Сот шешімі
Жоспар
Кіріспе
Негізгі бөлім
І Бірінші сатыдағы сот актілері
1.1 Сот шешімі
1.2 Азаматтық істердің түрлі санаттары бойынша сот шешімдері
1.3 Шешімнің заңды күшіне енуі
1.4 Сот ұйғарымы және бірінші сатыдағы соттың өзге де
1.5 Соттың жеке ұйғарымы
ІІ Шешім шығарылған соң сотпен жасалатын іс жүргізу әрекеттері
2.1 Дәлелді шешім және шешімдегі қате жазулар мен айқын
2.2 Қосымша шешім
2.3 Шешімді түсіндіру
2.4 Шешімді орындау мерзімін кейінге қалдыру және мерзімін
ұзарту, шешімді орындаудың әдісі мен тәртібін өзгерту
ІІІ Қосымшалар
3.1 Сот шешімінің үлгісі
3.2 Соттың бітімгершілік келісімге келу туралы ұйғарымының
үлгісі
Қорытында
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Өздеріміз білетіндей, «Азаматтық іс жүргізу құқығы» пәні – жоғарғы
Азаматтық іс – азаматтық іс іс жүргізу заңдарында көзделген
Азаматтық процесс жеке сатылардан тұратын үдемелі қозғалыс болып табылады.
1)сотта азаматтық істің қозғалуы;
2)істі сотта қарауға әзірлеу;
3)істі бірінші сатыдағы сотта мәні бойынша қарау;
4)істі апелляциялық тәртіппен қарау;
5)заңды күшіне енген сот шешімдерін, ұйғарымдарын, қаулыларын қадағалау тәртібін
6)заңды күшіне енген шешімдерді, ұйғарымдарды, қаулыларды жаңадан ашылған мән-жайлар
7)атқару ісін жүргізу;
Азаматтық процесс азаматтық істі қарау және шешу кезінде сот
Жоғарыда аталып кеткен процесс сатылары, барлық азаматтық істі қарау
Сот актісі- бұл құқықтық қолдану актісі . Мұнда құқық
ҚР АІЖК бойынша іс жүргізу құжаттары ретінде бірінші
1) сот қаулысы;
2) сот шешімі;
3) сот ұйғарымы;
4) сот бұйрығы.
Сот қаулысы –бұл іс жүргізу кезінде азаматтық істі қарап
Заңи (іс жүргізушілік) мәні, міндеттілігі және өзге маңызды құқықтық
Негізгі бөлім
І Бірінші сатыдағы сот актілері
1.1 Сот шешімі
Сот шешімі нысанында шығарылатын сот актісі азаматтық дау мәні
ҚР АІЖК 219-шы бабының сот кеңесу бөлмесінде шешім шығарғанкезде
Шешім шығарған кезде сот:
Дәлелдемелерге баға береді;
Іс үшін маңызы бар қандай мән-жайлардың анықталғанындығы және қандай
Тараптардың арасындағы құқықтық қатынастарының қандай екенін анықтайды;
Осы іс бойынша қандай заң қолданылуға тиіс екенін белгілейді;
Қойылған талаптың қанағаттандырылуға жататынын не жатпайтынын анықтайды;
Сот шешімінің құрылымы кіріспе, сипаттама, дәлелдеу және қарар бөліктерінен
Толық мәтін (сипаттамалық бөлігін қосып) тараптардың жазбаша өтінімі негізінде
Шешім Қазақстан Республикасының атынан шығарылып жарияланады, оның кіріспе бөлімінде
Шешімнің шыққан уақыты мен орны;
Шешімді шығарған соттың атауы;
Сот құрамы;
Сот отырысының хатшысы;
Сот приставы;
Тараптар;
Іске қатысушы өзге де адамдар және өкілдер;
Даудың нысаны немесе талап арызда мәлімделген талап.
Шешімнің сипаттау бөліггі талап қоюшының талаптарын, жауапкердің қарсылығын және
Шешімнің дәлелдеу бөлігінде істің сот анықтаған мән-жайлар, құқықтар мен
Сотта жауапкер талапты мойындауы мүмкін; жауапкер талап қоюды мойындаған
Талап арызында мәлімделген талаптар қанағаттандырылған жағдайда шешімнің қарар бөлігінде
Шешімнің қарар бөлігінде егер сотпен мерзімді төлемдер туралы дау
Алимент өндіру туралы;
Жастары үлкен ата-аналарын күту үшін ақшалай сомаларды өндіру туралы;
Белгіленген соманы индекстеу туралы;
Шешім заңды күшіне енгенге дейін талапкердің (қызметшінің) мәжбүрлі бос
ҚР АІЖК 241-ші бабына сәйкес сот отырысына келмеген тараптарға
Бірінші сатыдағы сот шешімі түпкілікті (өзгермейтін) мазмұндағы құжат болып
1.2 Азаматтық істердің түрлі санаттары бойынша сот шешімдері
Шешім мәтінін құрастыруда қолданылатын түрлі заңи терминдер мен сөз
Азаматтық юрисдикциядағы соттардың жалпы жүктемесінің басым бөлігін ақша сомаларын
Мүдделі тұлға атқару құжатын немесе өзге құжатты жарамсыз деп
Тәжірибеде атқару құжатында шын мәнінде борышкерге тиісті емес мүлік
ҚР АІЖК 2224-ші бабына сәйкес, өндіріп алу даусыз (акцептсіз)
Шартты жасасу немес өзгерту туралы шешім. Шарт жасасу барысында
Мүлікті немесе оның құнын алып беру туралы шешім. Мүлікті
Мемлекеттік тіркеуден өту негізінде құқық берілетін мүлікке қатысты дауды
Тіркелмейтін объектілерге – үйге (күнделікті тіршілікке) қажетті заттарға, үй
1.3 Шешімнің заңды күшіне енуі
ҚР АІЖК 235-ші бабымен сот шешімінің заңды күшіне енуінің
Апелляциялық және кассациялық тәртіппен шағым немесе наразылық берілген жағдайда,
Шешім заңды күшіне енгенде тараптар және іске қатысушы басқа
Кейбір азаматтық істер бойынша талапкер үшін берілген арыздың тек
Шешімдері дереу орындалатын азаматтық істердің нормативтік тізімі:
1) алимент алып беру туралы;
2) қызметкерге жалақы, бірақ үш айдан аспайтын уақытқа алып
3) жұмысқа қайта орналастыру туралы;
4) мертігуден немесе денсаулықты өзгедей зақымдаудан, сондай-ақ асыраушысынан айырылуынан
5) ереуілді заңсыз деп тану туралы;
6) қаржы ұйымдарын қайта құрылымдау туралы.
Алимент өндіру туралы мәселені шешуде баланы асырауғма міндетті екі
ҚР АІЖК 238-ші бабы шығарылған шешімнің дереу орындалуына қатысты
Егре ҚР АІЖК 238-ші бабының бірінші бөлігінде атап
Көпшілік жағдайларда талап қоюшы шешім шығарылғанға дейін сот
Азаматтық іс жүргізудежауапкердің (атқарушылық өндіріс бойынша – борышкердің) мүдделерін
1.4 Сот ұйғарымы және бірінші сатыдағы соттың өзге де
Сот ұйғарымдары олардың іс жүргізушілік мақсаттарына, шығарылу нысаны мен
ҚР АІЖК 251-ші бабында берілген нормативтік анықтамаға сәйкес, ұйғарым
Ұйғарым мазмұны ҚР АІЖК 252-ші бабымен реттелген және бұл
1) ұйғарымның шығарылған күні мен орны;
2) ұйғарым шығарған соттың атауы, сот отырысындағы судьяның және
3) іске қатысушы адамдар, даудың нысанасы немес мәлімделген талап;
4) ұйғарым шығарылған мәселе;
5) соттың өз қорытындыларын шығару себептері және сот басшылыққа
6) соттың қаулысы;
7) егер ұйғарым бойынша шағымдануға болатын болса, шағым берудің
Азаматтық іс жүргізу заңнамасында қаулы түрінде бірінші сатыдағы сот
1.5 Соттың жеке ұйғарымы
Соттың жеке ұйғарымдарын шығару тәртібі мен негіздері ҚР АІЖК
Соттың жеке ұйғарымдарының өзге соттық құжаттардың ерекшелігі сонда, олар
Мысалы, денсаулыққа келтірілген зиянды өтеу туралы азаматтық істі қарастыру
Өз жеке ұйғарымында сот айқындалған фактілерді көрсетуге
Азаматтық істі қарастыру барысында сот нақты тұлғаны қылмыстық жауапкершілікке
Соттың жеке ұйғарымының ерекше мәнділігі сонда, ол қандай да
Шығарылған сот актілерінің мазмұны мүдделі тұлғаларға белгісіз болуы мүмкін.
тоқтатыла тұруы;
қысқартылуы туралы;
арыздың қараусыз қалдырылуы туралы
сот үйғарымының көшірмесі ұйғарым шығарылғаннан бастап 5 күннен кешіктірілмей
ІІ Шешім шығарылған соң сотпен жасалатын іс жүргізу әрекеттері
2.1 Дәлелді шешім және шешімдегі қате жазулар мен айқын
Дәлелді шешім жасау өз мағынасы бойынша жеке іс жүргізу
Заң шығарушы азаматтық істі қарастыру барысында туындайтын объективтік жағдайларды
Дәлелді шешім жасауды кейінге қалдыру іс жүргізу уақытын үнемдеуді
Жалпы ережеге сәйкес шешім істі қарау аяқталған соң дереу
Соттың шығарған шешімнің қысқаша және дәлелді түрлерінің кіріспе және
Сонымен қатар, сот актілерінде қателер мен түзетулер мүлдем
2.2 Қосымша шешім
ҚР АІЖК 231-ші бабына сәйкес, сотқа қосымша шешім қабылдау
Іс жургізу тәртібіне сай бұл әрекет ұйғарыммен рәсімделмейді; сотпен
Іс бойынша шешім қабылдаған сот іске қатысушы тұлғалардың өтініші
іске қатысушы адамдар дэлелдемелер ұсынған жэне түсініктемелер берген қандай
егер сот құқық туралы мәселені шеше отырып, алып берілген
егер сот шығындары туралы мәселені сот шешпесе;
егер сот шешімінің орындалуын қайта бұрып атқару
туралы мәселесі шешілмесе[5].
Алынып берілетін мүлікке құқық туралы мәселе шешіліп, мүліктің санын
Сот өз шешімінде жауапкердің қандай әрекет жасауға міндетті екендігін
90-шы жылдардың басындағы сот тәжірибесі осындай санаттағы істерді қарастыруда
Сот шығындары жөніндегі сұрақтың шешусіз қалуы бірнеше талап бойынша
Біріншіден, бұл тәртіп күші жойылған шешім бойынша талапкерге (өндіріп
Екіншіден, бұл іс жүргізушілік әрекет пен оны реттейтін заң
«Қайта бұрып атқару» тәсілі Қазақ ССР-нің АІЖК-нде де бұрын
- күші жойылған және сот таланты толық немесе бір
- не іс бойынша іс жүргізуді қысқарту туралы
- немесе талап арызды қараусыз қалдыру туралы ұйғарым шығарған
Қосымша шешім шығару туралы мәселе шешім орындалатын мерзімнің шегінде
2.3 Шешімді түсіндіру
Күрделі санаттағы істер бойынша қабылданған сот актілері (шешімдері) іске
Мүліктік (қаржылық) даулар бойынша:
- тараптарға алынып берген заттарға (ақшаларға);
- мезгілдік төлемдердің мерзімдеріне және басталу сәтіне (алимент, жалға
- сотпен жасалған есептеулер әдісіне және т.б. қатысты сұрақтар
Шешім түсініксіз болған жағдайда істі қараған сот іске қатысушы
Бұл іс жүргізу әрекетін жүзеге асыруда келесі төрт шарт
шешімді түсіндіру арқылы оның мазмұнын өзгертуге болмайды;
шешімді түсіндіруге ол әлі орындалмаған және шешім мәжбүрлі
түрде орындалуы мүмкін мерзім өткенге дейін жол беріледі;
- сот шешімді түсіндіру туралы өтінішті ол өтініш
қабылданған күннен бастап он күн мерзімде қарауға міндетті;
- шешімді түсіндіру туралы мәселе сот отырысында
шешіледі.
Іске қатысушы адамдарға, қажетті жағдайларда сот
орындаушысына сот отырысының уақыты мен орны
хабарланады, алайда ол тұлғалардың келмеуі шешімді
тусіндіру туралы мәселені қарауға кедергі болмайды.
Соттың шешімді түсіндіру туралы ұйғарымына жеке шағым, наразылық берілуі
2.4 Шешімді орындау мерзімін кейінге қалдыру және мерзімін
ұзарту, шешімді орындаудың әдісі мен тәртібін өзгерту
Бұл сұрақтарды шешу барысында сот қабылдайтын іс жүргізу актісі
Азаматтық істерді талап
- біріншісі - талапкердің талаптарының материалдық заң ережелеріне сай
- екіншісі - талапкердің нақты тұлғаға қарсы мәлімдеген талаптарының
- үшіншісі - талап қоюшының материалдық талаптарының жеткілікті көлемдегі
ҚР АІЖК 233-ші бабының ережелерін бағалай келе олардың екі
Сот шешімінің орындалуын
Сот орындаушысы немесе атқару өндірісінің тараптары орындау іс әрекетін
Сотпен бекітілген бітімгершілік келісімдер бойынша да сот ұйғарымының орындалуын
Сот орындаушысының өтініші немесе атқару ісін жүргізудегі тараптардың арызы
Шешімді орындауды кейінге қалдыру немесе мерзімін ұзарту туралы, сондай-ақ
ІІІ Қосымшалар
3.1 Сот шешімінің үлгісі
(іс нөмері)
Ш Е Ш І М
Қ А З А Қ С Т А Н
«__» « ________» жыл
Маңғыстау облысы Ақтау қаласының № 2 соты құрамында төрағалық
А Н Ы Қ Т А Ғ А Н
Талапкер (талапкердің аты-жөні) өзінің талап арызында жауапкер
Талапкер сотқа талап арызына қосымша беріп, онда, ортақ мүлікті
Сот мәжілісінде талапкер (аты-жөні), талап арызының некені бұзу бөлігінде
Ортақ мүлікті бөлу және жеке мүлікті қайтарып алу бөлігінде,
Жауапкер (аты-жөні), сотқа жазбаша түрде арыз жолдап, онда, жанұяларының
Сот, іс құжаттарын зерттеп, талапкердің түсініктемесін тыңдап, келесі тұжырымға
Қазақстан Республикасының “Неке және отбасы туралы” Заңының 19 бабының
Қазақстан Республикасының “Неке және отбасы туралы” Заңының 19 бабының
Сот мәжілісінде анықталғандай, тараптар келешекте отбасын сақтап қалу мүмкіндігі
Қазақстан Республикасының “Неке және отбасы туралы” Заңының 65 бабына
Сот некені бұзуды тіркеу кезінде жауапкер (аты-жөні)-тен мемлекет пайдасына
Жоғарыдағылардың негізінде, Қазақстан Республикасы “Неке және отбасы туралы” Заңының
Ш Е Ш Т І:
Талапкер (аты-жөні)-ның жауапкер (аты-жөні) келтірген некені бұзу туралы талап
Талапкер (аты-жөні)-мен жауапкер (аты-жөні)-тың араларындағы, 16 наурыз 1992
Кәмелетке толмаған балалары, 25.05.1992 жылы туылған, (аты-жөні), 12.09.1996 жылы
Неке бұзу туралы куәлігін алу үшін жауапкер (аты-жөні)-тен 150%
Шешім заңды күшіне енген күннен бастап неке тоқтатылады.
Сот тараптарға бөлек тұратын ата-ананың баланы тәрбиелеуге құқылы және
Шешімге 15 (он бес) күн ішінде Ақтау каласының №
Судья
3.2 Соттың бітімгершілік келісімге келу туралы ұйғарымының үлгісі
(іс нөмері)
Ұ Й Ғ А Р Ы М
«__» « ________» жыл
Маңғыстау облысы Ақтау қаласының № 2 соты құрамында төрағалық
А Н Ы Қ Т А Ғ А Н
Талапкер жоғарыда көрсетілген талаппен сотқа жүгініп, арызында 25.09.2008 жылы
Сот отырысында тараптар бітімгершілікке келгендерін уәж етіп, істі қысқартып
Талапкер (аты-жөні) жауапкер (аты-жөні)-тен қарыз 110 000 теңге соманы
Тараптар өзара қарыз мөлшерін 111 100 теңгеге белгілейді және
15 ақпан 2011 жылы – 11 100 теңге
15 наурыз 2011 жылы – 20 000 теңге
15 сәуір 2011 жылы – 20 000 теңге
15 мамыр 2011 жылы – 20 000 теңге
15 маусым 2011 жылы – 20 000 теңге
15 шілде 2011 жылы – 20 000 теңге, яғни
Тараптар жоғарыда көрсетілген міндеттеменің кез-келгені бұзылған жағдайда, соттан атқару
Тараптар соттан бітімгершілік келісімді бекітіп, істі өндірісімен қысқартуды сұрайды.
Тараптармен жасақталған бітімгершілік келісімнің заңға қайшы келмейтіндігін, тараптардың мүддесінде
Сот тараптарға бітімгершілік келісімді бекіту және АІЖК-нің 247-248 баптарында
Жоғарыдағылардың негізінде және АІЖК-нің 247-248,251 баптарын басшылыққа алып, сот
Ұ Й Ғ А Р Ы М Е
Талапкер (аты-жөні)-тың жауапкер (аты-жөні)-ке келтірген ақша өндіру туралы азаматтық
1. Талапкер (аты-жөні) жауапкер (аты-жөні)-тен қарыз 110 000 теңге
Тараптар өзара қарыз мөлшерін 111 100 теңгеге белгілейді және
15 ақпан 2011 жылы – 11 100 теңге; -15
15 сәуір 2011 жылы – 20 000 теңге; -15
15 маусым 2011 жылы – 20 000 теңге; -15
Тараптар жоғарыда көрсетілген міндеттеменің кез-келгені бұзылған жағдайда, соттан атқару
Талапкер (аты-жөні)-тың жауапкер (аты-жөні)-ке келтірген ақша өндіру туралы азаматтық
Ұйғарымға наразы тараптар 10 күн ішінде Маңғыстау облыстық сотына
Судья
Қорытынды
Жоғарыда жазылған жұмысымды талдай келе, бірінші сатыдағы сот актілері
Бұл бойынша, сот шешімі белгілі бір азаматтық істің келтірілген
Бірінші сатыдағы сот актілері орындалуға міндетті болып келетіндігі анық.
Жоғарыда сондай-ақ дереу орындалатын сот актілерінің, шешімнің тізімін қарастырдым.
Қорыта келе айтқым келгені, Қазақстан сот жүйесінің дамуы өз
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексі – Алматы:
2. М.А.Аленов, А.С.Мадиярова. Азаматтық іс жүргізу құқығы: Оқу құралы.
3. Баймолдина З.Х. Производство по пересмотру судебных актов по
4. Ильясова Г.А.Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу құқығы (ерекше
5. Гражданский процесс: Учебник / Под ред. М.К. Треушникова.
6. Гражданское процессуальное право:
Шешім
Сот шешімінің құрылымы
Шешім шығарған кезде сот
Кіріспе
Дәлелдемелерге баға береді
Сипаттама
Іс үшін маңызы бар қандай мән-жайлардың анықталғанындығы және қандай
Дәлелдеу
Қарар
Тараптардың арасындағы құқықтық қатынастарының қандай екенін анықтайды
кіріспе бөлімінде келесі мәліметтер көрсетілуі тиіс
Осы іс бойынша қандай заң қолданылуға тиіс екенін белгілейді
Қойылған талаптың қанағаттандырылуға жататынын не жатпайтынын анықтайды
Шешімнің шыққан уақыты мен орны;
Шешімді шығарған соттың атауы;
Сот құрамы;
Сот отырысының хатшысы;
Сот приставы;
Тараптар;
Іске қатысушы өзге де адамдар және өкілдер;
Даудың нысаны немесе талап арызда мәлімделген
талап.
Көптеген азаматтық істер бойынша соттар ақша сомаларын өндіру мәселелеріне
1) мүліктік (материалдық) зиянды өтеу туралы;
2) моральдық зиянды өтеу туралы (егер талап қоюшымен ақшалай
3) қызметшінің жалақысын өндіріп беру туралы;
4) жалға алуға қатысты төлемдерді өндіру туралы;
5) ренталық төлемдерді өндіру туралы;
6) жұбайлардың бірлесіп жжинаған мүлкін бөлу туралы;
7) мұраға қалған мүлікті бөлу туралы;
8) заем шарты бойынша соманы өндіру туралы және т.б.
Бірінші сатыдағы сот шешімінің заңды күшіне енуі
Бірінші сатыда қаралған істер бойынша шығарылған шешімдер, егер оларға
Сотпен шығарылған шешімнің дереу орындалуы
(ҚР АІЖК 237-ші бабы)
Шешімдері дереу орындалатын азаматтық істердің нормативтік тізімі:
1) алимент алып беру туралы;
2) қызметкерге жалақы, бірақ үш айдан аспайтын уақытқа алып
3) жұмысқа қайта орналастыру туралы;
4) мертігуден немесе денсаулықты өзгедей зақымдаудан, сондай-ақ асыраушысынан айырылуынан
5) ереуілді заңсыз деп тану туралы;
6) қаржы ұйымдарын қайта құрылымдау туралы.
Сот ұйғарымы
1. Бұл іс жүргізу актілері істі қарау барысында шешім
2. ҚР АІЖК 251-ші бабында берілген нормативтік анықтамаға сәйкес,
Сот ұйғарымында келесі мән-жайлар, мәліметтер көрсетілуі тиіс:
1) ұйғарымның шығарылған күні мен орны;
2) ұйғарым шығарған соттың атауы, сот отырысындағы судьяның және
3) іске қатысушы адамдар, даудың нысанасы немес мәлімделген талап;
4) ұйғарым шығарылған мәселе;
6) соттың қаулысы;
5) соттың өз қорытындыларын шығару себептері және сот басшылыққа
7) егер ұйғарым бойынша шағымдануға болатын болса, шағым берудің
Шешімде жиі туындайтын сұрақтары
тараптарға алынып берген заттарға
мезгілдік төлемдердің мерзімдеріне және басталу сәтіне
сотпен жасалған есептеулер әдісіне және т.б.
Шешімді түсіндірудегі негізгі 4 шарт
шешімді түсіндіру арқылы оның мазмұнын өзгертуге болмайды
шешімді түсіндіруге ол әлі орындалмаған және шешім мәжбүрлі түрде
сот шешімді түсіндіру туралы өтінішті ол өтініш
қабылданған күннен бастап он күн мерзімде қарауға міндетті
шешімді түсіндіру туралы мәселе сот отырысында
шешіледі
Сот шешімі
Сот шешімі – сот әділдігі актісі, мәні және маңызы
Аралық соттар: құқықтық табиғаты
Істі аралық соттың қарауына беру
Аралық соттар: түсінігі, азаматтық юрисдикция жүйесіндегі орны, маңызы, мүмкінділігі, артықшылықтары
Азаматтық iс жүргiзудегi сот бұйрығы
Жылжымайтын мүлікті бағалау қағидалары
Азаматтық іс жүргізу құқығы қағидаларының түсінігі
ҚР банктерді қайта құру және тарату
АЙҒАҚТАР МЕН ДӘЛЕЛДЕМЕЛЕРДІҢ ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ БАҒАЛАУ МӘСЕЛЕЛЕРІ