Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін талдау
Жоспар
Кіріспе
1 Өнім сапасын көтерудің теориялық әдістемелік негіздері
1.1 Өнiм сапасын көтеру мен экономикалық тиiмдiлiгiнiң мәнi
1.2 Өнiм сапасының көрсеткiштерi мен оған әсер ететiн
1.3 Өнiмнiң бәсекеқабiлеттiлiгi, оның маңызы және анықтау әдiстерi
2 «Смак» ЖШС кәсіпорнының өнім сапасын басқару тиімділігін
2.1 Кәсіпорынның нарықтағы жағдайын талдау
2.2 Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін талдау
3 Кәсiпорында өнiм сапасын басқаруды жетілдіру жолдары
3.1 Кәсіпорында өнім сапасын арттыру жолдарының мүмкіншілігі
3.2 «Смак» ЖШС кәсіпорында өнім сапасын жақсартудағы негізгі
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиет көздері
Кіріспе
Қазақстан Республикасында нарықтық экономиканың даму жолында көптеген қиыншылықтарды
Республикамыздың, Үкіметіміздің алдында жоғарыда аталған, яғни нарықтық экономиканың
Қазақстан экономикасының өрлеуі және ондағы бәсекенің қалыптасуы мен
Қазіргі кезеңдегі нарықтық экономика көп қырлы әр түрлі:
Қазір тауардың бәсеке қабілеттілік құрамдас бөліктерінің ішінде баға
Зерттеу жұмысының мақсаты болып кәсіпорынның бәсеке қабілеттік сұрақтары
Осыған байланысты алдымызға мынадай тапсырмалар қойдық:
- Кәсіпорынның бәсеке қабілеттілік мәселелерінің мәнін және оны
- нарықтағы өндіруші табысының шешуші факторларының бірі ретінде
- «Смак» ЖШС-нің өндірістік-қаржылық қызметіне талдау жасау және
- өнімнің бәсеке қабілеттілігін арттыру жолдарын ұсыну.
Зерттеу объектісі болып сүт өнімдерін өндіруге маманданған «Смак»
Зерттеудің теориялық және әдістемелік негізіне отандық және шетелдік
1 Өнім сапасын көтерудің теориялық әдістемелік негіздері
1.1 Өнiм сапасын көтеру мен экономикалық тиiмдiлiгiнiң мәнi
Соңғы он жылдықта сапа менеджмент аясында ең
Сапаны көтеру тұрақты даму өндiрiсiнде техникалық деңгейдi
Өнiм сапасын тұрақты түрде көтерудiң мақсаты
Сапаны жоғарылату өнiмдi дайындау сапасын және техникалық
Қазақстан Республикасында сапаны көтеру мәселесiн шешпей тұтынушылық
- сапа тұтынушы талабына сәйкес екi методикалық әдiстеменi
- кәсiпорын өзiнше өз өнiмдерiнiң сапа деңгейiн анықтау
- сапа жәй ғана бақыланып қоймау керек, ол
- тауар сапасының төмендiгi және оны тез арада
Өнiм сапасын жөғарылату қоғамдық өндiрiстерде және жеке
Өнiм сапасын жоғарылатудағы экономикалық тиiмдiлiк келесiдей формуламен анықталады:
Тиiмдiлiк=сапа сату көлемi / шығындар
Өндiрiс тиiмдiлiгi ол сату көлемiнiң қысқару кезiнде де
Өнiм сапасын көтерудегi экономикалық тиiмдiлiктi анықтау үшiн
Кәсiпорында өнiм сапасын жоғарылату үшiн қосымша ағымдағы
Өнiм сапасын көтерудегi экономикалық тиiмдiлiк өнiмдi дайындаушыдан
Кәсiпорын өнiм сапасын көтеру кезiнде өнiмдi шығаруды
Соңында бұның бәрi кәсiпорынға қосымша пайда түскенте көрiнедi.
П=П+Пу±(Сд–Сбр)
Мұндағы: П- өнiм сапасын жақсартудан
Пv- кәсiпорынның өндiрiс көлемiн және өнiмдi өткiзу көлемiн
Пу- сату бағасының өсуiнен түскен қосымша түсiм.
Сд- өнiм сапасын көтерумен байланысты өндiрiсте
Сбр-өндiрiстiк ақаулардың қыскаруымен байланысты шығынның төмендеу көлемi.
Көлемдi есептеудiң әдiсi П
П=(Цн-Сн)(Цст-Сст)Vст
Сст, Сн- өнiм сапасын көтеруге дейiнгi және
Э=П-ЕнК
Мұндағы: Е- ақша қаражаттары тиiмдiлiгiнiң нормативтi коэффициентi
К- өнiм сапасын көтеру үшiн кәсiпорынға қажеттi қосымша
Ақша қаражаттарының экономикалық негiзделуi үшiн (К) өнiм сапасын
Е=П/К
Егер Е>Ен немесе Е >Rа болса, онда мұндай
Өнiм сапасына әсер ететiн факторлар негiзiнде өнiм сапасының
Өндiрiстiң техникалық деңгейiн көтеру;
бiлiктi мамандар деңгейiн көтеру;
өндiрiстi және еңбектi ұйымдастыруды жетiлдiру, оның iшiнде өндiрiстi
кәсiпорынға түсетiн шикiзат, материал комплект детальдардың сапа
ОТК жұмысының тиiмдiлiгiн көтеру, бұнда негiзгi тәртiп дайындалған
өнiмнiң ақаулығына емес, ол сапасыз өнiмнiң шықпасы үшiн
алдын-ала жасалынуы қажет,
кәсiпорында метрологиялық қызметтiң техникалық деңгейiн көтеру;
персоналдарды өз мiндеттемелерiн жоғары сапада отындағаны үшiн
материалды және моральдық ынталандыру;
маркетинг қызметiн құру;
өнiмдi дайындауда барынша сапалы жаңа материалды енгiзу;
өнiмдi өндiруде және сатуда шығынды төмендету;
тұтынушылардың өнiм сапасына және нарық коньюнктурасы талаптарын
жарнамалау, тарату;
тиiмдi сату бағасын бекiту және т.б.
Бұлардың әрқайсысы өнiм сапасының жоғарылауына алып келуi мүмкiн,
Қазақстан экономикасын қайта қалыптастырудағы ең бiр маңызды мәселелердiң
Қазақстан экономикасына инвестиция тарту және оның көлемiн ұлғайту
Республикалық «Сапа» бағдарламасының негiзгi мiндеттерi:
көзделген өткiзу рыноктары стандарттарының талаптарына сай және тұтынушылардың
шет елдермен саудада техникалық кедергiлердi жою жолымен отандықдық
және осы негiзде әлемдiк экономикаға Қазақстан Республикасының
өнiмнiң сапасын арттыруға жәрдемдесетiн құқықтық, экономикалықұйымдастырушылық және әлеуметтiк
сапа саласындағы нормативтiк құқықтық базаны жетiлдiру;
отандық өнiмдердiң бәсекеге қабiлеттiлiгiн арттыруға бағытталған
сапаны арттыру саласында iс-шаралар ұйымдастыру және насихаттау
Қазiргi жағдайда сапа жүйесiнiң сертификациясы және
Шетелдiк мамандардың айтуынша, сапа жүйесiне сәйкес келетiн сертификат
Сапа жүйесi елiмiздiң Бүкiл әлемдiк сауда ұйымына кiру
Стандарттау туралы халықаралық ұйым 1979 жылы сапаны басқару
ISO-9001- жобалау, дайындау, өндiрiс, жөндеу және қызмет
ISO-9002- нақты өндiрiс;
ISO-9003- өнiмдi бақылау және тексеру,
ISO-9004- сапаны және сапа жүйесiн жалпы басқару.
Қазiр бұл стандарттар әлемнiң 151 мемлекетiнде енгiзiлген.
Бiздiң мемлекетте осы ИСО -9000 стандарттардың талаптары негiзiнде
1.2 Өнiм сапасының көрсеткiштерi мен оған әсер ететiн
Қазiргi нарықтық экономика шығарылған өнiмнiң сапасына
Өз кезегiнде бәсекеге жарамдылық екi көрсеткiшке байланысты –
Өнiм сапасы кәсiпорын қызметiнiң ең маңызды көрсеткiштер қатарына
Сапа - өнiм қасиеттерiнiң жиынтығын көрсетедi. Қасиеттер жиынтығы
Әйгiлi Американдық ғалым А. Фейгенбаум өзiнiң «өнiм сапасын
Кейбiр мамандар өнiм сапасын ғылыми-техникалық және тауартанушылық
Өнiм сапасы – бұл белгiлi мұқтаждылықты қанағаттандыруға үлкен
кестеде көрiп отырғандай халықаралық стандарт сапаны тек экономикалық
ИСО 9000-2002 халықырылық стандарттерменi бойынша сапа талаптары орындаушы
Сонымен қатар сапаның мынындай анықтамаларын кездестiруге болады:
сапа- бұл тұтынушының өнiмiмен және қызымет көрсету мен
ИСО 9000-2002 халықырылық стандарттерменi бойынша сапа талаптары орындаушы
Сонымен қатар сапаның мынындай анықтамаларын кездестiруге болады:
сапа- бұл тұтынушының өнiмiмен және қызымет көрсету мен
сапа- бұл дүкенге тауардың емес тұтынушылардың оралуы;
сапа- бұл бұйымды өндiруде және пайдалануда энергияның және
Қоғам дамуының әр деңгейiнде сапаға деген талаптар күшейе
Мысалы Жопондық сапа тұжырымы сапаның 4 деңгейiн қарастырады:
Бiрiншi деңгей- «Стандартпен сәйкестiгi». Бұл деңгейде сапаның мемлекеттiк
Екiншi деңгей- «Пайдалану сәйкестiгi».Өнiм стандартқа сәйкестенiп қана емес,
Үшiншi деңгей- «Нарық талаптарымен сәйкестiгi».Бұл жерде жоғары сапалы
Төртiншi деңгей- «Жасырын тұтынушылықпен сәйкестiгi» Iрi бай елдерде,
Қасиет- бұл өнiмнiң тұтынылуындағы немесе пайдалануындағы, бағалануда
Өнiмнiң қасиетi жай және күрделi болып бөлiнедi. Жай
Қасиет шартты түрде негiзгi жәнее жалғаспалы
Негiзгi қасиет- өнiмнiң және оның белгiлерiмен сәйкестiгiн сипаттайды,
Жалғаспалы қасиет- негiзгi қасиеттердi нығайтады және түсiредi. (мысалы,
Өнiмдi тұтынуда және пайдалану процесi кезiнде
Өнiм сапасының көрсеткiштерi- бұл өнiмдi тұтыну, пайдалану
Көрсеткiштердi таңдау өнiмнiң белгiлерiнде, пайдалану жағдайындағы және
Өнiм сапасы көрсеткiштерiнiң көптеген түрлерi бар:
Жалпылама көрсеткiштер өнiм сапасы деңгейiн сала
Бiрлiк көрсеткiштер- өте әртүрлi және басқаа
Еңбек затының бiрлiк көрсеткiштерi еңбек затының ерекшелiгiне
Тағайындау көрсеткiштерi- бұл өнiмдi пайдалану аймағында белгiлi атағы
Үмiткерлiк көрсеткiштер- бұл қарсы болмау, сақтау, жөндеуге жарамдылық,
Қауiпсiздiк көрсеткiштер- өнiмбi сатып алуда және пайдалану
Экономикалық көрсеткiштер- өнiмдi экономикалық жағынан (өзiндiк құн,
Жоғарыда көрсетiлген көрсеткiштер жиынтығы өнiм сапасын қалыптастырады. Өндiрiлген
Сапа көрсеткiштерi сондай-ақ қасиеттердiң ұсынылуына байланысты абсолюттi және
Абсолюттi көрсеткiштер әртүрлi өлшем бiрлiктегi немесе өлшеусiз
Қатысты көрсеткiштер- бұл абсолюттiк көрсеткiштердiң базалық көрсеткiштерге қатысын
Қатысты сапа көрсеткiштерi мына формуламен сипатталады:
q=Pi/Piб;
q = Pi / Piб
Мұндағы: n- өнiм көрсеткiштерiнiң саны
Жоғарыдағы 1 формула өнiм сапасын жоғарылатудағы көрсеткiштер үшiн
Халықаралық стандарт сапаны экономикалық категория ретiнде ғана қалыптастырып
1-кесте – Тауар сапасының бiрқалыпты көрсеткiштерi
Сапа көрсеткiштерi
Стандарттаушы Реттеушi
Белгiлеу Патенттiк-құқықтық
Экономикалық Қауiпсiздiк
Техникалық Экологиялық
Органолептикалық Физика-химиялық
Басқалар Басқалар
Өнiм сапасы көрсеткiшi тура және жанама көрсеткiш болып
Өнiм сапасы оған әсер ететiн факторларға немесе жағдайларға
Факторларға шикiзат, материалдар, станок, машина, құрал-жабдықтар, аспаптар, белгiлеу
Өнiм сапасына әсер ететiн барлық факторлар обьективтi және
Обьективтi факторлар тобы көп түрлi және өнiмнiң шығуы
бұйым құрылымы;
өндiрiстiк базаның техникалық деңгейi;
жаңа өнiмдердi ұйымдастырудағы дайындық;
өндiрiстiң механикалануы және автоматтандырылуы,
бақылаудың техникалық және технологиялық құралдары;
қолдану базасының техникалық деңгейi.
Сонымен қатар iшкi факторларға мынадай факторлар қосылады: техникалық,
Техникалық факторлар- өнiм сапасына ерекше әсер етедi. Сондықтан
Ұйымдық факторлар- өндiрiстi және еңбектi ұйымдастыруды
деңгейiнiң сәйкестiгiмен, сапаны басқару жүйесiн
Әлеуметтiк-психологиялық факторлар едеуiр көлемдегi ұжымдағы әлеуметтiк-психологиялық климаттың
Экономикалық факторлар - өнiмдi пайдаланудағы қолайлылықты бiлдiредi, сонымен
Субьективтi факторлар тобына адамның өндiрiстiк қызметiмен байланысты
профессионалдық шеберлiк;
жалпы бiлiм беру деңгейi;
адамның психологиялық ойы;
еңбек қызығушылығы.
Тәжiрибе көрсеткендей, жұмысшының профессионалдық шеберлiгi неғұрлым
Өнiм сапасы оның өмiрлiк кезеңiнiң барлық кезеңдерiнде қажеттiлiктi
Зерттеу стадиясында техникалық және экономикалық қағидалар қаралады, өнiмнiң
Зерттеу стадиясының маңызды рөлi маркетингке қатысты, онда нарықты
Бүгiнде нарықтық экономика жағдайында сапа тұтынушылардың позициясынан көрiнедi.Өнiм
тұтынушылардың талаптарын қанағаттандыру;
қолдану және белгiлеу аясында анықталған қажеттiлiктерге толық
стандартпен немесе техникалық жағдаймен сәйкестену;
бәсекеге қабiлеттi баға бойынша тұтынушыға ұсыну;
өндiрушiге пайда әкелу.
Бұл мәселелердi шешуде кәсiпорында өндiрiстiң теөникалық деңгейiнеәкiмшiлiк және
Сапа жұмысы фирманы функционалдауды қамтамасыз етумен тығыз байланысты.
ИСО 9004 стандартында сапа философиясы сапаны қамтамасыз ету
Сол сияқты сапа өндiрiстiң барлық деңгейiнде жинақталады.
Пирамиданың негiзi болып өнiм сапасы табылады. Онда кәсiпорынның
Өнiмнiң бәсекеқабiлеттiлiгi, оның маңызы және
анықтау әдiстерi
Егемендi ел болып, тәуелсiздiгiмiздi алып нарықтық экономикаға көшуiмiзге
Қазiргi кезде көптеген кәсiпорындар үшiн кәсiпорынның бәсекеқабiлеттiлiгiн арттыру
Бәсекеқабiлеттiлiк ұғымы көпжақты болып, кәсiпорын iс-әрекетiнiң тауар секiлдi
Кәсiпорынның бәсекеқабiлеттiлiгi- қатысты өлшем, өйткенi ол сату уақыты
Кәсiпорынның бәсекеқабiлеттiлiгi- бұл экономикалық, ұйымдастырушылық техникалық мүмкiндiктердiң
Бәсекеқабiлеттiлiгiнiң 2 жағы бар. Бұлардың бiреуi, оның элементi
Кәсiпорынның бәсекеқабiлеттiлiгiнiң деңгейiне негiзiнен мынандай басты факторлар әсер
өндiрiстiк технологияны жетiлдiру дәрежесi мен ғылыми-техникалық деңгейi;
жаңа өнер табулар мен жаңашылдықтарды қолдану;
қазiргi заманға сай автоматтандырылған өндiрiс құралдарын енгiзу.
Нарықтық қатынастар жағдайында өнiм сапасы оның бәсекеқабiлеттiлiгiнiң ең
Өнiмнiң бәсекеқабiлеттiлiгi- тұтынушының нақты қажеттiлiктерiн қанағат тандыру
Өнiмнiң бәсекеге жарамдылығы ерекше жағдайын қанағаттандыруына мүмкiндiк беретiн
Сонымен, тауарға бәсекенiң жарамдылығын, оның сапалық және құндық
Бәсекелестiкте жалпы 2 түсiнiктi бөлiп қарастыруға болады:
1. «Кәсiпорынның бәсекеқабiлеттiлiгi»
2. «Тауардың бәсекеқабiлеттiлiгi»
Кәсiпорынның бәсекеқабiлеттiлiгi- бұл кәсiпорынның қаржылық, өндiрiстiк
Тауардың бәсекеқабiлеттiлiгi- бұл тұтынушылар үшiн тиiмдi және
Тауардың бәсекеқабiлеттiлiгiн анықтау тәжiрибесi тауар ерекшелiктерiнiң жиынтығы, тұтыну
Өнiмнiң бәсекеқабiлеттiлiгi бәсекеқабiлеттiлiк көрсеткiшi арқылы мөлшерлi болуы мүмкiн.
Осы маңызды көрсеткiштi анықтаудың бiрнеше әдiстерi белгiлi.
Бiрiншi әдiс. Техникаға бәсекенiң жарамдылығын анықтайтын белгiсi- бұл
Бт=Бс+Шт
Мұндағы: Б –тұтыну бағасы
Б – сатылу бағасы
Ш – бұл өнiмдi тұтынушылардың шығындары (оның барлық
Тұтынушылар үшiн барлық шығындар 2 негiзгi категорияға бөлiнедi.
Заңды тұлғалар үшiн ауыспалы шығындар көлемiн (Ип )
Ип = ( ЗП+И рем +И мр +
Мұндағы: ЗП- қызмет етушi персоналдардың әлеуметтiк қажеттiлiкке
Ирем – ағымдағы жөндеу және қызмет көрсетуге кеткен
Имр – отынға, энергияға, жанармай, майланатын және басқа
А – амортизацияның жылдық мөлшерi.
И пр – басқа да жылдық шығындар.
Тн – қызметтiң нормативтiк мерзiмi.
Өнiмдердiң ескiру мөлшерi бойынша ауыспалы шығындардың сомасы артады
Екiншi әдiс. Тауардың бәсекеге қабiлеттiлiгiн анықтағанда
Үшiншi әдiс. Бұл әдiс техникалық деңгейiн және сату
КК = ККэ ККт ККс
Мұндағы: КК- тауар деңгейiнiң кешендi көрсеткiшi;
ККэ- эстетико-эргономикалық деңгейiнiң кешендi
ККт- техникалық деңгейдiң кешендi көрсеткiшi;
ККс- көрсеткiш кешенiнiң сенiмдiлiгi.
Екiншi кезеңде бәсекеқабiлеттiлiк көрсеткiште тауардың және үлгiнiң салыстырмалылығы
Пкi = КПi / Цi
Мұндағы: Пкi, Пкб – тауар-эталон және үлгiнiң салыстырмалылығының
бәсекеқабiлеттiлiк көрсеткiшi;
КПi, КПб- тауар-эталон және сапа деңгейiнiң кешендi
Цi, Цб- тауар-эталон және үлгiнiң сату бағасы.
Егер Пкi > Пкб болса, онда салыстырылатын
Төртiншi әдiс. Бұл әдiсте бәсекеқабiлеттiлiк деңгейi қалай техникалық,
Imn n i=1Ii ai
Мұндағы: Ii = i техникалық параметрлердiң жеке-дара
а-i параметрлердiң салмағы.
Өнiмнiң бәсекелестiк қабiлетiн арттыру механизмi iс-әрекеттiң жиынтық көрiнiс
1) өнiм сапасын арттыру шаралары немесе кәсiпорынның сапа
2) өнiмнiң бағасын қалыптастыру немесе кәсiпорынның сапа жүйесiн
3) өнiмнiң тартымдылығын арттыру немесе кәсiпорынның маркетингтiк жүйесiн
4) өнiмнiң бәсекелестiк қабiлетiн қамтамасыз ету немесе өндiрiстi
Әлемдiк тәжiрибеде бәсекелестiк негiзде ел экономикасын көтеруге зор
2 «Смак» ЖШС кәсіпорнының өнім сапасын басқару тиімділігін
2.1 Кәсіпорынның нарықтағы жағдайын талдау
«Смак» ЖШС-гі сүт өнімдерін шығаратын кәсіпорын болып табылады.
Кәсіпорын Қазақстан нарығында сұранысқа ие тамақ өнімдерін шығарады.
Өзінің құрылтайшыларының қызығушылығын пайдалану үшін табыс табу,
Өзінің жарғылық мақсаттарын жүзеге асыру үшін, ұйым келесідей
сүт және сүт өнімдерін құю мен өндіру;
импорттық және отандық алкогольді өнімдер мен сусындарды құю;
шикізаттар мен ауыл шаруашылық өнімдерін өткізу және дайындауларды,
заңды және жеке тұлғаларға тауар-аралық, маркетингтік және т.б.
Өндірістік тауарларды өткізу үшін аукциондарды ұйымдастыру, сату секциялары
жарнамалық және ақпараттық қызметті ұйымдастыру;
Үзіндік сыртқы экономикалық қызмет;
Өндірістік- коммерциялық, сатып-сатып алу мен табыс операцияларын
жүргізу;
Қазақстан Республикасының заң шығарушы органдарымен рұқсат
етілген және басқа да қызмет түрлері.
Ұйымның жарғылық капиталы 167670,1 мың тг мөлшеріндегі қызметін
Ұйым мүшелері болып келесілер табылады:
Жоғарғы мүше – Серіктестіктің Жалпы Жиналысы;
Басқару мүшесі – Директорлар Кеңесі;
Атқарушы мүшесі – Басқарма;
Бақылау мүшесі – Ревизиялық комиссия;
Басқарма көмекшісі – Қоғамның Директорлар Кеңесі арқылы Президент
«Смак» ЖШС сүт, қаймақ, сүзбе, айран, ряженка, йогурт,
Алғашқы болып тізімге майонез бен сүзбеден жасалған ақ
«Смак» ЖШС-нің қызметі сұт өнімдерін өндіру және сату
Кез-келген жүйе сияқты маркетингте өзінің бағыттары, әдістері және
«Смак» ЖШС-нің сауда агенттері келесідей қызметтерді атқарады:
кәсіпорынмен бастапкы таныстыру;
сауда техникасына үйрету, яғни алдын-ала дайындау, келіссіз жүргізу,
«Смак» ЖШС-нің жеке сатуды енгізіп, ол туралы қорытынды
Кәсіпорында өнімді өткізу бөлімі бар оның ең негізгі
Өнімді өткізу үшін, өнімнің бағасы оның өзіндік құнына,
«Смак» ЖШС өнімі көбінесе әр түрлі жақтар бойынша
1) еркін сауда нарығында және Алматы қаласындағы;
2) облыстардағы сауда нүктелерінде сатылады;
3) сонымен қатар олар жалақы есебінде және бартер
«Смак» ЖШС өткізу бөліміне келесілер бағынады:
2 менеджер;
ұсыныс қабылдайтын 2 диспетчер;
5 машина жүргізуші – экспедитор;
өткізіү бөлімінде сонымен қатар келесілер жұмыс істейді:
потенциалды клиенттерге өнімді жеткізетін 7 машина жүргізушілер;
қор меңгерушісі.
Өнім өтіміділігіне байланысты ұйымында әртүрлі қызметтер жүзеге
Тұтынушылардың қажеттіліктерін толығымен қанағаттандыруыға байланысты үлкен және
«Смак» компанияның азық-түлік қатары тұрақты өсуде және өнімдердің
Компания саясаты әрбір тұтынушыға дара жақын келу болып
Сатып алушылардың талаптарын түсінуіне және келешекте барынша
Сауда жүйелері арқылы өнім қауіпсіздік дәрежесін қамтамасыз етуге
«Смак» ЖШС қорлардың үйлесімді шығындауына ұмтылады және өнім
Компанияға сондай-ақ жаңа орама және өз сауда
Болашақтар фирманың өндіретін өнімнің ассортиментінің маңызды анықтау :
компания перспективалы мұқтаждықтары;
мақсаттық базар , қайсы хабардар болу бәріне өнім
маңызды позицияның қайсысы сатып алушыларға әсер етеді.
Компания күшті жақтарымен келеді :
өнім сапа мен орамасы тұтынушылардың
дәм сапаның өнім - түрлеріне көбірек көңіл бөлуі;
тұрақты жарнамалық жұмыстар өнімнің өтімділігін арттырады
тұтыну деңгейі өндірістің көлемін арттырады;
компанияның қаражат жайының тұрақтылығы.
Кәсіпорын қызметі тиімді жүзеге асып жатқандығын ,оның технико-
4-кестедегі «Смак» ЖШС-нің берілген кестедегі қызметін талдасақ, ол
Бұл кәсіпорын жұмысшының қалай жүріп жатқанын сипаттайтын көрсеткіш,
3-кесте – 2008-2009ж.ж «Смак» ЖШС-нің өндірістік қызметінің
№ Көрсеткіштер өлш.бірлік 2008 ж 2009 ж Ауытқу
11 Өнімді өткізуден түскен табыс Тг 38 891
22 Өткізілген өнімнің өзіндік құны Тг 26 645
33 Жиынтық (жалпы ) табыс Тг 12 245
44 Кезең шығындары Тг 9 472 366 10
55 Негізгі өндірістен түскен табыс Тг 2 773
66 Негізгі емес өндірістен түскен табыс Тг 1
77 Салық салуға дейінгі табыс Тг 4 233
88 Таза табыс Тг 2 963 360 2
99 Негізгі капиталдың орташа жылдық құны тг
517 862,3 502 360,2 97,0
110 Персоналдың орташа жылдық саны Адам 67 84
111 Еңбек ақы қоры мың тг 37418,2 52962,2
112 1 жұмысшының орташа айлық жалақысы тенге
46540,1 51320,0 110,2
113 Өткізілген өнімнің 1 тг кеткен шығыны Тенге
114 1 жұмысшының еңбек өнімділігі Тг 580
Жиынтық табыстың соммасы 2008 жылы 2009 жылмен салыстырғанда
Бұл көрсеткіш жалпы шығындар, өнімді өткізуге кеткен шығындар,
Келесі көрсеткіш - таза табыс. Бұл көрсеткішті есептеу
Еңбек өнімділігі - өндіріс қызметінің нәтижелігін көрсететін маңызды
Өндірістегі негізгі құралдардың орташа жылдық құны - бұл
Орташа айлық жалақы 10,2 %-ға өсіп, 2009 жылы
Басқарудың осындай жағдайында негізгі құралды осы және басқа
5- кестеде көрініп тұрғандай, өнімнің қор қайтарымдылығы 2008
Қор сыйымдылығы - ол экономикалық капитал салымымен, оны
4-кесте – «Смак» ЖШС-нің негізгі капиталды қолданудың
№
Көрсеткіштер өлшем
бірлігі 2008ж 2009ж Ауытқуы
(+,-) %
1 Өткізілген өнімнен түскен табыс тг 38891478
2 Қызметкерлердің тізімдік саны адам 67 84
3 Негізгі құралдың орташа жылдық құны мың тг
4 Амортизация нормасы % 16,6 15,9 -0,7 95,8
5 Айналым құрал-дардың орташа жылдық құны мың.тг 85856,2
6 Қор қайтарымдылығы тг 75,0 90,6 15,6 120,8
7 Қор сыйымдылығы тг 0,01 0,01 0 0
8 Қормен қарулануы мың. тг 7729,2 5841,3 -1887,9
9 Амортизация соммасы мың .тг 85965,1 79875,2 -6089,9
Еңбек өнімділігінің деңгейін бағалау үшін, жалпылама, жеке және
Кесте 5 - «Смак» ЖШС-нің орташа жылдық
№ Көрсеткіштер өлшем
бірлігі 2008 ж 2009 ж Ауытқуы
%
1 өнімді өткізуден түскен табыс мың тг 38891478
2 Жұмыс істеушілердің орташа тізімдік саны адам
67 84 125,3
3 Бір жұмысшының орташа жылдық өнімділігі мың тг
580469,8 542245,2 93,4
4 1 жұмысшының істеген орташа күн саны күн
5 1 жұмысшының істеген орташа сағат саны Сағат
6 Жүмыс күнінің ұзақтығы Сағат 8 8 100
7 1 жұмысшының күндізгі өнімділігі Теңге 2831,6 2317,3
8 1 жұмысшының сағаттық өнімділігі Теңге 354 290
Бір жұмысшының орташа жылдық еңбек өнімділігі мен оның
Кәсіпорынның бәсеке қабілеттілігін біз келесі бөлімде талдаймыз.
2.2 Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін талдау
Өндірістік қысқа мерзімдік тиімділікке алып келетін маниторлық ақпараттарға
Нарық жағдайындағы кәсіпорынның тиімді жұмысы, экономикалық өсуі мен
6-кесте – «Смак» компаниясының айранының көрсеткіштерін қанағаттану
№ Респонденттердің жауаптар саны Қанағаттану бағасы Маңыздылық бағасы
1 2 3 4 5 1 2 3
11 Дәм 0 0 8 24 44 1
22 Орама безендірілуі 1 0 9 40 25
23 Сапа 1 0 11 30 33 1
24 Орап өлшеу көлемі 2 3 9 40
25 Жаңалығы 0 1 12 27 36 2
26 Баға 2 1 23 28 22 4
Сүт өнімінің сәйкес келу шарт деңгейі неғұрлым жоғары
Әрбір сүт өнімі үшін орама безендірілуімен, сапасымен, жаңалығымен,
7 -кесте – Алматы қаласы нарығында 2009
Өнімнің атауы Фуд Мастер Қайсар Адал Смак
Айран 1л 190 185 185 185
Сүт 1л 185 180 180 180
Ряженка 500г 175 175 170 175
Қаймақ 200г 165 160 160 162
Сузбелік ақ ірімшік 135 133 130 130
Сүзбе 250г 120 110 110 110
Кілегей 250г 155 150 155 150
Қайтарылған сүт 165 165 160 165
Брынза 1кг 220 - - -
Орап өлшеу көлемінің маңыздылығын бағалау 8-кестеден 61 (47(маңызды)+14/(өте
Нарық белсенділігінің ең күрделі және қиын болжауданатын элементтерінің
8-ші кестеден «Смак» компаниясы ең арзан, ал басқа
Бәсекелестердің тауарлық саясатын оқып үйрену тауарлардың ассортименті
«Адал» фирмасының ассортиментті саясатының ерекшелігі тек аталған өнімдерді
Бірінші уақытта кәсіпорын бүгінгі өндірісінің 3 көлемінде өндіріп
8- кесте – Эталон – айранына қатысты өндіруші
Qі Фуд Мастер Смак Адал Қайсар
Qп 114,29 1,75 34,95 3,08
Qэ 111,72 2,71 3,49 3,5
К 1,023 0,65 1,002 0,88
Бәсеке қабілеттіліктің интегралды көрсеткіштердің экономикалық мағынасы-шығынның бірлігіне тұтынушы
Анкета талдауы компаниямен зерттелген сүт өнімдерінің бәсеке қабілеттілік
9-кеcте – Өндіруші компаниялардың сүт өнімдерінің бәсеке
коэффициенті
Өнім атауы Фуд мастер Смак Адал Қайсар
Сүт 0,96 0,99 1,05 0,9
Қаймақ 0,97 0,98 - -
Айран 0,92 0,93 1,01 0,92
Ряженка 0,92 0,90 0,98 0,88
Кілегей 0,87 - 1,2 0,85
Сүзбе 0,98 0,93 0,99 0,89
Сүт өнімдерін бәсеке қабілеттілік параметрлерінің мәнін анықтау және
Бәсеке қабілеттілікті жоғарылату “Смак” компаниясының даму стратегиясы болуы
Тауардың сапасы мынадай параметрлер мен анықталынады:
нормативті-техникалық параметрлер-бұл тауардың норма мен стандарттарға сәйкес келуі;
сенімділік және қауіпсіздік параметрлері;
эргономикалық параметрлер: қолайлы қорабы. Тауардың адамның физикалық
эстетикалық параметрлер – дизайн және мода;
бәсекелестерді білу және классификациялау, яғни бәсекелестер туралы мәліметтер
бәсекелестер қызметінің көрсеткіштерін талдау;
бәсекелестердің күшті және әлсіз жақтарын білу.
Жүргізілген талдау бойынша мынадай қорытынды жасауға болады: компания
10-кесте – Қазақстанның сүт өнімдер нарығының бәсекелестік ортасы
Бәсеке қабілеттілік көрсеткіштері Фуд Мастер Адал Агропродукт Қайсар
1.Ұсынылатын тауар-лардың ассортименті 5 2 4 3 2
2.Тауардың сапасы 5 5 3 3 4
3.Бағалар деңгейі 2 3 5 4 4
4.Тұтынушылар мотивіне ассорти-менттің сәйкес келуі 5 2 4
5.Жарнама және өткізуді ынталандыру 5 4 2 1
6.Өнімнің қорабы 5 3 3 2 2
Фирма қызметінің профилі мен бәсекелестердің позициясын зерттеу “Смак”
3 Кәсiпорында өнiм сапасын басқаруды жетілдіру жолдары
3.1 Кәсіпорында өнім сапасын арттыру жолдарының мүмкіншілігі
Қазақстанның БСҰ-ға өту мерзімі экономиканың тиімділігі мен сапасын
«Қазақстан Республикасының Индустриялдық-иновациялық даму стратегиясын» жұзеге асыру барысындағы
Қазіргі уақытта, осы айтылған іс-шараларды Қазақстан Республикасының Индустрия
Аталған қызметтер мәліметі бойынша, қазіргі кезде жұмыс істеп
Елімізде 2007 жылы Қазақстан Республикасының ұлттық стандарттау және
Осы бағдарламаға сәйкес отандық өнімнің бәсекеге қабілеттілігі өндірісте
Сапа менеджменті жүйелерін енгізуге кәсіпорындардың қызығушылықтарының төмендігінің негізгі
Қазіргі уақытта жалғастырылуы қажет өнеркәсіптің басым салаларындағы кәсіпорындарда
Отандық кәсіпорындарды бәсекеге қабілетті өнім өндіруге ынталандыру мақсатында
Сынақ қорын жабдықтау үшін өнімнің, шикізаттың және материалдардың
Бұдан басқа, республикада халықаралық деңгейде танылған және халықаралық
Төменде проблеманың күшті және әлсіз жақтары берілген.
Күшті жақтары:
техникалық реттеу жүйесіне өту жөніндегі жұмыстардың бірінші кезеңін
республика кәсіпорвндарында сапа менеджменті мен қоршаған ортаны қорғау
салаларда стандарттау жөніндегі қызметті жандандыру.
Мүмкіндіктер:
жаңа нарықтық экономика мен халықаралық тәжәрибеге жауап беретін,
мемлекеттік стандарттар қорын ұлғайту, сондай-ақ үйлестірілген ұлттық
Әлсіз жақтары:
Ұлттық стандарттарды халықаралық стандарттармен үйлестірудің төмен проценті;
Техникалық реттеу саласында біріңғай саясатты құруға кері әсер
Халықаралық тізілімде тіркелген сарапшылардың болмауы;
Өнімнің жекелеген түрлерінің сапасын бақылау үшін сынақ қоры
Күтілетін қауіптер:
Әлемдік жаhандандыру процесінің шегінен тыс қалу қатері;
Ғылым мен техниканың қазіргі уақыттағы талаптарына жауап беретін
Республикалық, мемлекетаралық және халықаралық деңгейлерде ақпаратпен және нормативтік
Бағдарламаның негізгі іс-шаралары халықаралық стандарттар салаларына енгізуге бағытталған,
Республиканың кәсіпорындарында, салаларда стандарттау қызметтерін құру;
Қазақстан Республикасы экономикасының басым салалары үшін дамыған шет
Экспортқа шығарылатын отандық өнім мен обьектілерге арналған қолданыстағы
Кез-келген өнімдерді шығарудан бұрын оны жасаушылар нормативтік және
3.2 «Смак» ЖШС кәсіпорында өнім сапасын жақсартудағы негізгі
Өнімнің бәсеке қабілеті өнімді бәсекелес өнімдердің жалпы сипатымен,
Кәсіпорынды көтеру жолдары:
өнімнің сапасын арттыру шаралары немесе кәсіпорынның сапа жүйесін
өнімнің бағасын қалыптастыру немесе кәсіпорынның баға саясатын реттеу;
өнімнің тартымдылығын арттыру немесе кәсіпорынның маркетингтік жүйесін жетілдіру;
өнімнің бәсекелік қабілетін қамтамасыз ету немесе өндірісті мемлекеттік
Өңдеуші және тамақ өнеркәсіптері өнімдерінің бәсекелік қабілетін анықтау
БҚқ
=
ТҚДб
Мұндағы: БҚқ-қарастырылып отырған тауардың бәсекелік қабілет көрсеткіші;
ТҚДқ және ТҚДқ –қарастырылып отырған және бәсекелес тауарлардың
Бб және Бқ – қарастырылып отырған және бәсекелес
Әрбір бағаланып отырған бұйымға эксперттермен 0-ден 10-ға дейін
БҚД квалиметрия ережелеріне сәйкес, орташаланған геометриялық шамалар ретінде
БҚД= q1 m1* q2 m2 *...* qn mn
q1, q2, …, qn – бұйымның жекелеген тұтыну
m1 m2,…, mn – тұтыну қасиеттерінің салыстырмалы маңыздылығының
Нарықта тауарды таңдай отырып, сатып алушы тек оның
СҰД = b1 n1* b2 n2 *... *bp
b1 b2…..bp – тауардың сатылуын ұйымдастыру деңгейін сипаттайтын
n1 n2….np - тауардың
Сатып алушы А тауарын және басқа бәсекелестердің тауарларының
1.1-ші формуладан бәсекелік қабілетті арттырудың негізгі бағыттары шығады.
техникалық, экономикалық және ұйымдастыру.
Техникалық бағыт ең алдымен өнімді дайындау технологиясын, дәмін,
Экономикалық бағыт бағалық саясатпен тікелей байланысты.
Мұнда мәселе бағаның төмендеуіне әкелетін бағалық бәсеке жайлы
Нақты өнімнің бәсекелік қабілет деңгейін арттыру үшін өндіруші:
сату бағасын төмендетеді;
өнімнің сапасын және тұтыну қасиеттерін арттырады;
тауардың сатылуын ұйымдастыру деңгейін жақсартады.
Бағаны белгілі деңгейге дейін төмендетуге болады. Өзара байланысты
Нарықта меңгеру мен нығаю саласында кәсіпорының болашақ табысы
Кәсіпорындағы жұмыстың сапасындағы бәсекелестік күресте кәсіпорынның табысқа тәуелділігі
Осылайша, маркетигтік жұмыс сапасын өнімнің бәсеке қабілеттілігі және
кәсіпорынның қызметіне әсер етуші, басқарылатын және басқарылмайтын факторларды
тұтынушылардың потенциалды сұранысы мен қанағаттандырылмаған қажеттіліктерді өтеу;
өнімнің негізгі қозғалу мүмкіндігі ретінде жарнамалық қызметті ұйымдастыру,
азық-түлік өнімдерін өткізудің оптималды әдістері мен нысандарын таңдау;
өнім ассортимнтін басқару, өндірісті үйлестіру мен жоспарлау;
баға саясатын жасау, оның тиімділігін тексеру және қажетті
нарықтық жаңалық тауар өндіру, мысалы, ұлттық тағам өнімдері;
материалды-техникалық қамтудың экономикалық тиімді ұйымдастырылуы мысалы "дәл уақытында"
кәсіпорындағы старатегиялық және жедел жоспарлауды ұйымдастыру;
маркетинг бақылауын ұйымдастыру.
Кәсіпорындардың өндірістік-өткізу мүмкіндіктерінің талдауы да маркетингтік зерттеудің маңызды
Жоғарыда жүргізілген зерттеулер, маркетингтік қызметтермен нарықтық даму
Өнімдердің бәсеке қабілеттілігі оны шығарушы кәсіпорындарға да, мемлекетке
азық-түлік өнімдерін өндіруді дамытуға несие ұсынысы;
несиенің жаңа нысандарының дамуы.
Қазақстанда экономиканы одан әрі дамыту еліміздің
Қорытынды
Курстық жұмысты орындау барысында біз сапаның өнімнің бәсекелік
Өнім сапасын арттыру стратегиясын дайындауда қозғалыстағы сапа көрсеткіштерінің
Өнімнің сапасын көтеру стратегиясын жүзеге асырудағы кері байланысының
Курстық жұмысты орындау барысында біз өнімнің сапасына ішкі
өндіріс тиімділігінің жоспарлы өсуіне септесуі;
қазіргі заман ғылымы мен техникасының жетістіктерін және халық
тұрақты болуы;
өнімнің жарамдылығын көрсететін барлық ерекшеліктерін сипаттауы;
бағытталуына қарай белгілі бір сұранысты қанағаттандыруы;
Кәсіпкерлік стратегиясына жаңаша көзқарас - сапаның тұтынушының
Курстық жұмыстың орындалуы барысында статистикалық, ақпараттық және т.б.мәліметтерді,
БСҰ-на мүше болу қарсаңында жүргізіліп жатқан жұмыстар мен
Кәсіпорында өндірілетін өнімнің сапасын арттыруда басты рөлге ие
Жалпы алғанда Курстық жұмысты орындау барысында Қазақстандық қана
Пайдаланылған әдебиет көздері
Нурпейсова М.М. «Качество-ключ к завоеванию рынка» Учебн. пособие
2005-2015 жылдардағы Қазақстан Республикасының индустриалды-инновациялық даму стратегиясы. Қазақстан
Ерімбетов И.Р. «Сапаны жақсарту стандарттан басталады» // Егемен
Қазақстан Республикасының 2010 жылға дейінгі стратегиялық даму жоспары.
А.Абдрахманов,членПравления МО "СовАсК"
Ш.С.Тажибаев Институт стандартизации, метрологии и сертификации, «Проблемы и
ҚР-ның Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы «Қазақстан өз дамуындағы
«Стандарттау мен сертификаттау туралы» ҚР-ның Заңы // «Егемен
Нұрпейісова А.С. Кластерлік талдау – микродеңгейде бәсекелік қабілетті
Узун А. Өнім даярлау стандарттары мен сертификаттары инновациялық
Жанаев Д.А. Зарубежный опыт повышения конкурентноспособности промышленной продукции
Ибрагимов С.Р.Сертификация ИСО 9001- это вполне реально //
Ермекова Ж.К. «Качество, конкурентноспособность продукции и ценообразование //
Дулатов Б.Н. ИСО 9000- Всемирный стандарт систем обеспечения
Ж.Е Басовский . «Управление качеством» Учебник. Москва. 2004г.
Азгальдов Г.Г. Теория и практика оценки качества товаров.
Огвоздин В.Ю. Управление качеством: основы теории и практики.
Сағадиев Ж, Смағұлов А, Барақбаев Б, Қалиев А.
Минин Б.А. Уровень качества. Социально- экономические вопросы оценки
Ряполов А.Ф. Сертификация. Методология и практика.- М.: Изд-во
Баяхметов С. «Құрылыс экономикасы» Алматы 2005ж
Каренов Р.С. Терминология рыночной экономики и бизнеса. Алматы:
Турсумбаев Б.М., Петренко И.Я., Исмуратов С.Б. Основы организа-ции
Трубилин А. Конкурентоспособность – главный фактор эффектив-ности производства
Шувалов А.И. Некоторые аспекты оценки конкурентоспособности изделий. Обновление
Сергеев И.В. Экономика предприятия. Издание 2-е, перер. и
Герчикова И.Н. Маркетинг и международное коммерческое дело. М:
Белый Е., Барашков С. Конкурентоспособность и качество продукции:
Мамыров Н.К., Саханова А.Н. и др. Государство и
"О вступлении Казахстана в ВТО" С.Туржанов - директор
«Взгляд Президента» // «Казахстанская правда» // №13, 2007,
Маркетинг: Учебник /А.Н. Романов, Ю.Ю. Корлюгов,
Юданов А.Ю. Конкуренция: теория и практика: Учебное пособие;
"Менеджмент систем качества", Учебное пособие/ М.Г. Круглов, С.К.
«Поручение Президента РК Правительству и акимам».// Астана. 31
Ильенкова С.Д., Гохберг Л.М., Ягудин С.Ю. и др.
8
3
Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттырудың бағыттары
Кәсіпорындардың бәсеке қабілеттілігін арттырудың теориялық аспектілерін зерттеп, оның бәсекелік қабілетін арттыру бағыттарын зерттеу
Бәсекелік артықшылықтың ішкі кәсіпорынның факторлары
Бәсекелестіктің нарықтағы қызметтері
−кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру
Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі мәні
Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігінің негізгі көрсеткіштері
Кәсіпорын өнімінің бәсекеге қабілеттілігінің теориялық негіздері
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыру
Ақсай нан НБК ЖШС-нің технико-экономикалық көрсеткіштерін талдау