Экономикалық жүйеде жастарды жұмыспен қамтуды басқару жүйесі
Мазмұны
Кіріспе 3
1 Еңбек ресурстарын басқарудың теориялық аспектілері 7
1.1 Еңбек ресурстарының экономикалық мәні 7
1.2 Жұмыссыздық және жұмыспен қамтудың экономикалық аспектілері 21
2 Қазақстан Республикасында енбек ресурстарын баскару және халықты жұмыспен
2.1 Қазақстанда еңбек ресурстарын басқару саясатын талдау 28
2.2 Қазақстанда жұмыссыздықпен күресу іс шараларын талдау 33
2.3 Жастарды жұмыспен қамту саясатын талдау 35
3 Қазақстан Республикасында еңбек нарығын мемлекеттік реттеу мәселесі 41
3.1 ҚР еңбек нарығында негізгі мәселелердің шиеленісуі 41
3.2 Экономикалық дағдарыс кезінде жұмыспен қамтуды жетілдіру жолдары 47
Қорытынды 61
Қолданылған әдебиеттер тізімі 65
Қосымшалар 68
Белгілеулер мен қысқартулар
БҒМ – Білім және ғылым министірілігі
ЭБХ - экономикалық белсенді халық
КСРО - Кеңестік социалистік республика одағы
БҰҰ - біріккен ұлттар ұйымы
ТМД - тәуелсіз мемлекеттер одағы
БАҚ – бұқаралық ақпараттар құралдары
АҚШ – Америка құрама штаты
МЕҰ- мемлекеттік емес ұйымдар
ҚР- Қазақстан республикасы
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Қазіргі кездегі нағыз пәрменді әлеуметтік саясат –
ҚР тұрақты дамуын қамтамасыз ету елдің еңбек ресурстарына тікелей
Еңбек ресурстарын тиімді қолданудың басты индикаторы еңбек нарығы болып
Елдің экономикасында болып жатқан институционалды процесстер еңбек ресурстарын басқаруды
Еңбек ресурстарын тиімді басқарудың негізгі көрсеткіші халықты жұмыспен қамту
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың әлеуметтік экономикалық даму стратегиясында
Соңғы жылдары әлемдік экономикалық дағдарыс аясында тұрғындарды жұмысмен қамту
Ғылыми жаңашылдығы мен қолданбалық маңызы. Осы мәселе туралы Қазақстан
Мемлекет қосымша жұмыс орындарын жасау үшін қаржы бөлу бағдарламасын
Қазір бүкіл әлем жұртшылығы экономикалық дағдарыстың қиындықтарын бастан өткеруде.
Зерттелу деңгейі. Әлемдегі көптеген экономист ғалымдардың еңбектерінде еңбек нарығын
Мемлекеттің еңбек нарығын реттеу, жұмыспен қамту және халықтың әлеуметтік
Жамбыл облысында еңбек нарығын реттеу мен халықты жұмыспен қамту
Еңбек нарығы туралы теориялық-әдістемелік және жинақталған тәжірибелік материалдар өзіндік
Зерттеудің мақсаты. Жұмыссыздық мәселелерін шешу үшін әлемде бірнеше жолдар
Біздің ойымызша еңбек нарығы мен жұмыс табу мәселелерін тек
Зерттеудің міндеттері:
Еңбек ресурстарын басқарудың теориялық аспектілерін зерттеу;
Еңбек ресурстарының экономикалық мәнін ашу;
Жұмыссыздық және жұмыспен қамтудың экономикалық аспектілеріне талдау жасау;
Қазақстан Республикасында енбек ресурстарын баскару және халықты жұмыспен қамту
Қазақстанда еңбек ресурстарын басқару саясатын талдау;
Қазақстанда жұмыссыздықпен күресу іс шараларын талдау;
Жастарды жұмыспен қамту саясатын талдау;
Қазақстан Республикасында еңбек нарығын мемлекеттік реттеу мәселесін зерттеу;
ҚР еңбек нарығында негізгі мәселелердің шиеленісуін саралау;
Экономикалық дағдарыс кезінде жұмыспен қамтуды жетілдіру жолдарын анықтау.
Зерттеу объектісі ретінде қоғамдағы жұмыссыздықты алып отырмын.
Зерттеудің теориялық және әдістемелік негіздері ретінде еңбек нарығын реттеу
Зерттеу жұмысындағы қорытындылар мен тұжырымдамалар салыстырмалы талдау,
Дипломдық жұмысым үш бөліммен тұрады. Бірінші бөлімде еңбек ресурстарын
Екінші бөлім Қазақстан Республикасында еңбек нарығына талдау жасалып, еңбек
Үшінші бөлімде еліміздегі жұмыссыздықты шешу жолдары және жүргізіліп жатқан
Деректі негізі. Қазақстан Республикасының Ұлттық статистика Агентігінің, Халықаралық еңбек
1 Еңбек ресурстарын басқарудың теориялық аспектілері
1.1 Еңбек ресурстарының экономикалық мәні
Еңбек нарығының негізгі көрсеткіші еңбек ресурсы болып табылады. Еңбек
Еңбек ресурстарын басқару жүйесі екі деңгейден қалыптасады:
Сыртқы еңбек нарығында еңбек ресурстарын басқару мемлекет (аймақ) тарапынан
Ішкі нарықта кез келген жеке кәсіпорын тарапынан іске асырылады.
Еңбек ресурстарын басқару жүйе ретінде брінеше кіші гірім жүйелерден
Еңбек ресурстарын басқару жүйесі үш жүйе астынан тұрады:
Еңбек ресурстарын қалыптастыру процессін басқару;
Еңбек ресурстарын реттеу процессін басқару;
Еңбек ресурстарын қолдану процессін басқару.
Осы құрылыс графикалық түрде суретте белгіленген [1 , 15]
Сурет 1- Еңбек ресурстарын басқару
Нарықты экономика жағдайында жұмыс орындарын қалыптастыру және еңбек ресурстарын
Осыған байланысты мемлекет тарапынан реңбек ресурстарын реттеу және арнайы
Яғни еңбек ресурстары ол материалды игіліктерді өндіру процессіне қатысатын
Еңбек ресурстары категориясының эволюциясы еңбек потенциалы категориясының пайда болуына
Төмендегі кестеде еңбек ресурстары мен еңбек потенциалының құрамдас бөлшектері
Кесте 1- Еңбек ресурстары мен еңбек потенциалының құрамдас бөлшектері
Еңбек ресурстары Еңбек потенциалы
-Экономикаға қатысатын еңбекке жарамды жастағы тұрғындар бөлігі;
- Жұмыс істейтін жасөспірімдер;
- Жұмыс істейтін зейнеткерлер;
- Жұмыс істейтін тұрғындар;
- Перспективада жұмысқа орналаса алатын жұмыссыздар;
- Мектепке дейінгі балалар;
- Мектеп оқушылары;
- Жоғары оқу орындары студенттері;
- Колледж оқушылары,
- Кәсіби техникалық мектептер мен лицей оқушылары
Еңбек – тауарлар мен қызметтерді шығаруда қолданатын адамның дене
Еңбек ресурстары мемлекет өмірінде маңызды рөл атқарады. Еңбек саласы
Еңбек нарығы принципиалдық ерекшелігіне ие екен, себебі еңбек нарығының
Еңбек нарығында жұмыс күші бағаланады, оны алу шарттары белгіленеді,
Жоғарыдағы барлық айтылғандарды жалпылай отырып, Қазақстан Республикасында жастардың еңбек
Бұған сәйкес, заңнамада және тәжірибелік қызметте жастардың еңбек ресурстарының
Бұл айтқанды қорта келе, жастар еңбек ресурстарының жастық есептік
«Алтын кесік» заңына сәйкес жастардың еңбек ресурстарын зерттеу 8
Жастардың еңбек ресурстарының төменгі жас шегі
Осылайша, еңбек ресурстарының төменгі шекарасы 16 жасты құрайды, яғни,
Бұл жағдайда жастар арасындағы әйел еңбек ресурстарының жоғарғы шекарасы,
Осы есептеулер және қорытындылар жастардың еңбек ресурстарының жас шекараларының
Сұлба түрінде 1-суретте жастардың еңбек ресурстары Қазақстан Республикасы еңбек
Дегенмен, еңбек ресурстарының жас тобы (16-34 жас) сан жағынан
Сурет 2 - ҚР-сындағы жастар еңбек ресурстарының жас
26 жас және одан асқан кезде жастар 16-25 жас
Жоғарыда аталғандарды қорыта отырып, мынадай қорытынды жасауға болады, яғни
Еңбек нарығы жұмыс орнын табу динамикасында негізгі тенденцияларды, оның
Еңбек нарығы жұмыс күшін сатып алатын және жұмыс күшін
Әрқашан қайта өңдеу және оны әр жолда жоғары деңгейге
Осыдан жұмыскерлер белсенділік нарығына негізднлген қоғамның экономикалық және әулеметтік
Нарықта сұраным мен ұсыным заңы жұмыс жасайды және ол
Егер жұмыс күшін-тауар десек, онда оның құны жайлы әңгіме
Батыс еңбек нарығының экономикалық теорияларда, бұл нарық, басқа ресурстарды
Маргиналдық концепциясы бойынша индивид мамандылықты қаржыландыруын оның табыс әкелу
Ұсыныс пен сұраныстың өзгеруінен жалақының өзгеретіндігі және жұмыссыздықтың болмауы
Тағы да жұмыссыздықтың ерікті мінездемесі туралы тезис шығарды. Бірақ
Еңбек нарығының жұмыс істеуіне түсінік беруін басқа жолын кейнсианстар
Осы концепция бойынша жалақы еңбек нарықтың реттеушісі болмағандықтан, осы
Кейнстік жолының жақтаушылары сияқты монетаристер (М.Фридмен) өз тұжырымдарын қатаң
Осы мектеп өкілдерінің ойларын дәлелдеу үшін, олар американдық еңбек
Олардың ішінде Ұлттық Банктің есеп ставкасы, коммерциялық банктердің
Тағы да кең тараған еңбек нарықтың жұмыс істеу жолы
Маркстік экономикалық теорияда еңбек нарығы ерекше бөлек сала ретінде
Осы жұмыс күшін басқа ресурстардан айырылады және оған қоғамдық
Жоғарыда келтірілген жолдардың ішінен бірде-біреуі еңбек нарығының жұмыс істеу
Адамзат санасында қалыптасқан «Шығысты Батысқа қарсы қою» идеясы қалыптасқан
Жапония мемлекетінің жетістіктері мәдени дамудың ұлттық түрлеріне негізделген. Жапон
Швеция кәсіпкерлері коллективтік іс-қимылды – табыстың басты көзі деп
Ал американдықтар жоғарыда айтылған кәсіпкерлік жолын қабылдамаған, олар мұндайда
Еңбек нарығында бірнеше ерекшеліктер болады. Осында құратын элементтерге жұмысшы
Еңбек нарығы-бұл тауар болып табылатын еңбек ресурстарының нарығы бұлардың
Бәсекелік еңбек нарығының классикалық үлгісінің негізін мынадай принцептер құрайды:
Икемді нарықтық механизмі баға арқылы жүзеге асырылатын еңбек нарығы,
Бәсекелік еңбек нарығында еңбекке сұраныстық қисық сызығының
Жетілген бәсеке жағдайында жалақының тепе-теңджік дәрежеден ұзақ мерзім бойы
Еңбек нарығы монопсониямен (олигопсониямен) сипатталуы мүмкін. Бұл жағдайда ұсыныс
Дамыған елдердің көбінде заң жүзіңде жалақының минимумы белгіленген. Бұның
Номиналдық және нақты жалақы болатынын айыра білу керек. Номиналдык,
Нақты өмірде фирмалар мен жұмыскерлердің барлығы қатысатын біртұтас абстракты
Еңбек нарығында жұмысшы күші жаппай жылжып, оның сандық және
Әрбір белгіленген мерзімде сұраныс пен квалификациясы жоғары жұмысшы күшінің
Жалпылама түрде еңбек нарығының негізгі екі сегменті болады: тәуелсіз
Жекелеген аймактардағы жұмысшы күшінің құрамымен есептесетін еңбек нарығының регионалдық
Жұмысшы күшінің құрылымы болмағанда бес сегменттен тұрады. Біріншіден, сонша
Еңбек нарығы — бұл бәсекелік нарық. Оның құрылымдық-функцио-налдық ұйымдастырылуының
Кәсіпкерлер арасында фирмаға бай тәжірибелі және жоғары квалификациялы мамандарды
Еңбек нарығында еңбек ақы, баға механизмі арқылы белгілі сегмент
Еңбек нарығы — бұл өте икемді құрылымдық-функционалдық құрамы бар
Сондықтан еңбек нарығында белгілі ағымдар қалыптасады: жұмысшы күші құрамынан
Еңбек нарығында, сондай ақ тауар мен қызмет нарығында сұраныс
Жалақы екі формада берілуі мүмкін: кесінді немесе сыйақы түрінде.
Еңбек дискриминациясы. Бұл жұмысқа қабылдауды бір тұлғаны екіншісінен артық
Кәсіподақ қызметі. Кәсіподақ дегеніміз бір мамандықтағы жұмысшылар-дың яғни олардың
1.2 Жұмыссыздық және жұмыспен қамтудың экономикалық аспектілері
Жұмыссыздық әлемдегі орталық проблемалардың бірі болып табылады. Және
Макродеңгейдегі еңбекке сұраныс және ұсыныс экономика жағдайына тәу-елді және
Д.Рикардо, Ж.Б.Сей, сонымен бірге неоклассиктер А. Маршал, А.Пигу, нарық
Жұмыссыздықты зерттеу олардың пайда болу себептерін аныктайды, мемлекеттің тарапынан
Өйткені жұмыссыздықтың ең маңызды пайдалы жақтарына оның сапалы еңбекті,
Анықтама бойынша жұмыссыздық - халықтың активті бөлігінің жасауға қабілетті
Жұмыссыздық негізінен жұмыс орнына сай келетін адамдардың азаюынан, адамдардың
Жұмыссыздықтың келесі түрлері бар:
Фрикционды
Структуралық
Циклдық
Сезондық
Аймақтық
Фрикционды жұмыссыздық. Бұл жұмысшының бір жұмыстан екінші жұмысқа ауысуынан
Структуралық жұмыссыздық. Бұл сұраныс структурасы мен еңдіріс технологиясы өзгеруінің
Циклдық жұмыссыздық. Бұл өндірістің циклды түрде төмендеуімен байланысты болады.
Өтпелі кезең - экономикалық жүйедегі түбегейлі езгерістер есебінен елдің
Мұндай кезеңді ТМД елдерінің барлығы өтті. Ел тұрғындырының нақты
Бұл жағдайларды зерттеу арқылы біз осындай өтпелі процестерді реттеу
Бірақ та көбіне жалақыны жұмыс берушілердің арасындағы корпоративті байланыстрдың
теңсалмақты экономиканы құру, негізінен макроэкономикалық өзгерістер арқылы шешіледі, яғни
жоғарыдағыдан туатын нарықтық экономиканы экономикалық прогрестің негізгі қозғаушы күшіне
Көбіне жұмыссыздықтың экономикалық әсері сипатталады да, кумулативті характерге ие
Енді сол-салдарларға тоқталсақ.
Кері әсерлер:
Крименогенді жағдайдың өршуі
әлеуметтік кернеудің өршуі
физикалық және психологиялық аурулардың көбеюі
әлеуметтік дифференцияның өсуі
еңбек белсенділігінің төмеңдеуі
Пайдалы әсері:
Жұмыс орнының әлеуметтік маңызының артуы
Өз бос уақытының көбеюі
Жұмыс орнын таңдаудағы еркіндік
Әлеуметтің мән мен еңбек құндылығының артуы
Экономикалық салдарлар:
Кері әсерлер:
Алған білімнің құндылығын жоюы
Өндірістің төмендеуі
Жұмыссыздарға көмек шығындары
Квалификациясын жоғалту
Өмір сүру деңгейінің төмендеуі
Ұлттық табыстың төмендеуі
Салықтың аз жиналуы
Пайдалы әсері:
Экономиканы қайта жарақтауға жұмыс күшіің резервін жасақтау
Еңбекке бейімділігін өсіру мақсатында жұмысшылар арасында конкуренция
Білімін жоғарылату үшін уақыт
Еңбек өнімділігі мең өндіріс интенсивтілігі жоғарылауы
Жұмыс нарығы [17 , 67]
Тәуелсіздік алғалы бері елде еңбек рыногына әсер ететін бірқатар
Бүған ең алдымен ел экономикасы көтерілгеннен бері елге ағылған
Сонымен бірге Қазақстан үшін жастар арасындағы жұмыссыздық ең бір
Ал әйелдер ең бір активті топ болып табылады, бірақта
Мемлекет осы секторды басқару үшін белгілі бір стратегияны
жұмысшыларды мемлекеттен тыс әдіспен орналастыру, бұл әдіс негізінен натуралды
жұмыссыздық әсерін төмендету, бөл жерде жұмыс жасайтын сектор зардап
Жұмыс орындарын ашу. Бұған келісу қиын өйткені ол кедей
Жоғарыда аталған әдістерден басқа қоғамдық реттеу әдісі де бар.
білім беру
жұмыс табуға көмек т.б
Бұл факторларды қолдана отырып сыртқы жұмыс іздеп келушілер мәселесін
Жоғарыдағы айтылғандардан екі түрлі қорытынды шығады.
Бізде жұмыссыздық бар, ол мәселе шешім күтеді.
Жұмыссыздық қарама қайшылықтарға толы [18 , 55]
Біздегі жұмыссыздық, жалпы алғанда жұмыссыздық жұмыс күштерін резервациялайтын қойма
Қарап отырсақ, біздегі жұмыссыздық екі түрлі қарама қайшылыққа кездеседі.
Жұмыссыздық дегеніміз – әлеуметтік – экономикалық құбылыс, осы құбылыс
Экономикалық тұрғыдан белсенді халық (жұмыс күші) – тауарлар мен
Экономикалық тұрғыдан белсенді халық санына экономикалық қызметтің барлық түрлерінде
Экономикалық белсенділік деңгейі – 15 және одан жоғары жастағы
Жұмыспен қамтылған (жұмыс істейтін) халық – әркім өз жағдайы
«жалдамалы (ақы төленетін) қызметкер»
«өз бетінше жұмыспен қамтылған қызметкер»
санаттарының біріне жатқызылуы мүмкін тиісті жастағы барлық адамдар.
Жалдамалы (ақы төленетін) қызметкерлер - еңбекақы, сыйлықақы, үстемеақы және
Өз бетінше жұмыспен қамтылғандар – бұл сыйақы мөлшері тікелей
Айналысатын жұмыстағы орны (жұмыспен қамтылу статусы) жөніндегі халықаралық сыныптамаға
Жұмыс берушілер - өзінің меншікті кәсіпорнын басқаратын немесе қандай
Өз бетінше жұмыс істейтін қызметкерлер – өз бетінше немесе
Отбасының ақы төленбейтін қызметкерлері – туысы басқаратын кәсіпорында (шаруашылықта)
Өндірістік кооператив мүшелері – кәсіпкерлік қызметпен айналысатын, еңбек кооперативінің
Экономикалық тұрғыдан енжар (әрекетсіз) халық – қарастырылып отырған кезең
Жұмыссыздар - халықтың экономикалық белсенділігін өлшеу үшінбелгіленген жастағы, қаралған
жұмыссыз болған (табысты жұмысы болмаған);
оны іздеумен белсенді айналысқан;
уақыттың белгілі бір кезеңі ішінде жұмысқа кірісуге дайын болған
Оқушылар, студенттер, зейнеткерлер және мүгедектер, егер олар жұмыс іздеумен
Жұмыссыздардың айналысатын ісі немесе экономикалық қызметі соңғы жұмыс орны
Жұмыссыздық деңгейі – экономикалық тұрғыдан белсенді халықсанындағы жұмыссыздар санының
Жастар жұмыссыздығының деңгейі – 15-24 жастағы жұмыссыз халық санының
Ұзақ мерзімді жұмыссыздық деңгейі – бір жыл және одан
Жұмыссыздықтың түрлері олардың пайда болу себептеріне қарай өзгешеленеді:
Уақытша жұмыссыздық жұмыспен қамтылғандардың өз ынталары бойынша жұмысты ауыстырумен
Құрылымдық жұмыссыздық ғылыми – техникалық прогрестің, өнеркәсіптің жаңа салаларының
Кезеңдік жұмыссыздық өндірістің құлдырауы, экономикалық дағдарыстар кезінде, кәсіпорындар жаппай
Соңғы жылдары жұмыссыздық халықтың қалың топтарын қамтуда және барған
Шығыс Еуропа және ТМД елдерінде кепілденген және толық жұмыспен
Жұмыссыздық – экономикалық өсу жетістіктерінің адам дамуына ықпалын
Біріншіден, ол адамдар мен үй шаруашылықтарының белгілі бір бөлігін
Сонымен, жұмыссыздық құбылысы қоғам үшін қазыналық жоғары шығындарды, адам
Жұмыссыздық деңгейін (u) жұмыссыздар санын (U) бүкіл экономикалық белсенді
(1)
Мұнда Е-жұмыс істеушілер саны [21 , 56]
Ол Халықаралық еңбек ұйымының әдісі бойынша және әр мемлекеттің
Сонымен, нарықты экономика жағдайында жұмыс орындарын қалыптастыру және еңбек
Осыған байланысты еңбек ресурстарын реттеу және тұрғындарды жұмыспен қамту
2 Қазақстан Республикасында енбек ресурстарын баскару және халықты жұмыспен
2.1 Қазақстанда еңбек ресурстарын басқару саясатын талдау
Еңбек нарығына сыртқы факторларының әсер етуі әлемдік қоғамдастыққа Қазақстанның
Қазақстан республикасы Президентінің 2006 жылдың ақпан айындағы Жолдауында Қазақстанның
Соңғы жылдары әзірленген үкіметтік құжаттар («Қазақстан Республикасында 2000–2002 жылдарға
Қазіргі уақытта Қазақстанның еңбек нарығындағы жағдайы халықтың экономикалық белсенді
Президентіміздің басты мақсаттарының бірі аса дамыған 50 елдердің
Еңбек нарығының негізгі көрсеткіші еңбек ресурсы болып табылады. Еңбек
Қоғамдық даму қажеттілігі мемлекеттің демографиялық процестерді қалыптастыруға белсенді араласуын
Жұмыссыздықтың белгілі бір деңгейінің болуы еркін экономикаға тән қасиет.
Қазақстан Республикасы Президентінің жыл сайынғы халыққа жолдауында барлық қазақстандықтардың
жұмысты іздестіруге көмектесу және жұмысқа орналастыру арқылы қызмет көрсету;
кадрларды қайта даярлау және біліктілікті жоғарлату;
қоғамдық жұмыстарды ұйымдастыру;
жұмыспен қамтуды субвенциялау;
өзін-өзі жұмыспен қамтуға метериалдық көмек көрсету;
өзін-өзі жұмыспен қамтуға микрокредиттер беру немесе кішігірім кәсіпорындарды құру
Бұл бағдарламалар іске асып жатқанымен, өз деңгейінде тиімділігі әлі
Қазақстан Республикасының Үкіметі тарапынан жұмыссыздық пен түресу бағытында
Кедейлікпен және жұмыссыздықпен күрес жөніндегі бағдарлама туралы Қазақстан Республикасы
Бағдарламаның мақсаты: Жұмыспен қамтудың белсендi саясатын жүзеге асыру және
Бағдарламаның мiндеттерi экономиканың өсуi негiзiнде әлеуметтік салада дәйектi реформа
Бағдарламаны қаржылық қамтамасыз ету кедейшілiк деңгейiндегi аймақтық айырмашылықтарды ескере
Еңбек нарығы, жұмыссыздық тек бір саланы ғана қамтитын саясат
Қазақстан жағдайында нарықтың инфрақұрылымы, оның ішінде еңбек нарығының институттары
Жұмысы жоқ, оны іздеумен айналысқан және жұмысқа кірісуге дайын
2009 жылғы наурызда, бағалау бойынша, жұмыссыздар саны 589,6 мың
Сонымен бірге, өндірістердің қысқартылуы, еңбек рыногында қызметкерлердің толық емес
Кесте 2 - Қазақстан Республикасындағы 2006-2008жж. бірінші тоқсаныңдағы еңбек
Жұмыссыздық жұмыссыздардың әл–ауқатының деңгейін қолдауға, мемлекетердің жұмыспен қамту
Алғашқы мәліметтер бойынша Қазақстан Республикасында 2008ж бірінші тоқсанында жұмыспен
Жұмыссыздық масштабын азайту ретінде жұмыссыздық ретінде жұмыссыздықтың табиғи деңгейіне
Осы деңгейге жеткенде еңбек нарығы тепе- теңдік жағдайда болады.
Жұмыссыздық нарықты қатынастардан туады, сондықтан ол экономикадағы өзгеріспен тығыз
2.2 Қазақстанда жұмыссыздықпен күресу іс шараларын талдау
Мемлекет деңгейінде макроэкономикалық тұрақсыздықтың бір түрі ретінде жұмыссыздыққа
Бұл бағытта жерілікті әкімшілік орындарда алуан түрлі қайта мамандыру
Екіншіден қоғамдық жұмыстар ұйымдастырылады.
Бұл бағытта халықты ақпаратпен қамсыздандырудың алатын орны да ерекше.
Жұмыссыздыкпен күресудің іс шараларын, мемлекеттік бағдарламаларды ақпараттық қамтамасыз ету
халықты бұқаралық ақпарат құралдары арқылы бос жұмыс орындары туралы
жұмысқа орналастыру, еңбек және жұмыспен қамту туралы заңнама
еңбек рыногындағы ахуал, жұмысқа орналастыру, қайта оқыту және
жұмыссыздардың біліктілігін арттыру мүмкіндігі туралы ақпараттық-анықтамалық және статистикалық
бағдарламаның іске асырылу барысын бұқаралық ақпарат құралдарында жариялау;
кедейлік және жұмыссыздық проблемалары жөнінде теледидар мен радиохабарларда
Павлодар облысында жұмыспен қамту мемлекеттік саясаттың іске асырылуы
Облыстың экономика саласындағы 2008-2010 жылдарға арналған кадрлар қажеттілігі зерттелінді.
Қалалар мен аудандар әкімдіктерімен және салалық басқармалармен жаңа жұмыс
3754 кәсіпорынмен жасалған шарттар бойынша, халықты жұмыспен қамту жүйесін
9115 жұмыссыз жұмыспен қамту органдарымен жұмысқа орналастырылды. Жоспар көрсеткіштері
2009 жылдың 1 қантар облыстың жұмыспен қамту органдарында есепте
Тұрғындарды жұмыспен қамтуды жәрдемдесу қойылған стратегиялық міндеттер тұтас
Ішкі рыногын қорғау максатында Павлодар облысына 2008 жылы шетел
2009 жылдың 1 қантардағы жағдайы бойынша 924 шет ел
Шетел жұмыс күшін тартатын жұмыс берушілермен рұқсат беру тәртібін
Рұқсаттың көп бөлігі электролиз зауытын салу мен негізгі өндірісті
2.3 Жастарды жұмыспен қамту саясатын талдау
Қазіргі қоғамдағы жастар ролі, жас буынның әлеуметтік қызметтері, оның
Халықтың осы тобын зерттеудің негізгі мәселелерінің біріне, біздің ойымызша,
Жастардың орнын әлеуметтік-экономикалық жүйеде талдау қажеттілігі ең аз дегенде
18-24 жас аралығындағы жастар, бұл – студенттер немесе кәсіптік
25-29 жастағы жастар, негізінен, кәсіптік таңдау жасайды, қандай да
Еңбек нарығындағы жағдайларда маңызды көрсеткіш болып жұмыссыздықтың деңгей, сыйымдылығы
Зерттеуде жұмыспен қамтудың қазіргі заманғы құрылымында аграрлық, индустриалды, қызмет
Автор экономикалық жүйедегі жастарды жұмыспен қамтуды басқарудың көп деңгейлі
Әрине байланыстың мұндай жүйесінің мақсаты жастардың жан-жақты дамуы болып
Еңбек нарығының қажеттіліктері жастардың өмір құндылықтарына сәйкес келмегені диссертацияда
Жас кезінде адам жеке тұлға ретінде қалыптасады, және дәл
Адам өміріндегі кезеңдерінің тізбекті ауысуы барысында оның дамуының кері
3-сурет . Экономикалық жүйеде жастарды жұмыспен қамтуды басқару жүйесі
Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жастар саясаты жөніндегі» заңына
Заңнамада анықталған еңбек ресурстарының төменгі шекарасы болып 16
Сонымен қатар, дәл осы жаста жастардың басым көпшілігі жалпы
Қазақстан Республикасында 1998 жылдан бастап 2001 жыл аралығында
Қазақстан Республикасындағы жастардың еңбек ресурстары – бұл белгіленген қызметті
3-кесте - Қазақстан Республикасындағы 2008ж. 1-тоқсанындағы 16-34 жастағы экономикалық
Халық санаты / жасы 16-25 жас 26 - 34
мың адам Барлық тұрғындарға қатысты, (%) мың адам Барлық
Экономикалық белсенді халық 754,68 32,67 1 330,62 78,22
Экономикалық белсенді емес халық 1 555,39 67,33 370,48 21,78
Жиыны: 2 310,07 100,0 1 701,10 100,0
Еңбек нарығындағы жастардың жұмысбастылығы мен жұмыссыздығын зерттеу кезінде белгілі
Еңбек нарығы қазіргі заманғы экономиканы дамытудың негізгі
Нарықтық қатынастар мен еңбек нарығының қалыптасу үрдісі жұмыскердің
Жоғарыда айтылғандарды қорыта келе, біз қазіргі заманғы еңбек
В.Ф.Потуданская, В.А.Цыганков, И.В.Цыганкова жұмыскерлердің кәсіби-біліктілік құрылымын қалыптастыруға әсер ететін
Жұмыс күшіне деген сұраныстың кәсіби-біліктілік құрылымына әсер ететін факторлар
Жұмыс күшін ұсынудың кәсіби-біліктілік құрылымына әсер ететін факторларды
Жастардың еңбек ресурстарының қалыптасуына ықпал етуші демографиялық факторлар жастардың
жастардың еңбек ресурстарының саны;
жастардың еңбек ресурстарының икемділігі;
Жастардың еңбек ресурстарының демографиялық факторларын сапалық құрастырушыларға
жалпы білім беретін, мәдени және кәсіптік-білікті дайындық деңгейі тұрғысынан
ой және дене еңбегімен айналысатын жастардың арақатынасы;
еңбекке жарамды жастардың еңбекке дене күші жағынан қабілеттілігі және
жастардың еңбек ресурстарының ұлттық-этникалық құрылымы және басқалар.
Жастардың еңбек нарығын қалыптастырудың келесі демографиялық факторы –
Экономикалық факторлар есебінен жастардың ауылдық жерлерден қалаға, экономикалық хал-ахуалы
Мемлекет, жұмыспен қамту саласында түрлі шешімдер қабылдау және әр
Сонымен бірге талдаудың қорытындысы бойынша жалпы Қазақстанда түлектердің мамандықтары
Еңбекминінің деректері бойынша, 2010 жылы жоғары білім алған түлектердің
Сөйтіп, жоғары білім алған түлектердің 200,4 мыңы немесе 24%-ы,
Осы талдаудың тұжырымдамалық аспектілері Есеп комитетінің бақылау іс-шараларының қорытындысымен
Жоғары оқу орындарының түлектерін жұмысқа орналастыру және ауыл шаруашылығын
3-кесте
«Дипломмен ауылға!» бағдарламасы бойынша 2009 жылғы 1 қаңтар-2011 жылғы
жылдар
мамандықтар бойынша:
барлығы
Білім беру денсаулық сақтау әлеуметтік қамсыздан-дыру мәдениет спорт
2009 жыл 5 136 1 089 47 226 84
2010 жыл 3 932 1 206 53 160 49
2011 жылғы 1 тамызға 1 318 350 15 51
Барлығы 10 386 2 645 115 437 146 13
Кестеден көрініп тұрғандай, жұмысқа орналасқан жас мамандардың саны жыл
Сонымен бірге барлық облыстардың мекемелерінде, ұйымдарында және ауыл шаруашылық
Статистика агенттігінің деректері бойынша, 2009 жылы жұмыссыз азаматтардың саны
Еңбекминінің деректері бойынша жұмыссыз азамттардың ішінен 2008 жылы –
Бұған қоса, талдау барысында түрлі тәсілдермен білім алудың халықаралық
Қазіргі кезде докторанттарды дайындау тек мемлекеттің қаражаты есебінен қамтамасыз
Барлық ТМД мемлекеттерінің арасында шетел жұмыс күшін
Біз қарастырылған еңбек нарығын реттеу жүйесін жүргізіліп жатқан жұмыспен
Жастардың еңбек нарығына қатысты мемлекет жүргізіп отырған саясат мемлекеттік
3 Қазақстан Республикасында еңбек нарығын мемлекеттік реттеу мәселесі
3.1 ҚР еңбек нарығында негізгі мәселелердің шиеленісуі
Қазіргі ғылыми өндірістер еңбек ресурсына жаңа көзқараспен қарауды талап
Сурет 4 - Еңбек ресурстарының тиімділігін қолдану шаралары
Елімізде жүргізіліп жатқан реформа мақсатты бағдарламаны жүзеге асыруға қарамастан
Жамбыл облысы бойынша еңбек ресурстарын пайдалануды жақсартудың негізгі шаралары
- облыс тұрғындары үшін жалпы ұлттық деңейдегі бос тұрған
- болашақта еңбек нарығының тапсырысына еңбек ресурстарын қайта дайындау;
- елдің барлық аймақтарында оның ішінде ауылдық жерлерде еңбекке
- жаңа жұмыс орындарын ашылуына қолдау көрсету;
- салааралық және кәсіпкерлік еңбек ресурстарын, еңбектің көші-қонын реттеп
- мамандық, тұрақты кәсіп және алдын-ала сұраныс бойынша,
- еңбек ресурстар нарығындағы қажеттілікке қол жеткізу үшін басқару
Бұл облыстың әлеуметтік-экономаикалық дамуы, еліміздің басқа аймақтарының ішінде Жамбыл
әрқашан әлеуметтік – экономикалық даму аспектілерінің орталық мәселелері болып
Біріншіден, еліміздегі жұмыссыз халық құрылымындағы 15–24 жас аралығындағы азаматтар
Екіншіден, ең негізгісі – ел болашағы. Жастар қоғамның саяси
1. Жастарды еңбек нарығына дайындау. Кешенді зерттеу негізінде жастарды
2. Оқу орындары түлектерін жұмыспен қамту мәселелері. Әлеуметтік сауалнама
3. Жастарды қолдау бағдарламалары. Әлеуметтік саладағы облыстық ұйымдар
4. Жастардың кәсіби дайындығына ықпал ету. Облыстық әкімдікпен
-жастар үшін жаңа жұмыс орындарын ашатын кәсіпорындарға қолдау көрсету;
-тұрақты жұмыс орындарын қалыптастыру;
-жастарды жұмыспен қамтуға арналған мекемелер және кәсіпорындар инфрақұрылымын құру
ҚР еңбек мәселелерін шешуде институционалдық механизмнің әрекеті кезінде
Негізгі әлеуметтік механизмдердің бірі, біздің көзқарасымызша, жастарды жұмыспен тиімді
тұрғындардың еңбек нарығы проблемаларының аймақтық ерекшеліктерін шешудегі жергілікті өзін-өзі
мемлекеттік бюджет құралдары мен әлеуметтік бюджеттен тыс қорлар есебінен
индустриялық аудандарда, сонымен бірге шағын және орташа қалаларда,
жас қызметкерлердің жаппай жұмыстан шығарылуының алдын алу, жастар үшін
тұрғындардың дәрменсіз ұйымдардағы еңбек құқығын қорғауды, жұмысынан айрылған
әлеуметтік қорғау және біліктілікті арттыруды қамтамасыз ету үшін қажетті
Аталған механизм әрекет еткенде жастарға қатысты мемлекеттік жұмыспен қамту
тұрғындардың жұмыспен қамтылу деңгейін дамытудың болжамы және жағдайының бағасы,
тұрғындардың жұмыспен қамтылуына жәрдемдесу бойынша мақсатты бағдарламалар жобасын жасау,
қолайлы жұмыс іздеуге, ал жұмыс берушілерге жастар арасынан қажетті
кәсіптік бағдар, кәсіптік дайындауды ұйымдастыру, жұмыссыз жастардың қайта даярлау
жұмыссыздық бойынша жәрдемақы түрінде әр түрлі әлеуметтік төлемдер, жұмыспен
Жастарды жұмыспен қамтуға жәрдемдесуге байланысты көрсетілетін қызметтерді жұмыспен қамту
Белсенді жастарды экономикалық-әлеуметтік қорғау механизмі мына бағыттар бойынша жүзеге
жұмыстың заңмен тыйым салынбаған кез-келген қызмет саласындағы түрінде жас
еңбек қызметі үдерісін қамтамасыз ету, яғни мәжбүрлі еңбекке жібермеу
жалдамалы жұмыскерлер үшін мемлекет бекіткен міндеттемені сақтау мен жалақы
жас жұмыскерлердің сандық қысқаруы, кәсіпорынның жойылуы, қайта құрылуы немесе
Жастардың еңбек нарығын реттеудің әлеуметтік тетігіне жастардың көші-қонын реттеу
Қазіргі жастар халықтың басқа көптеген топтарына қарағанда жоғары бейімделу
Жастардың еңбек нарығын реттеудің әлеуметтік тетігіне сондай-ақ кәсіптік білім
Орта кәсіптік білім беру механизмдерінің жүйесін дамыту
Экономиканың бүгінгі ахуалы экономикалық болжау теориясы мен практикасының алдына
Экономикалық демографиядағы неғұрлым кең тараған болжам түрлері халықтың және
М.Г. Назаров және М.А. Королев демографиялық болжауды туу мен
Демографиялық болжаудың диапазоны елдің немесе аймақтың халқының болашақтағы санын
М.Г. Назаров алда тұрған кезеңге олардың
Жоғарыда айтылғандардың барлығын қорытындылай келе, біз берілген болжау әдістерінің
Бұл сұрақты шешу үшін еңбек нарығындағы жастар еңбек ресурстарының
Табиғи өсім көрсеткіштерін қолдануды қарастыра отырып, туылғандар және
Сонымен бірге еңбек ресурстарының болжамды санына көші-қон
Осыған сәйкес, табиғи өсу көрсеткіштері жағдайында, механикалық өсім
3.2 Экономикалық дағдарыс кезінде жұмыспен қамтуды жетілдіру жолдары
Қазақстан дағдарысқа қарсы шұғыл шараларды ескеріп алдын алу шараларын
Елбасы халық алдында мемлекет міндеттерін сақтауға ерекше көңіл бөлді,
Осы мақсаттарға 2009-2010 жылдарға Ұлттық қордан 600 млрд. теңге
Елбасының пікірінше өңірлік жұмыспен қамту мен кадрларды қайта даярлау
коммуналдық желілерді қайта құру және жаңғырту. Бұлар - сумен
жергілікті мәндегі автомобиль жолдарын салу, қайта құру және жөндеу,
әр нақты тұрғылықты тармақта жергілікті мәндегі нысандарды салу. Бұл
әлеуметтік жұмыс орындарын кеңейту және жастар практикасын ұйымдастыру.
Өздеріңіз көріп отырғандай, қойылған мақсаттардың әрбірі халықты жұмыспен қамтуды
Өздеріңіз білесіздер, үстіміздегі жылдың қаңтар айында өндіріс көлемдерінің қысқаруы
Бұдан басқа Министрлік «еңбекпен қамту картасын» әзірлеуге және Қазақстан
Іс-шаралар жоспарын бекіту туралы Үкімет қаулысының келіп түсуіне қарай
Республика бюджетіне 2009-2011 жылдарға арналған өзгерістерді есепке алып Министрлікті
Президент Жолдауын іске асыруға бағытталған Үкіметтің іс-шаралар жоспарын тиімді
Қазір көптеген мекемелер әлдеқашан ұмытылған проблема жұмыс кадрларының
кадр дефициті;
жұмыссыздық.
Университеттер, училишщелер, колледждер мен өндіріс орындарының тіл табысуы бұл
жұмысшыларды мемлекеттен тыс әдіспен орналастыру, бұл әдіс негізінен натуралды
жұмыссыздық әсерін төмендету, бөл жерде жұмыс жасайтын сектор зардап
Жұмыс орындарын ашу. Бұған келісу қиын, өйткені ол кедей
Жоғарыда аталған әдістерден басқа қоғамдық реттеу әдісі де бар.
білім беру;
жұмыс табуға көмек т.б.
Бұл факторларды қолдана отырып сыртқы жұмыс іздеп келушілер мәселесін
Қазақстанның нарыққа көшуi жұмыс iстеуге қабiлеттi адамдардың жұмыспен
Қазақстанда қатарына жұмыс iстеуге қабiлеттi жастағы оқушылар, өндiрiстен
Статистика жөнiндегi агенттiк республикадағы аймақтар мен салалар шегiндегi
Қазiргi уақытта республикада 28,6 мың адам жұмыс iстейтiн 407
1691,6 мың отбасының жеке қосалқы шаруашылығын жүргiзуi үшiн
ХХІ ғасырды дарынды және еңбекшіл жастардың ғасыры деп
Қазақстандағы жастар саясатының негізгі мақсаты жастарға қоғамдық және мемлекеттік
Әлеуметтену процесі барысындағы жастардың жиі ұшырасатын қиындықтарын болдырмас үшін
Жастар дамушы әлеуметтік-демографиялық топқа жата отырып, қамқорлық жасында бола
Жастарды әлеуметтік-экономикалық өзін-өзі дағдыландырудың негізінде жұмыспен қамтуды мемлекеттік қолдаудың
Мемлекеттік жастар саясаты жастарды жұмыспен қамту аумағына төмендегідей
Жастардың кәсіпкерлік туындыларын дамыту - бұл сұрақты біртіндеп өз
2005-2007 жылдарға арналған Жастар саясатының Бағдарламасы бойынша өткізілген шаралар:
Жастарға арналған технологиялық бизнес-инкубатордыың дамуы» атты әлеуметтік қызмет ұйымдастырылды.
Қазақстанның 16 облысының кәсіпкерлер қатысқан «Профи-2005» атты республикалық конкурс
Жұмыссыз және оқып жатқан жастардың кәсіби біліктілігін арттыру үшін
Тараз қаласында «Рауан 2005» атты ауыл жастарының слеті болып
Ауылда жеке кәсіпкерлікпен айналысып жатқан жастарды қолдау мен дамытуға
«Атамекен» республикалық кәсіпкерлер Одағы аймақтарында жастар ұйымдары мен жас
Еңбек отрядтарының Республикалық Штабы құрылды. Жергілікті атқарушы органдармен, аймақтық
Жоғары оқу орындарындағы студенттердің еңбек отрядтарының облыстық (қалалық)
Студенттік құрылыс отрядтарының қызметі - ерте жастан әлеуметтенуі мен
Ауылдық жерлерде, шағын қалалар мен жұмысшы кенттерiнде жұмысқа
Халықты жұмыспен қамту жөнiндегi уәкiлеттi органдарға жұмыс берушiлер
Орташа есеппен республикада бiр жұмыс орнына 29 жұмыссыз
Аграрлық сектордағы өндiрiс көлемiнiң құлдырауы да халықты жұмыспен
2008-2009 жылдарда болжамдарға сәйкес еңбек рыногындағы ахуал мынадай
қалған мемлекеттiк ұйымдарды жекешелендiру процестерiнiң жалғасуы экономиканың аграрлық
бюджет саласындағы реформалар, мемлекет функцияларының едәуiр көлемiнiң жеке
дәрменсiз өндiрiстердiң банкроттығы және тарату рәсiмдерiнiң жеделдетiлуi, жұмыс
тiкелей шетелдiк инвестициялар мен сыртқы заемдар тарту жолымен
жаңа жұмыс орындарын құруға бағытталған импорт алмастыру тұрғын
Қазақстан Республикасындағы шағын кәсiпкерлiктi дамытудың және қолдаудың мемлекеттiк
шағын несие беру бағдарламасын кеңейту;
ауыл тұрғындарының қалаға көшуi, урбанизация процестерiн дамыту.
Жұмыссыздықпен күрестi қамтамасыз ету мақсатында қолданылатын белсендi iс-қимылдар
болашағы бар салалар мен өндiрiстердегi экономикалық тиiмдi жұмыс
түрлі қаржыландыру көздерін тарту есебінен инвестициялық белсенділікті арттыру
шетелдік жұмыс күшін отандық еңбек рыногына жасырын әкелуді
еңбек қатынастарын заңдастыру жөнінде шаралар қабылдау;
шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту үшін жағдай жасау, өзінің
қоғамдық жұмысты ұйымдастыру және түрлерін кеңейту;
жеке қосалқы, бағбандық және бау-бақшалық шаруашылығын жүргізу үшін
еңбек рыногының сұраныстарын ескере отырып, жұмыссыздарды даярлау мен
жұмыспен қамту мәселелері жөніндегі мәліметтердің жалпы республикалық ақпараттық-талдау
шағын несие беру жүйесін жетілдіру;
жұмыспен қамту лотереяларын дамыту. Төменде аймақтар шегінде жұмыссыздықтың
Тұрақты даму тұжырымдамасын жүзеге асырудың маңызды жағдайы әлеуметтік бағдарланған
Қазіргі кезде экономиканың нақтылы секторында жұмыссыздықпен күресу мәселесі жұмыс
Рыноктік қатынастар пайда бола бастаған кезде мемлекеттің әлеуметтік саясатының
Қазақстандағы жұмыссыздық бойынша әлеуметтік қорғау жүйесін дамыту үшін халықаралық
Жұмыссыздықтан қоғау жүйесінің негізгі мақсаты – жұмыспен тұрақты қамтуды
Бірінші бөлек жүйе өзінің үшкі мағынасы бойынша жұмыссыздарға материалдық
Екіншісі, жұмыссыздықтың өсуіне жол бермеу жөніндегі шұғыл шараларды жүзеге
Жұмыссыздық бойынша қоғау жүйесі үш негізгі көзден қаржыландырылады –
Еңбек рыногында белсендi түрде жұмыс iздеп жүрген азаматтардың жұмысқа
азаматтарды жұмысқа орналастырудың мүмкiндiктерi туралы және осы немесе басқа
жалпы бiлiм беру мекемелерiнiң түлектерi мен әлеуметтiк қорғауға аса
жұмыс iздеуде қиындық көрiп жүрген азаматтарға консультация бередi;
қоғамдық жұмыстарды ұйымдастырады;
жұмыссыз азаматтарды оқытады және қайта оқытады;
шағын несие беру арқылы жұмыссыздарға өзiнiң жеке iсiн ұйымдастыруға
кәсiби даярлауға, iскерлiк машықтарын үйретуге мемлекеттiк тапсырысты кәсiби білім
бастауыш және орта кәсiптiк оқу орындарының түлектерiн жұмысқа орналастыруға
Еңбек рыногының қажеттілiктерiн ескере отырып, жұмысшылар мен мамандар даярлаудың
Жұмыспен қамту мәселелерi жөнiндегi уәкiлеттi органдар көрсететiн жұмысқа орналастырудың
Бұл, ең алдымен, жоғары ақы төленетін және беделдi жұмыс
Кадрларды тұрақтандыруда «жас маман» институты, белгілі бір кезеңге мерзімдік
Бір орында ұзақ уақыт жұмыс істеу экономикалық тұрғыдан да
Мысалы, американдықтар еңбек ететін өмірі бойына, орта есеппен 7,5
Қазірде жұмыспен қамту саласында, өндіріске қажетті жұмыс күші мен
Бұл жағдайлар, қазірде нарықты экономикаға өту кезеңін басынан кешіріп
Кәсіпкерліктің және басқа да шаруашылық нысандарының баяу қалыптасуы, жұмыстан
Қорыта айтқанда жұмыссыздық нарықты экономикаға тән құбылыс болып табылады.
Қазіргі таңда Қазақстанда жұмыспен қамтамасыз ету шамасы қандай? Соңғы
Еңбек рыногының мониторингi жүзеге асырылуда. Еңбек заңнамасы жетiлдiрiлуде. Еңбекақы
Сонымен бiрге, бұл салада жасырын жұмыссыздық, заңсыз еңбек көшi-қоны
Кәсiпорындардағы еңбектi қорғау тиiстi деңгейге қойылған, нәтижесiнде өндiрiсте зардап
Негізгі мақсаты жұмыспен қамту саласында елдiң экономикалық даму қарқынына
Оның шешу жолдары: жұмыссыздықтың өсуiнің алдын алу, жұмысқа орналасуға
2006 жылға дейiнгi кезеңде елдiң еңбек ресурстарының кәсiби даярлығы
Қызметкерлердің еңбек және әлеуметтiк құқықтарын қорғау, жұмыс берушілердің мүдделерiн
Жұмыс күшiнің сапалық әлеуетiн арттыру үшiн негiз ретiнде жалақыны
Жұмыс берушiлер мен қызметкерлердiң республикалық бiрлестiктерi, басқа да қоғамдық
Еңбекпен толық қамту дегеніміз, ол халық шаруашылығы көлемінде еңбекке
Өндірісті дамыған батыс елдерінің тәжірибесі, тиімді еңбекпен қамту тек
Осы уақытқа дейін, біздің елде жұмыссыздық жоқ және бұның
Елбасының Жолдауын іске асыруға Үкіметпен қосымша жұмыс орындарын құру,
Министрлік негізгі орындаушы болып табылатын іс-шараларға тоқталып кеткім келеді.
- «Жол картасын» іске асыру үшін отандық өндірушілерден сатып
- өңірлер шегінде Жол картасы шегінде жұмыстарды іске асыру
- өңірлер, бағыттар мен нақты жобалар шегінде Жол картасы
- ауыл халқын микронесиелеуді ұйымдастыру бойынша жаңа тетік жасалды.
Мемлекет Басшысының 2011 жылғы 6 наурыздағы «Дағдарыс арқылы жаңарту
Халықты жұмыспен қамту механизімінің бірі - оларды әлеуметтік жұмыс
Әлеуметтік жұмыс орындарын құру жұмыс берушімен және жергілікті атқарушы
Болжамдалған жалақының мөлшері шамамен 30000 теңгені құрайды.
Осыған байланысты әкімдік шеңберінде Павлодар қаласының кәсіпорындары
Мемлекет Басшысының 2009 жылғы 6 наурыздағы «Дағдарыс арқылы жаңарту
Жол картасының шеңберінде Павлодар қаласында 493 жоба төрт
Жол картасында жоспарланған жобалар келесі бағыттар бойынша дайындалуда:
тұрғын үй коммуналдық шаруашылық жүйесін жөндеу және реокнструкциялау;
әлеуметтік мәдени объектілер жүйесін жөндеу және реконструкциялау;
автомобильді жолдардыжөндеу және құрылысы;
мектептер, ауруханалар, басқа әлеуметтік объектілерді жөндеу.
Дағдарысқа қарсы іс шараларды іске асыру шеңберінде объектілердің ағымды
Жұмысқа орналастыруда басымдылықтар оралмандарға, қамалдан босатылғандарға, жұмысқа орналастыру органдарда
Павлодар қаласының әлеуметтік бағдарламаларды және жұмыспе қамтылуды координациялау басқармасының
Павлодар қаласының көлік және автомобиль жолдары басқармасы 48
Павлодар облысының экономика және бюджеттік жоспарлау басқармасының мәліметтері бойынша,
Қала кәсіпорындарының және ұйымдарының басшыларымен Қазақстан Республикасының 2001 жылғы
1.5 мың жас маман ұйымдар мен кәсіпорындарда еңбек тәжірибесінен
Павлодар облысының «Жол картасы» он бағыттан тұрады
Облыстық «Жол картасы» жобасында – аймақтық билік өкілдерінің жұмысындағы
Әлеуметтік жобалар мен кәсіпкерлікті қолдауға баса назар аударылып отыр.
Аймақта бүгінгі таңда еңбекпен қамту картасы әзірленуде. Ол еңбек
Жыл басынан бері облыстың халықты жұмыспен қамту қызметі 4125
«Жол картасы» бағдарламасы бойынша Павлодар облысында 493 жоба орындалады
4 кесте – Павлодар облысы бойынша «Жол
№ Жобалар Бөлінген қаражат
1 Медициналық әлеуметтік мекемелерді жөндеу 83,9 млрд тенге
2 Көлік және автомобильді жолдары басқармасының жобалары 922 млн
3 Медициналық мекемелерді жөндеу 736 млн тенге
4 Медициналық кадрларды дайындау және қайта дайындау 4 млн
5 Ауылды мекендерде мәдени мекемелерді жөндеу 241 млн 200
6 Тұрғын үй және коммуналдық шаруашылық жүйесін дамыту 3,5
7 Мәдениет объектілеріне капиталды жөндеу 266 млн тенге
Жұмыспен қамту үшін қаржыландырудың лимиттері де анықталып отыр. Бұл
«Жол картасы» бойынша тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықты қайта жаңарту саласында
«Жол картасы» жобаларын жүзеге асыру үшін 1200 жұмыссыз тегін
«Жол картасы» бағдарламасы бойынша Павлодар облысында 493 жоба орындалады.
«Жол картасын» жүзеге асыру бойынша облыстық бюджеттен қаржыландыруға 7,6
«Жол картасын» жүзеге асыруға бөлініп отырған қаражатты тиімді және
Қорытынды
Жоғарыда келтірілген дәлелдемелер біз үшін өте маңызды болып келеді.
Жұмыссыздық мәселелерін шешу үшін әлемде бірнеше жолдар бар: неоклассикалық,
Біздің ойымызша еңбек нарығы мен жұмыс табу мәселелерін тек
Сонымен еңбек нарығы біз үшін өндірістің макропропорцияларын жоспарлы мінездемесінің
Еңбек нарығы мен халықты жұмыспен қамтудың жалпы теориялық -әдістемелік
Еңбек ресурстарының ұдайы өсу процесінің мониторингісін құру негізінде экономикалық
Болжамды зерттеулер жүргізу келесідей шешім жасауға мүмкіндік береді:
- өмірдің қазіргі жағдайдағы ерекшелігі елімізде жұмыспен қамту
кадрларды дайындау мен оларды жұмысқа орналастыру тиімділігін қамтамасыз ету
ҚР еңбек ресурстарын пайдалануды жақсартудың негізгі шаралары келесідей болуы
- ҚР тұрғындары үшін жалпы ұлттық деңейдегі бос тұрған
- болашақта еңбек нарығының тапсырысына еңбек ресурстарын қайта дайындау;
- елдің барлық аймақтарында оның ішінде ауылдық жерлерде еңбекке
- салааралық және кәсіпкерлік еңбек ресурстарын, еңбектің көші-қонын реттеп
- мамандық, тұрақты кәсіп және алдын-ала сұраныс бойынша,
-ауылдағы фирмаларды инфрақұрылымдық дамыту, ол жұмысшы орындарының санын көп
-жаңа жұмыс орындарының құрылу ісін қолдау;
-еңбек ресурстар нарығындағы қажеттілікке қол жеткізу үшін басқару және
ҚР еңбек нарығын реттеудің әлеуметтік-экономикалық және ұйымдастырушылық-институттық тетіктерін
- еліміздің тұрғындарын еңбек ресурстарының ұдайы өсу процесінің
- еліміздің шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту негізінде
- жұмыссыздардың бәсеке қабілеттілігін жоғарылату, яғни экономика салалары бойынша
Жастарды жұмыспен қамту жағдайының тұрақтылығын арттыруды қамтамасыз ететін бағыттарға
-жастар үшін жаңа жұмыс орындарын ашатын кәсіпорындарға қолдау көрсету;
-тұрақты жұмыс орындарын қалыптастыру;
-жасөспірімдер жастардың екінші рет жұмыспен қамтуды ұйымдастыруға мүмкіндіктер тудыру;
-жастарды жұмыспен қамтуға арналған мекемелер және кәсіпорындар инфрақұрылымын құру.
Еңбек ресурстары мен капиталдың территориялық жылдамдығының өсуіне жәрдемдесетін жағдайлар
-жұмыс орны мол аудандарда әлеуметтік инфрақұрылымды өркендету;
-еңбек жалақысын төлеуге дифференциалды саясат жүргізу;
-жұмыссыздықтың жоғарғы деңгейіндегі аудандар кәсіпорындардың жаңадан жұмыс орнын жасаудағы
Еңбек нарығын құру және әлеуметтік әріптестікті дамыту арқылы жұмыссыздық
- үкіметтік емес қоғамдық ұйымдардың және кәсіподақтар өкілдерін әлеуметтік
- жұмыссыздықтан мемлекеттік міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесін құруға және
- еліміздің үш жақты келісім, ұжымдық және жеке
- жасалған ұжымдық шарттардың есептік тіркелуін жүргізуді қамтамасыз ету.
Жұмыссыздыққа келетін болсақ, ол еңбек нарығының жұмыс күшіне сұраныс
Қазақстан нарықтық экономикаға көшкеннен кейін қоғамда әртүрлі нарықтар (тауарлық
Бұл тарапты қарастыра отырып бұның өте күрделі әлі өзекті
Сондықтан менің ойымша қазіргі нарықтық қоғамда жасөспірімдердің мамандық таңдауына
Сонымен қатар бұрынғы мамандығы мен кәсібіне қазіргі кезеңде қолданыс
«Кедейшілікпен, жұмыссыздықпен күресті күшейту туралы» шараларына сәйкес әрбір ауылдық
Пайдаланылған дереккөздер тізімі
1 Үсенова Г. Жұмыспен қамту және экономикалық өсу// Ақиқат-№2,
2 Мауленова С.С. Экономикалық теория, Алматы-2004.-430 б
3 Шеденов Ө.Қ. Жалпы экономикалық теория. Ақтөбе-2004.-580 с
4 Камаева В.Д.. Экономическая теория. Москва-1999.-500 с
5 Фишер С. Макроэкономика, М.-1997;ИНФРА.-532 с
6 Голодец О. Критическая ситуация на региональных рынках труда
7 Дадашев А. Региональный рынок труда в России: формирование
8 Общая теория денег и кредита: Учебник / Под
9 Мамыров Н.Қ.,Тілеужанова М. –Макроэкономика ,А -2003-Экономика баспасы.-267б
10 Жұмамбаев С.К., Еңбек нарығының экономикасы.A-2003.-690 б
11 Бейсенов С. Инфраструктура рынка труда // Человек и
12 Жақашев Б., Ауыл тұрғындарының өмір сүру деңгейін жақсарту
13 Қазақстан әйелдері мен ерлері (статистикалық жинақ), Астана-2007.-110 б
14 Үсербаева А.Б., ҚР Еңбек нарығының даму тенденциясы, III
15 Қазақстан Республикасының «Халықты жұмыспен қамту туралы» 2001 жылғы
16 Ермекбаев А.К. Еңбек нарығы және жұмыссыздарды әлеуметтік қорғау//ҚазҰУ
17 Жақашев Б. Ауыл шаруашылығындағы маңызды күш – еңбек
18 Бердалиев К.Б. Қазақстан экономикасын басқару негіздері, -Алматы.2001.-600 б
19 Жүнісов Б., Мәмбетов Ұ., Байжомартов Ү., «Нарықтық экономика
20 Статистический ежегодник. 2006 Қазақстан Республикасының 12-ші қаңтардан статистикалық
21 Әубәкіров Я.Ә., Байжұмаев Б.Б., Жақыпова Ф.Н., Табеев Т.П.
22 Вамек А. «Янтарь»: формируется рынок труда // Человек
23 Заславский И. Характеристика рынка труда. // Новая жизнь
24 Четвернина Т. Государственные и государственные приоритеты на рынке
25 Бейсенов С. Рынок труда // Экономика и жизнь
26 Конкина А. На рынке труда // Новая жизнь
27 Кедейлікпен және жұмыссыздықпен күрес жөніндегі 2005-2007 жылдарға
28 Маслова И. Особенности российского рынка труда // Человек
29 Подшибякина Н. Рынок труда и единое экономическое пространство
30 Рынок труда: цифры и факты // Рудный Алтай
31 Казахстан: 1991-2002 годы. Информационно-аналитический сборник. Подготовлен Агентством Республики
32 О состоянии рынка труда в Республике Казахстан в
33 Об уровне оплаты труда в Республике Казахстан в
34 Макконнелл К.Р., Брю С.Л. Экономикс:Принципы, проблемы, политика. В
35 О рынке труда и социальной поддержи безработных в
36 В странах Содружества сложилась благоприятная экономическая конъюнктура. Пресс-релиз.
37 Статистический ежегодник. 2011 Қазақстан Республикасының 12-ші қаңтардан статистикалық
38 Балацкий Е, Лаврентьева О. Закономерности формирования рыночной структуры
39 Бейсенов С.Д., Мухамбетов Т.И. Рынок и проблемы занятости
Республике Казахстан. -Алматы, 1992.
40 Димитрова С. А. Правовые проблемы труда и занятости
- Алматы: Жеты Жаргы, 1997.
41 Димитрова С. А. Правовое понятие занятости населения. -
Министерства науки - Академии наук Республики Казахстан. 1997. №
Димитрова С.А. Правовое регулирование занятости населения в
Казахстане после провозглашения независимости Республики. Научные
труды Высшей школы права "Адилет". 1997. № 1.
42 Кучма М. Правовое регулирование занятости труда в странах
// Человек и труд. 1994. №9.
43 Митяшкина Л.И. Рынок труда: сущность, тенденции, перспективы
развития. В сб.: Труд и занятость в Республике Казахстан
хода к рынку. Алматы, 1995.
44 Михайленко Н.Т. Обеспечение занятости высвобождаемых работников. - Бишкек,
45 Нурмагамбетов A.M. Рынок труда: правовые проблемы и перспектвы.
46 Подшибякина Н. Рынок труда и единое экономическое пространство
47 Усенова Г. Регулирование привлечения в Республику Казахстан
иностранной рабочей силы // Вопросы труда и социального обеспечения.
48 Хамзина Л .А. Проблемы правового регулирования отношений по
занятости и трудоустройству населения // Региональное сотрудничество:
противоречия, сближение, новый экономический порядок: Материалы
Международной научной конференции. - Алматы: Университет "Туран",
2002.
ҚОСЫМШАЛАР
ҚОСЫМША А «Жол картасы шеңберінде мемлекеттің халықтың жұмысбастылық деңгейін
ҚОСЫМША Б «Жол картасы шеңберінде мемлекеттің жастар арасында
ҚОСЫМША В Жұмыспен қамту органдарына ұсынылатын құжаттар
ҚОСЫМША Г
1 қаңтар 2009 ж Павлодар облысының өткен жылдың көрсеткіштерімен
№ п/п Қалалар мен аудандардың атаулары ЖҚБ қатарлған жұмыссыздар
1.01.2009 1.01.2010 пайыз 1.01.2009 1.01.2010 пайыз 1.01
2009 1.01.2010 пайыз 1.01.2009 1.01.2010 пайыз
1 Павлодар қ 5015 5444 108,6 3056 3249 106,3
2 Ақсу қ 1570 1058 67,4 1072 750
С.і ауылдар бойынша 530 343 64,7 318 262 82,4
3 Екібастұз қ 3392 2841 83,8 2033 1780 87,6
С.і ауылдар бойынша 167 206 123,4 127 88 69,3
4 Ақтоғай 472 556 117,8 437 418
5. Баянауыл 266 371 139,5 387 425 109,8
6 Железин 416 221 53,1 220 152 69,1 53
7 Иртышск 623 728 116,9 437 335 76,7 114
8 Қашыр 526 386 73,4 423 388 91,7
9 Лебяжі 390 300 76,9 318 295 92,8
10 Май 463 562 121,4 511 451 88,3 35
11. Павлодар ауд 340 204 60,0 443 296 66,8
12 Успенка 315 216 68,6 270 188 69,6 42
13 Шарбақты 857 708 82,6 467 388 83,1
ОБЛЫС 14645 13595 92,8 10074 9115 90,5 1246
С.і ауылдар бойынша 5365 4801 89,5 4358 3686 84,6
Г ҚОСЫМШАНЫҢ ЖАЛҒАСЫ
№ п/п Қалалар мен аудандардың атаулары Кәсіби оқытуға бағытталған
на 1.01.2009 на 1.01.2010 пайыз на 1.01.2009 на
1 Павлодар қ 475 521 109,7 2659 1405 52,8
2 Ақсу қ 183 122 66,7 357 245
С.і ауылдар бойынша 48 51 106,3 70 115 164,3
3 Екібастұз қ 196 221 112,8 1677 1511 90,1
С.і ауылдар бойынша 14 6 42,9 163 138 84,7
4 Ақтоғай 51 55 107,8 125 127
5. Баянауыл 54 70 129,6 160 209 130,6
6 Железин 55 50 90,9 253 257 101,6 2,2
7 Иртышск 92 95 103,3 398 280 70,4 1,6
8 Қашыр 83 67 80,7 296 228 77,0
9 Лебяжі 52 51 98,1 269 114 42,4
10 Май 68 60 88,2 182 194 106,6 2,8
11. Павлодар ауд 82 70 85,4 358 399 111,5
12 Успенка 44 30 68,2 271 257 94,8 1,8
13 Шарбақты 88 87 98,9 355 469 132,1
ОБЛЫС 1523 1499 98,4 7360 5695 77,4 1,5
С.і ауылдар бойынша 731 692 94,7 2900 2787 96,1
75
Ерлердің еңбек ресурстары
Жас ерлердің еңбек ресурстары
Заңды түрде бекітілген жастар еңбек ресурстарының жас шекарасы
Жас әйелдердің еңбек ресурстары
Әйелдердің еңбек ресурстары
16 жас
16 жас
63 жас
34 жас
29 жас
32 жас
58 жас
Жынысы және жасы
бойынша еңбек ресурстары
Еңбек нарығындағы негізгі көрсеткіштер 16 жастағы және одан
I тоқсандағы Анықтама: IV тқ. 2007ж
2006ж 2007ж 2008ж
Жұмыссыз халық, мың. адам 661,1 652,6 624,0 618,7
Жұмыссыздық деңгейі, пайыз 8,5 8,2 7,7 7,7
16-29жас аралығындағы Жұмыссыз халық 204,8 207,2 152,9 146,2
16-29жас аралығындағы Жастардың жұмыссыз деңгейі 14,7 14,7 11,1 10,8
Ұзақ мерзімдегі жұмыссыздық деңгейі,пайыз 4,8 4,3 3,5 3,8
Жұмыспен қамтылған халық,мың. адам 7102,7 7289,0 7489,9 7414,9
Жұмыспен қамтылу деңгейі,пайыз 62,6 63,2 64,1 64,4
Жалдамалы жұмыскерлер,мың. адам 4563,0 4719,4 4897,8 4811,6
Экономикалық белсенді халы, мың.адам 7763,2 7941,6 8113,9 8033,6
Экономикалық белсенді халық деңгейі, пайыз 68,4 68,9 69,4 69,7
Экономикалық белсенді емес халық, мың.адам 3587,1 3582,8 3574,8 3488,5
Экономикалық белсенді емес халық деңгейі, пайыз 31,6 31,1 30,6
Облыстық жұмыспен қамту орталығы.
Жастармен білім беру мекемелерінде мамандыққа бағытталған жұмыс жүйесі.
Жастарды жұмыспен қамтамасыз ету жөніндегі жұмыс берушілердің аймақтық ынталандыру
Жастарды жұмысқа орналастыру, тәжірибе ұйымдастыру жөнінде конкурстық сұрыптау жүйесі.
Жастар үшін жұмыс орындарын үлестіру мақсатымен аудандық арнайы бюджеттік
Жастар кәсіпкерлігінің аймақтық құрылымының дамуы.
Билік органдары мен жастардың ұйымдармен ара-қатынасы.
Жастардың жұмыссыздық мәселесін шешетін құрылым.
Аймақтық жастар саясатын ақпараттық қолдау құрылымы.
Жастарды демалыс және спортты дамыту жөніндегі құрылыс.
Экономикалық жүйедегі жастарды жұмыспен қам атамасыз ету жүйесі
Жастарды жұмыспен қамтамасыз ету мәселесі жөніндегі еңбек нарығын реттейтін,
Тұрғын үй коммуналдық шаруашылық жүйесін дамыту және реконструкциялау
(Электр жабдықтау,
Жылуды жабдықтау,
Сумен жыбдықтау )
Егер Сіз:
Жұмыстан шығарылып қалған (босатылған, қысқартылған) жұмысшысыз;
Толық емес жұмыс уақыты тәртібінде жұмыс істейсіз
Түлек
Оралман
Жұмыссыз ретінде белгілі органдарда тіркеуде болсаңыз
Сіз келесі жұмыстарға жұмыспен қамту органдары арқылы қатыса аласыздар
Қалаларда, ауылдарда, поселкелерде бастамалы әлеуметтік объектілердің құрылысы
Республикалық және жергілікті маңызы бар жолдар құрылысы, реконструкциялары және
Мектептер, ауруханалар, басқа әлеуметтік объектілерді жөндеу және жылыту
Егер сіздің жасыңыз 21 дейін жетпейтін болса, немесе сіз
Жұмыспен қамту мәселесі бойынша құзыретті органға келесі мәселелер бойынша
Әлеуметтік жұмыс орындарына бағыт бағдар алу
Қоғамдық жұмысқа бағыт бағдар алу
Еңбекке орналасудаалуан түрлі көмек жәрдемдер
ӘСМҚ ЗТМО филиалдары арқылы жұмыстан айырылып қалған жағдайда әлеуметтік
Жастар тәжірибесіне бағыт бағдар алу
Атаулы әлеуметтік көмек алу, егер сіздің отбасыңыздың жеке мүшелеріңіздің
Мамандықты дайындау, қайта дайындау, мамандықты көтеру курсына бағыт бағдар
НЕГІЗГІ ҚҰЖАТТАР
ЖЕКЕ КҮӘЛІК
СТТН
ӘЖК
ҚОСЫМША ҚҰЖАТТАР
ТОЛЫҚ ЕМЕС ЖҰМЫС КҮНІ ТӘРТІБІ БОЙЫНША ІСТЕЙТІНДЕР ҮШІН:
ЖҰМЫС БЕРУШІНІҢ ЖҰМЫС КҮШІН ӨЗГЕРТУ ЖӨНІНДЕ БҰЙРЫҒЫ
ТҮЛЕКТЕР ҮШІН:
БІЛІМ АЛУ ЖӨНІНДЕ ҚҰЖАТТАР
ЖҰМЫССЫЗДАР ҮШІН:
ЕҢБЕК ҚЫЗМЕТІН ДӘЛЕЛДЕЙТІН ҚҰЖАТТАР
ОРАЛМАНДАР ҮШІН:
ОРАЛМАН КҮӘЛІГІ
Еңбек ресурстарын басқару
1. Еңбек ресурстарын қалыптастыру
Тұрғындардың өндірісі процессін басқару
Еңбек ресурстарын дайындау процессін басқару
Жұмыс күшін қалпына келтіру процессін басқару.
Жұмыс орындарын құру процессін реттеу
Еңбек ресурстарын қайта орналастыру процесстерін реттеу
Техникалық процессті басқару
Еңбек экономикасын басқару
2. Еңбек ресурстарын реттеу процессін саралау
3. Еңбек ресурстарын қолдану процессін басқару
Подсистемы
Көптеген босатуларды болдырмау үшін, жаңа жұмыс орындарын құру
Жұмыс орындарын ұлғайтпай-ақ жұмыс бастылық, үшін мүмкіншілігін кеңейтуге мүмкіндік
Алдын-ала дайындық және алдын-ала профильденген базалық училищелердің, колледждердің ЖОО-ң
Жұмысшы күшін ішкі салалар бойынша орналастыру арқылы еңбек ресурстарының
Еңбек ресурстарының қолдану реттілігі
Жастарды жұмыспен қамту жүйесін басқаруды жетілдіру жолдары
Жұмыспен қамту және жұмыссыздық: мәні, құрылымы, түрлері
ҚР халқының әртүрлі топтарын жұмыспен қамту мәселелері
Дағдарыс жағдайындағы халықты жұмыспен қамтуды реттеу
Халықты жұмыспен қамту негізі
Еңбек ресурстарын басқарудың теориялық аспектілері
Ескерту нарығын үлгісі реттеу үлгісі
Еңбек нарығында жұмыс күшіне сұраныс
Жастарды еңбекке баулу
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЕҢБЕК НАРЫҒЫН РЕТТЕУ МЕХАНИЗМДЕРІН ЖЕТІЛДІРУ