Нарықты талдау
МАЗМҰНЫ
Кіріспе............................................................................................................3
I. БИЗНЕС - ЖОСПАР ҚҰРЫЛЫМЫ, ҚЫЗMETTEPI, БӨЛІМДЕРІНІҢ
1.1. Бизнес - жоспар мен,
1.2. Бизнес-жоспарды құру тәртібі мен
1.3. Бизнес-жоспар құрылымы мен бөлімдерінің
ІІ MS EXCEL
2.1. Амортизация модели......................................................................................20
2.2. Қаржылық жағдайын талдау және баға беру...............................................20
2.3. Залалыздық нүктесін анықтау.......................................................................22
ІІІ "ЖАЛЫН" КОМПЬЮТЕРЛІК КЛУБЫНЫҢ
3.1. Ұйымдастырушылық жоспар.........................................................................24
3.2. Қаржылық жоспар..........................................................................................24
3.3. Тәуекелдікті талдау............................:...........................................................29
Қолданылған әдебиеттер.........................................................................31
Kipicпe
Нарықтық экономика жағдайында экономикалық дамудың экономикалық моделінің
Республикамызда кеңестік дәуірдегі мемлекеттік кәсіпорындар, зауыттар мен фабрикалар
Еліміздің экономикасын қайта түлетіп, әлеуметтік - экономикалық әлеуетті
Кәсіпкерліктің жұмысының жемісті болуы оның басшылырында, басқару стратегиясында
Бизнес - жоспар кәсіпкерлік саласындағы өте құнды құжат.
Әсіресе бүгінгі таңда
I. БИЗНЕС-ЖОСПАР ҚҰРЫЛЫМЫ, ҚЫЗМЕТТЕРІ, БӨЛІМДЕРІНІҢ МАЗМҰНЫ
1.1. Бизнес - жоспар мен, қызметтері
Нарықтың экономикада бизнес-жоспар кәсіпкерліктің барлық сферасында қолданылатын негізгі
Бизнес-жоспар фирмаішілік өзгерістерге немесе нарықтағы өзгерістерге байланысты
Бизнес-жоспар төмендегілерге cүйенеді:
- белгілі бip тауар (қызмет) өндірісінің
- өндірістік шаруашылық және коммерциялық қызметтердің жан
- нақты қаржылық, техника-экономикалық және ұйымдастырушылық механизмдердің
Бизнес-жоспардың атқаратын қызметтері ішкі
Ішкі қызметтеріне келесілер жатады:
- фирманың даму стратегиясын
- жаңа өнім немесе
- фирманың ғылыми - теникалық,
- жаңа технологияларды ендіру және
- жаңа жұмысшылар мен
- фирма қызметінің қаржылық нәтижелерін
- фирма қызметіндегі
- фирма имиджінің жақсартылуы;
- фирманың дағдарыс
Сыртқы қызметтерне келесілер жатады:
- жобаны жүзеге асыру үшін
- банктік несие алу;
- фирма акцияларының қаржы нарығындағы
- шетел капиталын қолдана отырып,
Бизнес- жоспарды әзірлеудің мақсаты келесілер:
1. кәсіпорынның өміршеңдік деңгейін және
2. фирманың қаржылық қызметі бойынша нәтижесін есептеу
3. инвестиция тарту және инвесторлар жағынан қолдауды
4. жасалған жоспарды
Бизнес - жоспарды құру тәртібі мен әзірлеудің ерекшеліктері
Бизнес - жоспар потенциалды инвесторлар оны тез тусіну
1.3.Бизнес-жоспар құрылымы мен бөлімдерінің мазмұны
Бизнес-жоспар құрылымы мен мазмұны қатал түрде рекламенттелмеген. Бизнес-жоспар
келтірейік:
Резюме
1 бөлім. Жалпы деректер
2 бөлім. Тауарлар мен
3 бөлім. Нарықты талдау.
Маркетинг стратегиясы
4 бөлім. Өндірістік жоспар
5 бөлім. Ұймдастырушылық жоспар
6 бөлім. Қаржыны жоспар
7 бөлім. Тәуекелдікке баға беру
8 бөлім. Қорытынды
Қосымша миен құжаттамалар
Сызба 2. Бизнес-жоспар құрылымы
Резюме.
Резюме бизнес-жоспардың барлық бөлімдері құрылғаннан соң жазылады. Бұл
Резюме бизнес-жоспардың
1. Жалпы деректер мен талаптар.
Кәсіпорынның орналасқан жері, қызмет түpi жене сипаттамасы, сату
2. Тауарлар мен қызметтер сипаттамасы.
Бұл бөлімде кәсіпкер жоспарлап отырған тауар немесе қызмет
3. Өткізу нарығын талдау. Маркетинг стратегиясы
Бұл бөлімның мақсаты - инвесторге жеткілікті фактілерді ұсыну.
Өткізу және нарық механизмі талдауының маңыздылығына байланысты бұл
Мұнда өткізу көлемі және
Маркетингтік зертеулерді әpбip фирма оның
мамандарды шақырады. Осы нәтижелерге сүйене мұндай фирмалар
Нарықты талдау үшін
Маркетинг:
- нарықты
- клиенттердің қажеттіліктерін
Нарықты талдау мен
1. Сатып-алушылар сипаттамасы;
2. Бесекелестер және өткізу көлемі;
3. Сату мен тарату сфералары;
4. Маркетинг стратегиясы.
Бәсекелестік. Бәсекелесетік тауар немесе қызметтің күшті және
- ұқсас өнімдерді ұсынатын фирмалар саны көп
- нарықтың қай бөлігін жетекші
- бәсеке фирмаға ұйымдастырушылық құрылымның
- фирманың қызмет ету ортасының
- бәсеке негізі не болып
Әрбір нарық үшін нысаналы түрде фирма мен бәсекелестердің
Сату мен тарату сфералары. Мұнда қысқаша қазіргі жағдайда
Өткізу мен сату көлемін бағалаудағы болжамдар мұқият тексерілген
жаңа өнімнің дәстүрлі сатып-алушыларға сатылуы;
жаңа саналардың есебінен
нарықтарға өнімнің, қызметтің таратылуы;
өнімнің жаңа
бәсекелестерді ығыстыру.
Маркетинг стратегиясы. Оның мақсаты - болжамды бизнестің тауардың
Маркетингтік стратегияны сипаттаудан алдын, кәсіпорынның қызмет етуінің негізгі
1. Нарыққа ену (нарық өрлеуі). Бұл стратегияның негізгі
- нарық үлесін көбейту немесе нарық көлемінің ұлғаюы.
Нарықты ұлғайту. Нарықта бар өнім негізінде әрекет ететін
Өнімді жақсарту процесі (инновация). Кәсіпорын өзіндік өнімдерді жақсартылуына
Диверсификация. Кәсіпорын қызмет
4. Әндірістік жоспар.
Мұнда кәсіпкер белгіленген мерзімде қажетті сападағы тауарларды өндіруі
тауар өндірісін ұйымдастыру: жаңа өндірісте немесе қызмет етуші
қандай өндірістік ресурстарды тандау?
өндірістік ғимараттардың жағдайы;
қандай өндірістік құралдарды пайдалану?
қажетті өндірістік ресурстарды кімнен және қандай жағдайда сатып
экологиялық және техникалық қауіпсіздік шараларын сақтау;
өндірілетін өнім сапасын бақылау қалай жүргізіледі?
өндірілетін өнім көлемі кандай?
Өндірістік жоспарда өнімнің немесе қызметтің сапалы және тиімді
5. Ұйымдастырушылық жоспар.
Бұл бөлімде келесі жағдайлар қарастырылады: басқарушы мен қызметкерлер
Бұл бөлімде ұйымдастыру - өндірістік құрылымға және өндірістік
6. Қаржылық жоспар.
Қаржылық жоспардың мақсаты - компания қызметінен күтілетін қаржылық
Қаржылық жоспар бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
I. Базалық болжамдар.
1.1. Өндірістік бағдарлама
1.2. Тұрақты және өзгермелі
1.3. Өзіндік құн калькуляциясы
II. Классикалық қаржылық формалар
2.1. Пайда меп шығындар
2.2. Болжамды баланс
2.3. Ақша қаражатының қозғалу ағымы
III. Жоба тиімділігінің көрсеткіштері
IV. Залалсыздықты және сезімталдылықты талдау.
І.Базалық болжамдар.
Базалық болжамда есеп өнім бірлігіне немесе берілгендерге байланысты
Базалық болжам негізіне қаржылық есептеулер мен талдауды жүргізу
1.1. Өндірістік бағдарлама
1.2. Тұрақты және өзгермелі шығындар
1.3. Өнімнің өзіндік құнының калькуляциясы
1.1. Өндірістік бағдарламада жоспарлы өнім келемі (жоба бойынша)
1.2. Өнімнің өзіндік
Өзгермелі шығындарға көлемі өнім өндірісінің ұлғаюына немесе кемеюіне
Тұрақты шығындар өнім көлеміне байланысты өзгермейтін шығындар. Олар
А) Материалдық шығындар - негізгі және көмекші материалдар
Б) Персонал шығындары негізгі, қосымша және басқалар болып
В) Калькуляциялық шығындар келесілерден тұрады:
- амортизациялық аударымдар;
- калькуляциялық пайыздар;
- калькуляциялық тәуекелділік;
Амортизация бұл -өзінің құнын дайын өнім құнына бірте
Амортизация нормасын есептеудің сызықтық әдісі кең қолданылады.
Оны төмендегі формуламен анықтаймыз:
Бастапқы құны-Қалдық кұны
Амортизация =
Қолдану мерзімі
Калькуляциялық пайыз - кәсіпорын пайданы есептеуде шығындар құрамында
Калькуляциялық тәуекел - сақтандыру компанияларының шарттары бойынша төлемдер.
1.4. Өзіндік құн калькуляциясы. Бұл есеп өнімнің немесе
• шығындарды толық қарастыратын өзіндік
• өзгермелі шығындар бойынша калькуляциялау.
Өнімнің әр бірлігінің есебі өнім өндірісінде
Өнімнің өзіндік құны = әр шикізатқа
Шығындардың жалпы сомасын анықтағанда өнім өндірісінің көлеміне байланысты
Калькуляциялық статьялар басқа
ІІ. Классикалық қаржылық формалар.
Қаржылық бөлімнің құрылымды бөлімі болып қаржалық есеп берудің
2.1. Пайда мен шығындар есебі;
1.2. Болжамды баланс;
1.3. Ақша каражаттарының ағымы.
2.1. Пайда мен шығындар
Есеп беруді құру кезінде кредиторлар мен венчурлық капитал
Материалдық, еңбектік, өндірістік қажеттіліктер анықталып, құндық формаға айналдыру
2.2.Баланстық есеп беру фирманың белгілі бір уакытқа анықталған
Баланс 2 бөлімнен актив пен пассивтен тұрады. Инвесторлар
2.3. Ақша қаражаттарының қозғалу ағымы. Бұның мәні қолдағы
Ақша ағымының болжамы өте қарапайым. Ол период бойынша
Ақша қаражаттарының қозғалысы кәсіпорынның үш негізгі қызметінің байланысын
операциялық қызмет;
инвестициялық қызмет;
қаржылық қызмет;
Ақша қаражаттарының қозғалысы ағымын екі әдіспен есептеуге болады:
- тікелей
- жанама
Тікелей әдістің мәні - ақша ағымын сату көлемінен
Инвестор қанағат болуы үшін бизнес қажетті қаржылық төзімділік
ІІІ. Жоба тиімділігінің көрсеткіштері.
Есептеулер нәтижесінің негізінде негізгі интегралды көрсеткіштер болып келесілер
3.1. Жобаның өтелу мерзімі (РВР)
Пайдалылық индексі (РІ)
Таза келтірінді табыс (NPV)
Ішкі рентабельділік нормасы (IRR)
3.1. Жобаның өтелу мерзімі РВР - бұл кәсіпорындардың
Өтелу мерзімі РВР теңдіктің орындалуы кезінде ғана айлар
Дисконтталған түсімдердің сомасы - Дисконтталған төлемдердің сомасы =
Түсімдер сомасына келесілер кіреді:
Төлемдер сомасына кіреді:
-өнімді өткізуден болатын түсімдер; -тура өндірістік шығындар;
-өзге де
түсімдер; шығындар;
-активтерді
түсімдер; төлемдер;
-банктік
түсімдер; -салықтар;
-активтерді алуға кететін шығындар;
-дайындық кезендерінің шығындары;
-қарыздық пайыздар төлемі;
-банктік салымдар;
3.2. Пайдалылық индексі РІ тиімді жобалар үшін
Түсімдердің дисконтталған сомасы
PI =
Төлемдердің дисконтталған сомасы
3.3.Таза келтірнді табыс NPV - алдағы пайда немесе
3.4. Ішкі рентабальділік нормасы (ішкі табыстылық нормасы, капиталдық
Ішкі рентабельділік нормасы көлемінің нақты есебін тек компьютер
IV. Заласыздықты және сезімталдылықты талдау,
Заласыздықты талдау сату деңгейін көрсетеді, ол өндірістік шығындарды
Заласыздықты талдау сатудан түскен қаражаттары компанияның қаржылық мідеттемелерін
6. Теуекелдікке баға беру
Бизнес - жоспарды жүзеге асыру барысында материалдық (қосымша
- мүмкін болатын тәуекелдіктердің жалпы
- тәуекелділік түрлерінің талдауы, пайда
- зақымдауды минимизациялау шараларын жасау;
Бұдан басқа инвестициялық тәуекелділіктер қарастырылады.
ІІ MS Ехсеl - электронды кестеде экономикалық есептерді
Экономикалық өзгерістер процесі бүкіл басқару қызметін реформалаудан басталады.
Қазіргі жетекші ұйымның бөлімдерімен, ұйыммен және оның сыртқы
Компьютерлік ақпараттың және коммуникациялық ақпараттық аспектінің әрекет етуі
Жалпы алғанда, технология деп материалды, игіліктерді өндіретін өндіріс
1. Ақпараттық - өндірістің принциптері
2. Құралдың – еңбек құралдарын білдіреді;
3. Әлеуметтік - кадр мен оларды басқару сипатын
Ақпараттық технологияда өнім - ақпараттар, ал қаруы -
Ақпараттық технология — жинақтау процесінің оперативтілігі мен өнімділігін
Үлкен немесе орташа кәсіпорындар тапсырмаларды іске асыру үшін
Экономикалық объектілердің қаржылық аспектілерін МS Ехсеl-дің интегралдық мүмкіндіктерін
Осы функцияларды қолдана отырып нақты және тиімді шешімдер
1.4.1. Ехсеl жүйесінде кәсіпорынның амортизациялық саясатының стратегиясын бірнеше
Актив құнын бірқалыпты төмендету әдісі ( сызықтық әдіс
Актив құнын оны
төмендету әдісі;
• Актив құнын қос баланстық төмендету әдісі.
Амортизацияны модельдеу функциялары
1.4.1. кестесінде келтірілген.
Кесте 1.4.1.
Амортизациялық аударымдарды есептеу функциялар тізімі
Есептеу әдісі Модель белгісі Функция түрлері
Сызықтық әдісі SLM АМР
Жылдамдатылған әдісі SYD АМГД
Екі еселік темендету әдісі DB ДОБ
Амортизацияның жылдық нормасын есептеудің кеңінен таралған әдісі сызықтық
Есептеудің бұл әдісі АМР функциясының көмегімен жүргізіледі. АМР
Функция синтаксисі:
АМР (құны; қалдығы; период),
Мұнда құны (сөзі) - активтің ( мүліктің )
1.4.2. Шығындар бойынша
Кесте 1.4.2.
Статьялар Қатар N А өнімі В өнімі С
1 2 3 4 5
Жалпы сату көлемі 1
Материалдық шығындар 2
Қағаз 3
Электр энергиясы 4
Өзгермелі шығындар 5=қатар 2+3+4
Еңбек ақы 6
Жарнама 7
Әлеуметтік сақтандыру қорына аударым
Жалгерлік төлем 9
Амортизациялық аударым 10
Тұрақты шығындар 11=қатар 6+7+8+9+10
Жалпы шығындар 12=қатар 5+11
Жібірілетін баға 13
Жалпы түсім 14=қатар1*13
Таза пайда 15=қатар14-12
1.4.3. Пайда мен шығындар есебі.
Пайда мен шығындар есебінің формасын құрудың мақсаты кәсіпорынның
Есеп беруді құру кезінде кредиторлар мен венчурлық капитал
Пайда мен шығындар есебінде берілгендер негізінде бірқатар салықтарды
Кесте 1.4.3.
Пайда мен шығындар есебі
N Көрсеткіштер Формула Түсініктеме
1. Жалпы сату көлемі Өткізу көлемі*өнімнің бірлік
2. Жоғалтулар Жоғалтулар, өткізгенде белгіленеді
3. ҚҚС
15%
4. Таза сату көлемі Қатар1-2,3
5. Материалдар
6. Кесімді еңбек ақы Кесімді еңбек ақы 1
7. Жалпы тура шығындар Қатар 5+ қатар 6
8. Жалпы пайда Қатар 4 – қатар 7
9. Мүлік салығы НҚ құнынан жылына 0,1 пайыз
10. Әкімшілік шығындар Басқаруға жұмсалатын жалпы шығындар
11. Өндірістік шығындар Өндірістік жалпы шығындар
12. Маркетингтік шығындар Маркетингтік жалпы шығындар
13. Әкімшілік персоналдың еңбек ақысы
Еңбек ақы салығы есептелінбейді
14. Өндірістік персоналдың еңбек ақысы
15. Жалпы тұрақты шығындар Қатар 9-14
16. Амортизация Нормаға сәйкес
17. Несие пайыздары Несиелеу жағдайымен сәйкес
18. Жалпы өндірістік емес
19. Өзге кірістер
20. Өзге шығыстар
21. Салық төлеміне дейінгі пайда Қатар8- қатар 9,15,18,20,+қатар
23. Салық салынатын пайда Қатар21
24. Пайда салығы Қатар 21*20%
25. Таза пайда Қатар 23-24
1.4.4. Болжамды баланс
Баланстық есеп беру фирманың белгілі бір уақытқа: әдетте
Баланс екі бөлімнен - актив ( сол жақ
Актив - бұл баланстың сол жағы, онда кәсіпорынның
АКТИВ Период Пероид Период Период
Кәсіпорынның кассадағы және шоттағы ақша қаражаттары
Дебиторлық қарыз
Қор
Негізгі қорлар:
• жер,
• ғимарат,
• құрылыс,
• құралдар
АКТИВ БАРЛЫҒЫ:
ПАССИВ
Несие
Қысқа мерзімді қарыз (банктік
Ұзақ мерзімді қарыз (банктік қарыз-1 жыдан аса)
Акционерлік капитал
Үлестірілмеген пайда
ПАССИВ БАРЛЫҒЫ
1.4.5.Қаржылық жағдайын бағалау модедьдері
Жоба тиімділігін, инвестиция тиімділігін көрсететін көрсеткіштер кестеде келтірілген.
Кесте 1.4.5.
Инвестиция тиімділігінің көрсеткіштері
Көрсеткіш Белгіленуі Өлшем бірлік
Таза келтірінді табыс NPV Теңге
Жобаның өтелімділік кезеңі PV Ай
Дисконтталған өтелімділік кезеңі DPB Ай
Инвестициялық рентабельділік индексі PI
Рентабельділіктің ішкі нормасы IRR %
Көрсеткіштер есебіне берілгендер баланстан, пайда мен шығындар есебінен
Таза келтірінді табыс (NPV) - алдағы пайда немесе
мұнда С- ағымдық инвестиция көлемі; Р - инвестициялық
Берілген формула жүйесіне НПЗ функциясы сәйкес.
Функция синтаксисі:
НПЗ (ставка; мәні1; мәні2)
мұнда ставка - бір периодтық есептік ставка; мәні
Инвестицияның өтелімділік кезені (РВ) - бұл кәсіпорындардың өндірістік
РВ=ИС/ДП,
мұнда РВ - инвестициялық жобаға салынған қаражаттардың өтелу
Дисконтталған өтелімділік кезңі (DPB) - РВ көрсеткішіне ұқсас
мұнда Investments – бастапқы инвестиция;
Ехсеl жүйесінде бұл формулаға КПЕР функциясы сәйкес.
Функция синтаксисі:
КПЕР (ставка; платеж; нз; бз; тип),
мұнда ставка - пайыздық ставка; платеж - әр
Инвестициялық рентабельділік индексі (РІ) - тиімді жобалар үшін
Егер де РІ >0 болса, онда жобаны қабылданады;
Нарықты талдау
Халықаралық маркетингте нарықты сегменттеу жайында
Маркетинг бағдарламасы
Нарықты сегменттеу жайлы
Тауар нарығын сегменттеу кезеңдері
Нарықты сегменттеудің мәні
Нарықты сегменттеу
Нарықты сегменттеу жүйесі
Маркетинг мәні, мазмұны және эволюциясы
Маркетинг процесін басқару