Бюджет тапшылығы
Жоспар
Кіріспе..........................................................................................................................3
І-ші бөлім Мемлекеттік бюджет ұғымы
1.1 Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен рөлі .....................................4
1.2 Бюджет жүйесі және бюджет құрылысы............................................................7
1.3 Бюджет балансы. Бюджет тапшылығы.............................................................12
ІІ-ші бөлім Мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығыстары
2.1 Мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығыстарының құрамы мен
2.2 Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджеті........................................21
ІІІ-ші бөлім Қазіргі кездегі Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік бюджет
3.1 Қазіргі жағдайдағы Қазақстан Республикасы бюджетін пайдаланудың проблемалары............................................................................................................25
3.2 Қазақстан Республикасындағы бюджет тапшылығы және оны қаржыландыру...........................................................................................................28
3.3 Қазақстан Республикасы бюджет жүйесін қалыптастыру..............................30
Қорытынды..............................................................................................................36
Пайдаланылған әдебиеттер...................................................................................38
Кіріспе
Жұмыстың тақырыбы өте өзекті болып келеді, өйткені объективті
Курстық жұмыстың мақсаты - мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні
мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен рөлін;
бюджет жүйесі және бюджет құрылысын;
бюджет балансы және бюджет тапшылығын;
- мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығыстарының құрамы мен
- Қазақстан республикасының мемлекеттік бюджетін;
- қазіргі жағдайдағы ҚР-сы бюджетін
- ҚР-сы бюджет тапшылығы және
- ҚР-сы бюджет жүйесін қалыптастыру.
Мемлекеттік бюджет ұлттық экономиканы басқарудың басты механизмдерінің бірі
Қазақстан Республикасының бюджет заңдары Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделедi
Қазақстан Республикасының бюджет заңдары Қазақстан Республикасының бүкiл аумағында
Қазақстан Республикасының Yкiметi мен жергiлiктi атқарушы органдардың тиiсiнше
Тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңға
І-ші бөлім Мемлекеттік бюджет
1.1. Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен рөлі
Қаржылық байланыстардың орасан зор әр алуандығында жеке ортақ
Экономикалық қатынастардың жиынтығы ретіндегі мемлекеттік бюджеттің объективті сипаты
Экономика дамуының қазіргі кезеңінде орталықтандырылған қаржы ресурстары мемлекетке
Қаржыны орталықтандырудың арқасында ақша қаражаттары, мемлекеттің экономикалық және
Сөйтіп, объективті бөлгіштік қатынастардың экономикалық нысаны бола отырып,
Қаржы қатынастарының белгілі бір жиынтығы ретіндегі мемлекеттік бюджетке
Құндық бөліністің айрықшалықты сферасы ретінде мемлекеттік бюджет мына
1) мемлекеттен жалпы қоғамдық өнімнің бір бөлігін оқшауландырумен
2) құнды жасау және оны тұтыну процесін шарттастыратын
3) қоғамдық өнімнің оның тауар нысанындағы қозғалысымен тікелей
Мемлекеттік бюджет, кез келген басқа экономикалық категория сияқты,
Экономикалық категория ретінде мемлекеттік бюджет мемлекеттің орталықтандырылған ақша
Мемлекеттік бюджет экономикалық категория ретінде жалпы қаржы категориясына
Мемлекеттік бюджетте қоғамдағы барлық экономикалық процестер бейнеленетіндіктен, сондай-ақ
Негізгі қаржы жоспары мемлекеттің қаржылық қызметінің жемісі болып
Мемлекеттік бюджет ұлттық экономиканы басқарудың басты механизмдерінің бірі.
Ақырында, мемлекеттік бюджет мемлекет заңдарының бірі болып табылады
Мемлекеттік бюджет – ұлттық табыс пен жалпы ішкі
Нарықтық механизмге көшу жағдайында мемлекеттік бюджеттің қаражаттары ең
Шығыстар мен салықтар арқылы бюджет экономика мен инвестицияларды
Бюджет қаражаттарының әлеуметтік бағыттылығының зор маңызы бар. Әлеуметтік
Қаржылық жоспарлау процесінде бюджет ұлттық шаруашылықтың салаларына және
Бюджеттік жоспарлау мен бюджеттің атқарылуы процесінде ұлттық шаруашылықтың
1.2. Бюджет жүйесі және бюджет құрылымы.
Мемлекеттік органдардың өздерінің функцияларын орындауы үшін басқарудың барлық
Дүние жүзінің әр түрлі елдерінде бюджет құрылысы мемлекеттік
Бюджет құрылысында басты орынды бюджет жүйесі алады, ол
Әр түрлі елдердің бюджет жүйелері өзінің құрылымы, бюджеттердің
Бюджет жүйесінің құрамы елдің ұлттық-мемлекеттік құрылымымен анықталады. Мемлекеттің
Федеративті мемлекеттерде бюджет жүйесі үш буыннан тұрады:
мемлекеттік бюджет немесе федералдық бюджет немесе орталық мемлекеттің
федерация мүшелерінің бюджеттері (АҚШ-та – штаттардың, ГФР-да –
жергілікті бюджеттер.
Унитарлық (біркелкі) мемлекеттерде екі буынды бюджет жүйесі қолданылады:
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі бюджет құрылымының унитарлық типімен
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі экономикалық қатынастарға және тиісті
Қазақстан жиынтығында мемлекеттік бюджетті құрайтын республикалық бюджет пен
1991 жылы Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі түбірлі өзгерістерге
Қазақстан Республикасы бюджет жүйесінің сызбасы
Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджеті
Республикалық бюджет
Облыстардың
бюджеттері
Облыстық
бюджеттер
қалалардың
бюджеттері
Аудандық
бюджеттер
Қазақстан республикасы мемлекеттік бюджетінің басты бөлігі республикалық бюджетте
Республикалық бюджет - бұл түсімдер мен бюджет тапшылығын
Жергілікті бюджеттер (әкімшілік-аймақтық бірліктердің бюджеттері) – облыстық бюджеттер,
Қаржы жылына арналған республикалық бюджет Қазақстан Республикасының заңымен,
Бюджет жүйесінің жұмыс істеуі бюджеттердің әр түрлі деңгейлерінің
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі мемлекеттік бюджет жүйесіне кіретін
Бюджеттің бірлігі бюджет жүйесін ұйымдық-экономикалық орталықтандырудың дәрежесін білдіреді.
Бюджет бірлігі қағидатының міндеті Парламент тарапының бюджеттік қаражаттардың
Бюджеттердің бірлігі бірыңғай құқықтық негізбен, Қаржы министрлігі бекіткен
Алайда бюджеттердің бірлігі бюджет жүйесін құрудың маңызды қағидаты
Биліктің әрбір органы өз бюджетін жасайды, бекітеді және
Бюджеттің толықтылығы (толымдылығы) бюджетке үкіметтің барлық қаржы операцияларының,
Бюджет іске асатындай болуы тиіс, нақты экономикалық және
Бюджеттің нақтылығына ішкі және сыртқы саясаттың негізгі бағыттары
Нақтылық қағидаты бюджет тізімдемесін бұрмалауды болдырмау және бұзылуын
Бюджеттердің жариялығы бекітілген бюджеттер мен алдағы қаржы жылына
Жариялылық елдегі адам құқығын, демократиялық өзгерістерді сақтаудың маңызды
Бюджет жүйесін құрудың барлық қағидаттары өзара үйлестірілген және
Төменгі-жергілікті бюджеттердің қалыпты және тиімді жұмыс істеуінің шарттары
Барлық деңгейлер бюджеттерінің теңгерімділігі бюджет-қаржы саясатының қажетті талабы
Бюджет тапшылығын ақша эмиссиясы есебінен жабуға болмайтындығы заңмен
мемлекеттік қарыздар шығару;
кредит ресурстарын пайдалану.
Тапшылықты азайту немесе жою мақсатымен секвестрлеу - ағымдағы
Бюджеттердің атқарылуы процесінде секвестрлеуге жатпайтын бюджеттік бағдарламалардың тізбесін
1.3. Бюджет балансы. Бюджет тапшылығы.
Әр бюджетте оның кіріс және шығыс бөлігін теңдестірген,
Бюджет тапшылығы – бюджеттің шығыс бөлігінің кіріс бөлігінен
Дефицит әр түрлі болуы мүмкін:
1. экономиканы дамыту үшін ірі мемлекеттік салымдар салу
2. дефицит төтенше жағдайлармен байланысты.
3. дефицит экономикадағы дағдарысты білдіруі мүмкін.
Бюджет тапшылығын төмендетудің мынадай әдістері бар.
1) шығыстар тұрақты, кірістер өседі;
2) кірістер тұрақты, шығыстар төмендейді;
3) кірістер өседі, шығыстар төмендейді.
Дефицитті қаржыландыру – оны жабу үшін қосымша ақша
Бюджет тапшылығын қаржыландырудың жолдары:
1) ақша белгілерінің эмиссиясы
2) мемлекеттік займдар
3) шетел займдары
4) ұлттық байлықты пайдалану.
ІІ-ші бөлім Мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығыстары
2.1. Мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығыстарының құрамы
мен құрылымы
Мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорын қалыптастырумен және пайдаланумен байланысты
Кірістер мен шығыстардың құрамы мен құрылымы нақты әлеуметтік-экономикалық
Нарықтық қатынастарға көшкенге дейін КСРО-ның мемлекеттік бюджетінің кірістері
Дағдыдағыдай, кірістердің көзі салықтар немесе оларға барабар төлемдер
Бюджет жүйесі туралы заңға сәйкес бюджеттің құрылымы мыналардан
1) түсімдерден:
кірістерден;
алынған ресми трансферттерден (гранттардан);
бұрын бюджеттен берілген кредиттер бойынша негізгі борышты өтеуден;
2) шығыстардан және кредит беруден:
шығыстардан;
кредит беруден;
3) бюджет тапшылығынан (профицитінен);
4) бюджет тапшылығын (профицитті пайдаланудан) қаржыландырудан.
Өз кезегінде кірістер:
салықтық түсімдер;
салыққа жатпайтын түсімдер;
капиталмен жасалатын операциялардан алынатын кірістер болып бөлінеді.
Бюджеттік түсімдердің бұл үш категориясы алынған ресми трансферттер
Бюджеттен берілген кредиттерді өтеу санаты бюджеттік кредиттер бойынша
Бюджеттің шығыстар бөлігі функционалдық топтардың щығыстарын қаржыландыруға жұмсалады.
Мемлекеттік борышқа қызмет ету жөніндегі шығыстар "борышқа қызмет
Кейін бюджетке өтеу түрінде қайтаруға жататын, басқа экономикалық
Бюджет тапшылығы шығыстар мен бюджеттен қайтарымды негізде бөлінген
Мемелекеттік бюджеттің соңғы бөлігі - бюджет тапшылығын (профицитті
1) тапшылық болған жағдайда – ішкі көздерден (Ұлттық
2) профицит кезінде – жоспардан тыс түсімдерді, бірінші
Кірістер мен шығыстардың егжей-тегжейлі тізбесі мен топтамасы бюджеттік
1996 жылға дейінгі бюджеттік сыныптама мынадай бөліктерді қамтыды:
Жаңа бюджеттік сыныптамаға сәйкес кірістер енді төрт бөлікке
Шығыстарда функционалдық, экономикалық және ведомстволық сыныптама қарастырылған. Функционалдық
Шығыстардың экономикалық сипаттамасы оларды экономикалық белгілері бойынша төрт
Бюджеттің атқарылуы кезінде екі сыныптаманың негізгі бөлімшелерін қамтитын
Ведомстволық сыныптама бойынша шығыстардың атқарылуы мен бюджеттік несиелендіру
Бюджеттік сыныптама автоматтандыру құралдарын қолданатын басқарудың жоғары жеделдігіне
Бюджеттік жоспарлау - мемлекеттің қаржы саясатының талаптарына бағындырылған
Бюджеттік жоспарлаудың бірлігі мыналарға негізделеді:
1) республикалық және жергілікті бюджеттерден қаржыландырылатын бюджеттік бағдарламалардың
2) заңнамалық актілер мен кірістерді республикалық және жергілікті
3) заңнамалық актілермен республикалық бюджеттен облыстық бюджеттерге берілетін
4) Қаржы министрлігімен келісе отырып, облыстар мен Астана
5) тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы
6) Үкімет белгілейтін тәртіп пен жергілікті атқарушы органдар
Қазақстан Республикасының экономикасы басынан кешіріп отырған нарықтық қатынастарға
Бюджеттің кірістері – бюджетке қайтарылмайтын негізде салықтардан, алымдардан
Қазақстан Республикасының "Бюджет жүйесі туралы" заңына сәйкес республикалық
1) республикалық бюджеттің кірістерін, олар мыналардан тұрады:
а) салықтар, алымдар және басқа да міндетті төлемдердің
ә) салыққа жатпайтын түсімдерден (республикалық мемлекеттік кәсіпорындар пайдасының
б) капиталмен жүргізілетін операциялардан алынатын кірістерден: мемлекеттік резервтерден
2) мына төмендегілерден алынған ресми трансферттерді (гранттарды):
заңды және жеке тұлғалардан немесе шет мемлекеттерден;
бюджеттік алынымдардан;
3) республикалық бюджеттен бұрын берілген кредиттер бойынша негізгі
Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджет кірістерінің құрамы мен құрылымы
Мемлекеттік бюджет кірістерінің көлемі мен құрылымы
(млн.теңге)
2003 ж 2004 ж 2005 ж
І.Кірістер
Салықтық түсімдер 947251 1186137 1998314
Салыққа жатпайтын түсімдер 44813 81500
Капиталмен жүргізілетін
операциялардан алынатын кірістер
19096
34182
ІІ.Алынған ресми трансферттер (гранттар) - -
ІІІ.Бұрын бюджеттен берілген кредиттер
бойынша негізгі борышты өтеу 17690
18390
11351
Кестеден көрініп тұрғандай, кірістердің негізін салықтық түсімдер құрап
Бюджеттің шығыстары – бұл бекітілген бюджет шегінде қайтарылмайтын
Республикалық бюджеттің қаражаттары: жалпы сипаттағы мемлекеттік қызметтер көрсетуді
Сондай-ақ жоғарыда аталған қызмет түрлерін жүзеге асыратын республикалық
Республикалық бюджеттік бағдарламалардың әкімшілерін ұстауға арналған шығыстар Қазақстан
Республикалық бюджеттен шығыстар мне кредиттердің жекелеген бағыттары бойынша
Республикалық бюджеттің сыртқы экономикалық қызметпен байланысты және ұлттық
Нарықтық жағдайларға көшу жағдайында республикалық бюджет шығыстарының құрылымы
Алайда, нарықтық механизмдердің іс-әрекеті жағдайында да жеке салалар
Экономика мен әлеуметтік-мәдени шараларды қаржыландыру шығыстарының едәуір бөлігі
Бюджеттің атқарылуы жөніндегі уәкілетті орган Үкімет атынан республикалық
Қазақстан Республикасының Үкіметі заңды, жеке тұлғалардан және шет
Үкіметтің қаражатты қарыз алуы қарыз алу немесе мемлекеттік
Бюджеттің атқарылуы жөніндегі уәкілетті орган облыстар мен Астана
Бұрынғы кезеңмен салыстырғанда шығыстардың құрылымында бюджеттік ресурстардың әлеуметтік
Сөйтіп, жалпы мемлекеттік мәні бар шараларды қаржыландыруды қажетті
Рынокқа өтпелі кезеңде бюджет жүйесінің барлық дербес буындары
2002 жылдан бастап елдің бюджеттік бағдарламаларының ағымдағы және
2.2. Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджеті
Қазақстан Республикасының президенті Нұрсұлтан Назарбаев үкіметке 2006 жылы
Қазақстан Республикасының 2008 жылдың 1-ші наурызына дейінгі мемлекеттік
Атауы Кассалық атқарылуы
I. КІРІСТЕР 562 600,76
САЛЫҚ ТҮСІМДЕРІ 394 546,31
Салықтық түсімдер 394 546,31
САЛЫҚТАН ТЫС ТҮСІМДЕР 14 879,89
Салықтық емес түсiмдер 14 879,89
НЕГІЗГІ КАПИТАЛДЫ САТУДАН ТҮСКЕН ТҮСІМДЕР 10 174,55
Негізгі капиталды сатудан түсетін түсімдер 10 174,55
ТРАНСФЕРТТЕРДІҢ ТҮСІМДЕРІ 143 000,00
Трансферттердің түсімдері 143 000,00
II. ШЫҒЫНДАР 403 418,26
Жалпы сипаттағы мемлекеттiк қызметтер 17 072,69
Қорғаныс 12 681,48
Қоғамдық тәртіп, қауіпсіздік, құқықтық, сот, қылмыстық-атқару қызметі 33
Бiлiм беру 71 237,64
Денсаулық сақтау 42 107,20
Әлеуметтiк көмек және әлеуметтiк қамсыздандыру 96 479,63
Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық 18 685,48
Мәдениет, спорт, туризм және ақпараттық кеңістiк 20 018,55
Отын-энергетика кешенi және жер қойнауын пайдалану 6 546,24
Ауыл, су, орман, балық шаруашылығы, ерекше қорғалатын табиғи
Өнеркәсіп, сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі 676,23
Көлiк және коммуникация 53 761,85
Басқалар 2 857,76
Борышқа қызмет көрсету 16 882,80
III. ОПЕРАЦИЯЛЫҚ САЛЬДО 159 182,50
IV. ТАЗА БЮДЖЕТТІК КРЕДИТ БЕРУ -201,10
БЮДЖЕТТІК КРЕДИТТЕР 0,09
Ауыл, су, орман, балық шаруашылығы, ерекше қорғалатын табиғи
БЮДЖЕТТІК КРЕДИТТЕРДІ ӨТЕУ 201,19
Бюджеттік кредиттерді өтеу 201,19
V. ҚАРЖЫЛЫҚ АКТИВТЕРМЕН БОЛАТЫН ОПЕРАЦИЯЛАР БОЙЫНША САЛЬДО 32
ҚАРЖЫЛЫҚ АКТИВТЕРДІ САТЫП АЛУ 32 070,04
Жалпы сипаттағы мемлекеттiк қызметтер 1 386,30
Бiлiм беру 350,00
Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық 2 400,00
Отын-энергетика кешенi және жер қойнауын пайдалану 95,00
Ауыл, су, орман, балық шаруашылығы, ерекше қорғалатын табиғи
Басқалар 20 206,06
МЕМЛЕКЕТТІҢ ҚАРЖЫЛЫҚ АКТИВТЕРІН САТУДАН ТҮСКЕН ТҮСІМДЕР 56,71
Мемлекеттің қаржы активтерін сатудан түсетін түсімдер 56,71
VI. БЮДЖЕТТІҢ ТАПШЫЛЫҒЫ (ПРОФИЦИТІ) 127 370,27
VII. БЮДЖЕТТІҢ ТАПШЫЛЫҒЫН ҚАРЖЫЛАНДЫРУ (ПРОФИЦИТТІ ПАЙДАЛАНУ) -127 370,27
ҚАРЫЗДАРДЫҢ ТҮСІМІ 59 096,99
Қарыздар түсімі 59 096,99
ҚАРЫЗДАРДЫ ӨТЕУ 31 903,47
Қарыздарды өтеу 31 903,47
БЮДЖЕТ ҚАРАЖАТТАРЫ ҚАЛДЫҚТАРЫНЫҢ ҚОЗҒАЛЫСЫ -154 563,80
Қазақстан Республикасының
мемлекеттік және мемлекет кепілдік берген борышы
(2008 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша)
кезенділігі: тоқсан сайын
№
п/п Көрсеткіштер атауы мың теңге
I Мемлекеттік борыш1
917 993 246
1 Қазақстан Республикасы Үкіметінің борышы
683 866 066
1.1. ішкі:
511 693 074
1.1.1. Мемлекеттік қысқа мерзімді қазынашылық міндеттемелері 55 746
1.1.2. Мемлекеттік орта мерзімді қазынашылық міндеттемелері 242 161
1.1.3. Мемлекеттік ұзақ мерзімді жинақ қазынашылық облигациялары 138
1.1.4. Мемлекеттік ұзақ мерзімді қазынашылық облигациялары 50 258
1.1.5. Мемлекеттік индекстелген қазынашылық міндеттемелері 214 599
1.1.6. Мемлекеттік ұзақ мерзімді индекстелген қазынашылық облигациялары 24
1.1.7. Өзге міндеттемелер 598 337
1.2. сыртқы:
172 172 992
1.2.1. Халықаралық Қайта құру және Даму Банкі 36
1.2.2. Азия Даму Банкі 9 543 561
1.2.3. Еуропа Қайта құру және Даму Банкі 13
1.2.4. Ислам Даму Банкі 4 448 935
1.2.5. Сауд Даму қоры 1 032 229
1.2.6. Араб экономикасының дамудың Кувейт қоры 1 696
1.2.7. Абу-Даби Даму қоры 1 908 323
1.2.8. Жапон халықаралық ынтымақтастық банкі 76 452 319
1.2.9. Германия Үкіметінің кредит агенттігі 2 975 918
1.2.10. Шетел коммерциялық банктер 24 060 000
2 Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің борышы
228 936 560
2.1. ішкі 228 936 560
2.2. сыртқы -
3 Қазақстан Республикасының жергілікті атқарушы органдарының борышы2
70 479 057
3.1. Казақстан Республикасының Үкіметі алдындағы 65 288 437
3.2. өзге кредит берушілер алдындағы 5 190 620
II Мемлекет кепілдік берген борыш
65 692 101
1 ішкі 5 474 973
2 сыртқы 60 217 127
Барлығы мемлекеттік және мемлекет кепілдік берген борышы 983
ІІІ-ші бөлім Қазіргі кездегі Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік бюджет
3.1 Қазіргі жағдайдағы Қазақстан Республикасы бюджетін пайдаланудың проблемалары
Республикалық және жергілікті бюджеттердің орындалуы
Республикалық бюджет Жергілікті бюджет
2004
жылғы
1 қаңтарға
кассалық
атқарылуы,
млн.теңге қоры-
тын-
дысы-
на
%-бен бір жылға
бекітілген
бюджетке
кассалық
атқарылуы
ның %-ы 2004
жылғы 1
қаңтарға
кассалық
атқарылуы,
млн.теңге қоры-
тын-
дысы-
на
%-бен бір жылға
бекітілген
бюджетке
кассалык
атқарылуы
ның %-ы
1 2 3 4 5 6 7
Түсімдер 722034 100,0 101,7 486289 100,0 104,4
Табыстар, оның
ішінде: 649000 89,9 101,7 355676 73,1 104,2
Салық түсімдері 603396 93,0 104,0 343855 96,7 104,4
Салықтық емес 39348 6,1 76,4 5575 1,6 86,8
Түсімдер
Капиталмен
жасалатын
операциялардан
түскен табыстар 6256 1,0 94,6 6246 1,8 111,5
Алынған ресми
трансферттер 57630 8,0 100,0 122926 25,3 107,2
Кредиттерді
Қайтару 15404 2,1 106,7 7696 1,6 76,5
Шығыстар 768935 100,0 97,0 479119 100,0 99,5
Шығындар,
соның ішінде 730459 95,0 97,1 471957 98,5 99,8
Жалпы сипаттағы
мемлекеттік
қызмет көрсету 42738 5,9 96,0 21220 4,5 146,1
Қорғаныс 40415 5,5 91,3 7153 1,5 100,3
Қоғамдық тәртіп
пен қауіпсіздік 73779 10,1 99,9 17771 3,8 99,6
Білім беру 23203 3,2 98,9 130966 27,7 99,2
Денсаулық сақтау 19104 2,6 100,5 74087 15,7 98,9
Тұрғын үй-коммуналдык шаруашылық 10321 1,4 99,5 33986 7,2
Мәдениет, спорт, туризм және ақпараттық кеңістік 12879 1,8
Отын-энергетикалық кешен және жер қойнауын пайдалану 8486 1,2
Ауыз су, орман, балык шаруашылығы және қоршаған ортаны
Өнеркәсіп және
Құрылыс 1364 0,2 92,0 2501 0,5 95,5
Көлік және байланыс 58812 8,1 96,5 25620 5,4
өзгелер 68010 9,3 97,1 30973 6,6 98,1
Борыш қызметі 34338 4,7 90,8 1170 0,2 91,4
Ресми трансферттер 93630 12,8 99,8 57650 12,2 100,0
1
Кредиттер 38476 5,0 93,8 7162 1,5 82,9
Бюджет тапшылығы (профицит) -46901
7179
2004 жылдың 1 қаңтарына Республикалық бюджетке түскен түсімдер
Есепті кезеңде республикалық бюджеттің 89,9%-ын табыстар (соның ішінде
Шығындардың негізгі бөлігі - 35,2% әлеуметтік сала мен
2004 жылғы республикалық бюджеттің шығыс бөлімі мен 2005
Осы зерттеудің негізгі мақсаты, экономиканың осы сияқты салаларына
денсаулық сақтау
білім беру
әлеуметтік қамсыздандыру мен әлеуметтік көмек
тұрғын-үй шаруашылығы
ғылыми зерттеулер
ауыл, су, орман, балық шаруашылығы мен қоршаған ортаны
Республикалық бюджет елдің негізгі қаржылық құжаты болып табылады.
Оның негізінде Қазақстанның барлық аймақтардың бюджетің қамтитын мемлекеттік
Өткізілген зерттеулер келесіні көрсетті:
2005 жылға арналған республикалық бюджеттің шығын бөлігі 977
2004 жылғы республикалық бюджеті толығымен пайдаланбады: 01.10.2004 кезеңіне
2005 жылға арналған республикалық бюджеттің шығын бөлігінде білім
2005 жылға арналған республикалық бюджеттің шығын бөлігінде денсаулық
Ал 01.10.2004 кезеңіне жоспарланған 30 059 332 мың
2005 жылға арналған республикалық бюджеттің шығын бөлігінде ғылыми
2005 жылға арналған республикалық бюджеттің шығын бөлігінде әлеуметтік
2005 жылға арналған республикалық бюджеттің шығын бөлігінде тұрғын-үй
2005 жылға арналған республикалық бюджеттің шығын бөлігінде ауыл,
1. 2005 жылға денсаулық сақтау, білім беру және
2. Аймақ аралық бюджеттер арасындағы қосымша қаржы ларды
3. Ауыл шаруашылық, су, орман, балық шаруашылығына, сондай-ак
4. Тұрғын-үй шаруашылығындағы мемлекеттік шығындар деңгейінің қысқартылғаны қаншалықты
5. Ағымдағы жылдың денсаулық сақтау бюджетінің орындалуының төмен
6. Берілген қаражаттардың осындай төмен игерудегі денсаулық сақтау
7. Осы жағдайды шешу үшін Министрліктер мен ведомстволарға
3.2 Қазақстан Республикасындағы бюджет тапшылығы және оны қаржыландыру
Мемлекеттік бюджет тапшылығын қысқарту шаралары. Бюджеттің түсімінен оның
Қазақстан тәуелсіздігін алғаннан бері көп жылдан бері 2000
Қазақстан Республикасының 2000 – 2004 жылдардағы Мемлекеттік бюджет
2000 ж 2001 ж 2002ж 2003 ж 2004
Тапшылық(-)
Профицит (+),
Млн.теңге
129,2
-5642,8
-5223,4
-385,3
-10114,9
Өтпелі кезеңде экономиканы тұрақтандандыру басқару өнерін көптеп қажет
Осы бағдарламаға сәйкес тұрақтандыру шараларының бірі – мемлекеттік
Бюджет шығысын келесі баптар бойынша қарастырады:
1. өндірістік құрлысқа күрделі қаражатты азайту.Мемлекеттік жоспарлау практикасында
2. жағдайдың өзгеруіне байланысты мақсатты бағытталған жоғалтқан қосымша
3. бұрын қабылданған барлық инвестициялық бағдарламалардың күшін жою;
4.тиімсіз шығындарға жасалатын мемлекеттік ұйымның тексерісі.
Бюджет кірісін жоғарлатуда үлкен рөл атқаратындар:
5. мемлекеттік мүлікті жекешелендіруден түскен түсімдер;
6. жергілікті өндіріс өнімдерінің кең шеңберлі айналымынан алынатын
7. еркін бағалар бойынша импорттық тұтыну тауарларын сатудан
Одан басқа, тұрақтандыру шараларының жиынтығына үкіметтің инфляцияны тежеу
Бюджет тапшылығын ақшалай қаржыландыру. Бюджеттік тапшылықты ақшалай
Ақшалай және қарыз алу арқылы қаржыландыру арасындағы айырмашылықты
Бұдан үкіметке тапшылыққа қарағанда артықшылық басым болатыны көрінеді.Ол
Әдетте бюджет тапшылығын қаржыландырудың кең тараған түрі –
Бюджет тапшылығы және оны қаржыландыру
Бюджет тапшылығы
Бюджет шығыстары
Қаржыландыру
Ақшалай қаржыландыру
Егерде, Фед тапшылықты қоғамнан қарыз алу арқылы қаржыландыратын
Бюджет тапшылығын артыру мемлекеттік қарыздың өсуіне әкеледі.
Мемлекеттік қарыз – белгілі бір уақытта жиналған бюджеттік
3.3 Қазақстан Республикасы бюджет жүйесін қалыптастыру
Бюджеттік кодекс жобасының маңызын бағалау өте қиын. Соңғы
Ел басы 2010 жылға дейінгі стратегиялық жоспарда Үкіметке
Бюджеттік кодексті жазу жұмысы өткен жылдың қазанында басылғандығы
Менім ойымша Бюджеттік кодекс елдің бюджет жүйесі дамуының
Парламентте бюджеттің соңғы құны қарастырылып, дайындау процесінің соңғы
1999 жылы бюджет қаржыларды мақсатты және эффективті жүмсау
Бюджеттік қаражаттар негізінде жасалған барлық азаматтық құқык мәніне
Барлық бәсеке емес қорлардың істері ашылып, олардың кірістері
Менің ойымша осы кезек мемлекеттік бюджет жүйесінің дамуының
Мемлекеттік ұйымдардың бөлінетін мемлекеттік тапсырмаларды орындау үшін бюджеттік
Дұрыс жоспарлау мемлекет мақсаттарының олардың орындалуы үшін қажет
- даму бағдарламалық стратегиясын анықтау;
- бюджет ресурстарын анықтау;
- бюджет бағдарламаларды жоспарлау.
2003 жылғы бюджетті қалыптастырғанда біз бюджеттік жоспарлау жұмыстарын
Қаржы көздерімен қамтылмаған көптеген бағдарламалар жоғалып кетті, біз
Еске түсірсек, орталық аймақтарды қаржыландырмай оған кейбір қызметтерді
Бюджеттік бағдарлама паспорты - мақсаттарды, күтілетін результаттарды және
Менің ойымша 2002 жылдың ағымында біз мемлекеттік органдарда
Бюджеттік кодекс өзіне бюджеттік процестік әрбір кезеңдерінің нормаларын
Сол сияқты бюджеттік кодекске бюджет процестің өзінің сапалы
Приоритеттік қағидасы - әлеуметтік экономикалық дамуды алдағы орталық
Негізделу қағидасы - келесі жылғы бюджет жобасына беру
Бюджеттік артықшылдық процессі сол сияқты, бүгін бізде бар,
Бюджет саясаты саласында Қазақстан Республикасының Үкіметі бюджет жүйесін
Мақсаттары мен міндеттері. Алдағы кезеңде мыналар бюджет саясатының
Қойылған мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізу жолдары. Алдағы
Мақсаттары мен міндеттері:
Қазақстан Республикасы Үкіметінің мемлекеттік және мемлекет кепілдік берген
Республикалық бюджеттің тапшылығын қаржыландырудың жалпы құрылымында сыртқы қарыздардың
Қорытынды
Қорыта келгенде, мемлекеттiк бюджет - араларындағы өзара өтелетiн
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауында:
«Біз Қазақстанның жаһандық экономикалық үрдістерге сәйкес дамып келе
Қазақстан экономикасын ойдағыдай дамыту мақсатымен қаржы ресурстарын неғұрлым
Сонымен, экономикалық категория ретінде мемлекеттік бюджет мемлекеттің орталықтандырылған
Мемлекеттік бюджет біздің елімізге қажетті және маңызды. Бюджет
Соңғы бірнеше жыл ішінде Қазақстан экономикасының анализі дүние
Бірақ тек қана бюджет нақты қолда бар ресурстарды
Сонымен, бюджет өзінің ішіне барлық негізгі қаржылық категорияларды
Пайдаланылған әдебиеттер
1. «Қаржы» Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С., Алматы 2003
2. «Қаржының жалпы курсы» Мельников В., Ли В.
3. «Kazakhstan today» газеті
4. «Жетісу» газеті, № 26, 4 наурыз 2006
5. Қ.Р. статистика агенттігі «Республика Казахстан», Алматы 2005
6. Қ.Р. статистика агенттігі « Қазақстан цифрларда» 2005
7. Қазақстан Республикасының Бюджет кодексі
8. 2006 жылға арналған Республикалық бюджет туралы заң
9.Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 24 сәуірдегі № 548-11
10. Қаржы. Жоғары оқу орындарына арналған оқулық. Ілиясов
11. "Бюджет жүйесі туралы" 1999 жылғы 1 сәуірдегі
12. "Республикалық және жергілікті бюджеттердің атқарылуын бақылау туралы"
13. Финансы. Учебник. //под редакцией Радионовой В.М. -М.,
14. Государственной бюджет. Учебник. // Ильясов К.К и
38
Бюджет тапшылығы
Бюджет тапшылығын басқару
Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік бюджет тапшылығы мен мемлекеттік қарызды жою жолдары
Бюджет тапшылығы және оны азайту саясаты
АҚШ экономикасы
Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік қарыз мәселесі
Бюджет тапшылығы мен инфляция
Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен рөлі туралы ақпарат
Бюджет түсінігі
Қазақстан Республикасындағы бюджеттің тапшылығы және бюджет балансы