СҰРАНЫС ПЕН ҰСЫНЫС ТЕОРИЯЛАРЫНЫҢ НЕГІЗДЕРІ
ЖОСПАР
КІРІСПЕ------------------------------------------------------------------------------------3
І. СҰРАНЫС ПЕН ҰСЫНЫС ТЕОРИЯЛАРЫНЫҢ НЕГІЗДЕРІ--------5
1. Сұраныс заңы. Сұраныстың баға емес факторлардың әсерінен
өзгеруі----------------------------------------------------------------------------6
1. Ұсыныс заңы. Ұсыныстың баға емес факторлардың
өзгеруі---------------------------------------------------------------------------8
ІІ. СҰРАНЫС ПЕН ҰСЫНЫСТЫҢ ӨЗАРА ӘРЕКЕТІ----------------------10
1. Сұраныс пен ұсыныс тепе –
Сұраныс пен ұсыныс икемділігі---------------------------------------------15
ІІІ. РЫНОКТЫҢ МЕХАНИЗМНІҢ АРТЫҚШЫЛЫҚТАРЫ МЕН
КЕМШІЛІКТЕРІ--------------------------------------------------------------------17
1. Сұраныс пен пайдалылық-----------------------------------------------------17
2. Ұсыныс пен өндіріс шығындары--------------------------------------------19
ҚОРЫТЫНДЫ---------------------------------------------------------------------------23
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР---------------------------------------------------25
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының Президентінің «Қазақстан - 2030» Бағдарламасында
Экономикалық өсудің негізгі мақсаты
Тауар өндірісі жағдайында рыноктық байланыстар экономикалық қатынастардың барлық
Рыноктағы тепе – теңдікті орнататын
Екіншіден, бұл сұраныс пен ұсыныс. Сұраныс төлем
Үшіншіден, бұл бәсеке. Әрбір кәсіпкердің мақсаты
Мен осы курстық жұмысымда еліміздің экономикалық
І. СҰРАНЫС ПЕН ҰСЫНЫС ТЕОРИЯЛАРЫНЫҢ НЕГІЗДЕРІ
Саяси экономияда XIX ғасырдың соңы XX ғасырдың басында
Маржинализм теориясы — шаруашылық қатынастарға тартылған жеке субъектіні
1. Сұраныс заңы. Сұраныстың баға емес факторлардың әсерінен
өзгеруі
Сұраныс деп тұтынушылардың белгілі
Сұраныс – бұл тұтынушының, сатып алушының бір тауарды
Сұраныс заңы бойынша тауардың бағасы
Біз қандай бір тауар рыногында қалыптасушы жағдайларды қарастырсақ,
Бейнеленген қисық белгілі бір уақыт кезіндегі баға жағдайы
Qо= Ғ(Р).
Ондағы: Q - сұраныс шамасы (demand); Р-баға (рriсе).
Сұранысқа бағадан басқа факторлар да әсер етеді. Осы
Сұраныс қызметі - сұранысты оған әсер ететін әр
1-сызба. Сұраныс шамасының бағаға тәуелділігі
Сұранысқа тауардың өзінің бағасы ғана емес, басқа да
факторлар әсер етеді:
1) тұтынушы табысының өсуі (немесе қысқаруы);
2) ұнайтын және басымдық беретін нәрселерінің өзгеруі;
3) бағаны және тапшылықты күту;
4) жарнамаға жұмсалатын шығындардың ауытқуы;
5) субстит тауарлардың (алмастырушылардың) және комплементарлық (қосымша) тауарлардың
6) сатып алушылар санының өсуі (немесе азаюы)
2. Ұсыныс заңы. Ұсыныстың баға емес факторлардың
әсерінен өзгеруі
Ұсыныс деп – тауардың бағасы мен
Ұсыныс тарапынан рынокта қалыптасушы жағдайды қарастырсақ, ұсыныс шамасының
Оs=f(Р)
Ондағы: Оs - ұсыныс шамасы (suррlу);
Р - баға.
Баға мен ұсынылған өнім саны арасындағы тіке байланыс
Ұсыныс қисығы тауарды нарыққа шығаруға
Ұсыныстың өзгеруі – ұсыныс қисығының тауардың бағасынан
Ұсыныс қисығы {sиpplу сиrvе) - өндірушілердің дәл осы
Бейнеленген S қисығы (ағылшынның suрplу сөзінен) белгілі бір
Ұсыныс қызметі (Sиррlу Fипсtіоп) ұсынысты түрлі факторлар әсеріне
1) өндіріс ресурс факторларының бағасы;
2) технология;
3) рыноктық экономика агенттерінің
4) салықтар мен субсидиялар көлемі;
5) сатушылар көлемі.
Ұсыныс барлық осы факторлардың қызметі болып табылады:
Qs = f (P, Pr K, T, N,
Ондағы: Р - игіліктің өзінің бағасы;
Р - ресурстар бағасы;
К - қолданылатын технология сипаттары;
Т - салықтар мен субсидиялар;
N - сатушылар саны;
В - тағы басқа факторлар.
ІІ. СҰРАНЫС ПЕН ҰСЫНЫСТЫҢ ӨЗАРА ӘРЕКЕТІ
1.Сұраныс пен ұсыныс тепе – теңдігі
Сонымен, бәсеке және сұраныс пен ұсыныстың тербелуі рынокта
Тепе – теңдік нүктесінде экономикалық қозғалыс қайта басталу
Экономикалык әдебиеттерде рыноктық механизмнің мынадай анықтамасы жиі кездеседі:
Біздің пайымдауымызша, бұл анықтаманы былай айтуға да болады:
Рыноктық механизмде тепе-теңдіктің жалпы механизмі идеясы жатыр А.Смиттен
Жалпы тепе-теңдік теориясы қалайша рыноктық шаруашылықтың практика жүзінде
Сұраным мен ұсыным нарықтық экономиканың ең манызды элементтері.
Сұраным мен ұсыным дегеніміз не, олар қалай анықталады
Сұраныс — ақшалай қамтамасыз етілген төлем кабілеттлігігі бар
3- сызба солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа төмен қарай
б
а D
ғ
а
л
а
р
Q Q1
(тауарлар саны)
3 – сызбада көрсетілгендей, Р бағасы сұраным
Экономикалық өсудің тұрақты динамикасы оның өсу қарқынының төмендеуіне
Бір жағынан — рыноктық экономиканың қалыпты қызмет жасауы
Экономистер көптеген жылдар бойы бұрындары және қазіргі кезде
Алайда нақты рыноктық экономика құрылымы әлдеқайда күрделі: тұтынушы
Жинақтау тұтынушының жиынтық табысының бір бөлігі ретінде экономикалық
Демек, жинақтау макроэкономикалық тепе-теңдікті бұзады. Экономикалық өсудің, идеалды
Кейнстік модель табыс қозғалысының басқадай құрылымын қарастырады; "табыстар
Жинақтау иивестицияның негізін құрайтынын және жинақтау мен инвестиция
Егер табысты ақшалай түрде емес натуралды заттай түрде
Өндірістік және капиталдық тауарлардық жалпы шығарылуы нақты сұраным
Инвестициялық сұраным экономикалық жүйедегі бірден-бір ең маңызды динамикалық
Жиынтық сұраным тауар мен қызмет керсетудің әртүрлі
Басқаша айтар болсак, тепе-теңдік жағдайы ресурстарды толық қолданғанды
2 Сұраныс пен ұсыныс икемділігі
Сұраныс пен ұсыныс көлемдерінің тауардың рыноктағы бағасына тәуелділігі
Рыноктағы сұраныс көлемінің баға төмендегенде қандай мөлшерде өсетіні
Сұраныс икемділігінің бағаға байланысты коэффициенті, сұраныстың өзгеруінің осы
Икемділік коэффициенті тауарға сұраныстың мөлшері тауар бағасы бір
Сұраныстың икемділігі туралы пайымдаулар жалпы бағаның ұсынысқа әсерін
Тауар ұсынысының икемділігі көп факторларға тәуелді: әр түрлі
Сұраныс әңгіме болғанда, әрине, төлем қабілеті бар сұраныс
Икемділік коэффициенті табыстың сұранысқа әсерімен анықталады.
Бұл жерде Ед — сұраныс икемділігінің табысқа байланысты
Тауарлардың басым бөлігінде табыстар мен сүраныстың арасындағы тікелей
Сұраныс икемділігімен тауарлар бағаларының тербелуі басқа тауарлардын бағаларының
ІІІ. РЫНОКТЫҢ МЕХАНИЗМНІҢ АРТЫҚШЫЛЫҚТАРЫ МЕН КЕМШІЛІКТЕРІ
1. Сұраныс пен пайдалылық
Осыған дейін көрсеткендей, бәсекелі рыноктагы тепе-теңдік бағасы сұраныс
Тұтынылған тауардың саны өскен сайын, жалпы (қосындылық) пайда-лылық
Осы айтқандардан шығатын қорытынды: шекті пайдалылықтың мөлшері тауардың
Қарапайым тілмен айтқанда, етке жұмсалған соңғы теңге, нан
Бұл жердегі — жеке тауарлардың пайдалылығы, ал Р
Маржиналистік теорияда шекті пайдалылықтың абсолютті мөлшерін сандық өлшеу
2. Ұсыныс пен өндіріс шығындары
Егер сатып алушыны тауарды алғанда бәрінен бұрын қызықтыратыны
Оған үй-жайды жалдаудың төлемі, саймандарға жұмсалған шығындар басқару
Өзгермелі шығындар өндіріс көлеміне тікелей байланысты өзгереді. Олар
Алдымен орта шығындар өте
Жетілген бәсеке жағдайында бағаның қандай да болса қалыптасқан
Өндіріс шығындарына, әдетте, тек қана шикізаттарға, саймандарға, жұмыс
Әдетте кәсіпкерлік факторы тұрақты фактор ретінде қаралады. Осыған
Егер орта шығындар бағанадан төмен болса, онда фирма
Егер фирманың орта шығындары өндірістің қандай көлемі болса
Шынында егер орта шығындар бағанадан төмен болса, онда
ҚОРЫТЫНДЫ
Сұраныс деп тұтынушылардың белгілі
Сұраныс – бұл тұтынушының, сатып алушының бір тауарды
Біз қандай бір тауар рыногында қалыптасушы жағдайларды қарастырсақ,
Ал, енді бізге сұраным саласын, тұтынушыларды өз қам-қарекеттерімен
Ұсыныс деп – тауардың бағасы мен
Ұсыныс тарапынан рынокта қалыптасушы жағдайды қарастырсақ, ұсыныс шамасының
Мысалы, бағасы 20 теңге болғанда өндірушілер X игілігінің
Баға мен ұсынылған өнім саны арасындағы тіке байланыс
Сұраныс пен ұсыныс көлемдерінің тауардың рыноктағы бағасына тәуелділігі
Тауар бағасының әрбір өзгеруі басқа тауарлардың бағаларының өзгеруіне
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Бимендиева Л.А. «Экономикалық өсу – ұлттық экономиканың қызмет
Бердалиев К.Б «Қазақстан экономикасын басқару негіздері»,
Алматы – 2001.
Бейсенова М., Садықбекова А. «Кәсіпорын экономикасы», Алматы –
Жатқанбаев Е.Б. «Аралас экономика негіздері», Алматы – 2000.
Жүнісов Б, МәмбетовҰ, Байжомартов Ү. «Нарықтық экономика
негіздері» / Алматы «Экономика»-2000ж /
Ихданов Ж.О., Орманбеков Ә.О «Экономиканы мемлекеттік реттеудің
өзекті мәселелері», Алматы – 2002.
«Қазақстан – 2030», Алматы - 1998
Мауленова С.С. «Экономикалық теория». Алматы – 2004.
Мамыров Н.Қ., Есенғалиева Қ.С. «Микроэкономика». Алматы – 2000
Мейірбеков А.Қ., Әлімбетов Қ.Ә. «Кәсіпорын экономикасы»,
Алматы - 2003.
11. Экономикалық тория негіздері /Оқулық/ Алматы – 1998ж.
25
S
B
A
6
4
2
0
20
30
50
Q
P
Ұсыныстың баға емес факторлардың әсерінен өзгеруі
Еңбек нарығындағы сұраныс пен ұсыныс,жұмысбастылық және еңбекке ақы төлеу
Халықаралық экономика пәнінен оқу-әдістемелік кешені
Ұсыныс қисығы
Альфред Маршаллдың экономикалық оқуы
Кейнстің экономикалық ілімі
Өндірістің тиімділік әдістемесінің негіздері. ұсыныстың теориясы
Ұсыныс қисығының жылжымасы
ҚР-ғы экономикалық өсу және өндірістің тиімділігін арттырудың негіздері
Қазақстан Республикасының экономикасының бәсекеге қабілеттілігін арттыру жолдары