Болашақ мамандық таңдау ерекшеліктері
Мазмұны
Кіріспе...........................................................................3-4
2.Негізгі бөлім
1.Болашақ мамандық таңдау ерекшеліктері.......................................5
1.1 Е.А.Климовтың зерттеулері.....................................................5-9
2.Мамандық таңдау жолдары.......................................10
2.1 Педагогтың субъектілік қасиеттері.....................................10-15
3. Таңдалған мамандық- таңдалған болашақ....................................16
3.1Мамандықтың адам өміріндегі маңызы...............................16-23
3. Қорытынды................................................................24
4. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі..................................................26
Кіріспе
Өзектілігі:Болашақ мамандыққа даярлаудың психологиялық ерекшеліктерінің мәнін ашу.Оқушылардың болашақ мамандыққа
Мақсаты:Мамандық таңдаудың адам өміріндегі маңызды жолдарын анықтау.Болашақ мамандыққа даярлаудың
Міндеті:Болашақ мамандыққа даярлаудың психологиялық ерекшеліктеріне мән беру.Зерттеу пәні:Болашақ мамандыққа
Мамандық таңдау – адам өміріндегі ең маңызды қадамдардың бірі.
Биік шың адамға оңайлықпен беріспесі анық.Кемеңгер дана Абай атамыздың
Бүгінде қыздар мұғалім, дәрігер, журналист, экономист, заңгер, сынды белді
Бүгінде әскери мамандықтарды таңдап, полицей, ұшқыш, түрлі техникалармен жұмыс
Егер сен бала кезіңнен дәрігер немесе ғарышкер болғың келсе
Мамандықты таңдау мәселесінің мазалауы өте жақсы - бұл сенің
Кәсіби өз тағдырын өзі шешудің қиыншылықтары балалардың екі категориясында
Балалардың екінші категориясы оқуда да және белсенділіктің басқа формаларында
Өзіңді қалай тануға болады? Психологтардың есептеуінше,мамандықты таңдауда адамның психологиялық
жасауға ата-ана,мұғалім мен психологтар бағыт беруі нық қадам басуға
1. Болашақ мамандық таңдау ерекшеліктері
1.1 Е.А.Климовтың зерттеулері.
Егер сен техниканы ұнатсаң – онда оған деген қызығушылық
Кез келген мамандық адамда «кәсіби маңызды сапалар» деп аталатын
Жүзеге асыратын мамандық типі сенің тұлғалық, мінездік типіңмен сәйкес
Егер эмоционалды тұрақты емес болсаң, онда сен ұзақ уақыттық
Сонымен, мамандықты таңдау үшін, ең алдымен өзіңді тануың қажет.Сен
Сенің мінезің әлі қалыптасуда, сондықтан өзіңе қолайсыздық туындатып және
Сол кезде сен бұл аймақ саған қызықты ма, әлде
Сонымен, өз қабілеттеріңді, қызығушылықтарыңды және тұлғалық сипаттарыңды біле отырып,
Мұғалім мамандығын таңдауды қалай қалыптастыруға болады деген сұраққа берер
Педагогикалық психология дәстүрлі түрде арнайы бөлім – «мұғалім психологиясын»
Мұғалім, Педагог мамандығы, дәрігер мамандығы сияқты, – ең көне
Педагогикалық іс-әрекеттің даралық субъекті ретінде бола отырып, педагог
Е.А. Климовтың зерттеулерінде мамандықтардың бүкіл саналуандығы адамның айналасындағы табиғат,
«Адам – табиғат»
«Адам – Техника»
«Адам –Белгі»
«Адам – Бейне»
«Адам – Адам» [3;88-90].
Педагогикалық мамандық «Адам - Адам» деген типке жатады.Е.А. Климов
Бұл жерде, «Адам - Адам» схемасы типтік қалаулардың, қызығушылықтардың,
«Адам-Адам» схемасымен жұмыс істейтін адамның кәсіби жарамдылығын талдау үшін,
Педагогикалық іс-әрекетті еңбек қаруы позициясынан қарастырғанда өзіне назар аудартатын
Мамандықтың әр типі үшін әрекеттер құрамын талдай отырып, Е.А.
Қозғалыстық әрекеттер (орын алмастыру, орналасу, бұрылу және т.б.).
Танымдық (гностикалық) әрекеттер, оған қабылдау, қиял және логикалық әрекеттер
Тұлғааралық қарым-қатынас әрекеттері, оған диагностикалаушы, әрекет-талап, серіктесті ақпаратпен басқару
Жігерді келісімдеу әрекеті.
Педагог субъект ретінде осы әрекеттердің барлығын орындайтынын айта кетейік
Кәсіби іс-әрекет субъект қойған мақсатқа байланысты жіктелуі мүмкін: гностикалық
Еңбектің функционалды қаруларын белгілеген кезде – Е.А. Климов санаға
Педагогтың педагогикалық іс-әрекет субъектісі ретіндегі жалпы сипаттамасын, оның мақсаттарын,
Әр мамандықты таңдау ол адам қалауы,бірақ педагогикалық мамандықты таңдаудың
Қорыта айтсақ,педагогика мамандығы өз ерекше жақтары мен әдіс-тәсілдері бар
2. Мамандық таңдау жолдары
2.1 Педагогтың субъекттілік қасиеттері
Мамандық таңдауды не анықтайды деген сұраққа жауап бере отырып,
1) үлкендер, отбасы позициясы;
2) құрдастар позициясы;
3) мектептегі педагогикалық ұжым позициясы (мұғалімдер, сынып жетекшілері және
4) жеке өмірлік және кәсіби жоспарлар;
5) қабілеттер және олардың көрінулері;
6) қоғамдық танушылыққа ұмтылу;
7) қандай да бір кәсіби іс-әрекет жайлы ақпаратты болу;
8) бейімділік [5;121-128].
Бұл факторлар, сөзсіз, педагогикалық іс-әрекетті мамандық ретінде таңдау үшін
Олар педагогикалық іс-әрекеттің өзі үшін де мәнді болып табылады.
Олардың ішінде аса маңыздысы:
1) мұғалім мен сүйікті пәннің әсері;
2) отбасы, отбасылық дәстүр әсері;
3) алдыңғы жұмыс тәжірибесінің әсері.
Н.В. Кузьминаның мәліметтері бойынша,«педагогтарда мамандыққа және іс-әрекет процесіне
Осылайша, педагог мамандығы кәсіби іс-әрекеттің жалпы сипаттамасы позициясынан «Адам
Ғасырдың басында-ақ П.Ф. Каптерев: «оқыту ахуалында мұғалім бірінші
«Объективті сипаттағы бірінші қасиет мұғалімнің өзі оқытып отырған пәнін
«Ақыл-ойлық» қасиеттерге жатқызылған «арнайы» мұғалімдік қасиеттермен қатар, П.Ф. Каптерев
Қазіргі кездеггі зерттеушілердің барлығы, дәл балаларға деген сүйіспеншілікті ғана
Ғасырдың басында, педагогикалық психология дамуының екінші кезеңінде, педагогтың,
МҰҒАЛІМ ҚАСИЕТТЕРІ
Арнайы
Объективтік Субъективтік
(мұғалімнің (жеке мұғалімдік
ғылыми
дайындығы)
Қазіргі кезде отандық педагогикалық психологиядағы Н.В. Кузьмина және оның
Н.В. Кузьмина бойынша субъекттілік факторлар құрылымы: табиғаттылық типін, қабілеттер
А.К. Маркова бойынша, субъектілік қасиеттер құрылымы келесі сипаттамалар блоктарымен
Объективтік сипаттамалар Субъективтік сипттамалар
Кәсіби, психологиялық, педагогикалық білімдер -Кәсіби іскерліктер Кәсіби, психологиялық позициялар,
Н.В. Кузьмина ұсынған, осы құрылымды педагогтың субъективтік қасиеттер құрылымымен
Осы келістің үлкен жетістігі, кәсіби құзырлылықтың барлық сипаттамалары мұғалім
МҰҒАЛІМ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЕҢБЕК СУБЪЕКТІСІ РЕТІНДЕ
Мұғалім тұлғасы
Мұғалім педагогикалық іс-әрекет субъектісі ретінде
Екіншіден, ұсынылған түсініктеме іс-әрекет пен қарым-қатынасты кейбір шектеулермен педагогикалық
А.К. Маркова бойынша мұғалімнің
кәсіби құзырлылығын модулды көрсету
Мұғалім еңбегінің жақтары Еңбектің әрбір жағы үшін психологиялық модуль
Мұғалім еңбегі үшін объективті қажеттілер Мұғалім еңбегінің психологиялық сипаттамсы
Кәсіби білімдер Кәсіби-педагогика-лық
іскерліктер Кәсіби ұстаным-дар Кәсіби-психологиялық ерекшеліктер
(сапалар)
Еңбек процесі Мұғалімнің педагогикалық іс-әрекеті
Мұғалімнің педагогикалық іскерліктері
Мұғалім тұлғасы
Еңбек нәтижесі Мектеп оқушыларының білімділігі
Мектеп оқушыларының тәрбиелілігі
Үшіншіден, А.К. Маркованың кәсіби құзырлылықты оның өзіндік іс-әрекеттік компоненті
Л.М. Митина өңдеп, дамытып отырған, «іс-әрекет–қарым-қатынас –тұлға» схемасының контексіндегі
ЖОРАМАЛДАУШЫ-ГНОСТИКАЛЫҚ ҚАБІЛЕТТЕР
РЕФЛЕКСИВТІ-ПЕРЦЕПТИВТІ
ҚАБІЛЕТТЕР
Педагогикалық мақсатты ұйғару Педагогикалық ойлау Педагогикалық рефлексия Педагогика-лық әдеп
Өзіне назар аудартатын жағдай, біріншіден, қабілеттердің өздері де тікелей
Педагогикалық іс-әрекеттің тағы да бір субъекттілік қасиеті эмоционалдық
1) жүдеу, шаршау;
2) психологиялық күрделену (асқыну);
3)ұйқысыздық;
4) клиентке қатысты негативтік ұстанымдар;
5) өз жұмысына қатысты негативті ұстанымдар;
6) өз міндеттерін орындауды елемеу;
7) психостимуляторларды пайдалануды көбейту (темекі, кофе, ішімдік, дәрі-дәрмек);
8) тәбеттің азаюы немесе артық жеп қою;
9) негативті өзін-өзі бағалау;
10) агрессивтіліктің күшейуі (ашушаңдық, ызақорлық, қысымдылық);
11) пассивтіліктің күшейуі (цинизм, пессимизм, үмітсіздікті сезіну, селқостық); 12)
Н.А. Аминов, соңғы синдром басқа адамдармен, кәсіби, интенсивті
Жалпы субъекттілікті қасиеттердің (сапалар, сипаттамалар, факторлар) сапалық құрылымы жайлы
1) субъекттің психологиялық (даралық) қасиеттері, нышандар ретінде болатын, оның
2) қабілеттер;
3) бағыттылықты қамтитын тұлғалық қасиеттер;
4) кәсіби-педагогикалық және пәндік білімдер мен іскерліктер тар мағынадағы
Қорыта айтқанда,субъекттілік қасиеттердің осы топтарын біз ары қарай педагогикалық
3. Таңдалған мамандық-таңдалған болашақ
3.1 Мамандықтың адам өміріндегі маңызы
Педагогикалық іс-әрекет субъектісі құрылымының психофизиологиялық компонентін қарастыру барысында
Педагогтың субъекттік іс-әрекет сипатына қандай психофизиологиялық көрсеткіштер әсер етуі
Осындай функционалды – мінез-құлықты байланыстарды орнатудың дұрыстығы К. Юнгтың
Жалпы нағыз мұғалімнің ерекше педагогикалық таланты болу керек пе?
Жалпы алғанда барлық салалардағы сияқты, педагогикалық істе де талант
Әрине, шеберлік жылдар өткеннен кейін барып келеді. Педагогикалық стаждың
Адамның бойында мұғалім мамандығына деген бейімділіктің болуы педагогтық шеберлікті
Бейімділік педагогикалық қызметке, балалармен бірге және балалар үшін еңбектенуге
Балаларды сүйетін, балалардан, біздің жастарымыздан ұлы еліміздің лайықты азаматтарын
Балаларға немқұрайлы қарайтын, оларды елеп-ескермейтін және олардың өміріне селқос
Ал кінәмшіл, кекшіл, қисық-қыңыр, өзін балаларға қарсы қоятын мұғалім
Мұғалім оқушыларды тәрбиелеуге терең әрі мүдделі екеніне, олардың табыстарына
Ал мұндай шынайы мүдделілік балаларды сүйетін, өз пәнін жақсы
Міне, балаларға деген сүйіспеншілік, балалардың мұғалім мамандығына деген сүйіспеншілігі,
Балаларға деген талап қойғыш, әділ сүйіспеншілік, олардың өміріне ынта-ықылас
Жақсы шебер мұғалім дегеніміз – баланың психологиясын, балалардың жас
Ілтипатты әрі ыждығатты мұғалім мен педагог әрбір оқушыдан өзінің
Оқушылар өздерінің қалай тұратынын мұғалімнің сұрап біліп жүргенін, олармен
Қазақстан Республикасының үздіксіз білім беру жүйесі саясатының басты мақсаттарының
«Білім туралы» заңда (8-бап) білім беру жүйесінің басты міндеті
- әлеуметтік–гуманитарлық ғылым саласында негізгі оқу мазмұнын білу, әлеуметтік
- адамның адамға, қоршаған ортаға қарым-қатынасын реттейтін этикалық және
Мұғалімдік қабілеттілікке ие болу үшін педагогтық ережелерді жаттап алу
Шәкірт пен ұстаздың өзара бірлесіп, ынтымақтасып жасайтын ортақ іс-әрекеті-оқыту.
Сөйтіп, оқу мен оқыту, бір медальдің екі жағындай бір-бірімен
Оқыту процесінің әр-түрлі қырларын педагогиканың дидактика, сондай-ақ жекелеген пән
Оқу материалдары адам психологиясына зор талап қоятыны белгілі. Өйткені,
Мұғалім оқушының теріс істері мен қылықтарын дер кезінде көре
Тәрбие тәсілдері мен тетіктерінің осы айтылғаннан басқа да сан
Мұғалім - киелі мамандық. Адам тәрбиелеу, оған ғылыми негіздерінен
Н.Ә. Назарбаев: «Мұғалімдер қоғамның ең білімді, ең отаншыл бөлігі
Мұғалім –дәрігер мамандығы сияқты ертеден келе жатқан мамандықтың бірі.
Ал, ұлы педагог және қоғам қайраткері Ы. Алтынсарин «Мектепте
Абай Құнанбаев мұғалім бір орында тұрып қалмай үнемі іздену,
П. Подласыйдың айтуынша, педагогке тәрбиелей және басшылық ете білу,
Педагогтік мамандық білімділікті қажет етеді. Мұғалім - белгілі бір
П.Подласый педагогикалық қабілеттілікке ұйымдастырушылық, дидактикалық, коммуникативтік, зерттеушілік, ғылыми-танымдық, т.б.
Білім саласында мұғалім қалай көрінеді? деген сұраққа педагогикалық әдебиеттерде
Педагог болу үшін оған әуел бастан бейімделініп туу керек
Ал педагогтық қабілеттілік деп нені айтады? Бұл ұғымның мағынасы
Педагог мамандығына лайықты қабілеттіліктің бұл екі түрін бірінен-бірін бөліп
Педагогтық қабілетті көпшілік кейде мұғалімнің интуициясымен байланы-стырады. Тәрбие жұмысындағы
Қоғамдағы ұстаздың биік беделін қалыптастыру аса маңызды әлеуметтік-педагогикалық жоба
Жоғарыда айтылғандардан келесі қорытынды жасауға болады: психофизиологиялық компонент
Қорыта айтқанда,осы көрсеткіштер нышандар, алғы шарттар ретінде болады, бірақ
Қорытынды
Мұғалім мен оқушы арасындағы тәрбие ісі-ой шұңқыры, қыры мен
Мәселен, оқушыға қойылатын талаптың қарапайым түрі – оған өз
Оқушы тәрбиесінде кісінің қол жеткен табыстарын уақытында көре біліп,
Сонымен қатар, мұғалім ол өзіндік орны мамандықты таңдауға жол
Қорыта келе, әр мамандыққа даярлауға жол ашатын бірінші жол
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Рабочая книга практического психолога / Под ред. А.А.
2. Пономаренко В.А. Страна Авиация. - М.: Наука, 1995ж.
3. Бабанский Ю.К. и др. Педагогика высшей школы –
4. Основы педагогики и психология высшей школы / Под
5. Брушлинский А.В. Деятельностный подход и психологическая наука //
6. Сергиенко Е.А. Становление субъекта: неоконченная дискуссия// Психол. Журн.
7. Зимняя И.А. Педагогическая психология: учеб.пособие. – Ростов н-Д.:
8. Максимова Н.Е. и др. Структура и актуалгенез субъекта
9.А.С. Макаренко. Педагогические сочинения. М., «Педагогика»,1988ж.
10.А.С. Макаренко. Психология труда учителя.М., «Просвещение», 1993ж.
11.В.И. Андреева. Педагогика творческого саморазвития. Казань. 1996ж.
12.Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы // Алматы 2010ж.
13.Қазақстан Республикасында 2015жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы//Астана. 2004ж.
14.Краткий словарь иностранных слов // под.ред. О.П.Марасанова.М., 1993ж.
15.Советский энциклопедический словарь М., Издательство «Советская энциклопедия», 1984ж.
16.С.И. Ожегов, Н.Ю. Шведова. А.С. Макаренко. «Толковый словарь русского
17.Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік
18.С.Е. Шишов. Понятие компетенции в контексте проблемы качества образования
19.В.А. Хуторской. Ключевые компетенции как компонент личностноориентированной парадигмы образования.
20.Б.А. Тұрғынбаева. Мұғалімнің шығармашылық әлеуметін біліктілікті арттыру жағдайында дамыту.:
21.К.Құдайбергенова. Құзырлылық – тұлға дамуының сапалық критерий // «Білім
22.Климов Е.А. Пути в профессионализм (Психологический анализ):Учебное пособие. М.,
23.2.Маркова А.К. Психология профессионализма. М., Международный гуманитарный фонд “Знание”,
24.Равен Дж. Компетентность в современном обществе: выявление,развитие и реализация:
25.Муравьев Е.М. Компетентностный подход как одно из оснований обновление
2
Психология ғылымындағы кәсіби бағыттылық мәселелеріне теориялық шолу
Жоғары сынып оқушыларының мамандық таңдауының психологиялық ерекшеліктерін зерттеу
Мамандық таңдауға дайындығы және кәсіби ниеті
Жоғары сынып оқушыларының кәсіби бағдарына тұлғалық ерекшеліктерінің әсерін қарастыру
10 сынып оқушыларына кәсіби бағдар берудің психологиялық негіздері
Мектепте кәсіптік бағдар беру жұмысын ұйымдастыру
Орта мектеп оқушыларына кәсіби бағдар беру жұмыстарын ұйымдастыру
Қазіргі тәрбие құндылықтары бейнесінде оқушыларды еңбекпен тәрбиелеу
Кәсіби бағыттаудың ғылыми негіздері туралы түсінік
Мамандарды таңдау, тіркеу, дайындау мен тәрбиелеу