, т.б.) тікелей объектілер
Объективтік жағынан алғанда меншікке қарсы қылмысты заң шығарушы
Меншікке қарсы жасалған кейбір қылмыстарда құрамның объективтік жағының
Меншікке қарсы қылмыстың субъектісі заңда белгіленген жасқа жеткен,
Қылмыскердің жасына қарай жауаптылық жүктеуге байланысты мүлікке қарсы
Субъективтік жағынан меншікке қарсы қылмыстар тікелей ниетпен жасалынады,
Меншікке қарсы қылмыстар пайда табу мақсатында және пайда
Пайда табу мақсатындағы қылмыстардын субъективтік жағының міндетті белгісі
БӨТЕН МҮЛІКТІ ҰРЛАУ ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ОНЫҢ НЫШАНДАРЫ. ҰРЛАУ
Меншікке қарсы қылмыстардың ішіндегі ең көп таралғаны және
Қылмыстық заң, ұрлағандық үшін, оның жасалу тәсілдеріне қарай
Ұрлау түсінігін анықтаудың және оның негізгі элементтеріне сипаттама
Заңмен берілген анықтамадан ұрлықтың объективтік жағын сипаттайтын мына
1) мүлікті алу;
2) алудың заңға қайшылығы;
3) алудың қайтарымсыз болуы;
4) пайдакүнемдік мақсат.
«Алу» түсінігі ұрлаудың қарақшылықтан басқа барлық мүмкін болатын
Кәсіпорын қорына әлі келіп түспеген мүлікті алу, белгілі
Ұрлау арқылы мүлікті алғанда айыпты оны өз пайдасына
Алып қою нәтижесінде меншік иесіне не басқа иемденушіге
Ұрлауды сипаттайтын келесі белгі — оның заңға қайшылығы.
Бұдан жасалынатын тұжырым — егер адам мүлікті алуға
Қылмыс аяқталғаннан кейін мүліктік залалдың орнын толтыру немесе
Айыпты мүлікті алып, оған өз қалауы бойынша билік
Сондықтан да ұрлауды аяқталған деп тану үшін айыптының
Күзеттегі аймақта жасалған ұрлықтың аяқталу кезеңін анықтауда қиындық
Күзеттегі аймақта жасалған ұрлаудың аяқталу кезеңі мүліктің аумағына
Егер айыпты мүлікті алып, кейін оңтайлы кезде шығаруды
Ұрлау тек тікелей ниетпен жасалады. Айыпты мүлікті заңсыз
Ұрлаудың міндетті нышаны — пайдакүнемдік мақсат. ұрлауға заң
Алудың тәсілдеріне байланысты ҚР ҚК-інде ұрлаудың алты нысаны
Қастандық жасаудың осы түрінің заты ұрлау құрамының сындарлы
Заң әдебиеттерінде ұрлау заты түсінігі онша да мағыналы
Г.А.Кригердің пікірінше ақшалай-заттай және басқадай лотерея билеттері, почта
Сонымен қатар, сот практикасы көлікте жүру билеттерін, почта
Сонымен, «өздерінде көрсетілген құнның немесе қызметтің төленгендігін растайтын,
Сондықтан легитимациялық құжаттар мен белгілер (аккредитивтер, чектер, жинақ
Мүліктік емес сипаттағы фактілерді растайтын құжаттар мен өзге
Сонымен, мүлікті алуға құқық беретін құжаттар, сондай-ақ
1) көрсетілген тауарлардың немесе қызметтің құны төленгендігін растайтын
2) оларда заңда белгіленген реквизиттер мен белгілердің бар
Ұрлау затына қатысты даулы мәселелерді қарастырып, енді көпшілік
ҚР АК-нің 115 бабына сәйкес мүліктік игіліктер мен
Зат дегеніміз кез келген түйсінетін нәрсе, ол газ
Мүлік ұрлау заты ретінде белгілі бір экономикалық заңдық,
Нақтылай бар болуы дегеніміз — оның кеңістікте орналасқан
Мүліктің ұрлау заты ретіндегі экономикалық қасиеті сол онда
Құнды анықтаудағы критерий мүліктің нақты түрін дайындауға, өндіруге,
Ұрлау затының енді бір сипаты, ол — оның
Бөтен мүлікті ұрлаудың нысандары мен түрлері. Ұрлық (ҚК-тің
Қазақстан Республикасының күшіндегі қылмыстық заңына сәйкес ұрлық дегеніміз
Ұрлықтын объектісі — меншік.
Бұл қылмыстың заты — материалдық әлемнің заты түріндегі,
Материалдық құндылығы жоқ зат немесе бұйым ұрлық заты
Ұрлықка тән белгі — оның жасырын тәсілмен жасалуы,
Егер айыпты, өзінің мүлікті заңсыз иеленуін ұғынған бөгде
Жасырын ұрлауды саралау үшін мүліктің алынуы тек меншік
Бөгде адамдардың көзінше жасалған ұрлықты жасырын жасалған деп
Ұрлықтың объективтік жағын талдағанда әрекет пен қылмыстық нәтиженің
Теориялық және практикалық тұрғыдан едәуір маңызды болып саналатын
Ұрлықтың аяқталу кезеңін қылмыстық әрекеттің бастапқы даму кезеңіне
Басқа жағынан, ұрлаған мүлкіне өз қалауымен билік етуге
Сонымен, ұрлықты аяқталған деп айыптының затты іс жүзінде
Егер ұрлық күзеттегі аймақта жасалса, онда қылмыстың аяқталғандығы
Кінә, қылмыстың себебі мен мақсаты ұрлықтың субъективтік жағын
Субъективтік жағынан ұрлық — тікелей ниетпен жасалынатын әрекет.
Ұрлық жасағанда айыпты өз әрекетінің заңға қайшы екендігін
Мақсат — ұры ұмтылатын нысан, оған заңға қайшы
Ұрлықтың себебі ұрлық жасаған адам нені басшылыққа алды
Қылмыстық нәтиже — бөтен мүлікті заңға қайшы жолмен
ҚК-тің 175 бабының 2 бөлігінде мынадай сараланушы нышандар
а) адамдар тобының алдын ала сөз байласуы бойынша;
б) бірнеше рет;
в) тұрғын, қызметтік немесе өндірістік үй-жайға, қоймаға заңсыз
Адамдар тобының алдын ала сөз байласуы бойынша түсінігі
Бөтен мүлікті алуға тікелей бағытталған әрекетті атқарушы бастап
ҚК-тің 175 бабына берілген ескертудің 3 тармағына сәйкес
Тұрғын, қызметтік немесе өндірістік үй-жайға не қоймаға заңсыз
Ену дегеніміз — ешқандай құқығы болмаса да тұрғын,
Сонымен қатар айыпты үй-жайға оның ашық тұрған кезінде
Үй-жайға немесе қоймаға алдап та кіруге болады.
Мүлік ұрлау мақсатында үй-жайға не қоймаға алдап кіргенде
Адам орналастыруға немесе материалдық құндылықтар қоюға арналған, тұрақты
Қойма дегеніміз — материалдық құндылықтарды тұрақты немесе уақытша
Қойма деп аталу үшін онда затқа жетуге тосқауыл
Бұл талданып отырған баптың 3 бөлігі мынадай саралаушы
а) ұйымдасқан топ;
б) ірі мөлшерде;
в) ұрлық не қорқытып алушылық үшін бұрын екі
Ұйымдасқан топ жасаған қылмыс түсінігіне ҚК-тің 31 бабының
Егер ұрлықты ұйымдасқан қылмыстық топ жасаса, онда ұрлауға
Ірі мөлшер түсінігін заң шығарушы ҚК-тің 175 бабына
Ұрлықты ашықтан ашық жасалатын тонаудан шектеу қажет.
Егер қылмыскер ұрлықты жасырын жасап тұрмын деп қате
Ұрлық зорлықсыз қылмыстар қатарына жатады, сондықтан күш көрсетіліп
Жәбірленушіні дәрменсіз жағдайға келтіру үшін оның ағзасына күшті
Егер сол мақсатта жәбірленушінің ағзасына өмірге және денсаулыққа
Егер әшкереленген ұры, бастаған жасырын ұрлығының беті ашылғандығын
Егер айыпты ұрлықты жасырын бастап, бірақ өзінің әшкереленгендігін
Мүлікті жасырын және зорлықсыз иеленумен қатар ұрлық жасағанда
Ұрлықтың бөтен мүлікті иеленіп алудан және ысырап етуден
Жоғарыда көрсетілген өкілеттігі жоқ, бірақ тапсырылған жұмысқа не
Ұрлықты алаяқтықтан ажырату қажет. Біріншіден, ұрлық жасағанда қылмыс
Төртіншіден, алдаушылық тек алаяқтықта ғана емес, ұрлық кезінде
Ұрлықты тонаудан ажырату керек. Олардың басты айырмашылығы —
Ұрлықты автомобильді немесе өзге де көлік құралдарын ұрлау
Ұрлық жасалғанда мүлік міндетті түрде пайда табу мақсатында,
Сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иеленіп алу немесе ысырап
1959 жылғы ҚазССР ҚК-нің 764 бабында ұрлаудың өзінше
Бұл қылмыстың объектісі — меншік, басқаша айтқанда, мүлікті
Мүлік, бұл жерде, ұрлау заты болып табылады. Жалпы
Сонымен, ҚК-тің 176 бабы бойынша сараланатын иеленіп алудың
— заттық;
— экономикалық;
— заңдық;
— айыпты адамға мүліктің сеніп тапсырылуы.
Заттык нышан дегеніміз — иеленіп алудын немесе ысырап
Экономикалық нышан иеленіп алудын немесе ысырап етудің затында,
Заңдық нышан иеленіп алудың немесе ысырап етудің заты
Бұл қылмыстың объективтік жағын, бөтен мүлікті ұрлаудың нысаны
Иеленіп алу дегеніміз — белсенді қызмет жасай отырып
Иеленіп алғанда айыптыға сеніп тапсырылған мүлік оқшауланып, оған
ҚК-тің 176 бабына сәйкес иеленіп алудың ерекшелігіне субъектінің
Меншік иесіндегі мүлік алынып оқшауланған және ол оның
Айыптының өз иелігіне алған мүлікті заңсыз пайдалануы сияқты
Ысырап ету — сеніп тапсырылған мүлікті тұтынушыдан айыру
Иеленіп алу және ысырап ету аяқталған қылмыс деп
Бұл қылмыстың субъективтік жағы тікелей ниетпен және пайда
Қылмыс субъектісі арнаулы — жасы он алтыға толған,
Сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иеленіп алудың немесе ысырап
1) адамдар тобының алдын ала сөз байласуы бойынша
2) бірнеше рет жасалған;
3) қызмет бабын пайдаланып жасалған;
4) ұйымдасқан топ жасаған;
5) ірі мөлшерде жасалған;
6) ұрлық немесе қорқытып алушылық үшін бұрын екі
Адамдар тобының алдын ала сөз байласуы бойынша, бірнеше
Қызмет бабын пайдаланып сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иеленіп
Әртүрлі комиссияларды, «меймандарды», т.б. қабылдау шараларын ұйымдастыру үшін
Алаяқтық (ҚК-тің 177-бабы)
Бұл іс-әрекеттің қоғамға қауіптілігі сонда, оны жасаудың нәтижесінде
Алаяқтықтың объектісі меншік болып табылады.
Алаяқтықтың заты ретінде тек мүлік қана емес, сонымен
Алаяқтықтың ерекшелігі осы қылмыстың жасалу тәсілінде — мұнда
Алдау болғанда адам бір нәрсені жалған ұғынады, адасады.
Алаяқтық жасаудың тәсілі ретінде алдау өткен немесе қазіргі
Алаяқтықтың көп таралған түрлерінің бірі келешекте болатын оқиғалар
Мүлікті немесе мүлікке құқықты алаяқтық жолмен алудын басқа
Алаяқтықтың объективтік жағының өзіне тән ерекшелігі сонда, жәбірленуші
Мүліктің өтуі, сырттай қарағанда, тараптардың келісімі, мәміле сияқты
Объективтік жағынан алаяқтық аяқталған деп саналады, егер мүлікке
Субъективтік жағынан алғанда алаяқтықта тікелей ниет болады: алдау
Алаяқтықты ұрлықтан ажыратқан жөн. Ұрлық кезінде алдау кейін
Тонау (ҚК-тің 178-бабы)
ҚР ҚК-нің 178 бабында тонау дегеніміз бөтен мүлікті
Бұл қылмыстық іс-әрекеттің қоғамға қауіптілігі сонда, ол меншікке
Осы қарастырылып отырған қылмыстың объектісі — меншік.
Қосымша тікелей объект ретінде адамның денсаулығы алынады (күш
Тонаудың затына ұрлаудың кез келген нысанының нышандары сәйкес
Тонаудың құрамы конструкциясы жағынан материалды, сондықтан да бұл
Тонау кезіндегі қоғамға қауіпті әрекет бөтен мүлікті ашық
Тонау кезіндегі мүлікті алу процесі, көбіне, басынан аяғына
Алу кезінде күш қолдануды ҚК-тің 178 бабының 1
Жәбірленушіге залал келтіру фактісі мен мүлікті ашық түрде
Тонаудың субьективтік жағы тікелей ниет түріндегі кінәмен және
Бөтен мүлікті аілық тәсілмен иеленетінің айыпты міндетті түрде
ҚК-тің 14 және 15 баптарына сәйкес тонаудың субъектісі
Ұрлаудың тек тонау сияқты нысанына ғана тән саралаушы
Күш қолданып тонау бұл қылмыстың саралаушы құрамы екендігін
Тонау кезінде жәбірленушінің өмірі мен денсаулығы үшін қауіпті
Өмірге немесе денсаулыққа қауіпті болмаса да тонау кезінде
Жәбірленушінің денсаулығы немесе өмірі үшін қауіпті емес күш
Тонауды күш қолданылған деп тану үшін жәбірленушінің өмірі
Қарақшылық (ҚК-тің 179-бабы)
Қарақшылық объектісі күрделі қылмыстар қатарына жатады. Онда бөтен
Қарақшылықпен шабуыл жасаудың заты мүлік деп танылады, яғни
Қылмыстық қол сұғу затының функциясын атқару үшін ол
Объективтік жағынан алғанда қарақшылық жәбірленушінің денсаулығы немесе өмірі
«Шабуыл» термині жәбірленушіге кенеттен, ойламаған жерден психикалық қысым
Шабуыл кенеттен болғандықтан жәбірленуші өз мүмкіндігінше тойтарыс беру
Егер айыптының заңсыз мүліктік талаптарын жәбірленуші белгілі бір
Шабуыл мен күш қолдану арасында белгілі бір уақыт
Егер қылмыскер, мысалы, жәбірленушіге спирттік ішімдік ішкізгенде күш
Қарақшылық кезіндегі шабуылды кең мағынада түсіну керек. Ол
Жәбірленушіге спирттік ішімдік ішкізіп, оны дәрменсіз жағдайға жеткізуді
Зорлықтың жалпы мазмұны қайсыбір адамға заңға қайшы қандайда
Дене бітіміне зорлық жасау басқа адамның ағзасына, оның
Сонымен, дене бітіміне зорлық дегеніміз — жәбірленушінің ағзасына,
Қарақшылық кезінде қолданылатын зорлық шабуылға ұшыраған адамның өмірі
Зорлық өмірге қауіпті ме, жоқ па оны анықтау
Бұл аталған мән-жайларды сот зорлықтың өмірге қауіптілігін анықтау
1988 жылғы 1 шілдедегі Денсаулыққа зиянның ауырлығын сот-медициналық
Қарақшылық кезінде, көп жағдайларда, денсаулыққа нақты қауіптілік төнеді.
Өмір немесе денсаулық үшін қауіпті күш қолданамын деп
Өмір немесе денсаулық үшін қауіпті күш көрсетемін деп
Қарақшылық кезіндегі күш қолдануды сөз қылғанда, оның мүлікті
Қарақшылық кезіндегі күш қолдану мүлікті алу тәсілі ғана
Қарақшылық кезінде күш қолдану (дене бітіміне немесе психикасына)
Егер ол басқа мақсатта, мысалы, ұсталып қалмау үшін
Қарастырылып отырған қылмыстың объективтік жағының ерекшелігі сонда мүлікті
Қарақшылықтың субъективтік жағы тікелей ниетпен және пайдакүнемдік мақсатпен
ҚК-тің 179 бабының 1 бөлігінің диспозициясында бөтен мүлікті
Қарақшылықтың саралаушы нышандары ретінде заң мыналарды таниды:
а) адамдар тобының алдын ала сөз байласуы бойынша;
б) бірнеше рет;
в) тұрғын, қызметтік, өндірістік үй-жайға не қоймаға заңсыз
г) қару немесе қару ретінде пайдаланылатын заттарды қолданумен
Ерекше саралаушы нышандарға мыналар жатады:
а) ұйымдасқан топтың қарақшылық жасауы;
б) денсаулыққа ауыр зиян келтіріп қарақшылық жасау;
в) мүлікті ірі мөлшерде ұрлау мақсатында қарақшылық жасау;
г) ұрлық немесе қорқытып алушылығы үшін бұрын екі
Осы аталғандардың ішінде ұрлаудың қарақшылық сияқты нысанына ғана
Қарақшылық кезінде қару қолдануды осы құрамның саралаушы нышаны
Ғылым мен техниканың дамуы нәтижесінде атылатын және суық
Қазақстан Республикасының 1993 жылғы 27 қазандағы «Қарудың кейбір
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының 1995 жылғы 21
Пневматикалық мылтық, сигнал беретін, жарыс, құрылыс, газ пистолеттері,
Мұңдай шешім шындықты дәлірек бейнелейді, себебі ол осы
Қарақшылық жасағанда қарудың болуы жеткіліксіз: ол қолданылуға тиіс.
Егер айыпты біле тұра бұзылған, жарамсыз қарумен немесе
Біле тұра жарамсыз қарумен немесе қару макетімен қорқыту
Қару қолданылған қарақшылықтың құрамы үшін шабуыл кезінде қару
Қарақшылық шабуылдың зардабы ретінде саналатын денсаулыққа ауыр зиян
Мынадай жарақаттар салынғанда денсаулыққа ауыр зиян келген деп
а) салған кезде өмірге қауіпті;
б) көру, сөйлеу, есту қабілетін немесе қандай да
в) бет әлпеттің сиқын бұзатын;
г) денсаулығының бұзылуына, сонымен қатар жалпы еңбек қабілетінің
д) кәсіби еңбек қабілетін толық жоғалтуға әкеп соғатын;
з) нашақорлықпен немесе уытқұмарлықпен ауыруға әкеп соғатын жарақаттар.
Сонымен, жәбірленушіні қарақшылық шабуыл кезінде ұрып-соғу, оның денсаулығына
Ерекше құнды заттарды ұрлау (ҚК-тің 180-бабы)
Ерекше құнды заттарды ұрлағандығы үшін жауаптылық белгілеу сол
1954 жылғы Гаага конвенциясы қарулы қақтығыстар кезінде мәдени
Осыған байланысты ЮНЕСКО-ның күшімен 1970 жылы Мәдени құндылықтарды
Қылмыстың алдын алу және құқық бұзушыларға қарау тәртібі
Бұл қастандықпен күреске бағытталған бірқатар конвенциялар аймақтық деңгейде
Мұнша халықаралық құқықтық актілердің болуы осы қарастырылып отырған
Бұл заттарға меншік құқығын жеке тұлға да, заңды
Заң шығарушының қылмыстың дербес құрамын қарастыруына негіз болған
Гаага конвенциясы мәдени құндылықтар қатарына әр халықтың мәдени
Заттардың және құжаттардың өзгешелігі және қайталанбастығы олардың тарихи,
Суреттер, мүсіндер, иконалар, гравюралар, декоративтік қолданбалы өнердін шығармаларын,
Мәдени құндылықтарға қастандық жасаумен байланысты қылмыстардың алдын алу
ҚК-тің 180 бабында көзделген қылмыстың аяқталу кезеңін анықтау
Ерекше құндылығы бар затты немесе құжатты ұрлап алып.
Субъективтік жағынан алғанда бұл талданылып отырған іс-әрекет тікелей
Субъект — жасы он алтыға толған, есі дұрыс
Егер ерекше құндылығы бар затты жасы он терт
Талданып отырған құрамның саралаушы нышандарына заң шығарушы мыналарды
а) адамдар тобы алдын ала сөз байласып немесе
б) бірнеше рет жасалған;
в) ерекше құндылығы бар заттар мен құжаттардың жойылуына,
ҚК-тің 31 бабына сәйкес ерекше құндылығы бар заттарды
Ерекше құндылығы бар заттарды ұрлау, 175 баптың ескертуіне
Ерекше құндылығы бар заттарды ұрлаудын нәтижесінде олар жойылса,
Абайсызда жасалған әрекет Кодекстің Ерекше бөлімінің тиісті баптарында
ҰРЛАУМЕН БАЙЛАНЫСТЫ ЕМЕС, ПАЙДА ТАБУ МАҚСАТЫНДА МЕНШІККЕ ҚАРСЫ
Қорқытып алушылық (ҚК-тің 181-бабы)
Қорқытып алушылықтың қоғамға қауіптілігі сонда, ол меншік құқығын
Сонымен қатар, бұл қылмыстың объектісі деп тек меншікті
Объект құрылымына, және де, меншік құқығымен ғана емес,
Қорқытып алушылық — мүліктік қылмыс, меншіктің қоғамдық қатынастарына
Қылмыстық-құқықтық норманың талдауы көрсеткендей қорқытып алушылық кезіндегі қылмыстық
Күш көрсетіп қорқытудың ерекшелігі — оның келешекте жүзеге
Адамның жеке басына қорқытып алушылық кезінде күш қолданамын
ҚР Жоғарғы Соты Пленумының 1995 жылғы 22 желтоқсандағы
Өмір және денсаулық үшін қауіпті күш қолдана отырып
Мүлікті жоямын немесе бүлдіремін деп қорқыту дегеніміз, ол
Егер қорқытып алушы кейін өз қорқытуын іске асырып
Жәбірленушіні немесе оның, жақындарын масқаралайтын мәліметтерді, не жәбірленушінің
Бөтен мүлікті иеленуші немесе сол мүлік күзетіндегі адамды
Қорқытып алушы жариялаймын деп қорқытатын мәліметтер бөтен мүлік
Қорқытып алушылықтың құрамы үшін таралатын мәліметтердің шын немесе
КР ҚК-нің 181 бабында көзделген қылмыс құрамының құрылысындағы
Әрине, қорқытып алушылық жәбірленушіге нақты мүліктік залал келтіруі
Қорқытып алушылық туралы нормаларды қолдану практикасында қорқытып алушылықты
Қорқытып алушылықтың заты — мүлік, мүлікке құқық, мүліктік
Зорлықтың екі түрі біріне бірі ұқсас, сондықтан бөлектеудің
Ұйымдасқан топ жасаған қорқытып алушылықты бандитизмнен ажырату қажет.
Субъективтік жағынан қылмыс тікелей ниетпен және пайдакүнемдік мақсатпен
Қорқытып алушылықтың субъектісі — жасы он төрткетолған, есі
Алдау немесе сенімге қиянат жасау жолымен мүліктік
залал келтіру (ҚК-тің 182-бабы)
Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы 12 мамырдағы заң
Меншіктің барлық нысанына бірдей құқықтық қорғау жариялаған Конституция
Меншік саласындағы адамның жеке басының мүдделері, қоғамдық және
Соған байланысты іс-әрекеттің, объектісі меншіктің барлық нысандары болады.
Объективтік жағынан алғанда бұл қарастырылып отырған қылмыс: а)
Іс-әрекетті жасау тәсілі осы құрамда конструктивтік нышан болып
Алаяқтық пен осы талданып отырған іс-әрекеттің нышандарының айырмашылығы
Алаяқтық болғанда айыпты бөтен мүлікті алдау жолымен немесе
Меншік иесіне жіберіп алынған пайда ретінде мүліктік залал
Қылмыстың субъективтік жағы тікелей ниет және пайдакүнемдік мақсат
Бұл іс-әрекеттің субъектісі жалпы — жасы он алтыға
Лауазымды адам, өзінің қызмет бабын пайдаланып немесе сенімге
Заң шығарушы, аталғандардан басқа мына нышандарды да саралаушы
— адамдар тобының алдын ала сөз байласуы бойынша
— бірнеше рет жасалған;
— ұйымдасқан топ жасаған;
— ірі зиян келтірген әрекеттерді.
Осы саралаушы нышандардың бұл талданылып отырған құрамға қатысты
Көрінеу қылмыстық жолмен табылған мүлікті
сатып алу немесе сату (ҚК-тің 183-бабы)
Мұндай іс-әрекеттің қоғамға қауіптілігі сонда, оны жасау меншік
Қылмыстың объектісі — меншік, ал оның заты —
ҚР АК-нің 115 бабына сәйкес мүліктік және жеке
КР АК-нің 7 бабында заң шығарушы азаматтық құқықтар
1) заңдарда көзделген шарттар мен өзге де мәмілелерді,
2) заңдарға сәйкес азаматтық-құқықтық жағдайларды туғызатын әкімшілік құжаттар;
в) азаматтық құқықтар мен міндеттерді белгілеген сот шешімі;
4) заң құжаттарында тыйым салынбаған негіздер бойынша мүлікті
5) өнертабыстар, өнеркәсіптік үлгілер, ғылым, әдебиет пен өнер
Бұл талданып отырған іс-әрекеттің объективтік жағы адамның көрінеу
ҚР АК-нің 235 бабына сәйкес мүлікке меншіктілік құқығын
а) жаңа затты дайындау немесе жасау;
6) мүлікті пайдалану нәтижесінде алынған түсім (жеміс, өнім,
в) сатып алу — сату шарты, айырбастау, сыйға
г) мұралау құқығы;
д) иегері белгісіз мүлікті тауып алу;
е) меншік иесі бас тартқан немесе оған меншік
Сонымен, мүлікті иелену дегенді сол мүлікті қайтарымды (сатып
Мүлікті басқа біреудің иелігіне өткізу дегеніміз — қылмыстық
Бұл қылмыс сондай мүлікті иеленіп алған не иесінен
Субъективтік жағынан қылмыс тікелей ниет түріндегі кінәмен сипатталады,
Субъект — жасы 16-ға толған, есі дұрыс адам.
а) қылмыстық жолмен табылған автомобильді сатып алу немесе
б) адамдар тобының алдын ала сөз байласып жасаған
в) ұрлықты қорқытып алу, көрінеу қылмыстық жолмен табылған
ҚК-тің 183 бабы 2 бөлігінің «а» тармағы бойынша
ҚР ҚКнің 31 бабына сөйкес көрінеу қылмыстық жолмен
Егер адам ұрлық, қорқытып алу, көрінеу қылмыстық жолмен
Мына сараланған құрамдар ерекше деп саналады:
а) көрінеу ұйымдасқан топ жасаған қылмыс арқылы табылған
б) қызмет бабын пайдаланып көрінеу қылмыстық жолмен табылған
Көрінеу ұйымдасқан топ жасаған қылмыс арқылы табылған мүлікті
Осы іс-әрекетті қызмет бабын пайдаланып жасау дегеніміз —
Интеллектуалдық меншік құқықтарын бұзу (ҚК-тің 184бабы)
Бұл іс-әрекеттің объектісі — интеллектуалдық меншік, ол дегеніміз
ҚР Конституциясының 20 бабында жарияланған әр адамның шығармашылық
Қылмыстың заты өнертабыс, пайдалы үлгілер, өнеркәсіптік үлгілер, ғылыми,
Бұл қарастырылып отырған іс-әрекеттің объективтік жағы мына әрекеттерді
— авторлық құқықтың немесе косарлас құқықтың объектілерін заңсыз
— өнертабысты, пайдалы үлгіні немесе өнеркәсіптік үлгіні заңсыз
— ғылыми жаңалықтың, өнертабыстың, пайдалы үлгінің немесе өнеркәсіптік
— авторлықты иеленіп алу;
— қосарлас авторлықка мәжбүр ету.
Авторлық құқықтың немесе косарлас құқықтың объектілерін заңсыз пайдалану
Өнертабысты, пайдалы үлгіні немесе өнеркәсіптік үлгіні заңсыз пайдалану
Ғылыми жаңалықтың, өнертабыстың, пайдалы үлгінің немесе өнеркәсіптік үлгінің
Авторлықты иеленіп алу — бөтеннің шығармасын өз атымен
Қосарлас авторлыққа мәжбүр еткенде шығарманың немесе өнертабыстың авторына,
Конструкциясы жағынан бұл талданып отырған құрам материалды, себебі
Субъективтік жағынан алғанда бұл әрекет тікелей ниет және
Қылмыс субъектісі — жасы он алтыға толған есі
Заң мына мән-жайларды саралау үшін нышан ретіңде таниды:
— бұл іс-әрекетті бірнеше рет жасау;
— оны алдын ала сөз баиласқан топтын жасауы;
— оны ұйымдасқан топтың жасауы.
Бірнеше рет жасау дегеніміз — бұрын интеллектуалдық меншік
Интеллектуалдық меншік құқығын бұзуды алдын ала сөз байласқан
Бұл қаралып отырған іс-әрекетті ұйымдасқан топ жасады деп
Автомобильді немесе өзге де көлік құралдарын ұрлау мақсатынсыз
заңсыз иелену (ҚК-тің 185-бабы)
Бұл іс-әрекеттің көліктік қылмыс деп танылған бұрынғы заң
Сондықтан да, бұл іс-әрекеттің объектісі меншік болып табылады.
Кезінде К.СРО Жоғарғы Соты Пленумының 1970 жылғы 6
Автомобильді немесе өзге де көлік құралдарын заңсыз иеленудің
Көлік иесінің немесе оған құқығы бар адамның еркінсіз
Автомобильді немесе өзге де көлік құралын заңсыз иелену
Бұл заңсыздықтың субъективтік жағын алатын болсақ, айыпты сол
Осы негіздерге сүйенсек, автомобиль иесінің отбасы мүшелерінің немесе
ҚК-тің 15 бабына сәйкес айдап кетудің негізгі құрамының
Жерге заттай құқықты бұзу (ҚК-тің 186-бабы)
Қылмыстың осы құрамы үшін заң шығарушы анықтаған жерге
ҚР Президентінің 1996 жылғы 27 қаңтардағы «Жер туралы»
Жер учаскесінің меншік иесі жер учаскесін иелену, пайдалану
Меншік иесі өз жер учаскесіне қатысты кез келген,
Сонымен, жерге заттай құқық мына құқықтардың кез келгенін
— жерді иелену, пайдалану және оған билік жасау
— жерді пайдалану құқығы — адамның мемлекет меншігіндегі
— жеке меншіктеп жер учаскесш уақытша пайдалану құқығы
— сервитут — жеке меншіктегі немесе басқа адамдардың
Бұл қарастырылып отырған іс-әрекеттің объективтік жағы азаматтардын немесе
Бөтеннін жер учаскесіне заңсыз ену дегеніміз — айыптының
Қоғамның немесе мемлекеттің заңмен қорғалатын мүддесіне елеулі зиян
Жоғарыда көрсетілген мүдделер мен құқықтарға едәуір зиян келген
Іс-әрекеттің субъектісі жасы он алтыға толған, есі дұрыс
Субъективтік жағынан іс-әрекет тікелей де, жанама да ниет
Бұл қарастырылып отырған іс-әрекеттің саралаушы нышандары мыналар:
— күш қолдану не күш қолданумен қорқыту арқылы
— бұл іс-әрекетті адамдар тобының жасауы;
— бөтеннің жер учаскесіне еніп заңсыз тінту жүргізу;
— бөтеннің жер учаскесін басып алу.
Күш қолдану не күш қолданумен қорқыту сияқты саралаушы
Мұндай ену кезінде денсаулыққа орта ауырлықтағы және ауыр
Бөтеннің жер учаскесіне енуді он алты жасқа келген
Бөтеннің жер учаскесіне ену заңсыз тінтумен, яғни заң
Бөтеннің жер учаскесін басып алу дегеніміз — оны
Бөтеннің жер учаскесіне енудің ерекше сараланған құрамы деп
МЕНШІККЕ ҚАРСЫ ЖАСАЛҒАН ПАЙДА ТАБУ МАҚСАТЫНСЫЗ ҚЫЛМЫСТАР
Бөтен адамның мүлкін қасақана жою немесе бүлдіру (ҚК-тің
Бөтен адамның мүлкін қасақана жойғандық немесе бүлдіргендік үшін
Осыған байланысты, ҚК-тің 3 бөліктен тұратын 187 бабының
Заң шығарушы Қылмыстық кодекстің 187 бабының нормаларын қалыптастырғанда
Осы қылмыстың заты ретінде кез келген қозғалатын да,
Бөтен адамның мүлкін жою дегеніміз — сол мүліктің
Мүлікті бүлдіргенде оньвд шаруашылық-экономикалық құндылығы едәуір төмеңдейді, қайта
Бұл іс-әрекеттің субъективтік жағы тікелей де, жанама да
Бөтеннің мүлкін жою немесе бүлдіру себебі осы құрам
ҚК-тің 187 бабының 1 бөлігі бойынша жасы он
ҚК-тің 187-бабы 2-бөлігінің «а» тармағы бөтеннін мүлкін қасақана
Бұл іс-әрекеттің субъективтік жағы бөтен адамның мүлкін жою
Өзінің қызметтік немесе қоғамдық борышын атқарушы адамның, не
Қызметтік борыш дегеніміз — мемлекеттік немесе белгіленген тәртіпте
Бұл нышанды тағу үшін баптың диспозициясында көрсетілген адамдардың
қК-тің 181-бабы 2-бөлігінің «г» тармағында бөтен адамның мүлкін
ҚК-тің 187 бабы 3 бөлігінің «а» тармағы бөтеннің
ҚК-тің 187 бабы 3 бөлігінің «б» тармағында саралаушы
Ерекше тарихи және мәдениет ескерткіштеріне тарихи, көркем немесе
Материалдық мәдениеттің объектілері:
— қозғалмайтын объектілер (ғимараттар, құрылыстар, сондай-ақ тарихи оқиғалармен
— тарихи, мәдени, ғылыми немесе көркем құндылық болып
Мемлекеттің қорғауына алынған табиғи кешендер немесе объектілер —
Егер материалдық мәдениет объектісі толық жарамсыздыққа жетсе немесе
Мемлекет қорғауына алған табиғи кешендер мен объектілерді жою
Бөтен адамның мүлкін абайсызда жою немесе бүлдіру (ҚК-тің
Бұл іс-әрекеттің объектісі меншік. Заң шығарушы оның құрамын
Субъективтік жағынан іс-әрекет кінәнің абайсыз нысанымен сипатталады. Іс-әрекет
Субъект — жасы он алтыға толған, есі дұрыс
Бұл құрамды саралайтын нышандар:
— отпен немесе өзге де аса қауіпті көздермен
— ауыр зардап келтірген осы іс-әрекетті жасау.
Бірінші екі нышанның байланысты болу себебі — айыпты
Қорытынды
Меншік кез келген мемлекетке материалдық негіз болып табылып,
Мемлекет барлық уақытта меншік иесінің мүлкін қол сұғушылықтан
Қазіргі кездегі алдағы тұрған міндеттердің біріне меншіктің барлық
Меншікке қарсы бағытталған қылмыстардың қатарына талан-таражбен байланысты жүзеге
Жалпы алғанда талан тараж дегеніміз пайдакүнемдік мақсатта меншік
Біздің қылмыстық заңымызда талан-таражға кең мағынада түсінік беру
Ал түрлеріне орай қарапайым мөлшердегі және ірі мөлшердегі
Осы талан-таражға байланысты айта кететін мәселе біздің қазақша
Осы талан тараждың көп тараған жеке нысаны-ұрлық, яғни
Қоғамға қауіпті әрекеттің қылмыс болып табылуы үшін құрам
Қылмыс жасаушы тұлғаның жасаған әрекетінің есеп беруі мен
Меншікке қарсы қылмыстардың қатарына жататын, қол сұғу объектісі
Талан тараждың келесі нысандары тонау ашық тәсілмен, қарақшылық
Ұрлықтың мәнін ашу мақсатында оған криминологиялық сипаттама беруде
Бұл ұрлықты жасауға әкелетін негізгі себептер пайдакүнемдік ниетпен
Осыған қоса тұлғаның виктимологиялық жағдайын айта кетуге болады,
Осы ұрлықты жасаушы пайдакүнем қылмыскер тұлғасы қалыптасу ерекшелігіне
Соған сәйкес оқулықта көрсетілген алдын алу шараларына қоса
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Нормативтік құқықтық актілер
Қазақстан Республикасының Конституциясы 30.08.1995ж. (өзгертулер мен толықтырулар 07.10.98ж.)
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі 16.07.1997ж. (өзгертулер мен толықтырулар
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне өзгертулер мен толықтырулар енгізілген
Арнайы әдебиеттер
Алауханов Е. Қылмыстық құқық, ерекше бөлім. Алматы «Жеті
Авторлар тобы.: Қылмыстық құқық, жалпы бөлім. Алматы «Жеті
Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық, ерекше бөлім. Алматы «Жеті
4. Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық, жалпы бөлім. Алматы
1999
5. Жұмағали А.Қ. Сиыр дегеніміз – сиыр (немесе
Е.Я. Кайыржанов. Интересы трудящихся и советский уголовный закон.
ҚР Жоғарғы Соты Пленумының 25.06.96 жылғы «Бөтен мүлікті
7
«ҚР қылмыстық құқығы (жалпы бөлім)» пәні бойынша оқу – әдістемелік кешен
Қылмыстық құқықтың әдісі мен жүйесі
Қылмыстық құқықтың түсінігі. .Қылмыстық құқықтың принциптері(қағидалары)
Қылмыстық заң, қылмыс пен жаза қылмыстық құқықтың негізгі ұғымы
Қылмыстық құқықтың принциптері, міндеттері
Республикасының құқыққа қарсы жекелеген әрекеттері үшін қылмыстық жауаптылық туралы заңдары
Қылмыстық құқық қатынастар
Қылмыстық құқықтың санаттары
Құқық негіздері пәні бойынша ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН
Қылмыстық заңның түсінігі және міндеттері